Hvfvdgvhbjnmjhbgfrtyu Hoc Tot Van 10 Tap 2

TUN 19 2
C VN:
BI PH SNG BCH NG
Trng Hn Siu
A- NHNG KIN THC V K NNG CN NM VNG
1. Bi ph sng Bch ng l dng hoi nim v suy ngm v chin cng lch s
oanh lit ca ngi xa. Bi ph ti hin li khng kh chin thng hng trng ca
nhng trn nh trn sng Bch ng. Qua tc gi th hin tnh yu qu hng t
nc, nim t ho v mt dn tc c tinh thn ngoan cng, bt khut, mu lc, ti tr,
ng thi cng th hin t tng nhn vn cao p qua vic cao vai tr, v tr ca con
ngi.
Bi ph s dng hnh nh in tch c chn lc, kt hp tr tnh hoi c vi t s
trng ca, th php lin ngm, hnh thc i p to nn nhng nt c sc v ngh thut.
c bit l s sng to hnh tng nhn vt khch (i din cho hin ti) v nhn vt cc
b lo (chng nhn lch s), ng thi trong mi nhn vt u c s phn thn ca ci ti
tc gi- mt ci ti-trng s c tm hn nhy cm v tm lng u i i vi lch s, vi
t nc.
2. Rn luyn k nng c- hiu mt tc phm vn hc trung i vit theo li ph c
th, k nng phn tch nhng th php ngh thut c gi tr cao trong vic biu hin ni
dung t tng tc phm.
B- GI TR LI CU HI, BI TP
I- Hng dn hc bi:
Bi tp - Nu v tr ca chin thng Bch ng trong lch s v ti Bch ng

trong vn hc. Nu b cc Bi ph sng Bch ng v tm hiu mt s t kh, in tch,
in c.
Gi :
- c k tiu dn hiu v con sng Bch ng v nhng chin cng ca cha ng.
l mt nhnh sng Kinh Thy ra bin nm gia Qung Ninh v Hi Phng. Ni
y, Ng Quyn nh tan qun xm lc Nam Hn, bt sng Hong Thao, nm 1288,
nh Trn tiu dit gic Mng- Nguyn, bt sng M Nhi.
- Bch ng giang l ngun cm hng bt tn cho cc tc gi vit nn nhng ng
vn th tuyt tc nh Bch ng giang ca Trn Minh Tng; Bch ng giang ca
Nguyn Sng; Bch ng hi khu ca Nguyn Tri; Hu Bch ng giang ph ca
Nguyn Mng Tun...
- B cc mt bi ph thng c bn on: on m, on gii thch, on bnh lun
v on kt. B cc Bi ph sng Bch ng ca Trng Hn Siu cng ging b cc
ca mt bi ph ni chung.
- c k ch thch hiu ngha ca nhng t kh, cc in tch, in c nh:
Nguyn, Tng, V Huyt, m Vn Mng, T Trng, Hp Ph, Xch Bch...
Bi tp 2. Nhn xt v nhn vt "khch trong on 1? (Mc ch do chi thin
nhin, chin a ca "khch? c im a danh ly trong in c Trung quc v c
im a danh ca t Vit c g ging v khc nhau? Qua nhng a danh y, "khch
l ngi c "trng ch (ch ln), c tm hn nh th no?).
Gi :
c k ch thch t "khch, c k on vn bi ph, phn tch cc hnh nh lit
k v khng gian rng ln, thi gian lin hon v ng iu trang trng qua cc t "ch
nhn mnh ngt nhp trong cc cu t "Ging bum giong gi chi vi n "Tam Ng,
Bnh Vit. T nhn xt v nhn vt khch:
- "Khch l ngi mang tnh cch trng s phng khong, mnh m ng thi cng
l mt "tao nhn mc khch" ham thch du ngon, i nhiu, bit rng, lm bn vi gi
trng, qua nhiu min sng b.
- "Khch tm n nhng a danh lch s (c bit l Bch ng) ngi ca v
suy ngm.
- Nhn vt "khch tuy c tnh cht cng thc ca th ph song vi ngi bt ti
hoa, Trng Hn Siu thi hn vo thnh mt nhn vt sinh ng. "Khch chnh l
ci ti tc gi - mt con ngi mang tnh cch trng s vi tm hn nhy cm v tm lng
u i i vi lch s t nc.
- Ci trng ch bn phng ca nhn vt "khch (cng l ca tc gi) c gi ln
qua nhng a danh. Khch "i qua" hai loi a danh, loi a danh ly trong in
c Trung Quc (Nguyn, Tng, V Huyt, Cu Giang, Ng H, Tam Ng, Bch Vit...)
v loi a danh ca t Vit (Ca i Than, bn ng Triu, sng Bch ng...). Loi
a danh th nht th hin trng ch bn phng, loi a danh th hai mang tnh c th,
ng i th hin tnh yu t nc, tm hn u i i vi cnh tr non sng.
Bi tp 3. Cm xc ca "khch trc khung cnh thin nhin sng Bch ng l
phn khi, t ho hay bun thng tic nui? Hy l gii.
Gi
Trc hnh nh Bch ng "Bt ngt sng knh mun dm, "tht tha ui tr mt
mu vi "nc tri..., "phong cnh ..., "b lau..., "bn lch...... Khch c tm
trng vui bun ln ln, vui v t ho trc lch s oai hng ca dn tc nhng bun v tic
nui xt thng nhng anh hng khut. y l mt ni bun cao p y tnh nhn
vn. Ging vn tr nn man mc, bng khung.
Bi tp 4. Nhn xt v nhn vt cc b lo v cu chuyn h k trong on 2 (Vai
tr ca hnh tng cc b lo? Chin tch trn sng Bch ng c gi ln nh th
no qua li k ca h? Thi , ging iu ca h trong khi k chuyn?).
Gi :
- Nu on 1, nhn vt "khch l ci ti nh vn th n on 2 nhn vt cc b
lo l hnh nh ca tp th va i din cho nhn dn a phng, va l chng nhn ca
lch s ng thi cng c s phn thn ca tc gi. Nh vn to ra nhn vt cc b lo
nhm to nn nhng nhn vt c tnh lch i c c s i p t nhin t dng
ln nhng trn thu chin Bch ng (qua li k ca cc b lo)
- Cc b lo k chuyn xa vi ngn t sng ng, li l trang trng gi nn cm
hng lch s vi m iu ho hng. Nhng k tch trn sng c ti hin qua cch lit
k s kin trng ip, cc hnh nh i nhau bng bng khng kh chin trn vi th
ging co quyt lit. y l chin trn t thi Ng Quyn n Trn Hng o nhng trng
tm l chin thng "bui trng hng... vi trn thu chin c lit, dng sng ni sng
("Mun i thuyn b tinh k php phi), kh th "hng h", "sng chi", khi la m
tri, ting gm khua, ting qun reo khin "nh nht nguyt ch phi m/Bu tri t
ch sp i. Trn nh "kinh thin ng a" c ti hin bng nhng nt v phng bt
khoa trng rt thn tnh. m thanh, mu sc, trc cm, tng tng c tc gi vn
dng phi hp gp phn t m trang s vng chi li ca dn tc.
- Nhng hnh nh in tnh c s dng mt cch chn lc, ph hp vi s tht
lch s (Xch Bnh, Hp Ph, gieo roi...). iu gp phn din t ti c ca vua ti
nh Trn v chin thng Bch ng nh mt bi th t s m cht hng ca.
- Kt thc on 1, tc gi vit: "n sng y ch h mt/ Nh ngi xa ch l
chan". y vn l li cc b lo nhng nghe trong c ging ca "khch (tc gi).
Nim cm hoi ca cc b lo gp nim sng s bun tic ca khch to nn s cng
hng ca ci ti tc gi.
Bi tp 5- Phn tch on 3 thy c ngha li ca ca cc b lo v li ca
ni tip ca khch.
Gi :
on 3 ca bi ph cha nhiu suy ngm c tnh trit l. Li ca ca cc b lo
mang m hng ca dng sng s thi, dng sng cuc i, tt c c tha thit chy ngy
m. Mt chn l vnh cu cng chy mi nh dng sng: bt ngha th tiu vong, anh
hng th lu danh thin c. Li ni tip ca khch c ngha tng kt, va ca ngi
cng c hai v vua anh minh, va by t kht vng ho bnh mun thu, yu t c
nhn mnh, nu cao l "Bi u t him, ct mnh c cao". l t tng nhn vn
ht sc cao p ca dn tc ta.
Bi tp 6. Pht biu v gi tr ni dung v ngh thut ca bi ph.
Gi :
1. Gi tr ni dung: Bi ph sng Bch ng thng qua vic ti hin li khng kh
chin thng hng trng ca nhng trn nh trn sng Bch ng th hin lng yu
nc, nim t ho dn tc ng thi cng th hin t tng nhn vn cao p qua vic
cao vai tr, v tr con ngi ca tc gi.
2. Gi tr ngh thut: Bi ph s dng nhiu hnh nh, in tch c chn lc, kt
hp tr tnh hoi c vi t s trng ca, th php lin ngm, hnh thc i p, c bit l
s sng to hnh tng nhn vt khch v nhn vt cc b lo, mt nhn vt i din
cho hin ti v mt nhn vt l chng nhn lch s, ng thi trong mi nhn vt u c
s phn thn ca ci ti tc gi, mt ci ti trng s c tm hn nhy cm v tm lng u
i i vi lch s, vi t nc.
Bi ph sng Bch ng l nh cao ngh thut ca th ph trong nn vn hc Vit
Nam thi trung i.
2. Luyn tp:
Bi tp 1. Hc thuc mt s cu trong bi ph m anh (ch) thch.
Gi :
Bi ph sng Bch ng c nhiu cu hay, on hay. Nn hc thuc c bi hoc
thuc mt s cu tiu biu, lm t liu cn thit cho cc bi vit sp ti.
Bi tp 2. Phn tch, so snh li ca ca "khch kt thc Bi ph sng Bch ng
vi bi th Sng Bch ng ca Nguyn Sng (Xem bn dch bi th trong SGK).
Gi :
- C hai u th hin nim t ho v nhng chin cng trn sng Bch ng ca dn
tc ta.
- C hai u khng nh, cao vai tr v tr ca con ngi.
C VN:
NGUYN TRI
A- NHNG KIN THC CN NM VNG
1. Nguyn Tri l mt v anh hng dn tc, nhn vt ton ti s mt trong lch s

phong kin Vit Nam, ng thi cng l ngi chu ni oan khin thm khc him c
trong lch s. Qua cuc i v s nghip ca Nguyn Tri cn thy c ng l mt nhn
cch ln, mt nh vn ho ln, nh t tng ln. Nguyn Tri ng gp nhiu mt cho
dn tc: vn ho, lch s, a l.... c bit, ng c nhng ng gp ln v vn hc vi ba
mng sng tc chnh: vn chnh lun, th ch Hn v th ch Nm.
2. Rn luyn k nng tm hiu v tc gia vn hc ln thuc giai on vn hc trung
i, k nng khi qut ti liu, cc s kin a ra nhng nhn xt, nh gi ng n,
su sc.
B- GI TR LI CU HI V BI TP
I. Hng dn hc bi:
Bi tp 1. V sao c th ni Nguyn Tri l mt nhn vt lch s v i?
Gi : HS da theo tiu s Nguyn Tri tr li.
- Nguyn Tri sng trong thi i c nhiu bin ng d di: nh Trn suy vi, H
Qu Ly ln thay, qun Minh xm lc nc ta, cha Nguyn Tri l Nguyn Phi Khanh b
bt em v Trung Quc cng cha con H Qu Ly v cc triu thn. Nguyn Tri mun
lm trn o hiu nhng theo li cha dn quay v "ra nhc cho nc, tr th cho cha".
Cuc i Nguyn Tri l cuc i ca mt "trai thi lon". S bin ng d di ca lch
s dn ti bi kch mt nc nhng t trong bi kch y, lng yu nc, ch cm th, tinh
thn qu cm dm x thn v giang sn x tc hun c nhng phm cht ca mt trang
anh hng.
- Nguyn Tri tm n cuc khi ngha Lam Sn, dng L Li Bnh Ng sch v tr
thnh qun s bn cnh L Li, a cuc khi ngha n ngy ton thng. y l thi k
bc l r nht thin ti qun s, chnh tr, ngoi giao... Nguyn Tri.
- Bc sang thi k ho bnh. Nguyn Tri cha kp thc hin hoi bo xy dng
t nc thi bnh thnh tr th i ng chuyn sang giai on kh khn, bi thm: b bn
lng thn ghen ght, b vua nghi ng, b bt ri khng c trng dng, phi tm v cuc
sng n dt. Nguyn Tri tm n thin nhin nhng tm lng trung qun, i quc vn
"m ngy cun cun nc triu ng".
- V n L Chi Vin khin Nguyn Tri b tru di tam tc. y l v n ln nht, oan
khc nht trong lch s Vit Nam. Hn 20 nm sau, vua L Thnh Tng minh oan cho
Nguyn Tri ("c Trai tm thng quang khu to), nhng trc tc ca ng tuy b
cm, b t song vn tm thy gn nh nguyn vn trong lng dn.
Bi tp 2. Anh (ch) c nhng tc phm no ca Nguyn Tri? Hy gii thiu
mt vi tc phm tiu biu.
Gi :
Nguyn Tri c nhng ng gp ln cho nn vn ho dn tc. Sng tc ca ng
thuc nhiu lnh vc: vn hc, lch s, a l, qun s...; cc th loi gm: vn chnh
lun, vn khoa hc (ch Hn), th (ch Hn v ch Nm) v.v... Loi sng tc no ca ng
cng c ngha khai m cho i sau. V lch s, Nguyn Tri c Lam Sn thc lc, v
a l c D a ch. Vn chnh lun (chnh tr, qun s) c Qun trung t mnh tp; th
ch Hn c c Trai thi tp, th ch Nm c Quc m thi tp v.v... Th vn ca Nguyn
Tri mang tnh mu mc c in.
Bnh Ng i co c Nguyn Tri thay L Li vit ngay sau khi cuc khng
chin chng qun Minh ginh thng li. Tc phm va c gi tr lch s va c gi tr vn
chng to ln c nh gi nh mt bn tuyn ngn c lp ca dn tc, mt "ng
thin c hng vn".
c Trai thi tp l tp th ch Hn iu luyn, tnh t, tao nh ca Nguyn Tri m
mi bi l mt mnh hn ca c Trai tin sinh.
Quc m thi tp ca Nguyn Tri l tp th Nm sm nht cn li n ngy nay, tp
th th hin thc v ting ni dn tc cng l thc t tn dn tc trn lnh vc vn
ho, vn hc, c bit Nguyn Tri sng to nhng bi tht ngn xen lc ngn rt ti
tnh v. v ...
Th vn Nguyn Tri c nhng c im sau y:
- Lun xut pht t quan im t tng ly dn lm gc (dn vi bn), t tng
ho quyn vi tinh thn yu dn, yu nc.
- C thc xy dng nhn cch con ngi mang tinh thn nhn vn cao p (hiu
hc, trng c, trng ti, em ti c cng hin cho dn, cho nc, cho i).
- Trit l gin d m su sc, giu tri nghim v cuc i, th hin nhn cch cng
ci, trong sng, thch lm iu thin, khng tham danh li.
- Tnh yu thin nhin, coi thin nhin l bu bn.
- Tm hn tnh t, phong lu, lng mn.
- Nguyn Tri l ngi t nn mng cho th ca ting Vit, v nhng tc phm th
ca bng ch Nm ca ng c v tr khai m cho nn th ca nc nh. Th Nguyn Tri
dng nhiu hnh nh p mang tnh dn tc (bn cnh nhng hnh nh c tnh c l
trong vn hc Hn). Nguyn Tri a nhiu t thun Vit vo th, c bit ca dao, tc
ng, t ly... Nguyn Tri sng to th th tht ngn xen lc ngn cha tng c trc ,
coi nh mt th c trng ca th ting Vit, ph bin trong th k XV, XVI.
Bi tp 3. Phn tch v p tm hn Nguyn Tri qua mt s cu th m anh (ch)
cm nhn su sc nht.
Gi :
Nguyn Tri khng ch l mt con ngi v i vi nhng t tng ln lao, phi
thng m Nguyn Tri cn mang mt tm hn ngh s rt i lng mn, thm ch c lc
a tnh. Mt s cu th, bi th tiu biu th hin iu nh:
- Tnh th mt bc phong cn kn
Gi ni u gng m xem
(Cy chui)
- Khch n chim mng hoa xy ng
Ch tin (nu) nc ghn (gnh) nguyt eo v.
(Thut hng- 3)
- Lng ging mt ng my ni
Khch kha hai ngn ni xanh
C thu bing thm bn c
Lng th ngn dm nguyt ba canh.
(Bo knh cnh gii- 42)
- Bao gi nh dng u non
Pha tr nc sui gi hn ngi.
(H th kt c phong vn h
Cp gin thanh tr chm thch min)
(Lon hu o Cn Sn cm tc).
Bi tp 4. Nu khi qut nhng gi tr c bn v ni dung v ngh thut ca th
vn Nguyn Tri.
1. Gi tr ni dung: Lun xut pht t quan im t tng ly dn lm gc, t
tng ho quyn vi tinh thn yu dn, yu nc l tng nhn ngha tr thnh cm
hng ch o xuyn sut trong th vn Nguyn Tri. Cng xut pht t t tng ny m
th vn Nguyn Tri mang tinh thn chin u v dn, v nc, v chnh ngha.
- Th vn Nguyn Tri th hin r thc xy dng nhn cch con ngi mang tinh
thn nhn vn cao p (hiu hc, trng c, trng ti, em ti c cng hin cho dn, cho
nc, cho i), ng thi mang nhng trit l gin d m su sc, giu tri nghim. Tnh
yu thin nhin, tm hn tnh t, phong lu, lng mn cng l mt trong nhng ni dung
c sc ca th vn Nguyn Tri.
2. Gi tr ngh thut: "Nguyn Tri l bng hoa u ma tuyt p ca th Nm
Vit Nam" (L Tr Vin). ng l ngi t nn mng cho th ca ting Vit. Th Nguyn
Tri dng nhiu t ng, hnh nh mang tnh dn tc. Nguyn Tri sng to th th tht
ngn xen lc ngn v c coi nh mt th c trng ca th ting Vit ph bin trong
th k XV, XVI.
II. Luyn tp:
Nguyn Tri c s kt hp hi ho gia ngi anh hng v i v con ngi i
thng. Anh (ch) hy phn tch mt s ni dung th vn Nguyn Tri lm sng t
nhn nh trn.
Gi :
S kt hp hi ho gia ngi anh hng v i v con ngi i thng trong
Nguyn Tri c th hin r qua mt s ni dung th vn:
- T tng nhn ngha, l tng c lp, tinh thn v dn, v nc th hin r qua
Qun trung t mnh tp, nht l Bnh Ng i co.
- Tnh yu thin nhin, tnh cm gia nh, tnh bn, nhng tm s ring trc th s
c th hin qua nhiu bi th trong c Trai thi tp v Quc m thi tp nh Dc Thu
sn, cc bi Bo knh cnh gii, cc bi Thut hoi, Ngn hoi, Ngn ch,...
LM VN:
VIT BI LM VN S 4: VN THUYT MINH

(Bi lm nh)
1. lm tt bi lm vn s 4, HS cn c tri thc v ni dung phi trnh by, thuyt

minh. Mun vy, HS cn quan tm tm hiu thc t, ng thi phi to cho mnh hng
th trnh by, bit t mnh vo a v ngi c c th t nh gi bi lm ca mnh.
Vn dng nhng kin thc v k nng lm vn thuyt minh cp THCS lm tt
bi vit, nhm thuyt minh r rng, chun xc v mt s vt, s vic, hin tng, con
ngi...
Qua bi vit, HS thy r hn trnh lm vn nht l vn thuyt minh ca bn thn
rt kinh nghim lm cc bi sau t kt qu cao hn.
2. Rn luyn k nng lm vn thuyt minh, k nng s dng ting Vit trong dng
t, t cu... li vn trong sng, thu ht s ch ca ngi c (ngi nghe). Qua y,
HS cn c thc hn trong vic rn luyn k nng quan st, phn tch v miu t nhng
s vt, s vic, hin tng, con ngi trong i sng.
1: Vit mt bi vn thuyt minh v vai tr ca cy ci (hoc ca rng, ca cc

loi ng vt hoang d, ca nhin liu sch,... ) trong vic bo v mi trng.
Gi :
HS c th chn mt trong cc i tng m bi yu cu thuyt minh. Vn bo
v mi trng v ang l mi quan tm ca ton nhn loi nn d chn i tng no
thuyt minh, ngi vit cng phi hng ti mc tiu l vai tr ca i tng y trong
vic bo v mi trng sng.
HS c th tham kho dn sau y cho bi thuyt minh v vai tr ca cy ci trong
vic bo v mi trng sng:
+ M bi:
Gii thiu khi qut: cy ci c tm quan trng nht trong vic bo v mi trng
sng.
+ Thn bi:
Ln lt thuyt minh v cc tnh nng, tc dng ca cy ci trong vic bo v mi
trng sng nh:
- Cy ci cung cp mt lng xi khng l.
- Cy ci gp phn gi cn bng sinh thi.
- Cy ci gp phn chng xi l, l lt.
- Cy ci gi m cn thit khi tri hn v.v...
Bi vit cng c th cp ti tnh trng cht ph rng ba bi dn ti nguy c thin
tai ngy cng gia tng, mi trng sng b e do...
+ Kt bi:
nh gi tng qut hoc tuyn truyn vic trng cy, bo v cy, rng.
2- Vit mt bi thuyt minh v tc hi ca ma tu (hoc ca ru, thuc l,...) i
vi i sng ca con ngi.
Gi :
T nn nghin ma tu, ru, thuc l ang ngy mt gia tng thm ch xut hin ngy
mt nhiu trong nh trng. Cc phng tin thng tin i chng khng ngng tuyn
truyn v tc hi ca n. Nu HS quan tm th khng thiu t liu lm tt bi thuyt
minh.
HS c th tham kho dn sau y cho bi thuyt minh v tc hi ca ma tu i
vi i sng ca con ngi.
a- M bi:
Gii thiu khi qut: ma tu l mt him ho ca loi ngi.
b- Thn bi:
Ln lt thuyt minh v cc mt tc hi ca ma tu i vi i sng con ngi:
- Ngun gc pht sinh ma tu.
- Cc cht c gi l ma tu.
- Nhng tc hi ca ma tu i vi cuc sng con ngi:
+ Ma tu khin ngi dng n mt kh nng lm ch, thn kinh t lit...
+ Ma tu gy tn hi v kinh t, suy kit v ni ging...
+ Ma tu l con ng chnh dn ti ly nhim cn bnh th k HIV.
- Tnh hnh nghin ma tu hin nay v nhng vic cn lm nhm y li t nn ny.
c- Kt bi:
Nu suy ngh ca bn thn trc tc hi ca ma tu v nhc nh mi ngi hy

trnh xa.
3- Vit mt bi vn thuyt minh v mt kinh nghim hc vn hoc lm vn.
Gi :
- Bi vit ny thuyt minh v mt vn ca chnh bn thn ngi vit. V vy i
hi ngi vit khng ch chm hc, lm bi tt m cn thng xuyn ch ti vic c
rt kinh nghim v kh nng thuyt minh li nhng kinh nghim y cho ngi khc.
- Nu l hc vn th c th l kinh nghim c tc phm vn hc c ghi chp tm tt,
kinh nghim luyn vit cu vn, on vn hay, kinh nghim tip thu bi trn lp, kinh
nghim rn luyn quan st, suy ngh, lin tng tng tng trau di i sng tm
hn...
- Nu l kinh nghim lm vn th c th l vic c k bi, vic lp cng, vic
trin khai cc , vic c v kim tra li trc khi np bi...
TUN 20 2
C VN:
I CO BNH NG
(Bnh Ng i co)
Nguyn Tri
A- NHNG KIN THC, K NNG CN NM VNG
1. Bnh Ng i co l bn anh hng ca bt h ca dn tc Vit Nam, mt "ng

thin c hng vn", mt bn tuyn ngn c lp va c gi tr lch s to ln va c gi tr
vn chng c sc. Tc gi kt hp mt cch ti tnh sc mnh ca l l v gi tr
biu cm ca hnh tng ngh thut.
Bnh Ng i co do Nguyn Tri tha lnh L Li son tho vo ma xun nm
1428, khi cuc khi ngha Lam Sn hon ton thng li. Bi co c vit theo li vn
bin ngu, kt cu chia lm bn on: nu lun chnh ngha; vch ti c k th; k li
qu trnh khng chin i n thng li; tuyn b ho bnh, khng nh s nghip chnh
ngha. Bi co nu cao t tng nhn ngha, lng yu nc v thc t tn dn tc.
l nhng yu t quyt nh thng li v vang ca cuc khi ngha Lam Sn.
Tc gi vn dng mt cch sng to li kt cu chung ca th co, ly t tng
nhn ngha v c lp dn tc lm c s chn l trin khai lp lun. Mi l l lun gn
lin vi thc tin bng nhng dn chng xc ng. Tc gi kt hp mt cch ti tnh
sc mnh ca l l v gi tr biu cm ca hnh tng ngh thut to nn mt ng vn bt
h.
2. Rn luyn k nng c - hiu mt tc phm thuc th loi vn chnh lun c in
vi nhng c trng ring ca th co.
I- Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Tm lc v nu ch ca tng on. Ch ca tng on hng
vo ch chung ca bi co l nu cao t tng nhn ngha v t tng c lp dn
tc nh th no?
Gi :
chnh ca cc on nh sau:
- on 1: Khng nh t tng nhn ngha v chn l c lp dn tc ca nc i

Vit.
- on 2: Nu cao lng cm th, t co v ln n gay gt ti c ca gic Minh.
- on 3: K li din bin ca cuc khng chin t khi m u ht sc kh khn
n lc thng li hon ton, nu cao sc mnh ca t tng nhn ngha v sc mnh ca
lng yu nc kt tinh thnh sc mnh ca cuc khi ngha Lam Sn.
- on 4: Li tuyn b ho bnh, khng nh ngha ca cuc khng chin.
Bi tp 2. Tm hiu on m u (T "Tng nghe... n "...chng c cn ghi):
a. C nhng chn l no c khng nh lm ch da, lm cn c xc ng cho
vic trin khai ton b ni dung bi co?
b. V sao on m u c ngha nh li tuyn ngn c lp?
c. Tc gi c cch vit nh th no lm ni bt nim t ho dn tc?
Gi :
a. Nguyn Tri nu nguyn l chnh ngha lm ch da, lm cn c xc ng
trin khai ton b ni dung bi co. Nguyn l ny c hai ni dung: t tng nhn ngha
v chn l v s tn ti c lp ca nc i Vit.
b. on m u c ngha nh li tuyn ngn c lp bi v sau khi nu cao t
tng nhn ngha, tc gi ni v s tn ti c lp, ch quyn ca nc i Vit nh mt
chn l khch quan hin nhin, vn c, lu i.
c. lm ni bt nim t ho dn tc, Nguyn Tri a ra nhng yu t cn bn
xc nh c lp, ch quyn: cng vc lnh th, phong tc tp qun, nn vn hin lu
i v c bit t cc triu i phong kin Vit Nam song song vi cc triu i phong
kin Trung Quc:
T Triu, inh, L, Trn bao i gy nn c lp
Cng Hn, ng, Tng, Nguyn mi bn xng mt phng.
HS cn so snh vi bi th Nam quc sn h ca L Thng Kit (c bit ch
ch "Nam ) thy c thc t tn dn tc tr thnh truyn thng.
Bi tp 3. Tm hiu on 2 (T "Va ri.... n "...Ai bo thn dn chu c):
a. Tc gi t co nhng m mu, nhng hnh ng ti c no ca gic Minh?
m mu no l thm c nht? Ti c no l man r nht?
b. Ngh thut ca on co trng ti c k th c g c sc?
Gi :
a. Nguyn Tri ng trn lp trng dn tc vch r m mu ca gic Minh
v ng trn lp trng nhn bn t co ch trng cai tr thm c v ti c ca gic.
l m mu cp nc, l lun iu "ph Trn, dit H" bp bm. l ti "nng
dn en", "vi con ", "nng thu kho", "tn hi c ging cn trng cy c"... l
nhng m mu him c v nhng ti c man r.
b. Nguyn Tri qu l mt cy bt vit co trng xut sc. Tc gi dng hnh tng
c sc khi qut cao:
Nng dn en trn ngn la hung tn
Vi con xung di hm tai v.
Bng cch ny, Nguyn Tri nh khc vo tri t v khc vo lng ngi lng cm
th mun i, mun kip. Cui cng, kt thc bn co trng, tc gi vit mt cu vn
y hnh tng:
c c thay, trc Nam sn khng ghi ht ti
D bn thay, nc ng hi khng ra ht mi.
y l ngh thut dng ci v cng ni v ci v cng.

