Notlar - Boazii Soma Dayanmas Gzlem ve Aktarm n Raporu

Rapor: http://www.bogazicisomadayanismasi.boun.edu.tr/sites/default/files/Bogazici%20Soma
%20Dayanismasi%20Soma%20Raporu_Kasim%202014.pdf

Sozluk
rdovans
- ruhsat sahibinin madeninin altrlmas karl alaca bedelin (kirann) ve madenin alma
koullarnn belirlendii szlemenin ad.
dekapaj
- sklkla baraj ve maden ilerinde grlr. baraj yaplacak sahadaki toprak ve kayalk alann
temizlenmesi ile derinlii az olup galeri almasn gerektirmeyen (zira bu olduka masrafldr)
kmr yata gibi madenlerin stndeki araziyi kaldrma dekapaj olarak adlandrlr. nitelii
itibariyle bir nevi inaat ilemidir.
tvenan (Fr. tout venant)
- ilenmemi, ham.
Enformalite = kaytd.

* u anda retim yapan iki iletme var: mbat Madencilik A.. ve Soma Kmrleri A.. Daha nce
baka bir oca ileten Uyar Madencilik iflas etmi. Grtmz iiler, bunun hileli bir iflas
olduu ve bu irketin alan iilerin ouna tazminat borcu olduu iddia etti. Bunun
dnda Demir Export (Ko Holding) yeni bir oca retime hazrlyor.
* Daybalarnn her ii bana gnlk 3-4 TL gibi bir paray iletmeden
kayt d bir ekilde aldklar yolunda duyumlar bulunmakta. Bu durumda rnein
100 iisi olan bir dayba iletmeden ald normal maan stne ayda
100x3x30=9000TL para ald ifade ediliyor.
* Madenlerde d denetim Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Maden letmeleri Genel
Mdrl (MGEM) ve alma Bakanl denetileri tarafndan yaplyor. MGEM,
madendeki faaliyetlerin i gvenlii ve ii sal ilkelerine uygun yrtlmesini
takip etmekle ykml. Bu denetimler ounlukla gen ve deneyimsiz, madende
almam, bu nedenle maden, ounlukla de yeralt iletmecilii bilgisi ve deneyimi
olmayan deneti mhendisler tarafndan yaplyor. Bu mhendisler MGEMe KPSS
ile alnyor, herhangi bir maden ya da yer alt iletmesi deneyimi aranmyor. Bu
nedenle denetiler ou zaman anlatlanlar dinleyip, madeni yle bir gezip, bir
mhendisin ifadesi ile kolayca kandrlyorlar.
-Bir meslek ii eitim program yok.
-ilere ve mhendislere herhangi bir acil durum plan anlatlmam.
* Somada ikinci bir termik santral kurma ihalesini Kolin Grubuna bal Hidrogen