Bi tp 4. Tm hiu on 3 (T "Ta y... n "...cng l cha thy xa nay):
a. Giai on u ca cuc khi ngha Lam Sn c tc gi ti hin nh th no?
b. Khi ti hin giai on phn cng thng li, bi co miu t bc tranh ton cnh
cuc khi ngha Lam Sn:
- Tc gi nhm vo nhng loi trn my giai on, mi loi c c im g ni
bt?
- Phn tch nhng bin php ngh thut miu t th chin thng ca qun ta v s
tht bi ca qun gic.
- Phn tch tnh cht hng trng ca on vn c gi ln t ngn ng, hnh nh,
nhp iu cu vn.
Gi :
a. Giai on u ca cuc khi ngha c tc gi ch yu tp trung khc ho hnh
tng L Li. Chn dung v ch tng hin ln qua cch xng danh khng khi (Ta y:
ni Lam Sn dy ngha...), qua lng cm th gic su sc (Ngm th ln..., Cm gic
nc...), qua thc t gic v nhit huyt cu nc tr thnh thng trc (au lng
nhc c..., Nm mt nm gai..., Qun n v gin..., Ngm trc n nay..., Ch bn khon
mt ni hi...), qua thi cu hin (Tm lng cu nc... cn dnh pha t), qua tinh
thn khc phc kh khn (Khi Linh sn... khc phc gian nan), qua kh nng thu phc
lng ngi to nn sc mnh on kt qun dn (Nhn dn bn ci... chn ru ngt
ngo), c bit l mu chc ti gii (Th trn xut k... ly t ch nhiu)... Tc gi s
dng nhng t ng, in c, hnh nh c sc biu t ln dng ln chn dung u
ca ngi anh hng dn tc L Li khin cho ngi c t ho, ngng m, cm phc.
Sc mnh gip qun ta chin thng chnh l sc mnh on kt ton dn. Nguyn
Tri trong bn tuyn ngn c lp ny cao vai tr v sc mnh ca nhn dn.
b. Vi ging vn tung honh, cun cun kh th nh mt bn anh hng ca chin
thng, v vi nhng hnh nh so snh tng phn c o, tc gi miu t thnh cng
kh th chin thng ca qun ta v s tht bi thm hi ca gic Minh . So snh:
Ngha qun Lam Sn
Qun Minh
- Sm vang chp git; trc ch tro - Nghe hi m mt va; nn th cu
bay; tha thng rui di...
thot thn; mu chy thnh sng
- a li dao tung ph; bn mt thy cht y ni...
vy thnh; ngi hng h; k vut - L gi dng t t ti; tri tay t xin
nanh; gm mi ; voi ung nc; hng; thy cht y ng; mu tri
sch khng knh ngc,; tan tc chim nc; mu chy tri chy; thy
mung; cn gi to; t kin hng..
cht thnh ni; c ni m a mu
en...
l nhng hnh nh "th hin qui m v tr, khng l ca sc mnh chnh ngha"
(Trn nh S). Bn cnh vic s dng hnh nh n d, so snh, tng phn, tc gi cn
s dng ngh thut lit k, trng ip, cu vn, nhp iu di ngn an xen, s bin ho
linh hot, ti tnh to nn m hng va ho hng va mnh m va gi cm trng ca
va khc ho kh th rung tri, chuyn t ca ngha qun, va khc ha s tan tc ti
bi ca qun gic.
- T hnh tng n ngn t, t mu sc n m thanh, nhp iu, tt c u mang
m tnh cht anh hng ca. Nhng hnh tng phong ph, a dng c o bng s rng
ln, k v ca thin nhin. Cu vn khi ngn, khi di bin ho linh hot m nhc iu
chung l dn dp, sng khoi, bay bng. l nhp ca triu dng, sng dy, ht lp ny
n lp khc.
Bi tp 5. Tm hiu on kt (T "X tc t y.... n "... Ai ny u hay).
- Ging vn c g khc vi nhng on trn?
- Theo anh (ch) c nhng bi hc lch s no? ngha lch s i vi chng ta
ngy nay?
Gi :
- Ging vn trnh trng ph hp vi li tuyn b c lp.
- Bi hc lch s: c c chin cng, c nn c lp l bi "nh tri t t tng
khn thing ngm gip ... Bi hc lch s ny c ngha rt ln i vi mi ngi v
mi thi, nht l nhng ngi c sng trong ho bnh, c lp.
Bi tp 6. Rt ra nhng gi tr chung v ni dung v ngh thut ca Bnh Ng i
co.
Gi :
1. Gi tr ni dung: Bnh Ng i co nu cao t tng nhn ngha, lng yu nc
v thc t tn dn tc. l nhng yu t quyt nh thng li v vang ca cuc khi
ngha Lam Sn.
2. Gi tr ngh thut: Tc gi vn dng mt cch sng to li kt cu chung ca
th co, ly t tng nhn ngha v c lp dn tc lm c s chn l trin khai lp
lun. Mi l l lun gn lin vi thc tin bng nhng dn chng xc ng. Tc gi kt
hp mt cch ti tnh sc mnh ca l l v gi tr biu cm ca hnh tng ngh thut
to nn mt ng vn bt h.
Bnh Ng i co l bn anh hng ca bt h ca dn tc Vit Nam, mt "ng thin
c hng vn", mt bn tuyn ngn c lp va c gi tr lch s to ln va c gi tr vn
chng c sc. m tc gi kt hp mt cch ti tnh sc mnh ca l l v gi tr
biu cm ca hnh tng ngh thut.
2. Luyn tp:
Lp s kt cu ca Bnh Ng i co v phn tch tc dng ca ngh thut kt
cu .
Gi :
Bnh Ng i co l mt ng vn chnh lun c s kt hp hi ho gia yu t chnh
lun v yu t ngh thut. Kt cu ca bi co rt cht ch th hin tnh chnh lun v s
kt hp chnh lun - ngh thut. C th lp s kt cu nh sau:
Tin chnh ngha
T tng nhn ngha
Chn l c lp
Tin chnh ngha
soi sng vo thc tin
Gic Minh phi ngha
i Vit chnh ngha
(T co ti c gic Minh)
(Ca ngi cuc kh.ngh. L.Sn)
Kt lun:
Chnh ngha chin thng
=> Bi hc lch s
S kt cu trn cho thy tnh chnh lun mu mc ca mt ng vn chnh lun.

Trc ht nu ln tin chnh ngha c tnh chn l lm c s vng chc cho lp lun.
Trn c s y, tc gi em tin l lun soi sng vo thc tin chng minh tnh ng
n ca n. Cui cng l kt lun c rt ra t thc tin. l li kt lun phi i
bng xng mu nn v cng thm tha. Bi hc c rt ra c gi tr to ln v su sc.
LM VN:
TNH CHUN XC HP DN CA VN BN THUYT MINH

1. Vn bn thuyt minh nhm cung cp nhng tri thc v s vt khch quan. V vy

bi vit (bi ni) cn chun xc. Chun xc l yu cu u tin v cng l yu cu quan
trng nht i vi vn bn thuyt minh. Mun chun xc cn ch tm hiu thu o
trc khi vit; thu thp ti liu tham kho, ch n thi im xut bn ca cc ti liu
c th cp nht nhng tm ti pht kin mi cng nh thy c nhng thay i
thng c.
Thuyt minh bao gi cng c ngi c (ngi nghe). Bi vit v th cn to c
hp dn. Mun lm cho vn bn hp dn cn a ra nhng chi tit c th, sinh ng,
nhng con s chnh xc; so snh lm ni bt s khc bit, khc su vo tr nh ngi
c (ngi nghe); lm cho cu vn thuyt minh bin ho linh hot; khi cn nn phi hp
nhiu loi kin thc i tng thuyt minh c soi ri t nhiu mt.
2. Rn luyn k nng vn dng kin thc bc u vit nhng vn bn thuyt
minh c tnh chun xc v hp dn.
I- Bi luyn tp v tnh chun xc trong vn bn thuyt minh:

Tr li cc cu hi kim tra tnh chun xc ca vn bn thuyt minh (Ni dung
cu hi, xem SGK).
Gi :
a. Mun bit li thuyt minh v chng trnh hc c chun xc hay khng ch cn
i chiu vi mc lc sch Ng vn 10. Sau khi i chiu s thy li thuyt minh khng
chun xc v:
- Chng trnh Ng vn 10 khng phi ch c vn hc dn gian.
- Chng trnh Ng vn 10 v vn hc dn gian khng phi ch c ca dao, tc ng.
- Chng trnh Ng vn 10 khng c cu .
b. Cu nu ra trong SGK cha chun xc v khng ph hp vi ngha thc ca
nhng t "thin c hng vn". "Thin c hng vn" l ng hng vn ca nghn i ch
khng phi ng hng vn vit trc y mt nghn nm.
c. Vn bn dn trong bi tp khng th dng thuyt minh v nh th Nguyn
Bnh Khim v ni dung khng ni n Nguyn Bnh Khim vi t cch nh th.
II- Bi luyn tp v tnh hp dn ca vn bn thuyt minh:
Bi tp 1. c on vn (SGK) v phn tch lun im: "Nu b tc i mi trng
kch thch, b no ca a tr s phi chu ng km hm tr nn c th, d hiu, hp
dn.
Gi :
"Nu b tc i mi trng kch thch, b no ca a tr s phi chu ng km
hm" l mt lun im khi qut. Tc gi a ra hng lot nhng chi tit c th v b
no ca a tr t c chi a, t c tip xc v b no ca con chut b nht trong
hp rng,... lm sng t lun im. Lun im khi qut tr nn c th, d hiu. V

vy vic thuyt minh tr nn hp dn, sinh ng.
Bi tp 2. c on trch (SGK) v phn tch tc dng to hng th ca vic k li
truyn thuyt v hn o An M.
Gi :
Vic bit s tch vua L tr kim cho Ra thn to nn s thch th cho mi ngi
khi ng trc H Gm. Chng ta khng ch thy phong cnh mt H Gm trc mt
m cn thy mt H Gm trong qu kh, t hiu su v lch s, vn ho, v i sng
tm linh ca dn tc. Chnh v th m khi tham quan mt thng cnh, mt di tch no ta
cng mun bit nhng s tch lin quan n thng cnh, di tch y. Bi thuyt minh v H
Ba B tr nn hp dn hn khi tc gi ni n nhng s tch, nhng truyn thuyt gip
ta nh tr v mt thu xa xa thn tin, k o. Ngm phong cnh vi nhng cm xc nh
th, tm hn ta s giu c hn, su sc hn.
III- Bi luyn tp chung:
c on trch tc phm Ming ngon H Ni ca nh vn V Bng (SGK) v
phn tch tnh hp dn ca n.
Gi :
on vn thuyt minh ca nh vn V Bng hp dn, sinh ng v:
- Tc gi s dng linh hot cc kiu cu: cu n, cu ghp, cu nghi vn, cu cm
thn, cu khng nh.
- Tc gi s dng nhng t ng giu hnh tng, giu lin tng nh: "B hnh hoa
xanh nh l m", "... mt ln sng mng, m h nh mt bc tranh tu v nhng ng
tin ngi nh c trong rng ma thu",...
- Tc gi bc l rt nhiu cm xc: "Trng m thm qu", "C ai li ng vo n
cho c,...
TUN 21 2
C VN:
BI TA SCH TRCH DIM THI TP

(Trch dim thi tp t)
Hong c Lng
1. Bi ta sch "Trch dim thi tp" ca Hong c Lng ra i sau cuc khng
chin chng gic Minh. K th mun hu dit nn vn ho ca dn tc ta, ng ho nhn
dn ta. Trong bi cnh y, cng vic su tm th vn ca Trn c Lng c mt ngha
rt ln. Ta "Trch dim thi tp l mt bi ta hay bi s kt hp gia vic trnh by, s
biu cm v lp lun cht ch. Tc gi nhn mnh bn nguyn nhn ch quan (t
ngi am hiu; danh s bn rn; thiu ngi tm huyt; cha c lnh vua...) v nguyn
nhn khch quan (thi gian v binh ho ). T , tc gi nu ng c v qu trnh hon
thnh b sch. Mc d l mt cng vic i hi nhiu tm huyt nhng tc gi t ra rt
khim tn.
Qua bi ta, ta thy c phn no khng kh thi i, hiu c tm t, tnh cm
ca tc gi c bit tm lng trn trng, t ho ca tc gi v di sn vn ho do ng cha ta
li.
2. Rn luyn k nng c - hiu mt vn bn c vit theo th ta vn c ngun gc
t Trung Quc.
I. Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Theo Hong c Lng, c nhng nguyn nhn no khin "th vn
khng lu truyn ht i?
Gi :
Trong phn u ca bi ta, tc gi trnh by bn l do khin th vn khng lu
truyn ht i:
- L do th nht: Ch c thi nhn mi thy c ci hay, ci p ca thi ca. C th
t tn cho l do ny l t ngi am hiu.
- L do th hai: Ngi c hc th bn rn chn quan trng hoc ln n trong khoa
c, t n th ca. C th t tn cho l do ny l: Danh s bn rn.
- L do th ba: C ngi quan tm n th ca nhng khng nng lc v kin tr.
C th t tn cho l do ny l: Thiu ngi tm huyt.
- L do th t: Triu nh cha quan tm. C th t tn cho l do ny l: Cha c
lnh vua...
Ngoi bn l do thuc v ch quan, tc gi cn nu l do thuc v khch quan.
on tip theo t "V bn l do k trn..." n "... m khng rch nt tan tnh" l
l do th nm: thi gian v binh ho c sc hu hoi gh gm. on vn kt li bng mt
cu hi tu t c ngha ph nh: "... th cn gi mi th no c m khng rch nt
tan tnh?. Cu hi biu hin ni xt xa ca tc gi trc thc trng au lng. l
nguyn nhn thi thc tc gi lm sch Trch dim thi tp.
Bi tp 2. Hong c Lng lm g su tm th vn ca tin nhn?
Gi :
Phn tip theo, tc gi trnh by ng c khin mnh phi su tm, tuyn chn th
ca dn tc son Trch dim thi tp. l:
- Thc trng tnh hnh sch v v th ca Vit Nam rt him"khng kho cu vo
u c". Ngi hc lm th nh Hong c Lng "ch trng vo th bch gia i
nh ng".
- Nhu cu bc thit phi bin son sch Trch dim thi tp bi v "mt nc vn
hin, xy dng my trm nm, chng l khng c quyn sch no c th lm cn
bn.
l nhng ng c thi thc tc gi son sch Trch dim thi tp.
Vic lm th ht sc ln lao, cng phu v ngha, khng phi ai mun cng lm
c. Song, tc gi th hin thi ht sc khim tn. y l thi thng thy ca
ngi phng ng thi trung i. Hong c Lng t coi mnh l "ti hn sc mn",
khi ni v vic a th ca mnh vo cui cc quyn, tc gi ni "mn php ph thm
nhng bi vng v do ti vit".
hon thnh Trch dim thi tp, Hong c Lng phi: "tm quanh hi
khp" su tm th ca ca nhng ngi i trc. Ri tc gi "thu lm thm th ca
cc v hin ang lm quan trong triu". Sau l cng vic bin son "chn ly bi hay"
ri "chia xp theo tng loi". Tc gi t tn sch l Trch dim, gm 6 quyn. y l
cng vic i hi tn nhiu thi gian, cng sc, ngi khng tm huyt s khng th lm
c.
Bi tp 3. iu g thi thc Hong c Lng vt kh khn bin son tuyn
tp th ny?Anh (ch) c cm ngh g v cng vic su tm, bin son th vn do ng
tin hnh?
Gi :
tr li cu hi ny cn c ci nhn tng hp ton bi. Cn nhn mnh n nhng
sau:
- Nim t ho v vn hin dn tc.
- thc trch nhim trc di sn vn hc ca cha ng b tht lc.
- Tinh thn c lp, t ch, ch t cng trong vn hc.
Bi tp 4. Anh (ch) cho bit mt kin xut hin trc Trch dim thi tp ni v
vn hin dn tc.
Gi :
Trc Hong c Lng, trong Bnh Ng i co, Nguyn Tri cng tng
cp n nn vn hin ca dn tc:
"Nh nc i Vit ta t trc
Vn xng nn vn hin lu...
C hai kin u phn nh thc c lp dn tc v nim t ho v vn hin dn
tc ca nhn dn Vit Nam ang trn c khng nh.
Bi tp 5.
Nhn xt tng qut v bi ta?
Gi :
Bi ta c lp lun cht ch, cht tr tnh ho quyn vo cht ngh lun. Tc gi
trnh by lun im mt cch r rng, mch lc v khc chit. Lng yu nc c th
hin thi trn trng di sn vn ho ca cha ng, nim au xt trc thc trng. Qua
li ta, ngi c cn thy c c khng kh thi i cng tm trng ca tc gi.
II-Luyn tp:
Tm cc dn chng chng t cc nh vn, nh th thi xa rt t ho v nn vn
hin dn tc.
Gi :
Ngoi bi ta ca Trn c Lng, bi i co bnh Ng ca Nguyn Tri, cn
nhiu tc phm ca cc tc gi khc nh Nam quc sn h ca L Thng Kit (mc d
ch l gin tip), i Vit s k ca L Vn Hu, i Vit s k ton th ca Nh S Lin,
Hin ti l nguyn kh qu gia (Bi k danh bia tin s khoa Nhm Tut, nin hiu i
Bo th ba) ca Thn Nhn Trung l nhng dn chng chng t cc nh vn, nh th thi
xa rt t ho v nn vn hin dn tc.
TING VIT:
KHI QUT LCH S TING VIT
A- NHNG KIN THC CN NM VNG
I- V lch s ting Vit: Ting Vit l ngn ng ca dn tc Vit, c ngun gc c

xa, thuc h Nam v c quan h vi cc nhm ngn ng khc ngoi h Nam . Ting
Vit c qu trnh pht trin ring y sc sng gn vi s trng thnh mnh m ca tinh
thn dn tc t cng v t ch.
Ting ni ca cc dn tc sng trn lnh th Vit Nam gm cc nhm: VitMng, Mn Kh-me; Ty - Thi; M Lai - a o; Mng - Dao; Hn - Tng. Cc
ngn ng ny phn ln thuc ng h Nam v mt s ngoi h Nam . Ting Vit c
quan h h hng gn gi vi ting Mng, quan h h hng xa vi ting Mn - Kh-me.
Ting Vit c quan h lng ging vi nhiu ngn ng khc ngoi h Nam nh nhm
Ty- Thi, nhm M Lai - a o...
Qu trnh pht trin ca ting Vit chia lm bn thi k:
1- Ting Vit trong thi k dng nc.

Thi k ny chng minh bn sc ca ting Vit: va l ting ni c lch s lu i,
va t ti mt trnh pht trin cao, do n khng b ting Hn ng ho, tri li
vay mn ting Hn hng lot yu t, nht l vn t, lm giu thm h thng ca
mnh.
2- Ting Vit di thi k c lp, t ch.
y l thi k ra i v pht trin ca ch Nm.
Ch Nm c th c hnh thnh t TK.VIII- TK IX, c s dng vo khong t
TK X n TK XIII. T TK XIII n TK XV c th vn vit bng ch Nm, t TK XV
tr i, tro lu vn chng Nm pht trin v c nhng bc tin r rt.
Nh c ch Nm, kho t vng ting Vit tng ln, giu c hn.
3- Ting Vit trong thi k Php thuc.
y l giai on nh du s ra i v pht trin ca ch quc ng.
Ch quc ng do mt s gio s chu u sang Vit Nam truyn o Thin Cha
sng to ra ghi m ting Vit. Tri qua qu trnh pht trin, ch quc ng dn dn hon
thin. T u th k XX n c dng rng ri trong cc lnh vc vn ho, vn hc,
khoa hc- k thut...
Thi k ny, khng ch t Hn m nhiu t gc u cng c du nhp vo h thng
ting Vit.
4- Ting Vit t sau cch mng thng Tm nm 1945 n nay.
Ting Vit c m rng v hon thin, c dng rng ri trong mi lnh vc,
c dng ging dy nh trng (mi cp hc)
Vi vai tr mt ngn ng vn ho pht trin ton din, ting Vit pht huy tc dng
to ln trong s nghip ginh c lp, t do v thng nht cho t quc, trong cng cuc
xy dng nc Vit Nam giu p.
Tm hiu v lch s ting Vit bi dng lng t ho dn tc v c thc gn
gi, pht trin s trong sng ca ting Vit.
II- V ch vit ting Vit: Ch vit ting Vit gm c ch Nm v ch quc ng.
Ch Nm tuy da vo ch Hn, nhng i xa hn ch Hn trn con ng xy dng
ch vit, th hin r trong vic ly phng chm ghi m lm phng hng ch o. V
sau, s xut hin ca ch quc ng, thay th ch Nm l mt bc tin vt bc trong
lnh vc ch vit ca dn tc.
Bi tp 1- Tm v d minh ho cho cc bin php Vit ho t ng Hn c vay

mn nu trong bi.
Gi :
Cn chn v d ngay trong mt s bi thuc cc b mn khoa hc t nhin hc
trong chng trnh, sau tm cc v d ph hp vi ba cch thc t thut ng khoa hc
nu trong SGK. Nh vy vic gii bi tp ny s d dng hn.
Bi tp 2. Anh (ch) cho bit cm nhn ca mnh v nhng u im ca ch quc
ng vi t cch l cng c ph tr ca ting Vit.
Gi :
HS pht biu nhng cm nhn ca c nhn nhng cn da trn mt s c bn sau:
- Ch quc ng n gin v hnh thc kt cu.
- Gia ch v m, gia cch vit v cch c c s ph hp mc kh cao.
- Ch cn hc thuc bng ch ci v cch ghp vn l c th c c tt c mi t
trong ting Vit.
Trong qu trnh pht biu cn minh ho bng cc v d.

Bi tp 3. Hy tm thm v d minh ho cho ba cch thc t thut ng khoa
hc.
Gi :
Trc ht cn thng k nhng thut ng c trong mt s bi hc thuc cc b mn
khoa hc t nhin, sau tm cc v d ph hp vi ba cch thc t thut ng khoa hc:
- Phin m thut ng khoa hc ca phng Ty.
- Vay mn thut ng khoa hc- k thut qua ting Trung Quc v c theo m Hn
Vit.
- t thut ng thun Vit.
TUN 22 2
C VN:
S K
HNG O I VNG TRN QUC TUN

(Trch i Vit s k ton th)
Ng S Lin
1. Ra i thi k vn, s, trit bt phn, i Vit s k ton th l cun sch bin

nin lch s nhng m cht vn hc. Mi nhn vt, s kin lch s c k km theo
nhng cu chuyn sinh ng, li nhng n tng kh qun trong lng ngi c.
on trch v Trn Quc Tun l mt trong nhng on trch tiu biu cho cch vit .
Phm cht ni bt Trn Quc Tun c khc ho l trung qun i quc. Lng
trung vi vua ca Trn Quc Tun th hin tinh thn yu nc su sc v thc trch
nhim cng dn i vi t nc. ng ht lng lo tnh k sch gip vua gi nc an dn.
Lng trung ca ng c t trong hon cnh c th thch, bn thn ng cng b t
trong mi mu thun gia "hiu" v "trung". Trn Quc Tun t "trung" ln trn
"hiu" , n nc trn tnh nh.
Bn cnh phm cht trung qun i quc, Trn Quc Tun cn l mt v tng anh
hng y ti nng, mu lc ng thi l con ngi c c ln lao.
Nhng phm cht trn y ca Hng o i Vng Trn Quc Tun c tc gi
s k khc ho trong nhiu mi quan h v t vo nhng tnh hung c tnh cht th
thch. T quan h vi nc, vi vua n quan h vi dn, vi tng s di quyn, t
quan h i vi con ci n quan h i vi bn thn..., d trong bt k hon cnh no,
bt k quan h no, Trn Quc Tun vn l tm gng mu mc ca mt v tng ton
c, ton ti. ng khng nhng c nhn dn ngng m m c qun gic cng phi
knh phc.
2. Rn luyn k nng c- hiu mt tc phm s k thi trung i, cm nhn c
cht ngh thut c sc trong mt tc phm s.
I-Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Anh (ch) rt ra c iu g qua li trnh by ca Trn Quc Tun vi
vua v k sch gi nc.
Gi :
Li trnh by ca Trn Quc Tun vi vua c ni dung:

- Nn tu thi th m c sch lc ph hp, binh php cn vn dng linh hot,
khng c khun mu nht nh.
- iu kin quan trng nht thng gic l ton dn on kt mt lng.
- Do phi gim thu kho, bt hnh pht, khng phin nhiu dn, chm lo cho
dn c i sng sung tc..., chnh l "thng sch gi nc.
Qua ni dung li trnh by, ngi c nhn thy Trn Quc Tun khng nhng l v
tng ti nng, mu lc, c lng trung qun m cn bit thng dn, trng dn v bit
lo cho dn.
Bi tp 2. Chi tit Trn Quc Tun em li cha dn ra hi kin hai ngi gia n
cng hai ngi con v nhng phn ng ca ng khi nghe cu tr li ca h c ngha
nh th no?
Gi :
Trn Quc Tun c suy ngh ca ring mnh i vi li cha dn: " iu
trong lng nhng khng cho l phi. Nhng ng vn hi kin hai ngi gia n v hai
ngi con th lng.
- Trc li ni ca Yt Kiu v D Tng, ng "cm phc n pht khc, khen
ngi hai ngi.
- Trc li ni ca Hng V Vng, ng "ngm cho l phi.
- Trc li ni ca Hng Nhng Vng Quc Tng, ng ni gin rt gm nh
tr ti v thm ch sau ny khng mun Quc Tng nhn mt ng ln cui.
Qua nhng biu hin trn y, ta c th thy Trn Quc Tun l mt ngi ht lng
trung ngha vi vua, vi nc, khng my may t t t li. ng cng l mt ngi c
tnh cm chn thnh, nng nhit, thng thn, rt nghim trong vic gio dc con ci.
Bi tp 3. Qua on trch c th thy ni bt nhng c im g v nhn cch ca
Trn Quc Tun? Ch ra s kho lo trong ngh thut khc ho chn dung nhn vt ca
tc gi (nhn vt c t trong nhng mi quan h v nhng tnh hung nh th no?).
Gi :
thy c ton b chn dung Trn Quc Tun, ngoi cc chi tit trn cn ch
ti nhiu chi tit khc nh: li phn tch ca ng vi nh vua v cch nh gic, cch gi
nc khi ng lm bnh; mi him khch gia cha ng v Trn Thi Tng v li dn d
ca cha;...
Phm cht ni bt Trn Quc Tun c khc ho l trung qun i quc. Lng
trung vi vua ca trn Quc Tun th hin tinh thn yu nc su sc v thc trch
nhim cng dn i vi t nc. ng ht lng lo tnh k sch gip vua gi nc an dn.
Lng trung ca ng c t trong hon cnh c th thch, bn thn ng cng b t
trong mi mu thun gia "hiu" v "trung". Trn Quc Tun t "trung ln trn
"hiu , n nc trn tnh nh.
Bn cnh phm cht trung qun i quc, Trn Quc Tun cn l mt v tng anh
hng y ti nng, mu lc ng thi l con ngi c c ln lao.
Nhng phm cht trn y ca Hng o i Vng trn Quc Tun c tc gi
s k kho lo khc ho trong nhiu mi quan h v t vo nhng tnh hung c tnh
cht th thch. T quan h vi nc (cu ni ni ting "B h chm u ti trc ri hy
hng), vi vua n quan h vi dn (khi sng nhc nh vua "khoan sc dn", khi cht
hin linh ph tr dn), vi tng s di quyn (tn tm dy bo, tin c ngi ti), t
quan h i vi con ci (nghim khc gio dc) n quan h i vi bn thn (khim tn,
gi o trung ngha),... D trong bt k hon cnh no, bt k quan h no, Trn Quc
Tun vn l mt mu mc ca mt v tng ton c, ton ti. ng khng nhng c
nhn dn ngng m m c qun gic cng phi knh phc.
Bi tp 4. Anh (ch) c nhn xt g v ngh thut k chuyn trong on trch?
Gi :
Ghi chp lch s l ghi chp theo trnh t thi gian nhng cn ch l trong i
Vit s k ton th, cch k chuyn v cc nhn vt lch s khng n iu theo trnh t
thi gian.
M u on trch l s xut hin mt s kin to nn mt mc ng ch : "Thng
6, ngy 24, sao sa. Theo quan nim ca ngi xa, sao sa l im xu. im ny bo
hiu Hng o Vng m nng v s qua i.
T s vic trn, nh vit s ngc dng thi gian k chuyn v Trn Quc Tun.
Tip , tc gi li tr v vi dng s kin ang xy ra: "Ma thu, thng 8, ngy 20,
Hng o Vng Trn Quc Tun mt.... Sau thng tin ny, tc gi nhc li nhng
cng lao v c ca Trn Quc Tun gin tip gii thch cho nhng danh hiu tn
qu m Trn Quc Tun c vua phong tng. y khng hon ton l vic n li mt
cch kh khan m tt c nhng cng lao, c ca ngi qu c c th hin trong
nhng cu chuyn sinh ng.
Nh vit s khng ch k chuyn mt cch phc hp, vi nhiu chiu thi gian, m
cn kho lo lng vo cu chuyn nhng nhn xt su sc nhm nh hng cho ngi
c c c nhng nhn xt, nh gi tho ng.
Cch k chuyn trong on trch va mch lc, khc chit va gii quyt c
nhng vn then cht v nhn vt ng thi vn gi c mch chuyn tip ni lgc.Chuyn v th tr nn sinh ng, hp dn. Nhn vt lch s cng v th m c ni
bt chn dung.
Bi tp 5. Chi tit v lng tin ca dn chng vo s hin linh ca Hng o
Vng, c bit l hnh nh "trp ng kim c ting ku c ngha g? Anh (ch) hy
la chn mt trong cc sau ( SGK).
Gi :
Cu hi ny l cu hi tnh hung, t HS vo mt s la chn qua rn luyn
kh nng cm th nhy bn v kh nng lin tng phong ph. (a): "cho thy tn
ngng v nhng tp tc th cng ca nhn dn ta thi xa l khng ng. C hai
(b),(c): "cho thy lng cm phc v ngng m ca nhn dn i vi Hng o Vng
su sc n mc h thn thnh ho ng, cho rng ng tr thnh thn linh gip
dn, gip nc v "Ch l nhng truyn thuyt lm ni bt tm lng thng dn, yu
nc v kh phch anh hng ca ng- nhng nt p tr thnh bt t trong lng
ngi u ng. V vy, cn chn (d): " kin khc" a ra nhng nhn xt tng
hp v nhng kin mang tnh sng to ca bn thn, c th lin h ti vic nhiu ni
hin nay c n th Hng o Vng, nhn dn tn knh gi Trn Quc Tun l "c
Thnh Trn.
II- Luyn tp:
Bi tp 1. T nhng chi tit trong on trch, anh (ch) hy tm tt li cu chuyn
v trn Quc Tun (khng qu 20 dng).
Gi :
HS t tm tt. Yu cu: ngoi vic nm vng nhng chi tit, s vic chnh cn phi
th hin y nhng kha cnh trong phm cht, nhn cch ca ng, ng thi phi th
hin c nhng cm nhn ca bn thn v nhn vt lch s ny.
Bi tp 2. Su tm nhng cu chuyn c lin quan n Trn Quc Tun hoc
nhng bi th vit v ng.
Gi :
HS cn da vo cc t liu lch s, cc ti liu vn hc, cc giai thoi trong dn
gian.
TUN 23 2
LM VN:
PHNG PHP THUYT MINH