Enerji Hidrogen irketi kazanm. Hidrogen Enerji, 510 MW kapasiteli 2,9 milyar
kWh yllk elektrik enerjisi retecek bir termik santral kuracak. Santralin, yaklak 2
bin 600 kiiye istihdam salayaca belirtilmi. Termik santralin temeli Mart 2014de
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Taner Yldzn da katld trenle atlm.
* evre illerden kaza yerine gelen AFAD (Babakanlk Afet ve Acil Durum Ynetimi
Bakanl) ekiplerinin, bulunduklar illerde ok sayda yeralt ve yerst madeni
bulunduu halde bu lekte bir kazaya mdahale edebilecekleri bir deneyim ve
bilgileri olmad, bu trden bir kaza iin hazrlanmadklar grlm. Tek yaptklar
madenin dnda bekleyip ieriden madencilerin kardklar cesetleri sedye ile
amblansa tamak olmu. eriden kartlan cesetlere canl olduklar izlenimi
vermek iin solunum maskesi taktklar ok sayda grg tan tarafndan ifade
edildi.
* Riskler gerekletiinde ve tahmin edilemeyen boyutlarda can kaybna yol aan bir kaza
olduunda ise bununla nasl baa klacana dair hibir hazrlk olmad, hibir acil durum
plannn olmad, hibir acil durum tatbikat yaplmad, genel mdrden en alttaki iiye kadar
hi kimsenin ne yapacan bilmez bir durumda kald grlmtr.
Arama-kurtarma almalar son derece amatrce ve tamamen bu almalara katlanlarn kendi
canlarn riske atarak giritikleri plansz-programsz, ancak muazzam derecede fedakrca bir aba
ile yrtlm, bu durum da muhtemelen can kayplarnn bu boyutta gereklemesine neden
olmutur.
kisi mhendis, biri iktisat olan, ancak hibir maden tecrbesi olmayan retim yesinin
dardan bakarak grd bu tablo sonucunda oluan ortak kanaat, tm sistem gz nnde
bulundurulduunda bu byklkte bir kazann neredeyse kanlmaz olduudur.
...Yaklak 12 sene nce retime snrlama getiriliyor.
Ttn Yasas kyor. Eskiden iftinin rettii kadarn almay devlet garanti ederken, imdi
byk irketlerle ba baa kalyorlar. irket her zaman en dk fiyat teklif ediyor.
...Mehmetin ei ise ileden
kye, kaynvalidesinin evine geri dnm, kucanda iki ocuk. Bize len einin ve dier iilerin
madene mecbur braklmasn yle aktaryor:
Yani adamlar diyor ki; almayacak msn, alma! Var zaten bir sr i arayan. E o napsn
zeytine mi gitsin? Yok ki zeytin! Ttne mi gitsin? Yok ki ttn. Nereye gidecek bu insanlar?
Mecbur yerin altna giriyorlar. Mecbur lmne gidiyorlar. Her gn lmne gidiyorlar...
...Kemal: imdi de tarm yapsan ne olacak? Tohum firmalar mesela, u Soma ve Bergama
Ovasnda en etkili olan. Diyor ki, al sana tohumu, verim malzemesini [gbre/ila] de veriyorum.
Ama rettiinin %60n bana vereceksin. Sana kalyor %40. Bu yzde 40n iinde de ii paras
da var, sulamas da, vergisi de. Btn bunlar da kardnda harcadn zamana da emee de
demiyor. Madencilik zorunlu buralarda.
Yavuz: E yevmiyeli ilerde de 30 lira 40 lira bir ey alyorsun. inde zaten yol yemek paran da
var. O da zm deil geinmek iin.
..."Son zamanlarda zeytin yetitirilmeye balandysa da
verim dk olduundan sadece kendi yemeklik ihtiyalarn karlayacak kadar retebiliyorlar.
Sahip olduklar tarm arazileri orak olduu iin ttn dndaki alternatif rnlere
ynelemiyorlar.