1. Phng php thuyt minh l mt h thng nhng cch thc m ngi thuyt
minh s dng nhm t c mc ch t ra. Phng php thuyt minh c tm quan
trng rt ln trong vic lm bi vn thuyt minh. Nm c phng php, ngi vit
(ngi ni) mi truyn t n ngi c (ngi nghe) nhng hiu bit v s vt, s
vic, hin tng mt cch d dng v hiu qu.
Ngoi cc phng php thuyt minh hc THCS (nu nh ngha, lit k, nu v
d, dng s liu, so snh, phn loi, phn tch) cn c nhng phng php khc: thuyt
minh bng cch ch thch; thuyt minh bng cch ging gii nguyn nhn- kt qu.
Vic la chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh cn tun theo
cc nguyn tc: khng xa ri mc ch thuyt minh; lm ni bt bn cht v nt c trng
ca s vt, hin tng; lm cho ngi c (ngi nghe) tip nhn d dng v hng th.
2. Qua bi hc, c bit l qua h thng cu hi, bi tp, ngi hc c rn luyn
k nng nhn thc, phn loi cc phng php thuyt minh ng thi rn luyn k nng
vn dng cc phng php thuyt minh vo nhng bi tp c th, t c k nng vn
dng phng php thuyt minh vo lm vn cng nh trong cuc sng.
I- n tp cc phng php thuyt minh hc:

c mi on trch (SGK)
a. Cho bit tc gi mi on trch s dng nhng phng php thuyt minh
no?
b. Phn tch tc dng ca tng phng php trong vic lm cho s vt hay hin
tng c thuyt minh cng thm chun xc, sinh ng v hp dn.
Gi :
+ on trch i Vit s k ton th ca Ng S Lin
on trch thuyt minh v cng lao tin c ngi ti gii cho t nc ca Trn
Quc Tun. Phng php thuyt minh m tc gi s dng y l phng php nu v
d. Nhng tn tui c nu ra (D Tng, Yt Kiu, Phm Ng Lo, Trn Th Kin,
Trng Hn Siu, Phm Lm, Trnh D, Ng S Thng, Nguyn Th Trc) lm cho
vn c thuyt minh tr nn sng r, c sc thuyt phc.
+ on trch Thi s Ba- s v "Con ng hp thin l".
on trch thuyt minh v cc bt danh ca Ba- s. T bt danh Mu-n-phu-sa, bt

danh T-sy n bt danh Ba-s, ci ngi c cn bit l ngha ca cc bt danh y.
V vy, ngi vit s dng phng php nu nh ngha thuyt minh. Nh phng
php thuyt minh ny m cc bt danh ca Ba-s c gii thch mt cch sng r.
+ on trch Con ngi v con s trn tp ch Kin thc ngy nay.
on trch thuyt minh v cu to phc tp v s ca t bo trong c th ngi.
Phng php thuyt minh y l dng s liu. Ngi vit i t s lng t bo (4060 000 t) n s lng phn t cu to nn t bo (6 triu t phn t) ri s lng
nguyn t cu to nn phn t (1 t t nguyn t). T , gip ngi c d hnh dung,
ngi vit lin h ti cc s liu khc nh s lng c dn, s lng cc v tinh t, ,...
v i n kt lun: "Nu mi nguyn t di 1 mm, mt t bo s di 10 cm, th mt ngi
cao 1,75 m s bin thnh ngi khng l vi chiu cao 1.750 km! May thay, iu ny
khng xy ra v nguyn t l cc nh. Sc hp dn ca on thuyt minh ny chnh l
cc s liu. Cc s liu to nn n tng su sc, kh qun ngi c.
+ on trch Thng nh mi hai ca V Bng.
on trch thuyt minh v nhc c dng trong ht trng qun. Nh vn s dng
phng php thuyt minh phn tch. Tc gi phn tch tnh gin d ca nhc c dng
trong ht trng qun: cc loi "ht thy u l b; cch s dng v cng dn d;
nhng m thanh tht "gin gi". Phng php thuyt minh ny gip nhi c hiu
c ngha ca i tng.
II-Tm hiu thm mt s phng php thuyt minh:
Bi tp 1. c li cu vn "Ba-s l bt danh" dn trong phn luyn tp trc
v cho bit v sao khng th cho rng tc gi cu thuyt minh bng cch nh
ngha? Tc gi thuyt minh bng cch ch thch, vy phng php ny c g khc
phng php nh ngha?
Gi :
Cu vn thuyt minh "Ba-s l bt danh" khng s dng phng php nh ngha v
khng t Ba-s vo mt loi ln hn, cng khng ch ra yu t ni ln ng c im
bn cht ca nh vn ny.
Phng php c s dng y l phng php ch thch. Phng php ch thch
v phng php nh ngha c nhng nt kh ging nhau bi v v i th c hai u c
cu trc c bn: A l B. Song, hai phng php ny c nhng nt khc nhau. Phng
php nh ngha c nhng i hi cht ch hn. Phn B trong nh ngha phi t c
hai yu cu c bn. Mt l phi t i tng nh ngha vo mt loi ln hn. Hai l
phi ch ra yu t ni ln ng c im bn cht ca i tng phn bit n vi cc
i tng cng loi khc. Phng php ch thch khng buc tho mn hai yu cu .
Tuy mc chun xc khng cao nhng b li phng php ch thch c kh nng mm
do hn, d s dng hn.
Bi tp 2. c on vn tip tc gii thiu v thi s Ba-s (SGK) v cho bit on
vn c vit ni v: (1) Nim say m cy chui ca Ba-s; (2) Ti sao c bt danh
Ba-s. Theo anh (ch) trong hai mc ch y, mc ch no l ch yu? on vn c
quan h nhn qu vi nhau khng? Nu c th u l nguyn nhn, u l kt qu? V
sao c th ni on thuyt minh y c trnh by hp l v sinh ng?
Gi :
on trch thuyt minh v nim say m cy chui ca Ba-s v ti sao c bt danh
Ba-s. Trong hai mc ch ny, mc ch thuyt minh v vic ti sao c bt danh Ba-s l
ch yu mc d c ni ngn hn nim say m cy chui ca Ba-s. y chnh l mi

quan h nhn- qu. Cho d nguyn nhn c c trnh by di hn nhng ni dung thng
bo chnh vn l kt qu. Nim say m cy chui l nguyn nhn dn n bt danh Ba-s.
on trch c trnh by mt cch hp l v hp dn bi v ngi vit s
dng phng php thuyt minh ph hp i tng thuyt minh. Nh m hnh nh thi
s Ba-s cng bt danh ca ng hin ln mt cch sinh ng, su sc.
III-Luyn tp:
Bi tp 1. Nhn xt v s chn la, vn dng v phi hp cc phng php thuyt
minh trong on trch "Hoa lan Vit Nam (SGK).
Gi :
y l on trch vn bn thuyt minh c vit nhm cung cp nhng tri thc v
hoa lan, mt loi hoa c a chung. Ngi vit t ra c nhng hiu bit tht s khoa
hc, chnh xc, khch quan v hoa lan Vit Nam.
Trong on thuyt minh nay, tc gi phi hp nhiu phng php thuyt minh:
ch thch, phn loi, lit k, nu v d,... nh m li thuyt minh tr nn linh hot, sinh
ng v hp dn.
Bi tp 2- Trong mt bui giao lu vi bn b quc t, anh (ch) mun gii thiu
vi cc bn mt trong nhng ngh truyn thng ca qu mnh (trng la, nui tm, lm
gm,...). Hy vit li gii thiu ca anh (ch) thnh mt bi vn thuyt minh di
khong 500 ch.
Gi :
y l bi luyn tp mang tnh tng hp nhng ch yu l la chn v s dng
phng php thuyt minh hp l, c hiu qu. bi vit hay cn:
- Tm ti, hc hi c nhng hiu bit chun xc, y v ngh truyn thng ca
qu hng. y l yu cu trc ht v quan trng nht v khng c hiu bit g th
khng th thuyt minh.
- Xc nh mc ch thuyt minh.
- Vch cng v ni dung thuyt minh.
- La chn cc phng php thuyt minh ph hp vi tng ni dung nh phng
php nh ngha, phng php nu v d thuyt minh v nhng ngh nhn ni ting
vi ngh truyn thng ca qu hng; phng php phn tch thuyt minh v ngha,
gi tr ca ngh truyn thng trn lnh vc vt cht hoc vn ho; phng php nguyn
nhn- kt qu thuyt minh v sao c ngh truyn thng y,...
LM VN:
VIT BI LM VN S 5: VN THUYT MINH

(Bi lm lp)
1. Bi vit s 5 thuc kiu bi vn thuyt minh. Cn nm vng c im, yu cu,

cch lm bi thuyt minh p dng vo mt bi c th.
Bi vit s 5 khng ch yu cu thuyt minh chun xc m cn i hi thuyt minh
sao cho sinh ng v hp dn. Mun vy cn:
- Tm ra nhng nt c sc, c o, c sc sng, sc cun ht ngi c.
- Am hiu v c hng th trc ti thuyt minh.
- Bit cch lm cho qu trnh gii thiu, trnh by tr nn hp dn bng cc cch
thc thch hp nh sp t t; to s bt ng; vn dng sng to cc bin php t t,...
2. Vn dng k nng s dng cc phng php thuyt minh thch hp, k nng din
t ph hp vi kiu bi thuyt minh.
B- GI CC THAM KHO
1: Gii thiu mt danh lam thng cnh ca t nc, qu hng.

Gi :
ti thuyt minh l mt danh lam thng cnh ca qu hng t nc. lm tt
ny, HS cn c nhng hiu bit c th, phong ph, chun xc v danh thng c chn
gii thiu. T nhng hiu bit, ngi vit xc nh mc ch gii thiu, nhng ni dung
cn c cho bi gii thiu v nhng phng php s dng ph hp vi tng ni dung.
Bi vit cn c nhng c bn sau:
- Gii thiu khi qut chung v danh thng: tn v a im, nhn xt chung v gi
tr ngha,...
- Gii thiu v qun th kin to ca danh lam thng cnh.
- Gii thiu v lch s ca danh lam thng cnh.
- Gii thiu v gi tr ca danh lam thng cnh (gi tr du lch, gi tr vn ho,...).
- Gii thiu v sc hp dn du khch ca danh lam thng cnh v.v...
2: Gii thiu mt loi hnh ca nhc (hay sn khu) m anh (ch) yu thch.
Gi :
bi yu cu gii thiu mt loi hnh ca nhc (nhc dn gian, nhc c in, nhc
nh,...) hoc mt loi hnh sn khu (kch ni, ca kch,...). Ngi vit la chn theo s
thch c nhn v gii thiu sao cho truyn c nim yu thch ti ngi c. Mun
vy, ngi vit ch yu thch khng thi cha m phi c nhng kin thc c th,
phong ph, chun xc v loi hnh ca nhc hay sn khu m mnh s gii thiu vi bn
c.
Bi thuyt minh cn c nhng c bn sau:
- Gii thiu chung v loi hnh ca nhc (sn khu): loi hnh g? c im ni bt
ca loi hnh ny l g?
- Gii thiu v c im c th, chi tit ca loi hnh. Nu l ca nhc th gii thiu
c im m nhc, c im ca t, c im biu din,... Nu l sn khu th gii thiu
c im kch bn, c im din xng, c im ho trang, nh sng,...
- Gii thiu lch s ca loi hnh ca nhc (sn khu): ngun gc xut x, nhng
bc thng trm, nhng tn tui tiu biu,...
- Gii thiu v gi tr, nh hng ca loi hnh ca nhc (sn khu) n i sng x
hi c bit nhn mnh i sng tinh thn, ngha gio dc nhng tnh cm thm m,...
3: Gii thiu mt ngnh th cng m ngh (hoc mt c sn, mt nt vn ho
m thc) ca a phng mnh.
Gi :
bi yu cu gii thiu mt ngnh th cng m ngh (ngnh lm gm, ngnh my
tre an, ngnh thu ren, ngnh dt th cm,... ) hoc mt c sn, mt nt vn ho m
thc (Ph, cm, bnh... ) ca a phng. HS la chn theo c trng ring ca a
phng mnh, iu quan trng l phi am hiu cn k i tng m mnh gii thiu v
coi l nim t ho ca bn thn. Bi thuyt minh cn c nhng c bn sau:
- Gii thiu khi qut v ngnh th cng m ngh hoc c sn, nt vn ho m thc
(tn gi, c im ni bt).
- Gii thiu cc c im, tnh cht c th: Nu l ngnh th cng m ngh th gii
thiu c im lao ng lm ra sn phm, mu m sn phm, tnh nng tc dng ca sn
phm... Nu l mn n th gii thiu nguyn liu, cch ch bin, c im mn n nh
mu sc, hng v, cch thng thc... Nu l mt nt vn ho m thc th gii thiu
nhng nt c o vn ho trong vic thng thc, cc nghi thc m thc,...
- Gii thiu lch s ca ngnh th cng m ngh hoc c sn, nt vn ho m thc:
ra i t khi no? Tri qua nhng thng trm thi gian ra sao? Gn vi tn tui ca ai?
C nhng truyn thuyt g lin quan?...
- Gii thiu tng hp v gi tr ca ngnh th cng m ngh hoc mn n, nt vn
ho m thc trong vic nng cao v th ca a phng trong qu kh, hin ti cng nh
tng lai.
4: Gii thiu mt l hi ghi li nhng nt p ca phong tc truyn thng hoc
th hin kh th si ni ca thi i.
Gi :
HS c th chn mt trong hai kiu l hi: kiu l hi mang tnh truyn thng cn
gi c nhng n p c xa hoc kiu l hi mang tnh thi i, th hin kh th si
ni.
Bi vit cn gii thiu c nhng nt chnh sau y:
- Gii thiu khi qut: tn l hi, thi im t chc l hi, c im chung ni bt
ca l hi,...
- Gii thiu lch s ca l hi: c t bao gi? xut pht t u? tri qua mt qu
trnh nh th no?
- Gii thiu qui trnh t chc mt l hi t khu chun b n qu trnh din ra v
kt thc.
- Gii thiu gi tr ca l hi trong i sng tinh thn, vn ho ca con ngi,...
Ch : Mun cho bi gii thiu sinh ng, hp dn, ngi vit ngoi nm vng i
tng m mnh gii thiu cn phi kt hp nhiu phng php v phi c tnh yu i
vi nhng g mnh gii thiu. C nh vy, ngi vit mi thu ht c gi, truyn tnh yu
sang h.
TUN 24 2
C VN:
CHUYN CHC PHN S N TN VIN

(Tn Vin t phn s lc)
Nguyn D
1. Chuyn chc Phn s n Tn Vin l mt truyn c sc trong Truyn k mn

lc ca Nguyn D. Truyn c ngha hin thc r rng v ngha nhn o su sc.
Hn ma tng gic h Thi l hin thn ca s gi tr, gian xo. T Vn tiu biu cho
nhng con ngi cng trc, dng cm, yu nc, trng cng l, chng t ma nhng vn
trng thn linh. T Vn l con ngi "khng khi, "nng ny" v "cng trc", l ngi
coi trng cng l, bt bnh trc ci xu, ci c lng hnh lm ma lm gi. Cuc u
tranh gia T Vn v hn ma ca tn Bch H h Thi l cuc u tranh gia hai th lc.
Cuc u tranh ny va c ngha hin thc c th va c ngha nhn o su sc: ln
n gic ngoi xm, t co s cu kt ca thn quyn, phn nh hin thc x hi vi ci

nhn tin tng vo chnh ngha thng gian t.
Qua cu chuyn, tc gi biu hin lng tin vo nhng con ngi c lng thin, c
bn lnh, d phi cht cng khng s. H tt s chin thng.
Chuyn chc Phn s n Tn Vin tiu biu cho c trng th loi truyn k vi
tnh cht k o. Ngay t nhan , tc gi a ngi c bc vo th gii ly k, bin
o. Truyn ton vit v thn linh (Th cng, c thnh Tn Vin), ma qu (Dim Vng,
hn ma tng gic) ri chuyn cht i sng li (T Vn cht hai ngy ri cn tr v; cht
nhn chc phn s n Tn Vin). iu ng ni y l ct li hin thc c
lng vo mt ct truyn k o. Ngi c b m hoc bi bc mn k o ri khi c
ht, suy ngm v cc nhn vt, tnh tit... s nhn ra gi tr hin thc v nhn o ca tc
phm.
Truyn c k mt cch hp dn, ct truyn c kt cu nh mt xung t giu
kch tnh.
2. Rn luyn k nng c- hiu mt tc phm vn hc trung i c vit theo th
truyn k, nhn din kt cu, cch xy dng xung t sp xp tnh tit trong mt truyn
truyn k.
I- Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Theo anh (ch), vic lm ca nhn vt Ng T Vn th hin iu g?
a. Th hin quan im v thi ca nhi tr thc mun ph s m tn thn
linh ca qun chng bnh dn.
b. Th hin s khng khi, chnh trc v dng cm mun v dn tr hi.
c. Th hin tnh hiu thng ca ngi tr tui.
d. Th hin tinh thn dn tc mnh m qua vic dit tr hn tn gic xm lc hung
bo, bo v Th Thn nc Vit, ngi tng c cng gip L Nam chng ngoi xm.
e. kin khc.
Gi :
Vic lm ca Ng T Vn l t n, vch ti hn tn tng gic trc Dim
Vng. Hnh ng ca T Vn xut pht t thc r rng: "Thy s gian t th khng
chu c" ch khng phi vic lm ng chm thn linh.
Qua li gii thiu v T Vn v nguyn nhn t n ca chng, ta thy T Vn l
con ngi "khng khi, "nng ny" v "cng trc". T Vn l ngi coi trng cng l,
bt bnh trc ci xu, ci c lng hnh lm ma lm gi.
Cuc u tranh gia Ng T Vn vi hn tn tng gic h Thi l cuc u tranh
gia hai th lc: cng l, chnh ngha v phi ngha, gian t. Cuc u tranh gia hai th
lc ny c ngha hin thc c th v ngha nhn o su sc, mt mt ln n gic
ngoi xm, t co s cu kt ca thn quyn, mt khc phn nh hin thc x hi vi ci
nhn tin tng vo chnh ngha thng gian t.
Cu tr li tt nht y l cu (e). kin khc y cn bao gm c (b) v (d)
(c th thm nhng kin mang tnh pht hin sng to). Hnh ng ca T Vn va th
hin s khng khi, chnh trc v dng cm v dn tr hi (b), va th hin tinh thn dn
tc mnh m qua vic dit tr hn tn gic xm lc hung bo, bo v th thn nc Vit
(d). Cu tr li (a) ch ng mt phn rt nh v Ng T Vn c ph nhng ph s
ngu tn vo nhng thn c, thn bt chnh ch khng ph tp tc th cng thn linh ni
chung. Cu tr li (c) l hon ton sai v Ng T Vn u c t n mt cch v c, hn
na, trc khi t, T Vn "tm gi sch s, khn tri" ri mi "chm la t n".

Hnh ng ca T Vn chng t chng suy xt rt k lng ch u phi hnh
ng ca ngi tui tr hiu thng.
Bi tp 2. Theo anh (ch), chi tit Dim Vng x kin m ph th hin iu g?
a. Th hin nim tin ca ngi thi trung i: bn cnh ci trn cn c mt th gii
khc l m ph, ni con ngi sau khi cht s phi n nhn s phn xt, thng pht
v nhng vic lm ca mnh khi cn sng.
b. Th hin kht vng cng l cha thc hin c trong cuc sng trn th ca
ngi xa.
c. L chi tit cn thit nhm y kch tnh ca truyn n cao tro nhn vt
chnh- Ng T Vn- c dp bc l bn lnh, kh phch ca mnh.
d. C ngha khuyn rn, gio dc con ngi nn sng v hnh ng th no cho
ng n, hp l phi, trnh lm iu c.
e. kin khc.
Gii thch nguyn nhn s la chn ca anh (ch).
Gi :
S d c vic x kin m ph l do hn tn tng gic Bch H h Thi kin Ng
T Vn t n. Hn tn tng gic gi mo Th Thn, lm hi dn, qua mt c Dim
Vng. S d Dim Vng khng hay bit l v cc thn nhng n miu ln cn n
ca t nn bao che cho k c, v cc phn quan ca Dim Vng cha lm ht trch
nhim ca mnh, quan liu, khng theo st thc t.
Chi tit Dim Vng x kin m ph l chi tit v cng cn thit nhm y kch
tnh ca truyn n cao tro nhn vt bc l r tnh cch, phm cht ng thi khc
su ch ca truyn. Chi tit ny th hin kht vng ca ngi xa v cng l cha th
thc hin c ni trn th cn y dy bt cng v ti c. Con ngi thi trung i cn
tin rng bn cnh ci trn cn c mt th gii khc l m ph, ni con ngi sau khi cht
s phi n nhn s phn xt, thng pht v nhng vic lm ca mnh khi cn sng.
iu c ngha khuyn rn, gio dc con ngi nn sng v hnh ng th no cho
ng n, hp l phi, trnh lm iu c khng b trng pht.
Nh vy, (e) l cch chn hp l nht bi v ngha ca chi tit ny bao gm tt
c cc (a,b,c,d).
Bi tp 3. Chi tit Ng T Vn c nhm chc Phn s n Tn Vin c ngha
g?
Gi :
Chc Phn s l mt chc quan xem xt v cc v kin tng, gip vic cho ngi
x n. y l chc quan thc hin cng l. Ng T Vn s d c Th Thn tin c nhn
chc ny v chng gip Th Thn i li cng l, chng dng cm bo v cng l,
chnh ngha ngay c khi ci cht e do. Vic nhn chc Phn s n Tn Vin ca Ng
T Vn chnh l mt hnh thc thng cng xng ng c ngha noi gng cho i sau,
khch l mi ngi dng cm u tranh chng ci c, bo v cng l. Hnh nh Ng T
Vn oai phong lm lit xut hin cui chuyn ni ln iu .
Bi tp 4. Phn tch ngh thut k chuyn c sc ca Nguyn D.
Gi :
Chuyn chc phn s n Tn Vin ngay t nhan a ngi c bc vo th
gii ly k, bin o. Truyn ton vit v thn linh (Th cng, c thnh Tn Vin), ma qu
(Dim Vng, hn ma tng gic) ri chuyn cht i sng li (T Vn cht hai ngy ri
cn tr v; cht nhn chc phn s n Tn Vin). iu ng ni y l ct li hin

thc c lng vo mt ct truyn k o. Ngi c b m hoc bi bc mn k o
ri khi c ht, suy ngm v cc nhn vt, tnh tit... s nhn ra gi tr hin thc v nhn
o ca tc phm.
Tc gi dn dt chuyn v cng kho lo, m ra bng mt s vic bt ng ri
dn dt dn ti nh im ca kch tnh v gii quyt mt cch hp l, tho ng. Ngi
c hi hp theo di din bin cc s vic ri cui cng th pho nh nhm, ch t
tng ca chuyn v th c ni bt.
Bi tp 5. Nu ch ca truyn.
Gi :
"Chuyn chc phn s n Tn Vin" ca Nguyn D c nhiu ngha nhng ch
yu l cao tinh thn khng khi, cng trc, dm u tranh chng li ci c tr hi cho
dn ca Ng T Vn, mt tr thc yu chnh ngha, dng cm, cng trc, dm u tranh
vi ci c, tr hi cho dn. Truyn th hin kht vng cng l, nim tin cng l, chnh
ngha nht nh s chin thng.
II- Luyn tp:
Bi tp 1. Nu c yu cu vit on kt ca truyn, anh (ch) s ng tnh vi
cch kt thc nh c hay s chn mt cch kt thc khc? Trnh by v gii thch
kin ca mnh.
Gi :
- HS c th ng tnh hay khng ng tnh vi kt thc nh c.
- Nu khng ng tnh th cn a ra mt cch kt thc khc.
- Vn quan trng l gii thch mt cch thuyt phc v kin ca mnh trn c
s ch , ngha ca truyn.
Bi tp 2. Tm tt truyn (khng qu 20 dng).
Gi :
Tm tt cn y cc chi tit quan trng sau y:
- Ng T Vn t n tr ho cho dn.
- Hn ma tn tng gic do T Vn.
- T Vn c Th Thn mch bo v tung tch v ti c ca hn ma tng gic.
- T Vn b qu s bt xung m ph, chng dng cm, thng thn t co ti c tn
c thn.
- Cng l c thc hin, T vn c Th Thn tin c gi chc Phn s n Tn
Vin.
LM VN:
LUYN TP VIT ON VN THUYT MINH

1. Nm vng cc kin thc v on vn thuyt minh v cc k nng vit on vn

thuyt minh; C nhng tri thc cn thit v chun xc lm r chung ca on vn
thuyt minh; bit cch sp xp cc tri thc theo mt trnh t r rng, mch lc; vn dng
ng n, sng to nhng phng php thuyt minh v din t on vn tr nn c
th, sinh ng, hp dn.
on vn thuyt minh c nhng im ging v nhng im khng ging vi on
vn t s. on vn t s thin v k cc s vic. on vn thuyt minh thin v gii
thiu s vt, hin tng. on vn thuyt minh c th bao gm ba phn chnh: m on,
thn on, kt on. M on c nhim v gii thiu chung. cc trong thn on c th

c sp xp theo trnh t thi gian, khng gian, nhn thc, phn bc- chng minh,...
Trc khi vit mt on vn thuyt minh cn lp dn cho c bi vn thuyt minh
bi v on vn khng tn ti mt cch c lp m ng v tr nht nh trong b cc
chung ton bi.
2. Rn luyn k nng vit on vn thuyt minh vn dng vit c nhng on
vn c ti gn gi vi cuc sng hoc cng vic hc tp, t c k nng lm cc bi
vn thuyt minh hon chnh.
I- Luyn tp thc hnh ti lp:

Tnh hung: Vit mt bi vn thuyt minh cung cp cho ngi c nhng hiu
bit chun xc v mt nh khoa hc hoc mt tc phm vn hc, mt cng trnh nghin
cu, mt in hnh ngi tt, vic tt.
Bi tp 1. Anh (ch) hy phc qua dn i cng cho bi vit.
Gi :
Bi tp ny ch yu cu lp mt dn i cng lm c s cho vic vit cc on
vn c th bi tp 2. Trc ht cn chn mt vn thuyt minh trong s cc vn
nu ra tnh hung trn, sau suy ngh v vn nh ra nhng ni dung cn thit
cho dn i cng ca bi thuyt minh. V d chn thuyt minh v mt tc phm vn
hc cn lp dn i cng nh sau:
+ M bi: Gii thiu chung v tc phm (tn tc phm, tc gi, c im khi qut
nht ca tc phm).
+ Thn bi: Gii thiu chi tit v tc phm.
- Gii thiu hon cnh sng tc.
- Gii thiu cc gi tr ni dung t tng ca tc phm (tu theo tng tc phm c
th m c th c s lng tng ng vi s lng on vn nhiu t khc nhau).
- Gii thiu nhng nt c sc v ngh thut (tu theo tng tc phm c th m c
th c s lng tng ng vi s lng on vn nhiu t khc nhau).
+ Kt bi: Nhn nh tng hp v tc phm (khi qut gi tr, v tr, nh hng ca
tc phm).
Bi tp 2. Hy din t mt trong dn bi va lp thnh mt on vn.
Gi :
Trc khi vit cn xc nh:
- on vn chn vit l on vn no? on vn y nm v tr no trong bi vn?
(Chng hn theo dn trn c th chn on m bi, kt bi hay mt on thuc gii
thiu gi tr ni dung, gii thiu ngh thut).
- Cn vit cu chuyn , chuyn on nh th no on vn c s lin kt vi
on trc v lin kt vi ton bi.
- Cc trong on cn sp xp nh th no m bo tnh cht ch v mch lc
ca on vn.
- Cn s dng nhng phng php thuyt minh g v din t th no on vn
khng ch chun xc m cn sinh ng, hp dn.
Khi xc nh c nhng ni dung trn, c th chnh sa, cn vit ra giy
nhp trc, kim tra xem ch ca on vn c c th hin r rng v nht qun
khng? Phng php thuyt minh s dng c hp l khng? Din t trong sng, mch
lc cha?,...
Ngi vit c th tham kho on vn thuyt minh v nim tin tt thng v tinh
thn yu chung ho bnh trong ni dung tc phm Th li d Vng Thng ca Nguyn
Tri:
Bc th th hin nim tin tt thng v tinh thn yu chung ho bnh ca tc gi
v qun dn nc Vit. iu ny c th hin r trn mi phng din t vic nh gi
tnh hnh ta mnh, ch yu n vic ch ra su nguyn nhn dn n bi vong tt yu
ca ch; t vic khuyn gic ra hng n vic sn sng thch thc "mt trn th hng.
Tinh thn yu chung ho bnh cn th hin r cui li d (trc khi a ra li thch
thc): "Nu mun rt qun v nc, ta s sa sang cu cng, mua sm thuyn b,....
iu ny khng ch th hin trn li ni m cn bng vic lm c th sau chin thng
(Nguyn Tri cp n trong i co bnh Ng).
(Trch bi lm ca hc sinh).
II- Luyn tp ( nh).
Bi tp 1. Vit on vn ni tip theo on m anh (ch) va hon thnh trn lp.
Gi :
Cch tin hnh tng t nh bi tp trn lp.
C th tham kho cc on vn gii thiu:
- V cc nh khoa hc, cc cng trnh nghin cu khoa hc trn cc tp ch: Th
gii mi, Tri thc tr, Tp ch khoa hc... hoc cc bi gii thiu v cc nh khoa hc
trong cc T in chuyn ngnh.
- V gng in hnh ngi tt, vic tt trn cc t bo: Thanh nin, Tin phong,
Ph n, Hoa hc tr, Bn ng, An ninh,...
- V mt tc phm vn hc trong T in vn hc hoc cc bo, tp ch chuyn
ngnh,...
Bi tp 2. T nhng kt qu v tin b t c, hy vit mt bi vn thuyt
minh gii thiu mt con ngi, mt min qu, mt danh lam thng cnh hoc mt
phong tro hot ng m anh (ch) c dp tm hiu k.
Gi :
Trn c s nhng kt qu t c v vn thuyt minh, t chn mt i tng
(mt con ngi, mt min qu, mt danh lam thng cnh, hay mt phong tro hot ng).
bi yu cu m ngi vit chn mt i tng m mnh thch v am hiu. Bi vit
cn t c cc yu cu sau:
- Gii thiu c nhng ni dung c bn v i tng. Nu l mt con ngi th
phi gii thiu c tiu s, nhng nt c bn v c im tnh cch, phm cht, ti nng,
v th x hi, sc nh hng ti nhng ngi xung quanh hoc ti lch s, x hi, vn
ho,... Nu l mt min qu, mt danh lam thng cnh th phi gii thiu c lch s,
nhng c im c bn ca min qu hoc danh lam thng cnh c bit sc hp dn
ca ni y l u,... Nu l mt phong tro hot ng th tt nht l nhng phong tro
m bn thn tng tham gia nh phong tro Ma h xanh, phong tro hot ng t
thin, phong tro phng chng cc t nn x hi, phong tro vn ho vn ngh, th thao,...
Cn gii thiu phong tro do ai hoc on th no t chc; thi gian, i tng tham gia
v a bn hot ng; qu trnh hot ng v nhng kt qu t c,...
- Chn v kt hp c nhng phng php thuyt minh ph hp vi tng ni
dung. Din t linh hot bi vit khng ch chun xc m cn sinh ng, hp dn.
Bi tham kho:
CHU VN AN- NH S PHM MU MC
Chu Vn An tn t l Linh Trit, tn hiu l Tiu n, ngi lng Vn thn, x

Quang Lit, huyn Thanh m (nay l huyn Thanh Tr, H Ni), sinh nm Nhm Thn
(1299) v mt nm Canh Tut (1370).
Chu Vn An t hi cn tr ni ting l mt ngi cng trc, sa mnh trong
sch, gi tit tho, khng cu danh li, ch nh c sch. Sau khi thi thi hc sinh,
ng khng ra lm quan m tr v m trng dy hc qu nh. Hc tr nhiu ni tm
n theo hc rt ng. Trong s mn ca ng c nhiu ngi thnh t, thi , lm
quan to trong triu nh Phm S Mnh, L Qut,... Tnh nghim ngh, t cch thanh cao
v hc vn su rng lm cho ting tm ng ngy cng lan xa, hc tr n theo hc ngy
cng nhiu v c loi. Tng truyn trong s c c Thn Nc theo hc, sau gip
dn tr hn hn.
n i vua Trn Minh Tng, ng c mi vo lm t nghip Quc T Gim
dy Thi t hc. ng cng vi Mc nh Chi, Phm S Mnh, Nguyn Trung Ngn
tham gia vo cng vic cng c triu nh lc ang i vo con ng suy thoi. n
i D Tng, chnh s ngy cng thi nt, bn gian thn ni ln khp ni. Chu Vn An
nhiu ln can ngn D Tng khng c, bn dng s xin chm by k nnh thn u l
ngi quyn th c vua yu. l Tht trm s ni ting trong lch s. Nh vua khng
nghe, ng bn treo m b quan v n ti ni Phng Sn thuc lng Kit c, huyn
Ch Linh, tnh Hi Dng, ly hiu l Tiu n (ngi n dt hi ci). Sau ng mt ti .
Theo th tch c th Chu Vn An vit nhiu sch nhng hu ht mt, ch cn li
tn tc phm: Quc ng thi tp bng ch Nm v Tiu n thi tp bng ch Hn. ng cn
vit mt cun sch tm tt v T th nhan T th thuyt c. Theo mt ti liu nghin
cu gn y th Chu Vn An cn l mt nh ng y. Khi ng mt, vua Trn dnh cho
ng mt vinh d ln bc nht i vi mt tr thc l c th Vn Miu. Vua cn ban
tng tn thu cho ng l Vn Trinh. Ng Th Vinh, nh vn hc ni ting th k XIX
trong bi vn bia n Phng Sn gii thch ngha ca hai ting "Vn Trinh" nh
sau: "Vn c chi biu d; Trinh c chi chnh c d" (Vn l biu hin b ngoi (thun
nht) ca c; Trinh l s chnh trc, kin nh). Trong lch s gio dc nc nh, ng
cng ginh c a v cao qu, xng ng ng u cc nh gio t xa n nay. ng
vt qua ngng ngi lm thy gio gii ca mt i t ti ngi lm thy gio
gii ca mun i nh Phan Huy Ch ngi ca ng.
Ngy nay, tng nh ti o c v s nghip ca ng, nhn dn th ly
tn ng t tn cho mt ng ph v mt trng trung hc ln ca H Ni. l ph
Chu Vn An v Trng Trung hc Ph thng Chu Vn An.
(Dn theo Ng vn 10 tp 1. NXB.Gio dc, H Ni, 2006,
tr. 188-189).
TUN 25 2
TING VIT:
NHNG YU CU V S DNG TING VIT

1. S dng ting Vit ng v hay cn t yu cu v tnh chnh xc v tnh ngh

thut. Yu cu ny t ra nhng yu cu c th trn tt c cc mt: ng m, ch vit, t
ng, ng php v phong cch chc nng.
- V ng m v ch vit, cn pht m theo h thng ng m tiu chun ca ting

Vit, cn vit ng theo cc qui tc hin hnh v chnh t v v ch vit ni chung.
- V t ng, cn dng t ng ng vi hnh thc v cu to, vi ngha, vi c
im ng php ca chng trong ting Vit.
- V ng php, cn cu to cu theo ng qui tc ng php ting Vit, din t ng
cc quan h ngha v s dng du cu thch hp. Hn na, cc cu trong on vn v
vn bn cn c lin kt cht ch, to nn mt vn bn mch lc, thng nht.
- V phong cch ngn ng, cn ni v vit ph hp vi cc c trng v chun mc
trong tng phong cch chc nng ngn ng.
Khi ni v vit, chng nhng cn ni v vit theo cc chun mc ca n, m cn c
th s dng mt cch sng to, c s chuyn i linh hot theo cc phng thc v qui
tc chung, theo nhng php tu t cho li ni, cu vn c tnh ngh thut v t hiu
qu giao tip cao.
2. Rn luyn k nng vn dng kin thc v nhng yu cu s dng ting Vit ng
v hay vo c - hiu vn bn v lm vn.
1- Bi tp v ng m v ch vit:
a- Hy pht hin li ch vit (chnh t) v cha li cho ng.
- Khng gic qun o y.
- Khi sn trng kh do, chng em chi cu hoc nh bi.
- Ti khng c tin l, anh lm n i cho ti.
Gi :
- "Gic: sai ch ghi ph m cui, cha li thnh "git.
- "Do": sai ch ghi ph m u, cha li thnh "ro.
- "L, "i: vit sai du thanh, cha li thnh "l, "i.
b- c on hi thoi gia mt ngi chu thnh ph vi mt ngi bc nng
thn ra chi v phn tch s khc bit ca nhng t pht m theo ging a phng so
vi nhng t tng ng trong ngn ng ton dn (xem on hi thoi - SGK)
Gi :
Ngi bc pht m theo ging a phng nn c nhiu m khc vi cch pht m
chung trong ngn ng ton dn:
- Dng m = nhng m.
- Bu
= bo.
- M
= m.
2- Bi tp v t ng:
a- Hy pht hin v cha li v t ng trong cc cu sau:
- Khi ra php trng, anh y vn hin ngang n pht cht lt.
- Nhng hc sinh trong trng s hiu sai cc vn m thy gio truyn tng.
- S ngi mc v cht cc bnh truyn nhim gim dn.
- Nhng bnh nhn khng cn phi m mt c khoa dc tch cc pha ch, iu
tr bng nhng th thuc tra mt c bit.
Gi :
- Dng t sai do khng hiu ngha: "cht lt; cha li l:"cht.
- Nhm ln t Hn Vit gn m, gn ngha: "truyn tng", cn cha li l "truyn
th hoc "truyn t.
- Sai v kt hp t, ch c th ni hoc vit l "mc cc bnh truyn nhim, khng

th ni hoc vit l "cht cc bnh truyn nhim. Cn cha l: "s ngi mc v cht v
cc bnh truyn nhim gim dn.
- Sai v kt hp t: "bnh nhn c pha ch iu tr l sai; phi ni hoc vit l
"bnh nhn c iu tr mi ng. C th cha li l "Nhng bnh nhn khng cn
phi m mt c iu tr tch cc bng nhng th thuc tra mt c bit m khoa dc
pha ch.
b- La chn nhng cu dng t ng:
- Anh y c mt yu im: khng quyt on trong cng vic.
- im yu ca h l thiu tinh thn on kt.
- Bn gic ngoan c chng tr quyt lit.
- B i ta ngoan cng chin u sut mt ngy m.
- Ting Vit rt giu m thanh v hnh nh, cho nn c th ni l th ting rt
linh ng, phong ph.
Gi :
+ Cc cu th hai, th ba, th t ng.
+ Cu th nht sai t "yu im, cha thnh "im yu".
+ Cu th nm sai t "linh ng, cha thnh "sinh ng.
3- Bi tp v ng php:
a- Pht hin v sa li v ng php trong nhng cu sau:
- Qua tc phm "Tt n ca Ng Tt T cho ta thy hnh nh ngi ph n
nng thn trong ch c.
- Lng tin tng su sc ca nhng th h cha anh vo lc lng mng non v xung
kch s tip bc mnh.
Gi :
- cu th nht, ngi vit khng phn nh r cc thnh phn trng ng v ch
ng. Kiu sai ny c nhng cch cha nh sau:
+ Cch th nht: b t "Qua u cu.
+ Cch th hai: b t "ca v thay vo bng du phy.
+ Cch th ba: b cc t " cho v thay vo bng du phy.
- cu th hai, c cu ch l mt cm danh t c pht trin di m cha cc
thnh phn chnh. Kiu sai ny c nhng cch cha nh sau:
+ Thm ch ng thch hp, v d " l lng tin tng........."
+ Thm v ng thch hp, v d "Lng tin tng.......... c biu hin trong tc
phm.
b- La chn nhng cu vn ng trong cc cu sau:
- C c ngi nh lm cho b sng hnh phc hn.
- Ngi nh lm cho b sng hnh phc hn.
- C c ngi nh, b sng hnh phc hn.
- Ngi nh mang li nim hnh phc cho cuc sng ca b.
Gi :
Cu u sai v khng phn nh r thnh phn ph u cu vi ch ng. Cc cu
sau u ng.
c- Tng cu trong on vn sau u ng, nhng on vn vn khng c c tnh
thng nht, cht ch. Hy phn tch li v cha li (Xem SGK).
Gi :
C on vn khng c cu no sai nhng ci sai ca on vn ch yu li mi lin

h, s lin kt gia cc cu. Cc cu ln xn, thiu lgic. Cn sp xp li cc cu, cc v
cu v thay i mt s t ng ca on mch lc, pht trin hp l. C th cha nh
sau:
Thu Kiu v Thu Vn u l con gi ca ng b Vng Vin Ngoi. H sng m
m di mt mi nh, ho thun v hnh phc cng cha m. H u xinh p tuyt vi.
Thu Kiu l mt thiu n ti sc vn ton. V p ca nng khin hoa cng phi ghen,
liu cng phi hn. Cn Thu Vn c nt p oan trang, thu m. V ti th Kiu hn
hn Thu Vn nhng nng u c c hng hnh phc.
4. Bi tp v phong cch ngn ng:
a- Phn tch v cha li nhng t dng khng ph hp vi phong cch ngn ng
- Trong bin bn v mt v tai nn giao thng:
Hong hn ngy 25- 10, lc 17h 30, ti km 19 quc l 1A xy ra mt v tai nn
giao thng.
- Trong mt bi vn ngh lun:
"Truyn Kiu ca Nguyn Du nu cao mt t tng nhn o ht sc l cao
p.
Gi :
- T "hong hn dng trong bin bn mt v tai nn giao thng (thuc phong cch
ngn ng hnh chnh) l khng ph hp v t ny thng dng cho vn bn thuc phong
cch ngn ng ngh thut. Cn thay bng "bui chiu.
- Cm t "ht sc l thng dng trong phong cch ngn ng sinh hot. y l
vn bn ngh lun nn dng cm t ny l khng ph hp phong cch. Cn thay bng
"rt hoc "v cng c ngha ch mc tng ng.
b- Hy nhn xt v cc t ng thuc ngn ng ni trong phong cch ngn ng sing
hot trong oan trch Ch Pho ca Nam Cao (SGK).
Gi :
Trong li thoi ca Ch Pho c nhiu t ng thuc ngn ng ni trong phong cch
ngn ng sinh hot:
- Cc t xng h: "bm, "c, "con.
- Cc thnh ng: "tri tru t dit, "thc t cm di.
- Cc t ng mang sc thi khu ng: "sinh ra", "c dm ni gian, "qu, "v
lng v nc, "ch lm g nn n,...
Nhng t ng v cch ni nh trn khng th s dng trong mt l n ngh v
n ngh thuc phong cch ngn ng hnh chnh, li l, cu vn phi th hin tnh
trang trng. Chng hn cu ca Ch Pho "con c dm ni gian th tri chu t dit nu
trong l n th phi vit l "ti xin cam oan iu l ng s tht.
5. Bi tp s dng t ng t hiu qu giao tip:
Bi tp 1. Trong cu tc ng "Cht ng cn hn sng qu", cc t "ng" v
"qu" c s dng theo ngha nh th no? Vic s dng nh th lm cho cu tc ng
c tnh hnh tng v gi tr biu cm ra sao?
Gi :
Trong cu tc ng, cc t "ng" v "qu" c dng vi ngha chuyn. Chng
khng dng biu th cc t th ca thn th con ngi m theo li n d biu hin
nhn cch, phm gi. "Cht ng" l cht mt cch hin ngang, c kh phch. "Sng qu"
l sng qu lu, hn nht. Php chuyn ngha ny c th ho nhng iu tru tng, v

vy cch din t tr nn hnh tng v biu cm.
Bi tp 2. Phn tch hiu qu biu t ca vic dng n d v so snh trong cu
sau:
Chng ta lun nm trong lng chic ni xanh ca cy ci, l ci my iu ho
kh hu ca chng ta.
Gi :
Cc cm t "chic ni xanh", "ci my iu ho kh hu" u biu th cy ci
nhng mang tnh hnh tng v biu cm hn. Chic ni v ci my iu ho u l
nhng vt th mang li nhng li ch cho con ngi. Dng chng biu hin cy ci
khin cho cu vn va mang tnh c th, hnh tng va to c cm xc thm m.
Bi tp 3. Trong li ku gi ton quc khng chin, H Ch Minh vit:
Ai c sng dng sng. Ai c gm dng gm, khng c gm th dng cuc,
thung, gy gc. Ai cng phi ra sc chng thc dn Php, cu nc.
(H Ch Minh ton tp-NXB Chnh tr quc gia, H Ni, 2000)
Hy phn tch gi tr ngh thut ca php ip, php i, ca nhp iu cu vn.
Gi :
on vn dng php ip, php i ng thi c nhp iu kho khon, mnh m
to cho li ku gi m hng hng hn vang di, tc ng mnh m n ngi c,
ngi nghe.
6- Luyn tp:
Bi tp 1. La chn nhng t ng vit ng trong cc trng hp sau (SGK).
Gi :
Nhng t ng c in m l nhng t ng vit ng: bn hong/ bng hong;
cht pht/ cht phc; bng quan/ bng quang; lng mn/ lng mng; hiu tr/ hu tr;
ung riu/ ung ru; trau chut/ chau chut; lng ln/ nng nn; p / p ;
chc ch/ cht ch.
Bi tp 2. Phn tch tnh chnh xc v tnh biu cm ca t "lp" (thay cho t
"hng") v ca t "s" (thay cho t "phi") trong bn tho Di chc ca Ch tch H Ch
Minh (trong bn tho Di chc, lc u dng cc t "hng", "phi", sau gch b) (Vn
bn trch, xem SGK).
Gi :
- T "lp" phn bit ngi theo tui tc, th h, khng c nt ngha xu nn ph
hp vi cu vn ny. T "hng" phn bit ngi theo phm cht xu, tt, mang nt ngha
xu khi dng vi ngi nn khng ph hp.
- T "phi" mang nt ngha bt buc, cng bc nng n khng ph hp vi sc
thi ngha nh nhng, vinh hnh ca vic "i gp cc v cch mng n anh", cn t "s"
c nt ngha nh nhng ph hp hn. Do , cu vn ny cn dng t "s"
Bi tp 3. Phn tch ch ng, sai ca cc cu trong on vn v ca on vn
(xem on vn trong SGK).
Gi :
Cc cu trong on vn u ni v tnh cm ca con ngi trong ca dao, nhng vn
c nhng li sau:
- ca cu u v cc cu sau khng nht qun. Cu u ni v tnh yu nam n,
nhng cu sau li ch ni v nhng tnh cm khc.
- Quan h thay th ca i t "h cu 2 v cu 3 khng r.
- Mt s t ng din t khng r rng.

on vn c th cha li nh sau:
Trong ca dao Vit Nam, nhng bi ni v tnh yu nam n l nhiu nht nhng s
bi th hin nhng tnh cm khc cng khng phi t. Nhng con ngi trong ca dao yu
gia nh, yu ci t m cng nhau sinh sng, yu ni chn nhau ct rn. H yu lng,
yu nc, yu t cnh rung ng n cng vic trong xm, ngoi lng. Tnh yu
nng nhit, m thm v su sc.
Bi tp 4. Phn tch tnh hnh tng v tnh biu cm ca cu vn sau:
Ch S yu bit bao nhiu ci chn ny, ni ch oa oa ct ting khc u tin,
ni qu ngt tri sai thm hng da d ch.
(Theo Anh c- Hn t)
Gi :
Tnh hnh tng v tnh biu cm ca cu vn c to nn bi:
- Cch dng qun ng tnh thi: "bit bao nhiu".
- Cch dng t ng miu t m thanh v hnh nh: "oa oa ct ting khc u tin".
- Dng hnh nh n d: "qu ngt tri sai thm hng da d ch.
Cu vn c t chc mt cch mch lc, mang tnh chun mc va c tnh ngh
thut cao.
Bi tp 5. HS t xem li bi vn s 4 ca mnh, pht hin li (nu c) v sa li.
Gi :
- c li bi vn s 4 tht k tng cu, tng ch.
- Pht hin ra nhng li sai (nu c).
- Phn tch nguyn nhn ca nhng li mc phi trong bi v suy ngh cch cha li
cho ng, cho hay.
- Vit li bi vn sau khi cha ht li.
LM VN:
TM TT VN BN THUYT MINH
1. Tm tt vn bn thuyt minh nhm mc ch hiu v nm c nhng ni

dung c bn hoc gii thiu vi ngi khc v vn bn ,... Bn tm tt phi r rng,
chnh xc, st vi ni dung c bn ca vn bn gc.
Mun tm tt mt vn bn thuyt minh ta cn xc nh mc ch yu cu tm tt;
c vn bn gc nm vng i tng thuyt minh; tm b cc vn bn. T , tm
lc cc hnh thnh vn bn tm tt.
2. Bc u hnh thnh k nng tm tt mt vn bn thuyt minh, k nng vit
nhng cu vn c sc khi qut, din t mt cch c ng ni dung vn .
I- Cch tm tt vn bn thuyt minh:

Bi tp 1. (SGK).
Gi :
a. Phn ghi nh trong bi Nguyn Tri (Ng vn 10, tp 2) ng l mt on vn
tm tt mt vn bn thuyt minh v ngi vit lc i rt nhiu thng tin, ch gi li
nhng ni dung c bn ca vn bn gc ng nh yu cu ca mt bi tm tt vn bn
thuyt minh.
b. i chiu vi vn bn gc (thuyt minh v cuc i v s nghip vn chng

ca Nguyn Tri - SGK Ng vn 10, tp 2), ta nhn thy:
- Bn tm tt lc i mt s ni dung:
+ Phn tiu s ca Nguyn Tri lc i nm sinh, nm mt, qu qun; qu trnh
trng thnh v tham gia cuc khi ngha Lam Sn; nhng nm xy dng chnh quyn
nh L v ci cht oan khin ca Nguyn Tri.
+ Phn s nghip ca Nguyn Tri lc i cc s liu; tn cc sng tc; nhng chi
tit v c im ni dung, ngh thut trong th vn Nguyn Tri.
- Bn tm tt khi qut v cuc i, v nhn cch, v cng lao ca Nguyn Tri
i vi vn ho, vn hc dn tc.
Cch lm nh vy da trn yu cu ca vic tm tt mt vn bn thuyt minh l
ngn gn, rnh mch, st vi ni dung c bn ca vn bn gc.
c. Qua vic tm hiu trn, ta c th rt ra c bi hc v mc ch yu cu ca vic
tm tt mt vn bn thuyt minh:
Tm tt vn bn thuyt minh nhm mc ch hiu v nm c nhng ni dung c
bn ca vn bn gc hoc gii thiu v vn bn vi ngi khc,...
Bn tm tt phi r rng, chnh xc, st vi ni dung c bn ca vn bn gc.
Mun tm tt mt vn bn thuyt minh ta cn xc nh mc ch yu cu tm tt;
Bi tp 2. c vn bn "Nh sn" (SGK) v thc hin cc bc tm tt.
Gi :
a. Vn bn Nh sn thuyt minh v mt ngi nh sn, mt cng trnh xy dng gn
gi, quen thuc ca b phn kh ln ngi min ni nc ta v mt s dn tc khc
khu vc ng Nam .
i ca vn bn: thuyt minh v kin trc, ngun gc v nhng tin ch ca ngi
nh sn.
b. Vn bn c b cc ba phn:
* M bi (t u n "...vn ho cng ng."): nh ngha v nh sn v mc ch
s dng ca ngi nh sn.
* Thn bi (t "Ton b ..." n "... l nh sn"): Thuyt minh v cu to, ngun
gc v cng dng ca nh sn.
* Kt bi (tip theo n ht): nh gi, ngi ca v p, s hp dn ca nh sn
Vit Nam xa v nay.
c. Vn bn Nh sn c th tm tt nh sau:
Nh sn l cng trnh kin trc dng hoc vi nhng mc ch khc. Ton b
nh sn c dng bng vt liu t nhin, nhiu ct chng. Khng gian nh sn gm mt
sn, gm sn, ba khoang ln nh, hai bn cu thang... c s dng vo nhng mc ch
sinh hot, n , tip khch... khc nhau. Nh sn xut hin min ni Vit Nam v khu
vc ng Nam t thi mi. Nh sn c nhiu tin ch, va ph hp vi a bn c
tr va tn dng nguyn liu va gi v sinh... Nh sn min ni nc ta t ti trnh
k thut, thm m cao, v ang l i tng hp dn khch du lch.
Bi tp 3. Anh (ch) hy nu cch tm tt mt vn bn thuyt minh.
Gi :
Ni chung, vic tm tt mt vn bn thuyt minh c th tin hnh theo cc bc:
- Trc ht cn xc nh mc ch v yu cu tm tt.
- c k vn bn gc nm vng ni dung vn bn gc, lu nhng ni dung

chnh cn a vo vn bn tm tt.
- Din t ni dung tm tt thnh on hoc bi tu theo yu cu v mc ch tm
tt.
II- Luyn tp:
Bi tp 1. c phn Tiu dn bi "Th hai-c ca Ba-s" (Ng vn 10, tp 1) v
thc hin cc yu cu:
a. Xc nh i tng thuyt minh ca vn bn.
b. Tm b cc ca vn bn.
c. Vit on vn tm tt phn thuyt minh v th hai-c.
Gi :
a. i tng thuyt minh ca vn bn phn Tiu dn bi Th hai-c ca Ba-s l:
- Tiu s, s nghip ca nh th Ma-su- Ba-s.
- Nhng c im ca th th hai-c.
b. B cc ca vn bn chia thnh hai phn:
- Phn mt (t u n "... M.Si-ki (1867 - 1902)): Tm tt tiu s v gii thiu
nhng tc phm ca Ma-su- Ba-s.
- Phn hai (tip theo n ht): Thuyt minh v c im ca th hai-c.
c. on vn tm tt phn thuyt minh v th hai-c:
Th hai-c c s t vo loi ngn nht nhng vn ngt lm ba on. Mi bi th
u c mt t th nht nh, t phong cnh khi gi cm xc, suy t. Th hai-c thm
m tinh thn Thin tng v tinh thn vn ho phng ng. Cm th thm m ca haik rt cao v tinh t. Hai-c khng dng nhiu tnh t v trnh t c th ho s vt
m thng ch dng nhng nt chm ph, gi ch khng t, to nn nhiu khong trng
cho tr tng tng ca ngi c. Th hai-c l mt ng gp ln ca Nht Bn vo
kho tng vn ho nhn loi.
Bi tp 2. c vn bn "n Ngc Sn v hn th H Ni" (SGK) v thc hin cc
yu cu:
a. Xc nh vn bn thuyt minh vn g? So vi cc vn bn thuyt minh phn
trn, i tng v ni dung thuyt minh ca Lng Qunh Khu c g khc?
b. Vn bn gm my on? Nu i mi on.
c. Vit tm tt on gii thiu cnh Thp Bt, i Nghin.
Gi :
a. Vn bn "n Ngc Sn v hn th H Ni" thuyt minh v mt thng cnh ni
ting ca H Ni - n Ngc Sn.
So vi cc vn bn thuyt minh phn trn, vn bn ny va khc i tng (mt
thng cnh), va khc ni dung (tp trung vo nhng c im kin trc v ngi ca v
p nn th ca n Ngc Sn ng thi by t tnh yu, nim t ho i vi di sn vn
ho ca dn tc).
b. Vn bn c th chia lm ba phn:
* Phn m u (t u n "... bi th tr tnh"): Gii thiu v tr v c im bao
qut ca kin trc n Ngc Sn.
* Phn thn bi (tip theo n "... ci p v ci thin"): Thuyt minh c th qu
trnh xy dng, tn to, qui m kin trc n Ngc Sn, mt danh thng va mang du n
tm linh va th hin tnh yu ci p v ci thin ca ngi H Ni.
* Phn kt (tip theo n ht): Nhn mnh v p nn ho, nn th khi ngun cm

hng khng cn ca n Ngc Sn.
c. on vn tm tt cnh Thp Bt, i Nghin c th vit nh sau:
Thp Bt, i Nghin (hnh tng kin trc u tin gy n tng khi n thm
dn Ngc Sn) l biu tng ca tr tu vn ho. Thp Bt dng trn ni Ngc Bi, nh
thp c ngn bt tr ln tri xanh, trn mnh thp c ba ch "t thanh thin" (vit ln
tri xanh) y kiu hnh. Cnh Thp Bt l cng dn ti i Nghin. Gi l "i
Nghin" bi cng mang hnh tng "ci i" "nghin mc" hnh tri o tc bng ,
t trn u ba ch ch vi thm su xa "ao nghin, rung ch". Pha sau i Nghin
l cu Th Hc ni sang o Ngc, ni to lc ngi n thing gia r ro sng nc.
TUN 26 2
C VN:
HI TRNG C THNH
(Trch hi 28 - Tam quc din ngha)
La Qun Trung
1. La Qun Trung l mt tc gia vn hc ni ting. Tam quc din ngha l b tiu