Ben madenciyim, kardeim de madenci, ...Babam 28

yllk madenci. Zonguldak, orum, Kayseri, Aydn gibi yerlerde madencilik yaptktan sonra
ailecek Somaya g ettik. Soma madeni u gne kadar altm en iyi madendi." - Kerem
Trkiye genelinde, Temmuz 2014 itibaryla madencilik ve ta ocaklar ikolunda 198 443 ii
alyor. Bunlarn %13.60 Trk Maden-, %5.42si Genel Maden-, %0.4 Dev Maden-Sen,
%0.19u Pak Maden-, %0.06s ise z Maden- yesi. Bu rakamlara gre, ikolunda toplam
sendikal ii oran % 19.67dir. 4 - Resmi Gazete
-Aktarlanlar, irketin ie
alm srecinde iilerden e-devlet ifrelerini de istedii ve iileri rzalar olmadan Trk/Maden- sendikasna iileri kaydettii ynnde.
1980li yllarda maden iilerinin gvencesi olduu iin hakkn daha ok arayabiliyordu.
koullarnn iyi olmad zamanlar, yavalatma eylemleri yaplyor ve herkes katlyordu. Bu da
Trkiye iin problemdi; bizler retim yapmadmzda elektrik kesintileri oluyordu. nk
Trkiyenin elektrik ihtiyacnn %11i Somadan karlanyordu. 1991 ylnda, Byk Yry
eylemleri zaman madenci %300 zam hakkn kazand.
Maden iletmecilii devlete aitken, madende bir sknt olduunda madenleri boaltr, sensrler
uyar verdiinde ise kesinlikle madene girmezdik; o zamanlar maden kazalar olmaz, gklerde
bile lm vakas ile karlalmazd. Ayrca 1980 ncesi 2,5 milyon sendikal says varken u an
500 bin ii sendikal. ... Her seim ncesi, 12.000 13.000 ii
istekleri dnda miting alanlarna gtrlyor. Gelmezlerse yevmiyelerinden kesilecei
syleniyor. Ayrca iverenlerin korkuttuklar ey ise iten atlmak ya da parti seilmezse ihaleleri
alamadklar iin isiz kalacaklar oluyor.
9 sene nce girdim madene. gn kurs verilecek dediler. Ben yer stnde soyunma odalarn
filan temizledim eitim diye. O zaman eitim vermiyorlard, kazadan sonra baladlar.
Ali: Yer alt insan psikolojisi seni bitiriyor. Nefsen, psikolojik olarak. Robot halinde alarak
ocuunun geleceini kurtarmaya alyorsun.
-Madende, kmr tozuna maruz kalarak, ok yksek s altnda alan iilerde akcier, bronit
astm, kronik astm gibi hastalklar grlyor. Ancak iilerin belirttii zere, bu durumda
malulen emekli edilmesi gereken iiler, i szlemeleri iptal edilerek iten atlyorlar.
Hastaym deme ansn yok, ona ramen devam etmek zorundasn. Eer hasta olur da bir gnlk
rapor alrsan yevmiyen kesiliyor ve [ay sonu verilen] primi alamyorsun.
Salim: Yemek molas 15 dakika filan srer. Srayla yemek yenir. zel yemek yeri de yok, bir
ke bulurum. Su kendi suyun. Yemek yemeden geldiim zamanlar ok olur. Tuvalet yok. Her yer
tuvalet.
Samet: Herkes mfettiin hangi saat nereye geleceini bilir. ... Mfetti
ieri girmez ama girildi imzas atar. Mesela bizim pano sorunlu bir ekilde- bask olmasna
ramen, bizim panoya girmez. Anayola iniyor sadece. Mfettie ksa incelemesinden sonra
ziyafetler verilir.
13 Maysta meydana gelen kaza ilk ya da son kaza deil. Medyadan saklanan birok kaza var.
Darkalede 9 ii yanarak ld. Ancak bunu bizlerden baka duyan olmad. ... 2 ay nce kaza olan

madende, maden iletmesi devlete aitken de kapatlmt. in iin yanan bir

ocak bulunduu biliniyordu daha nceden de. Bunu ilk fark ettiimiz anda, oca kapatm, bir
daha da girmemitik. Ancak zelletirme yapldktan sonra, bizim kapattmz ocak tekrar ald,
szntnn olduu bilinen, kapattmz gei yolunun 200 metre aandan devam edildi
kazlmaya."
ten yanmal olan alanda kmr kartlrken srekli olarak yerine kl basmas gerekir, kl
basldnda oksijenin girmesi engellenir. Ancak retim basks nedeniyle bu ilem yeterince
yaplmad..."
Maskeleri baz iiler takm, lenler. Bu maskeler oksijen retir, rettii zaman onlarn altnda
bir tane kimyasal vardr, o snr, elle deemezsiniz. Isnnca maskeleri bozuk diye kartanlar
ld. Bu durum da, yukarda deinilmi olan, eitimin hakkyla yaplmam olmasna bir iaret
olarak deerlendirilebilir."
- AFADn ekiplerinin madeni bilmedii ve ilk birka yz metreden sonra ieri giremedii,
operasyonun eksikliklerini konutuumuz maden iilerince srarla vurgulanyor:
Arama kurtarma almalar konusunda organizasyon yetersizdi. eriye iiler girmek
durumunda kald. 20 kiilik bir arama kurtarma ekibi var ancak bu ekip bylesi bir kazayla baa
kabilecek donanmda deil, uzman arama kurtarma alanlar ise maden konusunda hibir
bilgiye sahip deil.
"AFAD kap aznda duruyordu. Madeni bilmiyorlar. Madenin aznda durup
gelenlere, llere maske takp dar karyorlard."
- Soma Adalet Komisyonundan gnll avukatlarla grme imkn bulduk.
Avukatlar bize neredeyse tm kayp yaanan evleri gezip eleri, aileleri hukuki srece dair
bilgilendirdiklerini bildirdiler.
- Raporda (Bilirkii heyeti raporu), alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl mfettileri, Maden leri
Genel Mdrl
(MGEM), Trkiye Kmr letmeleri (TK) gibi denetimde asli sorumluluu bulunan ve Bakan
Faruk elikin soruturulmasna izin vermedii brokratlar, firma yetkilileri, birok alan asli
kusurlu tespit ediliyor.
...Heyet, Kara
Tumbay gk srasnda iilerin hayatn kurtarma ansn en aza indirdii iin gelimi
lkelerde kullanlmayan bir retim biimi olarak tanmlyor.
...ocak iinde havalandrma lmnn
yaplmadn ve defterin rastgele doldurulduunu, Soma Kmr letmelerinin planlanan
retimden 2 2,5 kat fazla retim yaptn termin takip kaytlarndan ispatlayan (2013 iin
planlanan retim 1.500.000 ton, fiili retim 3.566.456 ton) heyet ...
...Birok CO sensrn anormal sonular verdii ok belli olarak tanmlayan heyet, firma
yetkililerinin sensrleri bakma almamas, kalibrasyonun yaplmamas, kaytlardaki ok uzun
sreler ayn CO deerlerinin gsterildii halde bir eylemde bulunmamas noktasnda hatal
olduunu kaydediyor.
- kinci Bilirkii raporunun Bakanlk bnyesinde alan mfettilerin denetimde kusurlu
olduklarn tespit etmesinin ardndan, alma ve Sosyal Gvenlik Bakan Faruk elik imzasyla
hazrlanan raporda, Bakanlk mfettilerinin soruturulmasna neden gerek olmad akland.
Bu rapor ile, Soma'da 301 maden iisinin hayatn kaybettii faciadan iki ay nce denetleme
yaparak 'noksanlk bulunmad' ynnde rapor veren 12 mfetti ile Sal ve Gvenlii
Mdr Kasm zer hakknda soruturma izni verilmedi