thuyt chng hi s v c nhiu gi tr. Hi trng C thnh l on trch th hin ni
bt tnh cch, phm cht trong sng, p ca Trng Phi, lng trung ngha ca Quan
V. on trch t ra vn "trung thnh hay phn bi" qua vic gii quyt s hiu lm
ca Trng Phi v Quan V.
Hi trng C thnh ca ngi tnh ngha cao p, ca ngi cuc on t gia cc anh
hng. Ci ng ca trng Phi l ci ng ca bc trng phu ho kit. Cch minh oan ca
Quan Cng l cch minh oan bng ti ngh v kh phch ca mt trang anh hng. Trng
Phi l con ngi cng trc, khng chp nhn s quanh co, lt lo, en trng r rng, vi
k th ch c th ni chuyn bng gm gio. Tnh cch ca Quan cng phc tp hn
Trng Phi rt nhiu. Trong on trch, tc gi t Quan Cng trong quan h i snh vi
Trng Phi nhm lm ni bt tnh cch ca c hai.
Hi trng C thnh th hin thnh cng tnh cch nhn vt trong mt xung t y
kch tnh. on trch c th coi nh mt mn kch sinh ng, hp dn bi mu thun
c dn dt nhanh, gii quyt t ngt. Tc gi kho lo dn dt mu thun n ch
tng nh khng th gii quyt ri bng nhin con ng gii thot lo sng. Li k
chuyn ca tc gi trong on trch khng c s t v m ht sc gin d.
Tc gi to ra chi tit c ngha biu tng ln c sc m vang mnh m. l
Hi trng C thnh.
2. Rn luyn k nng c - hiu mt trch on ca tiu thuyt chng hi ni ting
-Tam quc din ngha.
I- Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Ti sao Trng Phi ni gin nh m cht Quan cng?
Gi :
Trng Phi l ngi cng trc, tnh tnh nng ny ( Dn gian c cu: Nng nh
Trng Phi). ang lc gin, cu ni ca Quan V: "Hin c sao nh th, h qun
ngha vn o ru?" khin Trng Phi bng bng ni gin. Quan V mun nhc li vic
kt ngha vn o Trng Phi bt gin, khng ng iu nh thm du vo la,

cng lm Trng Phi phn n bi v trong suy ngh ca Trng Phi, Quan V theo To
phn bi anh em, phn bi cn ru rao "ngha vn o" l hon ton khng xng, l
ng ph nh, ng git.
Trng Phi, vi tnh cch mt v tng dng mnh, mt ng trng phu, lun l
ngi cng trc, khng chp nhn s quanh co, lt lo, en trng r rng. Nhng quan
trng hn c, Trng l ngi trng ngha kh, qu tnh anh em. Cho nn, hnh ng tn
cng ngi anh em kt ngha vn o chng phi ch do hiu nhm n thun, cng
khng ch biu hin c tnh nng ny, m cn bc l mt phm cht rt ng qu ca
Trng Phi: l phm cht ca ng trng phu, qun t, ho hip, coi tnh ngha l
trn ht, cm ght tn xng tu th hng ngi bt ngha, bt trung...
Bi tp 2. V sao on trch li c nhan l "Hi trng C thnh?
Gi :
Trong nguyn tc, hi 28 c tiu :
Chm Si Dng, anh em ho gii
Hi C thnh, ti cha on vin.
Ch "hi trong nhan on trch (do ngi bin son t) c ngha l hi trng
(danh t). y l hi trng do Trng Phi ging ln nh mt chi tit c ngha ngh
thut c o. y trc ht cng l hi trng trn nh tt c nhng hi trng trn thng
thng khc, nhng c iu l ngi nh trng khng phi thuc qun bn ny hay qun
bn kia, v hn na, mc ch ca hi trng cng khng phi ch c thc gic k giao
chin. C th thy, hi trng nh trt ht tt c tm trng ang y mu thun, s xc
ng, cng thng n tt cng ca Trng v tng, t sau ngy anh em tht trn, bt v
m tn, cho n ni on hn v nghe tin tht thit v Quan Cng, nhng hi vng c gp
li nhau, v nhng tht vng v hiu nhm v nhau..., tt c nhng tm trng y nh
c dn nn by gi vang ln, bng n ra trong hi trng C Thnh. Cho nn, ta nh
nghe thy trong hi trng y c c ting khc, ting ci, ting gm tht v gin d ca
Trng Phi. N nh mt khc ca, ca ngi tm lng thng ngha, tnh huynh bt dit
gia nhng ngi anh em kt ngha vn o.
Chnh v vy, t tn cho on trch l Hi trng C thnh l rt ph hp vi ni
dung on trch.
Bi tp 3. C kin cho rng "nng nh Trng Phi cn l nng lng mun bit
s thc, nng lng xc nh phi tri, ng sai, ch khng phi ch l nng ny do c tnh
gn d. Anh (ch) c ng khng? V sao?
Gi :
Trng Phi c tnh cch nng ny. S nng ny y, ngoi ngha c tnh ring, cn
c nhiu ngha khi qut khc:
- Mnh m, quyt lit... (Tnh cch mt v tng).
- Cng trc, ng hong, hn nhin, trung thc... (Tnh cch ca mt ng
trng phu).
- Giu tnh cm, trng ngha kh...(Trng phu)...
Theo ngha th nng nh Trng Phi theo cch ni ting Vit m c hiu
l c tnh nng ny gn d hay nng lng mun bit s tht u khng ng.
Cn hiu thnh ng ny theo ngha khi qut nht: ch nhng hnh vi v thi qu
nng ny (nhng khng gn d v cng khng ch trong ngh).
Bi tp 4. Ti sao ni: nu khng c chi tit Trng Phi thng tay gic trng th
on vn s t nht, mt ht v Tam quc?
Gi
Xem ngha ca hi trng phn tch bi tp 2.
Nu khng c chi tit Trng Phi thng tay gic trng th on vn s t nht, ri
vo cuc on vin tm thng, trong tnh cch ca cc bc anh hng khng c bc
l, tnh ngha huynh thu chung, cao p khng c ngi ca...
II-Luyn tp:
Bi tp 1. K li cu chuyn bng mt on vn khong 30 dng.
Gi :
+ Cn tm lc vi chi tit trc on trch:
Sau tht th T Chu, anh em kt ngha vn o Lu- Quan- Trng phiu dt
mi ngi mt ni. Quan V tng th, buc phi vi To Tho. Khi nghe tin Lu B
ang vi Vin Thiu, Quan V lin b To, vt qua nm ca i, chm su tng To
cn ng, a Cam v Mi phu nhn v vi Lu B. Trn ng i, Quan V gp
Trng Phi C Thnh.
+ Ni dung on trch khi k cn m bo:
- Quan V i qua C thnh, nghe tin Trng Phi y, rt mng r.
- Trng Phi nghe tin tht thit, ng Quan V hng To, c gin em nghn qun ra
ca Bc hi ti Vn Trng.
- Cam phu nhn v Mi phu nhn can ngn, nhng Trng vn khng tin.
- Trng Phi qut mng, k ti Vn Trng.
- Vn Trng i cht vi Trng Phi.
- Si Dng ui theo Vn Trng tr th. Vn Trng chm u Si Dng.
- Vn Trng bt mt tn lnh cm c hiu hi, bit r u ui. Qua vic tra hi
tn lnh ny, mi nghi ng ca Trng Phi mi c gii to.
- Trng Phi khc, ly Vn Trng. Anh em on vin.
Bi tp 2 v bi tp 3. Tnh cch ca nhn vt Trng Phi c biu hin qua
nhng chi tit no? Tnh cch ca Trng Phi v Quan Cng khc nhau nh th no?
Gi :
a- Nhn vt Trng Phi:
+ Tnh cch ca Trng Phi nng ny, cng trc, nhng ngay thng, ng hong,
trung thc, l tnh cch ca mt v tng v mt ng trng phu c c th ho
trong mt c tnh hn nhin, bc trc. Tnh cch cn th hin phm cht ca Trng
Phi l mt ngi trng ngha kh, giu tnh cm...
Dn chng: Khi nghe Tn Cn ni Vn Trng a hai ch n. "Trng Phi khng
ni khng rng, lp tc mc o gip, vc mu, ln nga... mt trn trn xoe ru hm
vnh ngc, h ht nh sm...". Trng Phi xng h "my - tao" v i t chin, ri ra
iu kin v giang tay gic trng...
Trong on trch ny, s hung hng, nng ny ca Trng Phi d c cm thng v
n hn nhin, xut pht t s chn tnh v lng trung thc. Cho nn, khi Quan V
chng minh lng trung thc ca mnh, chm u Si Dng ri xung t, nht l khi
nghe tn lnh To v hai phu nhn k li, Trng Phi khc ly Vn Trng, rt cm
ng.
+ Ngh thut miu t Trng Phi:
- To hai cch miu t ngc nhau: mt Trng phi nng ny, cng trc, ng
hong..., lun i chm u Vn Trng tr th k phn bi, ngc vi mt Trng
Phi hn hu, giu tnh cm khi nhn ra s tht, nc mt chy dng v qu ly ngha
huynh. Hai mt mu thun y ca tnh cch lm cho cu chuyn c kch tnh nhng rt
hp l v sinh ng.
- Phng php miu t thi cc: cc nt tnh cch u c y n mc tuyt i,
cc oan- Trng Phi nng ny ht mc, nhng cng rt giu tnh cm...
- Miu t gin tip qua hi trng: Hi trng C thnh tr nn xc ng lng ngi
v n dn ht tnh cm, tm trng ca Trng Phi vi bit bao hn gin v hiu lm, s
xt xa v tht tn, cng tnh ngha thu chung thm thit ca ba anh em kt ngha vn
o...
b- Nhn vt Quan Cng:
+ Tnh cch: Trung ngha, khim nhng.
Trc thi ca Trng Phi, Quan V vn nhn nhn, xng h anh em,
huynh , c gng gii thch. Khi khng th gii thch, Quan V chp nhn th thch
v chng minh bng ti tr v s dng mnh. Vic ly u Si Dng khi cha dt mt
hi trng cho thy ci ti ca vin i tng ng u ng h tng qun t Thc,
ng thi ci b mi nghi ng ca Trng Phi, khng nh lng trung ngha ca Quan
V.
+ Ngh thut miu t:
- Tc gi t nhn vt vo tnh hung giu kch tnh.
- Nhn vt c miu t qua ngoi hnh, thi , ngn ng, hnh ng c bit l
qua hnh ng. on trch cn k n nhiu nhn vt khc, cc nhn vt ny c gi tr
lm nn, to bi cnh lm ni bt nhn vt chnh.
- Cng nh vi nhn vt Trng Phi, Quan V c miu t theo bt php c in,
vi cch miu t thi cc: Vn Trng c miu t n mc in hnh cho ngi trng
phu trung ngha.
LM VN:
VIT BI LM VN S 6: VN THUYT MINH VN HC

(Bi lm nh)
1. Bi vit s 6 l bi vit vn bn thuyt minh v tc gia v tc phm vn hc. Cn

nm vng c im, yu cu, phng php ca kiu bi thuyt minh, la chn hnh thc
kt cu ph hp cho bi thuyt minh, vn dng tt vic phi hp cc phng php thuyt
minh, cc hnh thc din t khng nhng t yu cu chun xc m cn lm cho bi
vit tr nn sinh ng, hp dn.
lm tt bi vit s 6, cn nm vng cc tri thc v tc gi, tc phm hc nht
l t hc k II; tm hiu, nghin ngm tht k cc bi vit v tc gi, tc phm vn hc
cng nh th loi hay vn vn hc; c li cc phn Tiu dn mt mt nm kin
thc, mt khc hc tp phng php thuyt minh.
2. Rn luyn k nng vit bi hon chnh: nhn thc , b cc bi vit, cch din
t, trnh by,...
B- GI GII QUYT CC THAM KHO
I- thuyt minh v mt tc phm vn hc:

1- Gii thiu "Bi ph sng Bch ng ca Trng Hn Siu.
Gi : (Xem bi Bi ph sng Bch ng)
- Bi vit cn m bo ni dung kin thc v hnh thc kt cu ca mt vn bn
gii thiu tc phm vn hc.
- i vi Bi ph sng Bch ng ca Trng Hn Siu, phi gii thiu c hon
cnh ra i, gi tr ni dung, c sc ngh thut c bit l li cu t, b cc, vic la
chn chi tit, nhn vt, li kt hp t s - tr tnh... to nn mt bn trng ca bt h ca
ngi lch s vi lng t ho su lng.
- Li vn gii thiu cn nh c, la chn t ng, cch din t ph hp i tng
gii thiu l mt tc phm vn hc c in.
2. Gii thiu "Chuyn chc phn s n Tn Vin" ca Nguyn D.
Gi :
y l bi gii thiu v mt tc phm vn xui vit theo th truyn k. Bi vit cn
nu r xut x, hon cnh sng tc, tm tt ct truyn, gii thiu nhn vt, ni dung
ngha v nhng nt c sc ngh thut ca tc phm. Thuyt minh r gi tr hin thc, gi
tr nhn o v ngh thut truyn k c sc m Nguyn D sng to trong "thin c k
bt" ca mnh.
3. Gii thiu Bi ta sch "Trch dim thi tp" ca Hong c Lng.
Gi :
- Da vo bi hc (SGK tp 2) v cch vit bi thuyt minh hc, tham kho b
cc cc bi vit va nu trn, xy dng dn trc khi vit.
- Qua li gii thiu, cn lm ni bt lng yu nc, thc trn trng di sn vn ho
ca cha ng.
II- thuyt minh v mt tc gia vn hc:
1. Gii thiu tc gia Nguyn Tri.
Gi :
Bi gii thiu c th theo cc chnh sau y:
- Nguyn Tri l nhn vt ton ti, him c trong lch s dn tc Vit Nam thi
phong kin. ng l mt nh qun s i ti, nh vn ho xut sc v nh vn li lc ca
dn tc Vit Nam, danh nhn vn ha th gii.
- ng sinh v mt nm no? l con ca ai? chu ngoi ca ai?
- Lc nh ng c hc hnh th no? t g?
- Khi gic Minh sang xm lc, t nc, gia nh, v bn thn ng gp ho g?
- ng theo L Li v c L Li tin dng nh th no? Vai tr ca ng trong cuc
khng chin chng gic Minh ca dn tc ta?
- Tc phm chnh ca ng trn cc phng din qun s - chnh tr (Bnh Ng sch,
Binh th yu lc, Qun trung t mnh tp), vn ho - khoa hc (D a ch) v.v...
c bit ng c nhiu ng gp trn lnh vc vn hc. Cc tc phm chnh: Ph ni
Ch Linh, c Trai thi tp, Quc m thi tp, Bnh Ng i co...
- Cc tc phm ca ng tot ln t tng yu nc, thng dn, ng thi cng th
hin mt tm hn phng tng, lng mn, ti hoa, nhng rt cng trc, c bn lnh vng
vng, tm nhn sng sut...
- Nguyn Tri c v tr rt quan trong trong lch s vn ho, vn hc dn tc.
2. Gii thiu vi bn c Vit Nam v tc gi ca nhng bi th hai-k ni
ting ca Ma-su- Ba-s (Nht Bn).
Gi :
Da vo phn Tiu dn bi Th hai-k ca Ma-su- Ba-s, bi thuyt minh gm cc
sau:
- Ma-su- Ba-s l nh th hng u Nht Bn, tc gi ca nhng bi th hai-k ni
ting th gii.
- Tm tt tiu s ca Ma-su- Ba-s: nm sinh, nm mt; qu qun, gia nh; cc
mc ln trong cuc i; nhng phm cht, tnh cch con ngi Ba-s.
- S nghip vn hc ca Ba-s: nhng tc phm tiu biu; c im t tng v
ngh thut ca cc sng tc.
- Cng lao ca Ma-su- Ba-s i vi th th hai-c.
- nh gi chung: Ma-su- Ba-s vi th th hai-c ca ng khng ch ni ting
Nht Bn m cn c nh hng ln n nn thi ca nhn loi, c bit l khu vc ng
Nam .
3. Gii thiu v La Qun Trung, tc gi ca b tiu thuyt ni ting Tam quc
din ngha.
Gi :
Ni dung kin thc ch yu da vo phn Tiu dn bi Hi trng C Thnh. Tuy
nhin ngi vit cn c thm cc sch tham kho bi vit thm phong ph, sinh ng
v hp dn. B cc ca bi vit chia lm hai phn chnh:
Phn th nht: Tiu s La Qun Trung.
Phn th hai: S nghip vn hc ca La Qun Trung.
III- kt hp thuyt minh v tc gi - tc phm vn hc:
1. Gii thiu v Trng Hn Siu v " Bi ph sng Bch ng" ni ting ca
ng.
Gi :
(Xem phn Tiu dn bi Bi ph sng Bch ng).
C th thuyt minh theo dn sau:
+ M bi: Gii thiu khi qut chung v Trng Hn Siu v Bi ph sng Bch
ng (Trng Hn Siu l mt v tng, l ngi gii vn chng. Bi ph sng Bch
ng l khc trng ca trong dng th vn Bch ng).
+ Thn bi: Gii thiu chi tit theo hai phn chnh.
Phn th nht: gii thiu v Trng Hn Siu:
- Tiu s, cuc i v con ngi.
- S nghip th vn.
Phn th hai: Gii thiu v Bi ph sng Bch ng ca trng Hn Siu:
- Th ph.
- Hon cnh ra i ca Bi ph sng Bch ng.
- Ni dung t tng v gi tr nhiu mt ca Bi Ph sng Bch ng.
+ Kt bi: Nhn xt, nh gi v v tr, gi tr, nh hng ca tc gi Trng Hn
Siu v tc phm Bi ph sng Bch ng (tc gi c lu danh s sch, tc phm sng
mi cng non sng t quc).
2. Gii thiu Nguyn Tri v i co bnh Ng- mt ng thin c hng vn.
Gi :
Ni dung kin th ch cn da vo hai bi l : bi Nguyn Tri v bi i co
bnh Ng (SGK Ng vn 10, tp 2). Ni dung bi vit c th trin khai nh sau:
a- M bi: Gii thiu khi qut chung v Nguyn Tri v i co bnh Ng

(Nguyn Tri l nhn vt ton ti s mt trong lch s Vit Nam thi phong kin; i co
bnh Ng l mt ng vn bt h c gi tr nhiu mt).
b- Thn bi: Gii thiu chi tit v Nguyn tri v i co bnh Ng.
- Nguyn tri (xem phn hng dn 1, phn tham kho thuyt minh v tc gia
vn hc).
- i co bnh Ng:
+ Hon cnh ra i: sau chin thng qun Minh ca ngha qun Lam Sn (1428).
+ Th Co v c im ca bi i co bnh Ng (Co l th vn c dng cng
b s kin quan trng; i co bnh Ng vit theo li vn bin ngu, th chnh lun, ch
Hn, b cc bn phn,...).
+ Gi tr ni dung t tng (t tng bao trm, xuyn sut l t tng nhn
ngha,...)
+ Gi tr ngh thut (Cc yu t lm nn mt thin anh hng ca, mt ng vn chnh
lun mu mc).
c- Kt bi: nh gi chung (Nguyn Tri l mt anh hng dn tc, mt danh nhn
vn ho. i co bnh Ng l bn tuyn ngn c lp lm rng r non sng, nu cao nim
t ho dn tc ca ngi Vit).
3. Gii thiu v Nguyn D, th loi Truyn k, "Truyn k mn lc", v
"Chuyn chc Phn s n Tn Vin" (Trch" Truyn k mn lc" ca Nguyn D).
Gi :
bi c ti bn yu cu cn thuyt minh. Bi vit s ln lt thuyt minh tng i
tng:
- Thuyt minh v tc gia Nguyn D.
- Thuyt minh v th truyn k.
- Thuyt minh v tc phm Truyn k mn lc ca Nguyn D.
- Thuyt minh v Chuyn chc Phn s n Tn Vin (Trch Truyn k mn lc ca
Nguyn D).
Ni dung kin thc ch yu bi Chuyn chc Phn s n Tn Vin (SGK Ng
vn 10, tp 2). iu quan trng l th hin trnh t kt cu bi vit, kh nng vn dng
phi hp cc phng php thuyt minh, kh nng din t,... sao cho bi vit khng ch
chun xc m cn sinh ng, hp dn, thu ht ngi c, ngi nghe.
TUN 27 2
C VN:
TNH CNH L LOI CA NGI CHINH PH

Trch Chinh ph ngm
Nguyn tc ch Hn: ng Trn Cn
Bn din Nm: on Th im
1. ng Trn Cn l ngi hiu hc, ti ba. on Th im l n s c ti th ph

ni ting t nh. B dch Chinh ph ngm ca ng Trn Cn mt cch ti hoa. Tc
phm c gi tr t co chin tranh, bnh vc quyn hnh phc ca ngi ph n. Chinh
ph ngm nh du mt nh cao mi v ngn ng vn hc ting Vit. on trch Tnh
cnh l loi ca ngi chinh ph ni ln tm s, ni lng ngi chinh ph trong cnh l
loi, c n khng khip, ng thi th hin kht vng v cng mnh lit c sng trong
tnh yu v hnh phc, mt kht vng khn thit n au n. ngha chng chin tranh
phong kin phi ngha tot ln mt cch khch quan t bi kch ny.
on trch miu t din bin tm trng v cng phong ph v tinh t. Th th song
tht lc bt m bn dch s dng rt ph hp vi nhu cu din t ni tm au kh, su
mun ca con ngi. Li than trc tip ca nhn vt tr tnh vi cch dng ngn ng, cc
bin php tu t nht l nhng t ly v php ip ng lin hon to nn ging iu bi
thit ca on trch.
2. Rn luyn k nng c - hiu, cm th mt on trch th song tht lc bt ca
mt khc ngm ni ting trong vn hc trung i Vit Nam, k nng cm th ting ni tr
tnh trong mt on th vi nhiu th php ngh thut c sc.
I- Hng dn hc bi:
Bi tp 1, 2 v 3. Phn tch din bin tm trng ca ngi chinh ph v ngh thut
khc ho tm trng ca tc gi (Nhng du hiu cho thy s c n; ngn ng ca ngi
chinh ph v gi tr biu hin ca n; cc yu t ngoi cnh c tng quan vi tm trng
ngi chinh ph v ngha din t ni tm ca cc yu t ,...).
Gi :
Hai kh th u v ln hnh nh ngi chinh ph l loi mi ni, mi lc: l loi
trong cn phng vng, l loi c khi bc ra ngoi, l loi ban ngy v l loi, c c hn
trong cnh m khuya... Ngi chinh ph ht ng li ngi, do quanh "hin vng",
gieo tng bc nng n, tm rm tha ht bung xung (r) li cun ln (thc) nhiu
ln, c bit hnh nh i bng vi ngn n trong cn phng vng cc t cnh l loi,
n chic. Hai kh th kt thc bng mt cu cm thn vi hai hnh nh: "hoa n" v
"bng ngi":
Hoa n kia vi bng ngi kh thng !
Hai kh th, kh ba v kh bn tip tc khc ho din bin tm trng ngi chinh
ph. Tc gi xp 2 cnh l loi: ban m (G eo c gy sng nm trng) v ban ngy
(Ho pht ph r bng bn bn) cnh nhau gi cnh l loi, ni tht vng trin min, dng
dc. iu cng c t m hn bng hai hnh nh so snh. "Khc ch ng ng
nh nin" v "mi su dng dc ta min bin xa". Mt so snh vi chiu di thi gian
v mt so snh vi chiu rng khng gian. Hai t ly "ng ng", "dng dc" cng nh
ko di, m rng ni c n su mun n mun trng.
Kh th th t din t nhng gng gng ca ngi chinh ph mong thot khi
vng vy c n nhng khng thot ni (gng t hng, gng soi gng, gng gy
khc "st cm"), nc mt c m a. Nhng ch "gng" tht nng n, nghe tht xt
xa, ti nghip.
Bc sang kh th th 5 v kh th th su, Tc gi t nhn vt tr tnh trong
khng gian c ngha phng d "gi ng", "non yn", "ng ln bng tri"... T th
thot ra khi cn phng nh hp, vn ra khng gian bt ngt, "thm thm". Nhng vn
th mnh mng v tn nh khi su t ngn xa" (ng Thai Mai). Thn sc on th
tp trung nhng t ly; "ng ng", "thm thm", "au u", "thit tha", ni nh, v
th, c chiu di, cao, su, c mt mi ho mn, c vi vi mnh mang, c lo lng
day dt v c ch xt, ct ca n au n. on th din t trc tip ni tm nhn vt
tr tnh. Cch hip vn, ip lin hon cng hng vi khng gian v tm trng to m
hng lan to trin min, khng dt, ni bun, nh m trm c v tr khn cng.
Hai cu cui on miu t cnh cnh cy t m sng m, ting cn trng rn r

phun ln t rut t. Ngi chinh ph lt thm vo m. Cnh sng tuyt gi ma but
gi ng hnh vi ni gi but lnh lo ca lng ngi.
Bi tp 4. Hy cho bit v sao ngi chinh ph au kh?
Gi :
on trch din t ni au kh tt nh ca ngi chinh ph, au kh mi ni,
mi lc, au kh tri ra trong khng gian v dng dc theo thi gian. Nng nhn u cng
ch thy tnh cnh l loi ca bn thn mnh. Ni lnh lo, but gi t ci lng ngi chinh
ph trm ln ngoi cnh, len li vo cc s vt,... khin nng tht ln nhng li su ti
bi thit.
Nguyn nhn dn ti ni au kh ca ngi chinh ph tht d hiu. Chng nng i
chinh chin ni chin a sa trng my ma xun bt v m tn. Ngi chinh ph
phi ch i,... ch i,... v ch i n ho mn tui xun, tng c lc tuyt vng
hon ton. Ngi chinh ph cng kht khao on t, kht khao cuc sng v chng bao
nhiu li cng ri vo tnh cnh tuyt vng by nhiu. l bi kch khin ngi chinh
ph au kh, bt hnh.
Nguyn nhn su xa dn n ni au kh ca ngi chinh ph chnh l cuc chin
tranh phi ngha m v n v chng nng phi xa nhau, chng nng c nguy c b mnh
ni chin a. Chin tranh phong kin phi ngha "di thy trm h lm cng mt ngi"
lm cho bao gia nh tan nt, bao t m tr nn lnh lo. Bi kch ca ngi chinh ph,
v th l bi kch c ngha t co chin tranh phong kin phi ngha mt cch mnh m v
su sc ng thi qua cng tot ln ting ni nhn o ln lao ca tc phm.
Bi tp 5. c din cm on trch (nu ngm c cng tt). Hy nhn xt v
nhc iu ca th th song tht lc bt (c so snh vi cc th th m anh (ch) bit).
Gi :
Th th song tht lc bt l mt th th truyn thng ca dn tc ta. Bn thn cch
cu to cu th v vn lut ca n cng to nn mt th nhc iu ln bng xung
trm mt cch linh hot, c kh nng din t ti tnh nhng cung bc khc nhau ca tm
trng con ngi. Phan Huy Ch cng dch T b hnh ca Bch c D sang th th
ny, Nguyn Du dng th th ny khc cho "thp loi chng sinh trong Vn chiu
hn,...
Chinh ph ngm l khc ngm di din t mi cung bc ca ni bun trin min
ngi chinh ph. Nguyn tc ca ng Trn Cn c vit bng ch Hn, theo th on
trng c (cu ngn, cu di xen nhau). Ngi dch gi ti hoa - on Th im - vi
mt ni cm thng k l vi ni lng ngi chinh ph dch tc phm ca ng Trn
Cn sang bn ch Nm vi th th song tht lc bt tht v cng c a. C th ni,
chnh ni dung tm trng, cm xc ca nhn vt tr tnh v s ng cm cao ca
ngi ngh s bt gp th th song tht lc bt nh mt nh mnh ri tt c ting
lng su thng ai on ca ngi chinh ph c tu ln vi ging cao thp, bng
trm m kh c th th no c th din t c nh th.
Nu khc ngm c vit bng th th khc th chc chn hiu qu biu t s
khng bng th song tht lc bt. Gn hn c vi th th ny l th th lc bt. Truyn
Kiu ca Nguyn Du c vit bng th th ny v l mt tiu thuyt bng th. Chinh
ph ngm l mt khc ngm c tnh "c din" tm trng. Nu s dng th th lc bt s
khng trnh khi ging u u bng phng. Th song tht lc bt khc phc c
iu .
on trch Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph ngoi nhc iu vn c ca th th

song tht lc bt, ging su thng bi thit cn c to nn bi cch s dng ngn ng,
hnh nh c gi tr gi t ni bun, tnh cnh l loi; cc t ly cng vi bin php ip t
ng, li i cng gp mt phn khng nh vo vic to nn ging iu su bi y. iu
quan trng l tm trng bun au t ti ca ngi chinh ph v s ng cm n tn cng
ca tc gi cng hng cng vi th th v cc th php ngh thut to nn ging iu
ring ca tc phm ni chung v on trch ni ring v xt n cng th ging iu th
chnh l ging iu ca tm hn.
II- Luyn tp:
Hy vn dng nhng bin php ngh thut t tm trng trong on trch vit
mt on vn (hoc th) ngn miu t mt ni bun hay nim vui ca bn thn anh (ch).
Gi :
on trch Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph khc ho tm trng bun. Bi tp
gi m cho ngi vit c th khc ho tm trng bun hoc tm trng vui. iu quan
trng l hc tp ngh thut khc ho tm trng trong on trch. Ngh thut t tm trng
trong on trch c th khi qut thnh cc c bn sau:
- T ngoi cnh biu hin ni tm.
- T ni tm qua ngoi hnh.
- T ni tm qua hnh ng, c ch, iu b.
Cn vn dng cc bin php ngh thut trn mt cch linh hot. Nu l t tm trng
vui th tt c u phi ngc li vi t tm trng bun: ngoi cnh s ti sng, sinh
ng, trn ngp sc mu v nh sng; ngoi hnh cng nh mi c ch, hnh ng phi
trn y sc sng, nhanh nhn, hot bt,...
LM VN:
LP DN BI VN NGH LUN
1. Bi hc nhm mc ch n tp v nng cao kin thc v k nng lp dn bi vn

ngh lun hc THCS. Thc cht, vic lp dn cho mt bi vn ngh lun l vic
chn lc, sp xp v trin khai h thng cc lun im, lun c theo b cc ba phn: m
bi (gii thiu v nh hng trin khai vn ), thn bi (trin khai ln lt cc lun
im, lun c), kt bi (nhn mnh hoc m rng vn ).
2. Mun lp c dn cho bi ngh lun, cn:
+ Nhn thc ng bi ngh lun (kiu bi ngh lun, vn ngh lun, phm vi
ti liu).
+ Tm cho bi vn. Tm chnh l tm ra cc lun im, lun c, t khi qut n
c th, chi tit.
+ Lp dn l vic la chn, sp xp, trin khai cc lun im, lun c lng vo b
cc ba phn sao cho hp l.
3. Rn luyn k nng lp dn cho bi vn ngh lun v hnh thnh thi quen lp
dn trc khi vit.
Bi tp 1. Cho vn sau:
Trong mt ln ni chuyn vi hc sinh, Ch tch H Ch Minh ch r: "C ti m
khng c c l ngi v dng, c c m khng c ti th lm vic g cng kh".
Theo anh (ch), nn hiu v vn dng li dy ca Ngi nh th no?