-bir madenci yakn

kadn, bu alma ve inanszlk halini grmenin ardndan yle zetledi:
Gl: Sen nerelisin, nereden geliyorsun?
-stanbul.
-Ha gidicisin...
"Ankaradan bir aile Maden-e ykl bir para gndermi. Bu
durum kmadan ortaya, Maden-i len ii ailelerine para dattn aklam. Yani toplanan
paralar, kendi paralar gibi dattlar ailelere.
- 11 Eyll 2014te kan 6552 sayl torba yasann iverene getirdii ykmllklerin ve maliyetin
arln bahane eden, Zonguldakta faaliyet gsteren 22 zel maden iletmecisi hemen ertesi
gn, 12 Eyllde retimi durdurma karar aldlar ve bu durumdan 4500e yakn maden iisi
etkilendi.
- Mevsimlik tarm iiliinin yevmiyesi 25 lira, tm aile birlikte almakta, iiler de izinli
olduklar dnemde bu ie katlmaktalar. Kadnlar iin bulaklk, alk gibi ilerde de yevmiye
ortalama 20-25 lira. ...madenci ailelerinin bir araya gelip ortak sorunlarn
tartabilecekleri ve ortak adm atabilecekleri bir mecra ve bunu yaratacak bir yaklam
olmadn ifade ediyor.
Ayegl: Bizim elerimiz para karl nasl kleler toplanr alklattrlr, hani yle bir gnlne
30 lira paraya deiildi. Bizim adamlarmz otobslere doldurulup miting alanlarna gtrld, bir
gmlek karlnda. Paran verdim ya, sen benim istediim yere gideceksin! Bizim kocalarmz
kleydi, madenci klesi! Milletvekili gelmi bekliyor elerimiz. Gndz vardiyas da bekletildi,
akam vardiyas da. Milletvekili alklattrld. Dedim ki; Neden bekledin, kp gideydin, neden
bekledin. Eim, Ne dediler biliyor musun dedi. Bu benim yreimi yakyor u anda. Bana dedi
ki, Eer giderseniz muhasebeden hesabnz kesin yle gidin. "...A ld benim eim, a!
Komularn eski ayakkablarn giydik. Ekmek, patates koyamadm onun nne. A ld bizim
elerimiz!
* Kadnlar baz dini gruplarn, devlet yetkililerinin gelip, ev ev gezip kadnlara evlerinden dar
kmamalarn, dullua yakr ekilde davranmalarn salk verdiklerini aktaryorlar.
S: Buraya gelmi yardm yaplm. 9 kii yardm alm. Kim olduklarn da biliyoruz hep ayn 9
kii. Aradm sordum, dedim neden bize de yaplmyor bu yardmlar. Benim eim de ayn madende
ld. Benim hakkm da deil mi o yardmlar? Acaba konutuum iin mi bana yardm
yaplmyor?
"Soma'da her ay en az bir madenci lyor. Bir yl nceki kazada 23 kii ld".
"Burada okumadysan 18inden sonra yapabilecein baka i yok. Direkt madene gidersin. 10-15
sene nce byle deildi. Ttn, pamuk, hayvanclk bitince byle oldu"