Mt bn hc sinh tm c mt s :
a. Gii thch khi nim ti v c.
b. C ti m khng c c l ngi v dng.
c. C c m khng c ti th lm vic g cng kh.
Yu cu:
- B sung cc cn thiu.
- Lp dn cho bi vn.
Gi :
y l mt bi ngh lun x hi. Ni dung vn cn ngh lun l "c" v
"ti. Thao tc lp lun chnh l gii thch nn cn vn dng cc lun im, lun c sao
cho ph hp v y ngi c (ngi nghe) hiu vn mt cch cn k, thu o.
Ngoi ra, bi cn cp n vic vn dng li dy ca Bc nh th no i vi bn
thn.
+ Cc cn thiu cn phi a vo dn :
- Quan h gia c v ti trong mi con ngi.
- Hng rn luyn c c ti v c.
+ Tham kho:
a- M bi:
- Gii thiu li dy ca Ch tch H Ch Minh (c th dn dt bng cch nu xut
x ca li dy hoc nu ln tm quan trng ca ti v c,...).
- nh hng t tng cho bi vit (khng nh tnh ng n ca li dy).
b- Thn bi:
- Hiu li dy ca Bc nh th no?
+ Gii thch khi nim ti v c.
+ Ti sao c ti m khng c c li l ngi v dng.
+ Ti sao c c m khng c ti th lm vic g cng kh.
+ c v ti c quan h nh th no trong mi con ngi.
- Vn dng li dy ca Bc nh th no?
+ Li dy ca Bc c ngha su sc i vi vic rn luyn, tu dng ca tng c
nhn.
+ Bn thn vn dng li dy ca Bc nh th no?
c- Kt bi:
- Khng nh li ngha, gi tr v sc nh hng t li dy ca Ch tch H Ch
Minh.
Bi tp 2. Lp dn cho bi vn ngh lun vi bi sau y:
Trong lp anh (ch) c mt s bn gp kh khn trong i sng nn chnh mng
hc tp. Cc bn thng mn cu tc ng "Ci kh b ci khn" t bin h. Theo
anh (ch), nn hiu v vn dng cu tc ng ny nh th no?
Gi :
Vn ngh lun trong bi ny l mt cu tc ng va c mt ng va c mt
cha ng. Ngi vit cn xc nh cc ng v cc cha ng trc khi lp dn ,
ng thi xc nh cch vn dng cu tc ng vo thc tin hc tp ca bn thn sao cho
ph hp.
Tham kho:
a- M bi:
- Gii thiu vn : Trong cuc sng, i khi nhng kh khn ca hon cnh lm
nh hng ti vic pht huy kh nng ca con ngi. V th, tc ng c cu: "Ci kh b
ci khn".
- nh hng t tng cho bi vit: Cu tc ng c nhng mt ng, c nhng mt
cha ng. Khi vn dng cu tc ng vo thc tin cuc sng cn c s linh hot.
b- Thn bi:
1. Gii thch ngha cu tc ng:
- "Ci kh": nhng kh khn trong thc t cuc sng nh hon cnh kinh t eo hp;
iu kin lm vic thiu thn; mi trng sng khc nghit;...
- "Ci khn": kh nng suy ngh sng to nh nhn thc ng n v s vt s vic;
d tnh, phn on c hng pht trin ca vn ; ra c nhng cch thc, gii
php tt thc hin cng vic;...
- "Ci kh b ci khn": "b" l s tri buc, km hm. Nhng kh khn trong thc
t cuc sng tri buc kh nng nhn thc, suy ngh, sng to,... ca con ngi (ging
nh mt s bn hc sinh gp hon cnh kh khn trong i sng nn chnh mng hc tp
vy).
Cu tc ng c rt mt thc t l: nhng kh khn trong cuc sng hn ch nhiu
n vic pht huy ti nng, sc sng to ca con ngi. Bi hc ny c mt ng, c mt
cha ng:
- Mt ng: Con ngi bao gi cng chu nh hng, tc ng ca hon cnh (t
hay nhiu). Chng hn, nhng bn c iu kin thun li nh gia nh giu c, thi gian
nhiu, ti liu , thy gii, bn tt,... s c th hc tt hn nhng bn nh ngho, thi
gian ginh cho hc tp t, iu kin ti liu, thy, bn,... cng thiu thn.
- Mt cha ng: Bi hc m cu tc ng nu ra cn phin din, cha ng gi
ng mc vai tr ca c nhn trong vic vn ln hon cnh, thm ch ci to hon cnh.
Bng chng l nhiu bn c hon cnh kh khn vn hc tt, ngc li , nhiu bn c
iu kin thun li nhng do li nn vn hc yu.
2. Vn dng cu tc ng vo thc tin cuc sng, hc tp:
- Trc khi lm bt k mt vic g, cn tnh n nhng iu kin khch quan, lng
trc nhng kh khn.
- Nhng trong bt k hon cnh no cng phi t ln hng u s n lc ch quan,
ly ch v ngh lc vt qua kh khn lm tin cho s thnh cng.
c- Kt lun:
nh gi chung: Hon cnh kh khn ging nh nhng th thch trn bc ng
chinh phc. Kh khn cng nhiu th khi t ti nh cao ta cng thy gi tr ca vinh
quang. Cu tc ng gip ta nhn thc c mt thc t nhng hiu cn k mi mt s
khin ta khng nn lng.
TUN 28 2
C VN:
NGUYN DU
1. Nguyn Du l mt i thi ho dn tc, danh nhn vn ho th gii. Cuc i

Nguyn Du tri qua nhiu thng trm trong mt thi i y bin ng. Bi kch cuc i
hun c thin ti, Nguyn Du li mt s nghip vn chng vi gi tr hin thc

su sc v gi tr nhn o ln lao. Sng tc ca Nguyn Du t n trnh ngh thut
c in, c bit l Truyn Kiu.
Cuc i Nguyn Du tri qua nhiu thng trm, sng cuc i phiu dt, chm ni
long ong. Hn 10 nm gi bi, sng gn nhn dn, thm tha bao ni m lnh kip
ngi.. Nguyn Du khng nh t tng nhn o trong sng tc ca mnh. Chnh ni
bt hnh ln lm nn mt nh nhn o ch ngha v i.
Nhng sng tc ca Nguyn Du mang gi tr hin thc vi ci nhn su sc v gi
tr nhn o cao c. Nguyn Du phn nh thc t i sng, t co s bt nhn ca bn
quan li v th lc tc oai tc qui gh gm ca ng tin. Tc phm ca Nguyn Du th
hin nim quan tm su sc n thn phn con ngi. Cm hng bao trm l cm hng
xt thng, au n. Nguyn Du ngi ca v p con ngi, trn trng nhng kht vng
ca h c bit l kht vng sng, kht vng hnh phc, tnh yu v cng l,... Nguyn
Du c ca ngi l ngi c "con mt trng thu su ci v tm lng ngh sut nghn
i", cho nn, th ca ng nh c mu thm ni u ngn bt (Mng Lin ng ch
nhn).
Sng tc ca Nguyn Du t ti trnh ngh thut bc thy ca vn chng trung
i Vit Nam. Th ch Hn ca Nguyn Du gin d m tinh luyn, ti hoa. Th Nm ca
ng, c bit l Truyn Kiu l nh cao rc r ca vn hc ting Vit. Nguyn Du ng
gp ln cho s pht trin giu p ca ngn ng vn hc dn tc.
2. Rn luyn k nng tm hiu, nh gi mt tc gia vn hc trung i c v tr ln
trong nn vn hc dn tc.
I- Hng dn hc bi:
Bi tp 1- Anh (ch) c nhn xt g v cuc i Nguyn Du? iu c th gp
phn l gii sng tc ca nh th nh th no?
Gi :
- Nguyn Du xut thn trong mt gia nh i qu tc c nhiu i v nhiu ngi
lm quan to (cha Nguyn Du lm ti chc T tng), c truyn thng hc vn uyn bc.
Nguyn Du tha hng c gia nh, dng h truyn thng y.
- Cuc i Nguyn Du tri qua nhiu thng trm trong mt thi i y bin ng.
Ln 10 tui, Nguyn Du m ci c cha ln m, Nh L sp (1789), Nguyn Du sng
cuc i phiu dt, chm ni long ong. Hn 10 nm gi bi, sng gn nhn dn, thm
tha bao ni m lnh kip ngi, Nguyn Du khng nh t tng nhn o trong sng
tc ca mnh. Chnh ni bt hnh ln lm nn mt nh nhn o ch ngha v i.
- Lm quan cho nh Nguyn (1802), c phong ti chc Hc s in Cn Chnh,
c c lm chnh s sang Trung Quc... Nhng Nguyn Du t ni, lc no cng trm
lng, u t, t tng ca Nguyn Du c nhng mu thun phc tp nhng l s phc
tp ca mt thin ti ng gia mt giai on lch s y bi kch. Nhng phc tp trong
t tng Nguyn Du phn no c ng th hin trong nhng sng tc ca mnh.
Cuc i Nguyn Du tri qua nhiu thng trm trong mt thi i y bin ng. Bi
kch cuc i hun c thin ti, Nguyn Du li mt s nghip vn chng vi gi
tr hin thc su sc v gi tr nhn o ln lao.
Bi tp 2- Cho bit nhng sng tc chnh ca Nguyn Du v c im ch yu ca
chng.
Gi :
a. Nhng sng tc ca Nguyn Du gm:

- Ba tp th ch Hn:
+ Thanh Hin thi tp (Vit trong khong 10 nm gi bi t Bc).
+ Nam trung tp ngm (Vit trong khong thi gian lm quan nh Nguyn).
+ Bc hnh tp lc (Vit trong thi gian i s Trung Quc).
- Th ch Nm:
+ on trng tn thanh (Truyn Kiu), mt tiu thuyt bng th lc bt di 3254
cu, c vit trong mt thi gian di, mt kit tc ca vn hc Vit Nam.
+ Vn t thp loi chng sinh (Vn chiu hn), mt kit tc vit theo th song tht
lc bt di 184 cu.
Ngoi ra cn mt s sng tc khc.
b. Gi tr t tng trong sng tc ca Nguyn Du.
+ Gi tr hin thc: Phn nh hin thc x hi vi ci nhn su sc.
Th ch Hn ca Nguyn Du phn nh thc t i sng, cnh i cm rch o ca
bn thn, s i lp giu ngho... (S kin hnh, Phn chiu hn...). Truyn Kiu l mt
bn co trng anh thp t co s bt nhn ca bn quan li v th lc tc oai tc qui
gh gm ca ng tin. Vn t thp loi chng sinh phn nh cuc sng khn kh ca
nhng con ngi "di y" x hi.
+ Gi tr nhn o:
- Nim quan tm su sc n thn phn con ngi (Truyn Kiu, c Tiu Thanh
K, S kin hnh; Vn chiu hn,...). Cm hng bao trm l cm hng xt thng, au
n.
- Ngi ca v p con ngi, trn trng nhng kht vng ca h c bit l kht
vng sng, kht vng hnh phc, tnh yu, cng l,... Nguyn Du vt qua mt s rng
buc ca thc h phong kin v tn gio vn ti khng nh gi tr t thn ca con
ngi.
Tc phm ca Nguyn Du t n tm ca ting ni "hiu i" (Cao B Qut).
Nguyn Du c "con mt trng thu su ci v tm lng ngh sut nghn i" (Mng Lin
ng ch nhn).
c. Gi tr ngh thut trong sng tc ca Nguyn Du.
- Th ch Hn ca Nguyn Du gin d m tinh luyn, ti hoa
- Th Nm Nguyn Du l nh cao rc r. Nguyn Du s dng ti tnh hai th th
dn tc (lc bt, song tht lc bt).
Truyn Kiu ca Nguyn Du c nng ln hng tiu thuyt bng th Nguyn Du
c cng i mi ngh thut truyn Nm: ngh thut t s, miu t tm l nhn vt, t
cnh t tnh u ti hoa.
- Nguyn Du ng gp ln cho s pht trin giu p ca ngn ng vn hc ting
Vit, cu th ting Vit va thng tc va trang nh dim l nh vn lut chnh t, ngt
nhp a dng, tiu i phong ph bin ho, vn dng cc php tu t t hiu qu ngh
thut cao.
Bi tp 3. nh gi chung v thin ti Nguyn Du.
Gi :
Nguyn Du l mt i thi ho dn tc, mt danh nhn vn ho th gii. Nguyn Du
sng gia mt thi i lch s y bin ng. Bi kch ring v bi kch thi i, nng khiu
bm sinh cng truyn thng gia nh gp phn to nn thin ti Nguyn Du. Bao trm
sng tc ca ng l t tng nhn o. Th ng l kt tinh nhng thnh tu vn ho ch
Hn v ch Nm ca dn tc c bit l truyn Kiu mt kit tc ca vn hc ting Vit

c dch ra ti hn hai mi th ting trn th gii.
II-Luyn tp:
Su tm v tho lun t v ni dung bi th Phn chiu hn ca Nguyn Du.
Gi :
- Phn chiu hn l mt bi th ch Hn ca Nguyn Du. HS c th su tm trong
sch Tng tp Nguyn Du hoc mt s sch tham kho khc (bi ny c a vo c
thm trong chng trnh Vn 9, tp 1, chng trnh cha ci cch).
- Phn chiu hn l bi th Nguyn Du vit nhm chng li vic gi hn Khut
Nguyn ca Tng Ngc (Tng Ngc c bi chiu hn Khut Nguyn). y l bi th
mang cm hng ph phn thc ti x hi. Bit yu v cng phi bit ght, cm ght
nhng th lc ch p quyn sng ca con ngi cng l mt kha cnh trong cm
hng nhn o ca sng tc Nguyn Du. Tho lun v ni dung tc phm ny cn tp
trung lm ni bt cm hng y ng thi t mt tc phm c th hiu rng ra ton b
sng tc ca Nguyn Du.
TING VIT:
PHONG CCH NGN NG NGH THUT
1. Nm vng kin thc khi qut v phong cch ngn ng ngh thut, c bit l
cc c im chung: tnh hnh tng, tnh truyn cm, tnh c th ho.
Ngn ng ngh thut l ngn ng ch yu dng trong cc tc phm vn chng,
khng ch c chc nng thng tin m cn tho mn nhu cu thm m ca con ngi. N
l ngn ng c t chc, sp t, la chn, tinh luyn t ngn ng thng thng v t
c gi tr ngh thut - thm m.
Phong cch ngn ng ngh thut c ba c trng c bn: tnh hnh tng, tnh
truyn cm v tnh c th ho.
Tnh hnh tng l c trng c bn ca ngn ng ngh thut. to ra tnh hnh
tng ngn ng, ngi vit s dng rt nhiu php tu t v nh mt h qu tt yu ca
tnh hnh tng, ngn ng ngh thut c tnh a ngha v tnh hm sc.
Tnh truyn cm trong ngn ng ngh thut th hin ch lm cho ngi c
(ngi nghe) cng bun, vui, yu, ght,... nh chnh ngi vit (ngi ni). Nng lc gi
cm xc ca ngn ng ngh thut c c l nh s la chn ngn ng (cch dng t,
t cu,...).
Tnh c th ho ca ngn ng ngh thut c to nn bi c tnh sng to ca
ngi vit. Chnh s khc nhau trong cch dng ngn ng v nhng bin php x l ngn
ng to ra ging iu ring, phong cch ngh thut ring ca tng nh vn trong sng
to ngh thut.
2. Rn luyn k nng vn dng kin thc v phong cch ngn ng ngh thut vo
vic c - hiu vn bn v lm vn.
Bi tp 1. Hy ch ra nhng phng tin tu t c s dng to ra tnh hnh

tng ca ngn ng ngh thut.
Gi :
Cc phng tin tu t c s dng to ra tnh hnh tng ca ngn ng ngh
thut: so snh, nhn ho, n d, hon d, ni qu, ni gim ni trnh,... Nhng phng
tin ny c dng rt sng to, hoc n l, hoc phi hp vi nhau. V d c cu ca

dao:
Cy ng ang bui ban tra
M hi thnh tht nh ma rung cy.
Hnh tng git m hi hin ln mt cch sinh ng qua cch so snh c o ca
tc gi dn gian. Hnh tng ny tr nn c sc biu t ln, khng ch l ni vt v ca
ngi th cy m cn khi qut v s vt v, cc nhc ca nhng ngi lm ra ht go.
Bi tp 2. Trong ba c trng (tnh hnh tng, tnh truyn cm, tnh c th ho),
c trng no l c bn ca phong cch ngn ng ngh thut? V sao?
Gi :
Trong ba c trng ca phong cch ngn ng ngh thut, tnh hnh tng c coi
l c trng c bn v:
- c trng c bn ca sng to ngh thut l xy dng hnh tng ngh thut nhm
phn nh th gii khch quan v s cm nhn ch quan v th gii y ca ngi ngh s.
Vn hc l ngh thut ngn t. Nh vn s dng cht liu ngn t xy dng hnh
tng ngh thut. V th, tnh hnh tng l c trng c bn ca phong cch ngn ng
ngh thut.
- Bn thn hnh tng ngn ng cha ng nhng yu t gy cm xc, truyn
cm v cch la chn ngn ng xy dng hnh tng cng th hin c tnh sng to
ca ngi la chn.
Bi tp 3. Hy la chn t thch hp cho trong ngoc n a vo ch trng
trong cc cu vn, cu th sau v gii thch l do la chn t (xem cc cu v cc t
trong SGK).
Gi :
a. in t "canh cnh ("Nht k trong t canh cnh mt tm lng nh nc). y
l cu vn mang tnh biu cm nn dng cc t c sc thi trung tnh (biu hin, phn
nh, bc l,...) l khng ph hp. Nhng t c nt ngha biu th tnh cm, cm xc mi
ph hp phong cch.
b. Dng th th ba in t "gieo, dng th th t in t "git:
Ta tha thit t do c lp
Khng ch v mt di t ring
K gieo trn mnh ta thuc c
Git mu xanh c Tri t thing
La chn cc t trn v chng khng ch st ngha vi ng cnh m cn m bo
lut th.
Bi tp 4. C nhiu bi th ca cc tc gi khc nhau vit v ma thu, nhng mi
bi th mang nhng nt ring v t ng, nhp iu v hnh tng th, th hin tnh c th
trong ngn ng. Hy so snh thy nhng nt ring trong ba on th (xem SGK).
Gi :
- Ba on th cng vit v ma thu nhng ca ba tc gi khc nhau sng v vit
ba thi i khc nhau: Nguyn Khuyn (bi Thu vnh) sng v vit thi phong kin;
Lu Trng L (bi Ting thu) sng v vit di thi Php thuc; Nguyn nh Thi (bi
t nc) sng v vit thi k sau cch mng thng Tm. Mi thi i c nhng c
trng thi php ring. Mi tc gi c c tnh sng to ring. iu dn n s khc nhau
c bn.
- Mi nh th c cch s dng ngn ng xy dng hnh tng ma thu. V th,

mi bi th c nhng nt ring v t ng, nhp iu v hnh tng th.
Trong Thu vnh ca Nguyn Khuyn, hnh tng ma thu hin ln tht thanh cao v
tnh lng vi nhng t ng gi t sc xanh: tri xanh, cy xanh, nc xanh,... Ch vi nt
chm ph nhng nh th dng nh thu c c linh hn ca ma thu x s. Nhp th
chm ri cng vi m hng trang nh ca th th tht ngn bt c ng lut lm hin
ln phong thi ca mt bc n c gia thin nhin ma thu.
Ting thu ca Lu Trng L l ting th ct ln ting lng ca mt ci ti th mi,
mt ci ti nhn i vi cp mt "xanh non, bic rn" (Hoi Thanh), cm thy ng ngng
nh ln u pht hin ra ma thu. Th th nm ch vi m iu thn thc, s cng hng
bi cc t ly (xo xc, ng ngc), c bit l hnh nh "Con nai vng ng ngc" to
nn nt ring bit ca Ting thu.
Nguyn nh Thi vit bi th t nc trong hon cnh dn tc ta mi dnh c
lp. Hnh tng ma thu trong bi th trn ngp cm hng phn khi, vui ti. Tc gi
s dng th th t do vi nhng t ng biu l cm xc y (vui, php phi, ni ci thit
tha,...).
TUN 29 2
C VN:
TRAO DUYN
(Trch Truyn Kiu)
Nguyn Du
1. on trch th hin bi kch ca tnh yu, thn phn bt hnh v nhn cch cao p
ca Thu Kiu ng thi cho thy ti nng miu t ni tm nhn vt ca Nguyn Du.
on trch l nhng dng th lm li, au n bc nht trong truyn Kiu biu hin
bi kch tnh yu tan v m thc cht l bi kch ca mt s phn bt hnh, s hy sinh ca
Kiu khin nng tr nn cao thng. Ni au n xt xa ca nng li cho thy ci gi ca
s hy sinh. on trch khng ch th hin "ni cm thng l lng" ca Nguyn Du vi s
phn con ngi m thc tnh thc v tnh yu, hnh phc, c nhn. l t tng
nhn o cao c v su sc.
on trch c vit: "nh c mu chy u ngn bt, nc mt thm trn t
giy. l kh nng thu hiu v khc ho tm l nhn vt mt cch ti tnh. Trong
on trch Nguyn Du s dng thnh cng li i thoi ni tm, li c thoi ni tm
v li na trc tip ca nhn vt.
2. Rn luyn k nng c - hiu mt on trch c sc ca truyn Kiu vi tuyt
bt miu t tm l tinh t, su sc.
Bi tp 1. Vic Kiu nhc n nhng k nim ca tnh yu c ngha g?

Gi :
Trong khi ni vi Thu Vn, Kiu tng nh sng li vi nhng k nim tnh yu:
- Cnh hai ngi tng nhau qut ng c hn trm nm ("khi ngy qut c").
- Cnh hai ngi ung chn ru th nguyn chung thu ("khi m chn th").
- Nhng k vt ca tnh yu ("chic vnh vi bc t my")
c bit l Kiu tng nh li s kin m th nguyn thing ling:
- Cnh Kim Trng cho thm hng vo l hng ("mnh hng nguyn", "t l
hng y").
- Cnh nng n cho Kim Trng nghe ("phm n", "so t phm ny").
Thu Kiu ni vi Thu Vn m nh ni vi chnh mnh v ni cng chng Kim.
Nhng t ng trn cho thy trong tm hn Kiu, nhng k nim tnh yu c sc sng
mnh lit. Thu Kiu hi sinh tnh yu, trao duyn cho Thu Vn nhng con ngi l tr
khng ngn c con ngi tnh cm. Thu Kiu tri tim mnh thuc v tnh yu,
sng vi tnh yu. Trong tnh yu, Thu Kiu l ngi v cng su sc v tinh t. Tt c
nhng k nim tnh yu c nng ct gi cn thn. Nng trao duyn cho Thu Vn
nhng khng th trao tnh. Nng trao cho Thu vn nhng k vt nhng khng th trao
nhng k nim tnh yu. Bi kch khin Kiu v cng au n.
Bi tp 2. Hy tm nhng t ng cho thy Kiu ngh n ci cht. Vic tp trung
dy c nhng t ng y c ngha g?
Gi :
Trong sut on trch, Kiu nhiu ln ngh n ci cht. Khi thuyt phc em
nhn li trao duyn, Kiu ly ci cht lm li u thc ("Ch d tht nt xng mn/
Ngm ci chn sui hy cn thm ly."). Trao k vt cho Thu Vn xong, Kiu li ngh
n ci cht. C mt on th di hin ln mnh hn oan sau khi cht ca Thu Kiu nh
mt ni m nh: "Trng ra ngn c l cy/ Thy hiu hiu gi th hay ch v"; "hn"; "d
i cch mt khut li"; "ngi thc oan";... Thu Kiu lin tng mnh hn oan ca
mnh vi hn ma m Tin v d cm ci cht ca mnh cng y oan nghit. Ting ni
ca Thu Kiu l ting ni thng thn, xt phn ca mt ngi con gi tha thit vi tnh
yu m khng c sng trong tnh yu, nguyn chung thu vi mi tnh u m nh
chp nhn "t gnh tng t", "trm gy gng tan". Kiu ngh n ci cht v cm
thy y l mt ci cht y oan nghit.
Nu lin tng rng n nhng sng tc khc ca Nguyn Du nh: Vn t thp loi
chng sinh (Vn chiu hn), Phn chiu hn, c Tiu Thanh k,... ta s nhn thy mt
m-tp ngh thut, m-tp chiu hn, gi hn, tri m cng hn ngi khut. S d c
iu ny l v nh th chu nh hng ca thuyt "lun hi" trong o Pht. Nhng su
sc hn l nh th lun quan tm n ni "k oan" (ni oan k l) ca con ngi. Con
ngi cht i m khng c siu thot, nhng mnh hn oan cn vt v ci nhn gian.
Bng cch ny, nh nhn o ch ngha Nguyn Du vt qua bin gii ca s sinh
ho, tr dit xt au cho nhng kip i bt hnh, oan c. y l mt phng din
c o trong t tng nhn o ca Nguyn Du.
Bi tp 3. Kiu i thoi vi nhng ai? Phn tch din bin tm trng ca Kiu qua
li i thoi trong on trch.
Gi :
Ton b on trch, v hnh thc l li Kiu ni vi Thu Vn. Tuy nhin, nu lng
nghe tht k ta s thy nhiu khi Kiu nh ang ni vi chnh mnh v n on cui th
nng li quay ra ni vi Kim Trng. Vic chuyn i tng i thoi th hin kh nng
nm bt mt cch tinh t qui lut din bin tm trng nhn vt ca tc gi. Nu ch n
thun l nhng li dn d Thu Vn th cm xc ca nhn vt khng t ti cao tro, bi
kch ca thn phn v tnh yu khng c y ti nh im, nhn cch cao p ca
Kiu khng c iu kin bc l r.
- Trc ht, Thu Kiu cao Thu Vn (hai ch "cy" v "chu" cng c ch
"ly"). Kiu coi vic nhn li ca em l mt s hy sinh v Kiu "ly" s hy sinh y.
- Tip theo, Thu Kiu phn tch cho em hiu v tnh cnh hin ti khin nng
khng cn cch la chn no khc ("Sng gi bt k", "hiu tnh" khng th vn).
- Ri Kiu ng vin, an i em: "Tui xun em hy cn di.
- Kiu vin n tnh mu m rut r:"Xt tnh mu m lm mt cng vic tnh
ngha su nng: thay li nc non
- Cui cng, Thu Kiu ly c ci cht ca bn thn ra u thc (Ch d tht nt
xng mn/ Ngm ci chn sui hy cn thm ly).
Nh vy, Nguyn Du cho Kiu ni bng ngn ng ca l tr cn rt tnh to.
Kiu khng Vn c c hi t chi, c sau mt giy thm d Kiu li vin thm l l,
l l no cng va c tnh va c l, trn ht vn l tnh, cch ni, li ni, c ch thit
tha, cu khn nh vy khin Thu Vn khng th t chi.
- Tm trng Thu Kiu ht sc mu thun. iu c th hin trong thi khc
trao k vt cho Thu Vn:
Chic vnh vi bc t my
Duyn ny th gi, vt ny ca chung.
Mu thun nm trong hai ch "ca chung. Mi c tng Kiu ni ca em vi
Kim Trng nhng lng nghe t trong au kh ca con tim rm mu s thy trong "ca
chung c mt phn ca Kiu. V l tr Kiu mun em nn v nn chng, v tnh cm,
Kiu khng th ni on tuyt l on tuyt. K vt l hin thn ca mi tnh vng .
Vi Thu Vn n ch l vt lm tin nhng vi Thu Kiu k vt gn vi k nim, vi
nhng rung ng u i, cm k vt l k nim sng dy. Nhng k vt cn m mi
tnh nh trao, k vt ch gi xt xa, au kh m thi.
- Sau khi trao k vt, Kiu nh ngi mt hn, li Kiu khng cn tnh to na m
na phn ngi sng na phn hn ma. Trong li dn d Thu Vn, Kiu tng tng ra
tng lai, nng l mt oan h vt v, nng xin em hy "Ti xin git l cho ngi thc
oan. Ni au trong tm hn n cng cc, nng mong vi s tr v (d l hn ma) c
th gp c Kim Trng nhng c s tr v y cng khng th an i c khin nng
cng au n hn.
- Tm cu cui, Kiu quay sang tm s vi Kim Trng trong tng tng. Li tm
s cha y mu thun, i lp gia kht vng tnh yu mnh lit v hin thc ph
phng. Kht vng l "k lm sao xit mun vn i n cn hin thc l "trm gy gng
tan, l "t duyn ngn ngi l "phn bc nh vi, au n tan nt, hin thc trm
ln kht vng.
Hai cu cui:
i Kim Lang / hi Kim lang/
Thi thi/ thip ph chng/ t y/
Hai dng th l ting gi tuyt vng ca Kiu i vi Kim Trng. Kiu ngt lm
i trong hnh bng bao trm ca chng Kim.
Bi tp 4. Nhn xt v mi quan h gia tnh cm v l tr, nhn cch v thn phn
ca Kiu qua on trch.
Gi :
on trch l nhng dng th lm li, au n bc nht trong truyn Kiu biu hin
bi kch tnh yu tan v m thc cht l bi kch ca mt s phn bt hnh, s hy sinh ca
Kiu khin nng tr nn cao thng. Ni au n xt xa ca nng li cho thy ci gi ca
s hy sinh. Mi quan h gia tnh cm v l tr, nhn cch v thn phn ca Kiu c
Nguyn Du th hin mt cch su sc, tinh t.
Kiu yu Kim Trng tha thit. Nhng v ch "hiu" nng buc phi la chn v
nng hi sinh tnh yu. V l tr, Kiu nhn thc c tnh tt yu ca vic trao duyn
cho Thu Vn; nhng v tnh cm, nng vn ang c tnh yu su sc, mnh lit. Kiu
phi thuyt phc bng mi cch Thu Vn nhn li; nhng Kiu cng khng sao ngn
c ni thn thc, au n. Kiu s thanh thn v l tr nhng tri tim th rm mu. Mu
thun gia l tr v tnh cm chnh l mu thun gia cc phm tr o c thi phong
kin vi tm hn con ngi. Vi Thy Kiu, c l tr v tnh cm u su nng, to nn
nhn cch ca nng. l mt nhn cch trong sng, p , cao thng, su sc...
Nh th, bng ci "ti v ci "tm ca mnh th hin s ging x ni tm gia
o c v tri tim, gia tnh cm v l tr, qua bc l mt nhn cch a tnh, a ti, a
cm ca nhn vt Kiu. Chnh v l m nhn vt ca Nguyn Du mang tnh chn thc
v sng ng hn, c tm c hn trn phng din ch ngha nhn vn so vi nhn vt
Kiu trong trong Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn.
C VN:
NI THNG MNH
(Trch Truyn Kiu)
Nguyn Du
1. Ni thng mnh l on trch khc ho tm trng au n, ti nhc ca Thu