Eurostat verilerine gre, Trkiyedeki zel sektr borcu, GSYHnin %50sine denktir
- tarmn uluslararas piyasa dinamiklerine uygun bir yapya brnmesinin tamamlanmas

diyebileceimiz srecin son halkas, 2001de Tarmda Reform Uygulama Projesi (ARIP) olmutur.
...Projenin en nemli ayaklarndan bir tanesinin de, dorudan gelir destei (DGD) olduu
sylenebilir (DGD). DGDyi ksaca tanmlamak gerekirse devlet tarafndan reticiye retimden
bamsz olarak denen paradr.(Tesbi)....uygulamadan daha ok yararlanmak iin insanlar
tarm arazileri akrabalarna blm (Akder,2010), bunun sonucunda da arazisinin boyutu az
olanlara destek verilmemeye balanmtr. Destek, sadece 50 hektar ve zerine yaplmtr.
(Akder,2010).
Sonu olarak, desteklerden daha ok byk toprak sahipleri yaralanmaya balad eletirileri ortaya
kmtr.
- 1992 ylna kadar faaliyetlerine devam edemeyen DSK
- 12 Eyll rejiminin sendikal hareketin mcadele gcn kstlayan yasalarnda ana deiiklik
n plana kmaktadr. lk olarak; grev hakk, ulusal gvenlik nedeniyle sendikalarn, dolaysyla
ii snfnn elinden alnrken, cret anlamazl tek grev yapma gerekesi olarak gsterilmitir.
Dier bir yasal dzenleme ise, toplu szleme yapabilme hakkn elde edebilmeleri iin
sendikalarn rgtlendii sektrn %10u kadarn ve o sektrdeki herhangi bir firmann %50si
101Boazii Soma Dayanmas Gzlem ve Aktarm n Raporu
kadarn ye olarak barndrma zorunluluudur. Son olarak, sendikalara yeni ye almnda
brokratik aamalarn younlamas ve sendikalarn ye saysn arttrmas eskiye gre daha
maliyetli hale gelmitir.(Adaman, Bura ve nsel, 2010).
- Avrupa Birliine giri sreci ve yaplan reformlarla biraz
da olsa iyileme gzlenmitir. Ancak, kamu sektrnde alan iilerin grev hakknn olmamas
ya da sanayi sektrndeki 30dan ve tarm sektrnde 50den az alan barndran firmalar yasal
iyiletirmelerden yaralanamamas (Adaman, Bura ve nsel, 2010), mcadelede yalnzlaan
iilerin derdine derman olamazken ...
- Hak-iin yapm olduu taeronlama zerine aratrmann verilerine
gre ise, taeron ii says konusunda kesin bir say belirlenmesi olduka zor olmakla birlikte, u
an sadece kamuda en az 1 milyon 200 bin ii altrlmaktadr.
- Taeron iilerinin % 80den fazlas,
sendikal haklarn kullanmalarnn iverenler tarafndan bir iten kartma sebebi olarak
grldn belirtmitir.
* Yasal yaptrm olarak 12 aylk maan demekle ykml olan
irketler bunu gze alm ve sendikal iileri kovmulardr. rnein, YRSAN iilerinin Tek
Gda- Sendikasnda rgtlenmesi zerine iveren 400e yakn iiyi iten karm, iilerin
sendikal nedenle fesih iddias ile atklar ie iade davas iiler lehine sonulanmasna ramen,
iveren iilere tazminat ve dier yasal haklarn deyerek iba yaptrmamtr. Birleik Metal Sendikasnn rgtlendii Sinter Metal Fabrikasnda iveren sendikaya ye olan 350den
fazla iiyi iten atm, iiler iin sendikal nedenle fesih iddias ile alan ie iade davalar,
iiler lehine kesinlemi, ancak iveren toplamda iilere 3 milyon TL deyerek bu iileri iba
yaptrmak yerine tazminat deme yoluna gitmitir. (DSK ve Sosyal- Sendikas Raporu, 2012).
Yukarda da bahsettiimiz gibi, taeronlama da hem iten atlma tehdidi hem de blnp
paralanm ii gruplarnn rgtlenememesine neden olmasndan dolay sendikal rgtlenmenin
nn tkamtr. Trkiyede sendikallama oran giderek dm ve 2012 ylnda %4,5e kadar
gerilemitir.
------------------------------------------------------------------------------

"Adalet bir adaletsizliin tekrarlanmamasn salayacak bir yaam mmkn klmaktr.

- Somayla Dayanma Deneyimleri: Gzlem ve Aktarmlar oturumunda, TODAPn ve
Toplumcu Psikologlarn blgede yrttkleri faaliyetler...
...ana akm psikolojinin
travma sonras stres bozukluu ve yas srecini indirgemeci bir biimde, sorunu bireyde zmeye
odaklanan yaklamnn yetersizliine dikkat ekildi....politik rgtlenme ve dayanmann, birlikte
olmak hissini
yaratt, bir terapi haline geldii ve insanlar glendirdiinin gzlemlendii iletildi.
...Farkl ehirlerden gelen
gnlllerindestekleriyle almalarn yrten Madenci Evinde alanlarn dnml olarak
10 gn ile 3 ay arasnda deien srelerde kald, bu ilikinin dardan bakldnda yardm
gibi tek tarafl bir kavram ierisinde alglanmasnn sakncasna deinilerek, karlkllk ve
dayanma kavramlaryla anlalmas gerektii ifade edildi.
...Bymeyi nceleyen siyasetin eletirel bir yaklamla yeniden dnlmesive alternatif
bir ekonominin kurulmas ile farkl ilikiler barndran bir ekonomi iin mterekleme
kavramnn nemine vurgu yaplarak, retilen dzeydeenerjiye gerekten ihtiya var m, enerji
tketimi kimin iine yaryor gibi sorular gndeme getirildi.
- ...kadn emeinin kooperatif yoluyla
rgtlenmesi, bakm emeinin hane iinde kadnn zerinde olmasndan dolay eve balanan
kadnn ekonomik bir zne olabilmesi iin kre gibi ihtiyalarn aciliyeti, bir hak olarak dile
getirilmesi gerei ve buna dair neler yaplabilecei zerine tartld.
...Hayrseverlie yaslanan politikalarn getirdii
tehlikeler ve sosyal politikalar alannda hak temelli yeni dzenlemeler yaplmasnn gereklilii
ifade edildi.
...niversitelerdeki bilgi retiminin sorgulanmas ve niversitelerin kendi aralarnda
bir dayanma a kurmas gereklilii neri olarak sunuldu. Sempozyumlarn says arttrlarak ve
farkl blgelerde konumalar dzenlenerek kamuoyunda farkndalk yaratmak iin aba
112Boazii Soma Dayanmas Gzlem ve Aktarm n Raporu
gsterilmesi gerektii konuuldu. Bu sayede Somada katliam grm, sermaye ve devlet
basksn hissetmi insanlarn sesini daha ok duyurmasnn nnn alaca vurguland. Bundan
sonra yaplacak etkinliklere de Somal iilerin, ailelerin, kadnlarn ve genlerin katlmas, sz
almas ve kendilerini ifade etme ans bulmas gereinin alt izildi.
- Krsalda rgtlenen reticilerin ve ky kooperatiflerinin rnlerinin tketiciye dolaymsz
ulaabilmesi iin ehirde yaayan tketicilerin rgtledii, Boazii niversitesi Tketim
Kooperatifi (BUKOOP) benzeri kurulacak tketici kooperatifleri ile krsalda verilen mcadelenin
kent ayann oluturabilecei iletildi. Ayrca, datm alarn da retici kooperatiflerinin
rgtlemesi yoluyla reticinin glenebilecei konuuldu. Tketimi rgtlemek, farkl retimtketim alar oluturmak iin eitli blgelerde kurulacak kooperatiflerin evresindeki reticiler
iin de alternatif bir ekonomi yaratabilecei vurguland. Bu deneyimin yaygnlamas iin gerekli
almalarn yrtlmesi nerildi.

Tablo: Sendikalilik oranlari