Kiu sau khi buc phi tip khch lu xanh ca T B, ng thi th hin thc ca
Thu Kiu v nhn phm con ngi. Thng thn xt phn v thc cao v nhn cch l
ch ca on trch.
Thi ca Kiu l thi ca mt con ngi lun thc v nhn phm li phi t
b nhn phm; khao kht tnh yu trong sng tt p li ri vo cuc sng bn thu, nh
nhp. V th m au n, ch, b bng, chua cht. on trch ghi li mt on i y
b kch ca Thu Kiu. Qua miu t tm trng, thi , thc ca Kiu trc cnh phi
cm lng tip khch, Nguyn Du th hin v p tm hn v nhn cch ca Kiu ngi
ln gia mt x hi bo tn, nh bn. Vi s cm thng su sc ca ngi ngh s, on
trch gp phn th hin gi tr nhn vn cao c ca tc phm.
Ngh thut miu t tm l phc tp, chng cht, vic vn dng ngn ng: n d;
phim ch; uyn ng, bin php ip sng i v tiu i cng vi li trn thut dng li
na trc tip l nhng nt c sc trong hnh thc ngh thut ca on trch.
2. Rn luyn k nng c -hiu cm th mt trch on Truyn Kiu vi kh nng
din t tm trng mt cch ti tnh ca ngn t ting Vit.
Gi :
on trch t cu 1229 n cu 1248, miu t tm trng Thu Kiu trong cnh sng
nhc lu xanh ca T B. on trch c th chia lm 3 on nh:
- on 1 (bn cu u): Tnh cnh tr tru ca Thu Kiu.
- on 2 (tm cu tip theo): Thi , tm trng v ni nim ca Thu Kiu trc
cnh sng lu xanh.
- on 3 (tm cu cn li): Cnh vt din t ni c n, au kh ca Thu Kiu.
Bi tp 2. Bt php c l trong on trch c ngha nh th no i vi vic din

t thn phn o le ca nng Kiu? Qua , c th ni g v tnh cm ca tc gi i vi
nhn vt?
Gi :
Bt php c l l cch dng cc hnh nh n d, cc in tch, in c nh: bm
l ong li; l gi cnh chim; sm a Tng Ngc ti tm Trng Khanh,... Bt php c
l gip cho Nguyn Du miu t chn bui trn d bn m cu th vn thanh cao,
trang nh. Ci ti ca Nguyn Du l miu t chn lu xanh m vn khng h dung tc.
Khng dung tc nhng cng khng h n trnh hin thc nghit ng m nhn vt ang
phi tri qua. Nguyn Du dng bt php c l vt qua th thch ngh thut ny,
gi cho nhn vt ca mnh chn dung cao p. Khng nhng th, bng cch khc ho tm
trng, thi ca Kiu, nh th lm cho chn dung nng tr nn ngi sng gia chn
bn nh.
Bi tp 3. Cho bit nhng dng thc i xng khc nhau c s dng trong on
trch v gi tr ngh thut ca chng.
Gi :
y l mt on trch m Nguyn Du khai thc mt cch trit cc hnh thc i
xng nhm t m tm s chua cht, b bng, ni thng thn xt phn ca nng Kiu.
- Cc ip t sng i t nhiu c tnh cht i: khi, lc; khi sao, gi sao; vui... vui,
ai...ai.
- Cc tiu i: khi tnh ru - lc tn canh; dy gi - dn sng; bm chn - ong
chng; na rm tuyt ngm - bn b trang thu...
- i xng cp thp nht l tiu i trong bn ch: bm l - ong li; bm chn
- ong chng; ma S - my Tn; l gi - cnh chim; dy gi - dn sng; gi ta - hoa
k;... y l th php ch nhng cm t thng thng to thnh quan h i xng nhm
nhn mnh mc cao hn so vi nhng cm t khng c tiu i (dy dn gi sng,
bm ong l li, bm ong chn chng,...)
Cch dng ip t sng i v tiu i c gi tr biu cm su sc, chng va nh
ni tc ti, va nh ni nghn ngo, va nh ni m c, va nh s ay nghin cho s
kip b bng. Ngoi ra, cch dng t nh vy c th miu t c nhng cm xc tinh t,
sang trng ca nhn vt.
Bi tp 3- Phn tch thi , tm trng ca Kiu v cho bit ni "thng mnh" ca
nhn vt c ngha mi m nh th no i vi vn hc trung i?
Gi :
Thi , tm trng ca Kiu l thi , tm trng ca mt con ngi lun thc v
nhn phm li phi t b nhn phm; khao kht tnh yu trong sng tt p li ri vo
cuc sng bn thu, nh nhp. V th m au n, ch, b bng, chua cht.
Tm trng, thi ca Kiu c khc ho trong bi cnh "khi tnh ru lc tn
canh. l lc m khuya, con ngi tr v sng tht vi mnh nghe lng nc n, thn
thc:
"Git mnh, mnh li thng mnh xt xa"
Cu th c ti ba ch mnh vi cch ngt nhp bt thng (2/4/2/) din t trng
thi tm hn y bin ng; bng hong - thng tht- au n.
Bn cu tip theo l bn cu hi lin tip, dn dp (Khi sao...? Gi sao...? Mt
sao....? Thn sao...?) . Cu th nht gi nh v qu kh, ba cu sau gi ni au n, xt
xa, ch trc hin ti. S i lp hin ti khng qu kh khc su hn ni au. Hin
ti bao trm, nng, chn vi qu kh. Qu kh thong qua lm au hn hin ti. Bn

t "sao" ly i ly li bc l ni xt xa n cng cc ca Thy Kiu.
Thu Kiu nh li cnh sinh hot lu xanh vi phong, hoa, tuyt, nguyt, cm,
k, thi, ho... Hnh nh th c tnh cht c l, phim ch. S nh nhp c che y bi
v ngoi tao nh. Nhng tt c u h hng khng c g bn cht. Nguyn Du t tt
c di ci nhn bun thm, chua cht, b bng ca Thu Kiu.
Hai cu kt:
"Vui l vui gng ko l
Ai tri m mn m vi ai...
Ni xt xa v thiu k tri m, thiu ngi ng cm. Khng ai c, khng c g "mn
m" c, tt c u h hng. Li th nh ting nc nghn vy.
"Ni thng mnh" c mt ngha su sc, mi m khi t trong nn vn hc trung
i. y l s t thc v c nhn trong mt thi i m ci c nhn c xu hng trit
tiu. Hn na, y li l thc c nhn ca mt ngi ph n, i tng c gio dc
theo tinh thn "tam tng" an phn th thng, cam chu, nhn nhc. S t thc v bn
thn ca nng Kiu c ngha "cch mng". Con ngi khng ch bit hi sinh, nhn
nhc, cam chu m cn bit thc v phm gi, nhn cch bn thn. Cm hng thng
xt bn thn khng ch thy nhn vt ca Nguyn Du m cn thy ngi cung n
trong Cung on ngm ca Nguyn Gia Thiu, ngi chinh ph trong Chinh ph ngm
ca ng Trn Cn - on Th im v ngi ph n trong th H Xun Hng,... C
th ni, vn hc trung i n cui th k XVIII, thc c nhn tr thnh mt hin
tng kh ph bin. Nhng nhng sng tc ca Nguyn Du, c bit l Truyn Kiu,
vn ny c biu hin thm tha hn. Ch "ng" ca nhn vt v ca chnh ngi
ngh s c Nguyn Du biu hin nh mt nt c o, su sc trong t tng nhn
o ca mnh.
Bi tp 5. nh gi chung v t tng on trch. Trong cuc ti ng, Kim Trng
ni vi Kiu: "Nh nng ly hiu lm trinh/ Bi no cho c c mnh y vay?. Theo
anh (ch), on trch ny c th gp phn l gii cu ni nh th no?
Gi :
on trch ghi li mt on i y b kch ca Thu Kiu. Qua miu t tm trng,
thi , thc ca Kiu trc cnh phi cm lng tip khch, Nguyn Du th hin v
p tm hn v nhn cch ca Kiu ngi ln gia mt x hi bo tn, nh bn vi s cm
thng su sc ca ngi ngh s. on trch gp phn th hin gi tr nhn vn cao c ca
tc phm.
Li Kim Trng ni vi Kiu trong ngy ti ng xc nhn ch "trinh ca nng.
V ch "hiu, nng phi hi sinh c s trinh trng, tri qua mi lm nm sng cuc
i gi bi, qua tay M Gim Sinh, lm v Thc Sinh ri T Hi, ht ri vo lu xanh
ca T B li ri vo lu xanh ca Bc B, Bc Hnh nhng "bi no cho c c mnh
y vay?, tm hn, nhn cch, phm gi ca Kiu vn trong trng, cao thng. Nguyn
Du khng n trnh thc t nghit ng, nhng cng chnh trong thc t y, nh th ht
li ca ngi, cao v p nhn cch, phm gi ca Kiu m on trch "Ni thng
mnh l mt on tiu biu.
LM VN:
LP LUN TRONG VN NGH LUN
1. Lp lun l a ra cc l l, dn chng nhm dn dt ngi c (ngi nghe) n

mt kt lun no m ngi vit (ngi ni) mun t ti.
xy dng lp lun trong vn ngh lun , cn xc nh c lun im chnh xc,
minh bch; tm cc lun c (l l v bng chng) thuyt phc v vn dng cc phng
php lun hp l.
Lun im l kin th hin t tng, quan im trong bi vn ngh lun. lm
sng t lun im, lm cho ngi c hiu, tin vo tnh ng n ca n, ngi vit phi
a ra cc l l v bng chng thuyt phc. chnh l cc lun c.
Phng php lp lun l cch thc la chn, sp xp lun im, lun c sao cho lp
lun cht ch v thuyt phc. Mt s phng php lp lun thng c s dng nh:
Phng php din dch; phng php qui np; phng php so snh i lp; phng
php qua h nhn - qu; phng php phn ; phng php loi suy;...
2. Bc u rn luyn k nng lp lun bng cc thao tc: Xc nh lun im; tm
lun c; xc nh phng php lp lun.
I-Khi nim v lp lun trong bi vn ngh lun:

c on vn lp lun (SGK) v cho bit:
a. Kt lun (mc ch) ca lp lun l g?
b. dn ti kt lun , tc gi a ra nhng l l hoc dn chng (lun c)
no?
c. Hy cho bit th no l mt lp lun?
Gi :
on vn lp lun l mt on trong bc th Li d Vng Thng ca Nguyn Tri.
y l mt ng vn chnh lun mu mc v ngh thut lp lun.
a. Kt lun (mc ch) ca lp lun l ch ra cho gic thy nu khng hiu thi th,
li di tr (k tht phu hn km) th khng th "cng ni vic binh c.
b. dn ti kt lun , tc gi a ra cc lun c. Cc lun c u l l l. Xut
pht t mt chn l tng qut: "Ngi dng binh gii l ch bit xt thi th...", tc gi
suy lun ti hai h qu: "c thi c th th bin mt thnh cn, ho nh thnh ln" v
"mt thi khng th th mnh quay thnh yu, yn chuyn thnh nguy". chnh l c s
khng nh bn gic khng hiu thi th, li di tr nn ch l "k tht phu hn km",
cm chc tht bi.
c. Khi nim lp lun (xem phn: Nhng kin thc v k nng cn nm vng).
II-Cch xy dng lp lun:
Bi tp 1. c vn bn Ch ta (SGK) v cho bit:
a. Bi vn ngh lun trn bn v vn g? Quan im ca tc gi v vn
nh th no?
b. Bi vn c bao nhiu lun im? Tm cc lun im .
Gi :
Vn bn Ch ta ca nh bo Hu Th l mt vn bn ngh lun trong tc gi th
hin rt r quan im ca mnh.
a. Bi vn bn v vn ch vit trn qung co, bng hiu, trn bo ch,... Quan
im ca tc gi v vn nyl: phn i vic dng ch nc ngoi trn lan nc ta
hin nay.
b. Bi vn c hai lun im:
- Ting nc ngoi ang ln lt ting Vit trong cc bng hiu, qung co nc

ta.
- Ting nc ngoi a vo bo ch mt cch khng cn thit, gy thit thi cho
ngi c.
Bi tp 2. c li on vn mc trc (Th li d Vng Thng ca Nguyn
Tri), vn bn "Ch ta v:
a. Tm cc lun c cho mi lun im.
b. Cho bit u l lun c l l, u l bng chng thc t.
Gi :
- Lun c trong on trch Th li d Vng Thng ca Nguyn Tri u l cc l
l.
- Lun c ca c hai lun im trong bi Ch ta u l nhng bng chng thc t
"mt thy tai nghe" ca chnh ngi vit khi tc gi sang X-un (Hn Quc) v quay v
Vit Nam.
Bi tp 3. c li hai ng liu trn v:
a. Xc nh v phn tch cc phng php lp lun c vn dng.
b. K thm mt s phng php lp lun thng c s dng trong vn bn ngh
lun.
Gi :
a. Hai ng liu trn s dng hai phng php lp lun khc nhau:
- on vn ca Nguyn Tri lp lun theo phng php din dch v quan h nhn
qu: u tin a ra nhn nh khi qut ("Ngi dng binh gii l ch bit xt thi th
m thi"), sau trin khai nhn nh bng cc lun c (ng thi cng l nguyn nhn)
v cui cng l li nh gi t cc lun c (ng thi cng l kt qu).
- Bi vn ca Hu Th lp lun theo phng php qui np v so snh i lp. i
n kt lun v "thi t trng ca mt quc gia", tc gi xy dng hai lun im.
trong mi lun im, ngi vit u so snh thc t gia Hn Quc v Vit Nam v
phng din ch vit trn qung co, bng hiu v trn bo ch.
b. Mt s phng php lp lun thng gp (xem phn: Nhng kin thc v k nng
cn nm vng).
III- Luyn tp:
Bi tp 1. Tm v phn tch cc lun im, lun c v phng php lp lun trong
on trch bi Khi qut vn hc Vit Nam t TK X n ht TK XIX (SGK).
Gi :
- Lun im: Ch ngha nhn o trong vn hc trung i rt phong ph, a dng.
- Lun c l l: Ch ngha nhn o biu hin lng thng ngi; ln n, t co
nhng th lc tn bo ch p ln con ngi; khng nh, cao con ngi;...
- Lun c thc t: Cc tc phm c th giu tnh nhn o trong vn hc trung i
Vit Nam t vn hc Pht gio thi L n vn hc giai on TK XVIII - gia TK XIX
(Co bnh, bo mi ngi ca thin s Mn Gic; T lng ca thin s Khng L; i
co bnh Ng, Tng, Cnh ngy h,... ca Nguyn Tri; Chuyn ngi con gi nam
Xng ca Nguyn D; Cung on ngm ca Nguyn Gia Thiu; Truyn Kiu ca Nguyn
Du;...).
- Phng php lp lun: Ch yu l phng php qui np.
Bi tp 2. Hy tm lun c ln sng t lun im sau:
a. c sch em li cho ta nhiu b ch.
b. Mi trng ang b nhim nng n.

c. Vn hc dn gian l nhng tc phm ngn t truyn ming.
Gi :
C nhiu cch a ra lun c cng nh c th c nhiu lun c cho mi lun im
m bi tp nu ra. Di y l mt s lun c c th tham kho:
a. c sch em li cho ta nhiu iu b ch.
- Nng cao tm hiu bit v t nhin, x hi, hiu bit v cuc sng mi mt.
- c sch gip ta khm ph chnh bn thn mnh.
- c sch s chp cnh cho nhng c m, khi ngun cho nhng sng to.
- c sch gip cho vic din t (ni, vit) tt hn.
b. Mi trng ang b nhim nng n.
- t ai b xi mn, st l, b sa mc ho.
- Khng kh b nhim.
- Ngun nc sch b nhim c t.
c. Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming.
- Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t.
- Vn hc dn gian l nhng tc phm truyn ming.
Ch : Trn y ch yu l cc lun c l l. Mi lun c u c th ly dn chng
chng minh.
Bi tp 3. Chn mt trong cc lp lun va xy dng bi tp 2 vit thnh mt
on vn.
Gi :
Tham kho on vn sau:
Sch a n cho nhi c nhng hiu bit mi m v th gii xung quanh, v v
tr bao la, v nhng t nc v nhng dn tc xa xi. Nhng quyn sch khoa hc c
th gip ngi c khm ph ra v tr v tn vi nhng qui lut ca n, hiu c tri
t trn mang trn mnh n bao nhiu t nc khc nhau vi nhng hon cnh thin
nhin khc nhau. Nhng quyn sch x hi li gip ta hiu bit v i sng con ngi
trn cc phn t khc nhau vi nhng c im v kinh t, lch s, vn ho, nhng
truyn thng, nhng kht vng.
(Theo Lm vn 10, NXB Gio dc, H Ni, 2000)
TUN 30 2
C VN:
CH KH ANH HNG
(Trch Truyn Kiu)
Nguyn Du
1. Ch kh anh hng l on trch ni v T Hi - mt anh hng ci th, nhn vt

th hin gic m cng l ca Nguyn Du. on trch khc ho hnh nh T Hi vi tnh
cch anh hng, ch kh phi thng, kht vng t do mnh lit.
T Hi l mt anh hng l tng. T ngoi hnh li ni, n hnh ng, tnh cch v
ngay c cch t tnh ca T Hi u tot ln phm cht ngi anh hng. Tm th T Hi
lun thuc v "bn phng", chng l ngi ca "tri b mnh mang" v sn sng vo t
th "thanh gm yn nga ln ng thng dong". Mi vic n nhanh, dn dp v dt
khot. Khu kh li ni ca T Hi khi t bit Kiu r l ca bc trng phu ch ln:

ng hong, nh c, c ho kh.
on trch so vi Kim Vn Kiu truyn l hon ton sng to, ngn ng iu luyn,
hnh nh gi t, gi cm ln, ging iu y ho sng,... tt c bc l khuynh hng l
tng ho trong vic xy dng nhn vt T Hi.
2. Rn luyn k nng c - hiu mt on trch hay trong mt kit tc ca vn hc
Vit Nam (Truyn Kiu).
Bi tp 1- Anh (ch) hy cho bit hm ngha ca cc cm t " lng bn phng" v

"mt phi thng. Tm nhng t ng th hin s trn trng, knh phc ca Nguyn Du
vi T Hi.
Gi :
- "Lng bn phng" l cm t c sc gi t v gi cm ln. T Hi nghe ting gi
ca bn phng dy ln trong lng trng phu ch ln. Bn phng y c ngha ch
thin h, th gii. "Lng bn phng" ch ch nguyn lp cng danh, s nghip (trong
trng hp ny "lng bn phng" ng ngha vi "ch tang bng", "ch lm trai",...).
Hai cu ba v bn m ra khng gian "bn phng" rng ln: "Tri b mnh mang", "ln
ng thng giong", khng gian c sc biu t "ch kh anh hng". So vi hin thc x
hi thi phong kin, T Hi l mt con ngi qu kch c, v th hnh nh T Hi phi
c t trong khng gian v tr, tri t.
"Mt phi thng" l cm t ch phm cht xut chng, hn ngi. iu khng
ch n gii th hin mt cch c th dung mo bn ngoi (Ru hm, hm n, my
ngi/ Vai nm tc rng, thn mi thc cao) m quan trng hn l ton b phm cht,
tnh cch cng nh cuc i, s nghip ca con ngi xut chng (trong trng hp ny
"mt phi thng" ng ngha vi "ngi phi thng", "i phi thng", "s nghip phi
thng",...)
Hai cm t: "lng bn phng" v "mt phi thng" l hai cm t va c ngha
ch khi nim ng thi cng chnh l hnh tng vn hc. Chng c quan h tng h:
nhng ngi anh hng l nhng ngi xut chng, phi thng, phi phm, ng thi li l
con ngi v tr ch khng phi ngi thng. Mt trong cc yu t ca thi php t
ngi anh hng l gn vi cc hnh tng thin nhin, khng gian v tr.
- Trong on trch, Nguyn Du s dng rt nhiu t ng biu th thi trn trng,
knh phc T Hi:
+ l nhng t ng c sc thi tn xng nh: "trng phu", "lng bn phng",
"mt phi thng,...
+ l nhng t ng ch hnh nh k v, ln lao: "mi vn tinh binh, "bng tinh
rp ng", "gi my bng n k dm khi,...
+ l nhng t ng din t hnh ng dt khot: "thot ng", "ln ng
thng dong, "quyt li dt o ra i,...
Nguyn Du miu t T Hi vi thi ngng m. ng dn tt c v p
ca ngi anh hng l tng, gic m ca nhn dn vo trong hnh tng T Hi.
Bi tp 2. T hi bc l l tng anh hng ca mnh qua li ni vi Thu Kiu nh
th no?
Gi :
- Khc vi cnh tin bit gia Kiu vi Kim Trng v Kiu vi Thc Sinh, y l
cnh tin bit ca Kiu vi mt trng phu ch ln. Ch kh, lng quyt tm ca T l
khng g lay chuyn. Vic ra i ca T l cng vic tt yu, quan trng hng u cho nn
phi miu t trc v miu t mt cch c l. Cn vic xin theo ca Kiu, tuy rt quan
trng vi cuc i Kiu, nhng so vi ngi anh hng, th ch l cng vic n nhi
thng tnh. Cho nn, T Hi ln nga v ln ng thng dong ri Nguyn Du
mi ni n li tin bit ca Kiu v mc ch miu t ca Nguyn Du trong on ny l
mun tn vinh T Hi nh mt nhn vt anh hng ni bt.
- T Hi ni g vi Kiu v li ca T bc l l tng, tnh cch anh hng nh th
no?
+ Gii thch cc t c: Tm phc tng tri, n nhi thng tnh, tinh binh,
bng tinh, nghi gia (xem SGK).
+ Khi qut li T Hi ni vi Kiu: Gii thch l do khng th em nng theo v
ha hn ngy tr v.
+ Khu kh li ni ca T Hi r l ca bc trng phu ch ln: ng hong, nh
c, c ho kh. Khu kh y mt phn c to nn bi cc hnh nh phi thng, ho
hng: "mi vn tinh binh", "ting ching dy t, bng tinh rp ng", "bn b khng
nh"...
Li ca T ni vi Kiu khng ging li ca ngi yu vi ngi yu, khng hn
ca ngi chng vi ngi v m l li ca mt trang anh hng vi ngi "tm phc
tng tri". Qua li T ta thy hin ln tnh cch, phm cht, ch kh v kht vng ca mt
trang anh hng ho hn.
Bi tp 3. Nu nhn xt v c im ca cch miu t (hin thc hay l tng ho)
ngi anh hng T Hi trong on trch. y c phi l cch t ph bin ca vn hc
trung i khng?
Gi :
T Hi l nhn vt l tng. Nguyn Du dng chn dung T Hi vi cm hng
ngi ca bi T chnh l gic m cng l ca Nguyn Du. V vy miu t theo bt php
hin thc s khng lm ni bt c iu m phi miu t theo bt php l tng ho.
- Nh th khc ho nhng hnh nh phng tng, oai hng: con ngi "thanh
gm yn nga, tng nh che c tri t (Hoi Thanh). on th khp li bng cch
m ra hnh nh cnh chim bng lt gi tung my ("Gi my bng m k dm
khi).
- Nh th s dng h thng t ng ch bc "trng phu: thot, quyt, dt (o),
lng bn phng, thng giong, dy t, rp ng, tinh binh, phi thng, bn b, dm
khi...
- Ngn ng i thoi cng vi nhng bin php miu t c tnh thm xng, c l
cng gp phn lm cho khuynh hng l tng ho trong ngi bt Nguyn Du thm phn
ni bt. Hnh nh T Hi c hin ln vi v p ca s phi thng.
Anh hng, trng s l mu nhn vt l tng truyn thng ca vn hc trung i. Cc
nh vn, nh th khi qut thnh nhng khun mu miu t ngi anh hng trn hai
phng din: c l v cm hng v tr. Hai phng din ny gn b cht ch vi nhau.
Hnh tng T Hi ca Nguyn Du va nm trong h thng thi php t ngi anh hng
ca vn hc trung i ng thi c nhng nt ring bit, c o, c bit l Nguyn Du
kho lo lng nhng phm cht rt anh hng T Hi vo trong nhng phm cht rt
ngi khin cho nhn vt anh hng nhng khng qu cch bit vi i thng.
TUN 31 2
LM VN:
VN BN VN HC
1- Nm c tiu ch ch yu ca vn bn vn hc; cu trc ca vn bn vn hc;

t vn bn n tc phm vn hc.
Mt vn bn c coi l vn bn vn hc khi:
- Vn bn y phn nh v khm ph cuc sng, bi dng t tng v tm hn,
tho mn nhu cu thm m ca con ngi.
- Ngn t trong vn bn c nhiu tm ti sng to, c hnh tng mang hm ngha
su sc, phong ph.
- Vn bn c vit theo mt th loi nht nh vi nhng qui c thm m ring:
truyn, th, kch,...
Vn bn vn hc mang nhiu tng lp: ngn t, hnh tng, hm ngha. i su vo
cc tng lp ta mi hiu c vn bn vn hc.
2- Bc u rn luyn k nng tm hiu c trng ca vn hc qua vn bn vn hc
gip ch cho vic c - hiu vn bn v lm vn.
I-Hng dn hc bi:
Bi tp 1. Hy nu nhng tiu ch ch yu ca vn bn vn hc.
Gi :
Xem phn Nhng kin thc v k nng cn nm vng (phn trn) v phn Tiu ch
ch yu ca vn bn vn hc (SGK).
Bi tp 2. V sao ni: hiu tng ngn t mi l bc th nht cn thit i vo
chiu su ca vn bn vn hc?
Gi :
- Vn hc l ngh thut ngn t. c vn bn vn hc, ta phi hiu r ng ngha ca
t, t ngha tng minh n hm ngha, t ngha en n ngha bng. Cng vi ng
ngha, phi ch ti ng m. Tuy nhin, tng ngn t mi l bc th nht cn phi vt
qua i vo chiu su ca vn bn.
- Vt qua tng ngn t, chng ta cn i su vo tng hnh tng v tng hm ngha
th mi c th hiu c vn bn vn hc. Trn thc t, ba tng ca vn bn vn hc
khng tch ri m lin h mt thit vi nhau. Khng hiu tng ngn t s khng hiu
tng hnh tng v v vy cng s khng hiu tng hm ngha ca vn bn.
- Trong mt vn bn vn hc, tng ngn t v tng hnh tng hin ln tng i
r, tng hm ngha kh nm bt hn. Tng hm ngha ch c th hiu c khi ngi c
bit suy lun, phn tch, khi qut.
c vn bn vn hc phi hiu c tng hm ngha nhng hiu c tng ngn t
l bc th nht cn thit i vo chiu su ca vn bn vn hc.
Bi tp 3. Phn tch ngha mt hnh tng m anh (ch) thy thch th trong mt
bi th, hoc on th ngn.
Gi :
- Cn nm c c trng ca hnh tng trong th, nm c lp ngn t phn
tch c im ca hnh tng, t phn tch ngha ca hnh tng.
- Nn chn hnh tng trong mt bi th hoc on th hc trong chng trnh
thy vic tip cn hnh tng theo hng tm hiu cc tng ca vn bn c nhng ci
hay ring.
- C th tham kho v d sau:

"Bng bum kht bu khng
Trng theo ch thy dng sng bn tri.
(L
Bch- Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng)
+ HS i chiu vi bn phin m v dch ngha hiu lp ngn t. Ch cc t

"c phm" (cnh bum l loi, c c); "bch khng tn" (bu tri xanh n v cng);
"duy kin (ch nhn thy duy nht); "thin t lu (dng sng bay ln ngang tri).
+ Hnh tng nhn vt tr tnh c khc ho qua hai hnh nh: Cnh bum khut
bu khng (C phm vin nh bch khng tn) v dng sng chy ngang tri (Duy kin
trng giang thin t lu).
+ Ngn t v hnh hnh th to nn rt nhiu i lp: cnh v ngi; k i v ngi
; b nh v rng ln; n chic v v tn, hu hn v v hn, tri v nc;...
Hnh tng th va gi gm nim thng nh va khc ho tm trng nn nao kh
t ca L Bch trong thi khc tin bn v chn phn hoa.
Bi tp 4. Hm ngha ca vn bn vn hc l g? Cho v d c th.
Gi :
- Hm ngha ca vn bn vn hc l kh nng gi ra nhiu lp ngha tim tng, n
kn ca vn bn vn hc m qua qu trnh tip cn, ngi c dn dn nhn ra.
- Mun nhn ra hm ngha ca vn bn vn hc, ngi c cn i qua cc lp:
ti, ch , cm hng ch o,...
- Hm ngha ca vn bn vn hc khng phi lc no cng d hiu v khng phi
lc no cng hiu ng v hiu .
VD:
- Bi th Bnh tri nc ca H xun Hng mi c qua tng ch l chuyn ca
chic bnh tri, t c im n cc cung on lm bnh. Nhng hm cha trong ti
bnh tri l cm hng v cuc i v thn phn ngi ph n trong x hi c. Ngi ph
n than thn trch phn nhng khng dng li , cn khng nh v p ca mnh v
ln ting ph phn x hi bt cng, v nhn o.
- Truyn ngn Bn qu ca Nguyn Minh Chu bao hm nhiu ngha trit l v
con ngi v cuc i thng qua rt nhiu nhng nghch l:
+ Trong i mi con ngi, c nhiu chuyn m ta khng lng trc c, khng
tnh ht c bi c nhng vic xy ra ngoi mun (Nh, nhn vt chnh ca truyn,
tng i khp ni, cui i b cn bnh qui c phi nm lit ging).
+ Con ngi, i khi v nhng "vng vo, chng chnh" khng th n c ni
m mnh cn n, mc d ni y ngay trc mt (Nh khng th sang c bi bi
bn kia sng, ngay trc nh mnh).
+ i khi, ngi ta c mi m i tm nhng gi tr o tng trong khi c nhng gi
tr quen thuc, gn gi m bn vng th li b qua khi nhn ra th qu mun (khi nm
lit ging, Nh mi nhn ra v p ca "Bn qu, v p ca ngi v to tn sng gn
trn i vi mnh).
+ Hy bit trn trng cuc sng, trn trng nhng g thuc v "Bn qu, l bc
thng ip m Nguyn Minh Chu mun gi n mi ngi thng qua nhng trit l gin
d m su sc ca tc phm.
II- Luyn tp:
c cc vn bn (SGK) v thc hin cc yu cu nu bn di:
Gi :
1- Vn bn Ni da:
a. Vn bn l mt bi th vn xui ca Nguyn nh Thi. B cc ca vn bn chia

lm hai on c cu trc cu, hnh tng tng t nhau:
- Cu m u v cu kt ca mi on c cu trc ging nhau.
- Mi on u c hai nhn vt c c im ging nhau. on mt l mt ngi
n b v mt a nh, on hai l mt ngi chin s v mt b c.
Tc gi to nn cu trc i xng ct lm ni bt tnh tng phn, t lm ni bt
ngha ca hnh tng.
b. Nhng hnh tng trong hai on ca bi th gi ln nhiu suy ngh v ni da
trong cuc sng. Ngi n b dt a nh nhng chnh a nh li l "Ni da ca
ngi n b. Ngi chin s " b c nhng chnh b c li l "Ni da cho ngi
chin s.
Thng thng, nu xt theo lgic vt cht th ngi yu ui s phi da vo ngi
vng mnh. y c iu ngc li, tng phi lgic nhng li rt lgic, l th lgic
ca tinh thn. "Ni da y l ch da tinh thn, ni con ngi tm thy nim tin, tnh
yu v ngha cuc sng. Bi th cn mun ni mt iu su sc hn: con ngi phi c
lng bit n i vi qu kh v lun hi vng v tng lai.
2- Vn bn Thi gian:
a. Vn bn l mt bi th ca Vn Cao. Bi th c cu t c o v cch ngt nhp
linh hot, cch vt dng c ch nh. Vn bn c th chia lm hai on:
on mt: t u n "... trong lng ging cn".
on hai: tip theo n ht.
on mt ni ln sc mnh tn ph ca thi gian. on hai ni v nhng gi tr bn
vng tn ti mi vi thi gian.
- Thi gian c t t tri "qua k tay", v m thm "lm kh nhng chic l". "Chic
l" va c ngha thc, c th va c ngha bng, n d. N va l chic l trn cy, mi
hm no cn xanh ti s sng th m ch mt thi gian lt "qua k tay", l "kh", l
cht. N va l nhng chic l cuc i trn ci cy cuc sng m khi thi gian tri i, s
sng c rng dn nh nhng chic l. Nhng k nim trong i th "Ri/ nh ting si/
trong lng ging cn". Tht nghit ng l qui lut bng hoi ca thi gian.
- Vn y l ai cng nhn ra qui lut y nhng khng ai cng c th lm cho
mnh bt t cng thi gian. Vy m vn c nhng gi tr mang sc sng mnh lit chi li
vi thi gian, bt t cng thi gian. l sc mnh vt thi gian ca thi ca v m nhc
(hiu rng ra l ngh thut). d nhin phi l "nhng cu th", "nhng bi ht", nhng tc
phm ngh thut ch thc. Hai ch "xanh" c ly li nh "chi" li vi ch "kh"
trong cu th nht.
- Cu kt tht bt ng: "V i mt em/ nh hai ging nc". D nhin y l "hai
ging nc" cha y nhng k nim tnh yu, nhng k nim tnh yu sng mi, i lp
vi nhng k nim "ri" vo "lng ging cn" qun lng ca thi gian.
b. Qua bi th Thi gian, Vn Cao mun ni rng: thi gian c th xo nho tt
c, ch c vn hc ngh thut v tnh yu l c sc sng lu bn.
3- Vn bn Mnh v ta:
Vn bn l mt bi t tuyt c sc ca nh th Ch Lan Vin rt trong tp Ta gi
cho mnh. Bi th cp n nhng vn l lun ca thi ca, ca vn hc ngh thut.
a. Hai cu u:
Mnh l ta y thi, ta vn gi cho mnh.
Su thm mnh ? Li l ta y!
Hai cu th th hin quan nim su sc ca Ch Lan Vin v mi quan h gia

ngi c (mnh) v nh vn (ta). Trong qu trnh sng to, nh vn lun c s ng cm
vi bn c cng nh trong qu trnh tip nhn tc phm, bn c lun c s ng cm
vi nh vn. S ng cm phi c c ni tn cng "su thm" th tc phm mi thc
s l ting ni chung, l ni gp g ca tm hn, tnh cm con ngi.
b. Hai cu sau l quan nim ca Ch Lan Vin v vn bn vn hc v tc phm vn
hc trong tm tr ca ngi c:
Ta gi tro, mnh nhen thnh la chy,
Gi vin con, mnh dng li nn thnh.
Nh vn vit tc phm vn hc l sng to ngh thut theo nhng c trng ring.
Nhng iu nh vn mun ni u c gi gm vo hnh tng ngh thut v ngh
thut ch c gi tr gi m ch khng bao gi ni ht, ni r. Ngi c phi ti to li,
tng tng thm, suy ngm, phn tch sao cho t bp "tro" tng nh tn li c th
"nhen thnh la chy", t "vin con" c th dng nn thnh, nn lu, nn nhng lu
i, cung in nguy nga.
Quan nim trn ca Ch Lan Vin c nh th pht biu theo cch ca th v
cng l mt minh chng cho quan nim ca chnh nh th.
TING VIT:
THC HNH CC PHP TU T: PHP IP V PHP I

1. Php tu t l mt ni dung quan trng ca chng trnh ting Vit. Ni dung cc

n v kin thc HS c hc THCS v hc k I, lp 10. Bi thc hnh ny nhm
cng c v nng cao kin thc v php i v php ip, gip HS thy c v p ca
ting Vit thm yu qu, tn trng v gi gn s trong sng ca ting ni dn tc.
- Php ip l bin php tu t lp li mt yu t din t (vn, nhp, t, cm t, cu)
nhm nhn mnh, biu t cm xc v ngha, c kh nng gi hnh tng ngh thut.
- Php i l cch sp t t ng, cm t v cu v tr cn xng nhau to hiu
qu ging nhau hoc tri ngc nhau nhm mc ch gi ra mt v p hon chnh v hi
ho nhm din t mt ngha no .
2. Rn luyn k nng nhn din, phn tch cu to v tc dng ca hai php tu t
trn ng thi c kh nng s dng trong c - hiu vn bn v lm vn.
I- Bi luyn tp v php ip (ip ng):

Bi tp 1. c nhng ng liu (SGK) v tr li cu hi.
Gi :
a1. Trong ng liu (1), "n tm xun" c lp li nguyn vn. Nu thay th bng
"hoa tm xun" hay "hoa cy ny" th cu th s c mt s thay i:
- V : Trong ng liu, "n tm xun" khin ta lin tng ti ngi con gi. "N
tm xun" n cng nh "em c chng ri". Nu thay nh trn th c s lin tng s
b m nht, cu th s ch nh t mt loi hoa vy. Hn na, cm t "n tm xun" lp
li nh vy cn biu th tm trng nui tic nhc nhi trong lng chng trai.
- V nhc iu: Thc cht ba cu u khng c vn nhng c ln ta khng cm
gic thy iu l v php ip ng to nn mt th nhc ring m nu thay nh trn
th th m nhc ny s b ph v.
a2. Cng trong ng liu (1), bn cu cui c s lp li hai cm t "chim vo lng"

v "c mc cu".
- S lp li ny nhm nhn mnh tnh cnh "c chu, chim lng" ca ngi con gi.
- Nu khng lp li nh th th s so snh cng r . Nhng vic lp li t
m thm mt ln na so snh. Qua , c gi mun khng nh vi chng trai v tnh
cnh khng th thay i ca mnh.
- Cch lp y khng ging vi cch lp cu trn. on trn, cm t "n tm
xun" cui cu ny c lp li u cu kia. on di, hai cm t thuc hai v
trong cng mt cu c lp li u mi cu tip theo, trong u cu th nht lp li
cm th hai (c mc cu) v u cu th hai lp li cm th nht (chim vo lng).
b. Trong cc cu ng liu (2), vic lp t khng phi l php ip tu t m ch n
thun l nhm din t r m thi.
c. Pht biu nh ngha v php ip (Xem phn: Nhng kin thc v k nng cn
nm vng).
Bi tp 2- (Bi tp nh).
a. Tm ba v d c ip t, ip cu nhng khng c gi tr tu t.
b. Tm ba v d trong nhng bi vn hc c php ip.
c. Vit mt on vn c php ip theo ni dung t chn.
Gi :
a. Loi ip t khng c mu sc tu t c th thy xut hin ph bin cc bi vn:
- Anh y ung nhiu, ni nhiu v ht nhiu na.
- Vn hc gip ta nhn thc cuc sng, vn hc cn chp cnh c m.
- Ti yu con ngi phng Nam, yu ci nng gi phng Nam.
b. Php ip c dng kh ph bin trong cc tc phm vn hc, c bit l trong
th (Cc bi Ca dao; on trch truyn th Tin dn ngi yu; Bnh Ng i co ca
Nguyn Tri; cc on trch Truyn Kiu ca Nguyn Du;...).
c. Nn chn kiu vn miu t, vn thuyt minh hoc vn ngh lun vit on vn.
Khi vit nhng cu vn c php ip cn lu trnh nhm ln vi vic ip t, ip
cu nhng khng c gi tr tu t.
II- Bi luyn tp v php i:
Bi tp 1. c nhng ng liu (SGK) v tr li cu hi.
Gi :
a. Ng liu (1) v (2) u c cch sp xp t ng cn i gia hai v trong mt cu.
Mi cu u c hai v, mi v u c ba t. Hai v cn i c gn kt vi nhau nh
php i.
V tr ca cc danh t (chim, ngi/ t, tng,...), cc tnh t (i, rch, sch
thm,...), cc ng t (c, dit, tr,...) to th cn i l nh chng ng nhng v tr
ging nhau xt v cu to ng php ca mi v (v d hai danh t "chim" v "ngi" u
ng v tr u mi v; hai tnh t "sch" v "thm" u ng v tr cui mi v;...).
b. Trong ng liu (3) v (4) c nhng cch i khc nhau:
- Ng liu (3) s dng cch tiu i trong mt cu (Khun trng y n/ nt ngi
n nang; My thua nc tc/ tuyt nhng mu da).
- Ng liu (4) s dng cch i gia hai cu (Rp mn in vin vui tu nguyt/
Trt em thn th hn tang bng).
c. Ta c th tm thy trong Hch tng s ca Trn Quc Tun; Bnh Ng i co
ca Nguyn Tri; Truyn Kiu ca Nguyn Du rt nhiu cu vn s dng php i. V d:
- Hch tng s: trm thn ny phi ngoi ni c/ nghn xc ny gi trong da nga;

hoc ly vic chi g lm vui a/ hoc ly vic nh bc lm tiu khin/ hoc vui th
rung vn/ hoc quyn luyn v con;...
- Bnh Ng i co: Vic nhn ngha ct yn dn/ Qun iu pht trc lo tr
bo; Gm mi ni phi mn/ Voi ung nc, nc sng phi cn;...
- Truyn Kiu: Gm n na gnh/ non sng mt cho; Ngi ln nga/ k chia
bo;...
- Mt ngi th nhum cht. V ng ta n nh c Tam nguyn Yn lm cho
mt i cu i. Nguyn Khuyn vit nh sau:
+ Thip k t khi l thm se duyn, khi vn ta, lc cn en, iu di iu khn nh
b .
+ Chng di sui vng c bit, v m hng, con rng trng, tm gan, tm rut vi
tri xanh.
d. Pht biu nh ngha v php i (xem phn: Nhng kin thc v k nng cn
nm vng)
Bi tp 2. Phn tch cc ng liu sau v tr li cu hi (xem ni dung trong SGK).
Gi :
a. Tc ng l nhng cu ni ht sc c ng, ngn gn v thng c s dng
php i. Tc ng c kt nhng kinh nghim trong lao ng sn xut, trong ng x x
hi.
- Php i trong tc ng c tc dng lm cho ngi c, ngi nghe d nh, d
thuc.
- T s dng trong tc ng hu nh khng th thay c v mi tc ng u mang
tnh c nh ging nh cc thnh ng, qun ng. Hn na, tc ng s dng php i rt
cn chnh, khng th c mt t khc thay vo m tnh cn chnh ca php i tt hn.
- Php i trong tc ng thng i km vi cc bin php ngn ng nh: thng
gieo vn lng (tt/ tht); t ng dng mang gi tr tu t (n d, so snh, nhn ho,...); cu
ngn v thng tnh lc cc b phn;...
b. Tc ng l nhng cu rt ngn nhng vn khi qut c hin tng rng, ngi
khng hc m cng nh, khng c ghi li m vn c lu truyn. S d c c iu
l v cch din t ca tc ng c chn lc, gt gia, c vn, c i, nghe mt ln l
nh v rt kh qun.
Bi tp 3 (bi tp nh).
a. Tm mi kiu i mt v d.
b. Ra mt v i cho cc bn cng i, kiu nh:
Tt n, c nh vui nh tt.
Gi :
a. C nhiu kiu i: i thanh iu; i t loi; i ng ngha;...
VD:
- Chim c t / ngi c tng: kiu i thanh ("t"- thanh trc)/ "tng" - thanh
bng).
- Gn mc th en/ gn n th sng: kiu i chi v ngha (xu/ tt).
- i cho sch/ rch cho thm: kiu i t loi (Cc t c cng t loi i vi
nhau).
b. C rt nhiu cch ra v i, cn c nhiu cu i ca cc bc nho s ngy xa
hc tp cch ra v i v cch i.
TUN 32 2
LM VN:
NI DUNG V HNH THC CA VN BN VN HC

1. Xt trn bnh din ln, vn bn vn hc c hai mt: ni dung v hnh thc. Ni

dung v hnh thc l hai mt khng th chia tch. Ni dung ch c th tn ti trong mt
hnh thc nht nh v bt k hnh thc no cng mang mt ni dung,...
- Cc khi nim thng c coi l thuc v ni dung gm: ti, ch , t tng,
cm hng ngh thut.
- Cc khi nim thng c coi l thuc v hnh thc gm: ngn t, kt cu, th
loi.
S ho hp gia ni dung t tng cao p v hnh thc ngh thut hon m l
phm cht ca cc tc phm vn hc u t.
2. Rn luyn k nng vn dng nhng kin thc v ni dung v hnh thc ca vn
bn vn hc vo vic c - hiu vn bn vn hc v lm vn.
I-Hng dn hc bi:
Bi tp 1. ti ca vn bn vn hc l g? Cho v d.
Gi :
- ti l lnh vc i sng c nh vn nhn thc, la chn, khi qut, bnh gi
v th hin trong vn bn. Vic la chn ti bc u bc l khuynh hng v
sng tc ca tc gi.
- Mt s VD v ti:
+ ti ca truyn ngn Lo hc (Nam Cao) l cuc sng v s phn bi thm ca
ngi nng dn Vit Nam trc cch mng thng Tm.
+ ti ca Truyn Kiu (Nguyn Du) l cuc i v s phn bt hnh ca ngi
ph n trong bi cnh x hi phong kin thi nt.
+ ti ca bi th ng ch (Chnh Hu) l tnh ng ch, ng i ca nhng
anh b i C H trong khng chin chng Php.
+ Bi th Sang thu ca Hu Thnh ly ti v ma thu, c th l thi khc giao
ma.
Bi tp 2. Ch l g? Cho v d.
Gi :
- Ch l vn c bn c nu ra trong tc phm. Ch th hin iu quan
tm cng nh chiu su nhn thc ca nh vn i vi cuc sng.
Mt vn bn c th c nhiu ch . Tm quan trng ca ch khng ph thuc
v khun kh vn bn, cng khng ph thuc vo vic chn ti. C nhng vn bn rt
ngn, ti li rt hp nhng ch t ra li ht sc ln lao (chng hn nh bi ca dao
Hoa sen; bi th Bnh tri nc ca H Xun Hng).
- Mt s VD v ch :
+ Ch ca truyn ngn Lo Hc (Nam Cao) l nhn cch, lng t trng ca

ngi nng dn trc ci i, s ngho kh.
+ Ch ca Truyn Kiu (Nguyn Du) l thc trng x hi v nhn o v s phn
con ngi sng trong x hi y. Vn tnh yu, nhn phm, cng l,... cng c
Nguyn Du t ra l gii.
+ Truyn ngn Bc tranh ca Nguyn Minh Chu cng l mt trong nhng vn bn
cha nhiu ch m ch chnh l vn o c ca con ngi. Bn cnh , nh
vn cn t ra nhiu vn khc nh: vn ngi lnh trong v sau chin tranh; vn
bi kch chin tranh; vn th no l mt tc phm ngh thut ch thc?...
Bi tp 3. Mi quan h gia cm hng v t tng trong vn bn vn hc.
Gi :
- Cm hng ngh thut l ni dung tnh cm ch o ca vn bn. Nhng trng thi
tm hn, nhng cm xc c th hin m , nhun nhuyn trong vn bn s truyn
cm v hp dn ngi c. Qua cm hng ngh thut, ngi c cm nhn c t
tng, tnh cm ca tc gi nu trong vn bn.
- T tng ca vn bn l s l gii i vi ch nu ln, l nhn thc ca tc
gi mun trao i, nhn gi, i thoi vi ngi c. T tng l linh hn ca vn bn
vn hc.
- Cm hng ngh thut v t tng ca vn bn c mi quan h mt thit. Cch nu
ln nhn thc, l gii ch ca tc gi bao gi cng cha ng trong nhng trng
thi tm hn, nhng cm xc c nhn. y l mi qu h rt kh tch bch.
Bi tp 4. Hy nu ngha quan trng ca ni dung v hnh thc trong vn bn
vn hc.
Gi :
- Mt vn bn vn hc t v ni dung, p v hnh thc s p ng c nhng
chc nng ch yu ca vn hc: nhn thc, gio dc, thm m, giao tip,... Khng quan
tm n ni dung, ch ch n hnh thc v ngc li khng quan tm n hnh thc,
ch ch n ni dung u khng th t yu cu ca mt vn bn vn hc, do khnh
th thc hin c cc chc nng ca vn hc.
- S ho hp gia ni dung t tng cao p v hnh thc ngh thut hon m l
phm cht ca cc tc phm vn hc u t.
II- Luyn tp:
Bi tp 1. So snh ti ca hai vn bn vn hc Tt n ca Ng Tt T v Bc
ng cng ca Nguyn Cng Hoan
Gi :
- im ging nhau ca hai vn bn vn hc trn l u vit v cuc sng b bc lt,
p bc dn n tnh cnh c cc ca ngi nng dn nng thn trc cch mng thng
Tm.
- im khc nhau:
+ Tt n miu t cuc sng ca ngi nng dn nng thn trong nhng ngy su
thu. H b thc su, b dn n bc ng cng phi bn con vn khng xong buc
phi vng ln phn khng.
+ Bc ng cng miu t cuc sng hng ngy din ra quanh nm sut thng ca
ngi nng dn. H b p bc, bc lt, b bn a ch dng th on cho vay nng li
cp la, cp t nn lm vo bc ng cng, khng li thot phi ng ln chng
li.
- Cng vit v ngi nng dn nhng Nam Cao li i su khai thc nhng bi kch
tinh thn, kt qu ca nhng bi kch vt cht. Ngi nng dn b bc lt n bn cng
ho, tip tc b p bc dn ti b tha ho, thnh qu, thnh na ngi, na ngm,... Trong
tnh cnh y nu mun gi nhn cch ch cn mt con ng duy nht: cht.
Cc nh vn lng mn cng vit v ti ngi nng dn nhng h ch khai thc
cht th sau lu tre lng vi nhng m trng thanh bnh, nhng i trai gi hn h bn
gc a, ging nc, a ch tn tin th gip nng dn lm n...
Cng l ti nng thn v cuc sng ca ngi nng dn trc cch mng thng
Tm nm 1945 nhng mi xu hng vn hc c cch nhn, cch l gii khc nhau. Ngay
trong cng mt xu hng, mi tc gi cng c cch nhn khc nhau. Ngay cng mt tc
gi, mi vn bn vn hc khc nhau c nhng kha cnh khc nhau c quan tm. C
nh vy, vn hc mi to nn c s a dng, phong ph, c o v hp dn.
Bi tp 2. Phn tch t tng bi th M v qu ca Nguyn Khoa im (xem bi
th trong SGK).
Gi :
- Bi th c s an ci gia hai th qu c vun trng, chm sc t bn tay m.
l qu b, qu bu,... trong vn m v nhng a con ca m. Chuyn b, bu ch l ci
duyn c men theo nh th ni chuyn nhng a con. T tng ca bi th c
sng dn qua tng kh th.
- Kh th nht l nhng suy ngm mang tnh khi qut v nhng ma qu ca m.
Kh th hai dng ln mt s tng phn th v v c ngha su sc gia "chng ti" v
"bu", "b". Chng ti th "ln ln", b bu th "ln xung". Mt lin tng th v xu
chui hai hnh nh li trong mt ngha v cng su sc: nhng qu b, qu bu ging
hnh th nhng git m hi ca m. Nh vy, d "ln ln" nh chng ti, hay "ln
xung" nh bu b cng t bn tay m, t m hi v nc mt ca i mt ngi m
ngho c cc, cht chiu.
- Hai kh th trc l bc m kt li bng mt kh th lm sng bng t
tng c bi:
V chng ti mt th qu trn i
By mi tui m mong ch c hi
Ti hong s, ngy bn tay m mi
Mnh vn cn mt th qu non xanh.
Ci git mnh "hong s" ca ngi con ni ln tt c. Ngi con "hong s"
ngh n "ngy bn tay m mi", ngy gin bu b th vn cao m lng m cng xung,
ngy m gn t xa tri m bu b chng ti "vn cn mt th qu non xanh". Ngi con
thng m, khc ghi cng lao sinh thnh, dng dc ca m v mong c sm p n.
l ngha t tng su sc ca bi th. T tng ny cng c th c hiu rng ra
trong s lin tng: "m" chnh l T quc cn "chng ti" l nhng cng dn.
LM VN:
CC THAO TC NGH LUN

1. Mc ch cui cng ca mt hot ng ngh lun l thuyt phc ngi khc nghe
theo kin bn lun ca mnh v mt vn no bng nhng li ni ph hp vi l
phi v s tht. Nhng nh th cha , ngi ni cn vn dng ph hp cc thao tc

ngh lun cho nhng ni dung thuc vn ngh lun th mi thuyt phc c ngi
nghe.
Thao tc ngh lun l nhng ng tc c thc hin theo trnh t v yu cu k
thut c qui nh trong hot ng ngh lun.
Phn tch, tng hp, din dch, qui np v so snh l nhng thao tc ca t duy, cc
thao tc ny cng thng gp trong hot ng ngh lun. Tuy nhin, cn phn bit s
khc nhau gia thao tc qui np v thao tc tng hp; thao tc din dch v thao tc phn
tch.
Mi thao tc u c u th ring v cng c th c nhng hn ch ring. Ngi
ngh lun cn nm vng cc u th v hn ch c th vn dng nhng thao tc thch
hp, m bo cho hot ng ngh lun t c hiu qu cao.
2. Rn luyn k nng vn dng cc thao tc ngh lun vo vic thc hnh lm vn
ngh lun ni ring v trong cc hot ng ngh lun ni chung.
I- Tm hiu khi nim:

Bi tp 1. Nu v d chng t trong thc t ngi ta vn hay ni n t "thao
tc". T cc v d, hy cho bit t "thao tc" c dng vi ngha no?
- Ch mt vic lm no .
- Ch vic thc hin mt s ng tc bt l trong khi lm vic.
- Ch vic thc hin nhng ng tc theo trnh t v yu cu k thut nht nh.
Gi :
- Trong thc t, ngi ta vn hay ni n t "thao tc" nh: thao tc vn hnh my
mc; thao tc k thut; thao tc thit k (trong xy dng); thao tc bn sng (trong tp
qun s);...
- Thao tc t t dng ch vic thc hin nhng ng tc theo trnh t v yu cu k
thut nht nh.
Bi tp 2. Thao tc ngh lun c nhng im tng ng v khc bit g so vi cc
loi thao tc khc?
Gi :
- Tng ng: Thao tc ngh lun cng l mt loi thao tc, do cng bao gm
nhng qui nh cht ch v ng tc, trnh t k thut v yu cu k thut.
- Khc bit: Trong thao tc ngh lun, cc ng tc u l cc hot ng ca t duy
v c thc hin nhm mc ch ngh lun, ngha l thuyt phc ngi c (ngi nghe)
hiu v tin theo kin bn lun ca mnh.
II-Mt s thao tc ngh lun c th:
Bi tp 1. n li cc thao tc phn tch, tng hp, din dch, qui np.
a. Nh li kin thc hc chng trnh Ng vn THCS in chnh xc tng
t: phn tch, tng hp, din dch, qui np vo v tr thch hp trong nhng ch trng.
Gi :
- c k cc nh ngha v cc thao tc: phn tch, tng hp, din dch, qui np
trong SGK v phn tch tng nh ngha. nh ngha no ph hp vi tn gi ca thao tc
no th in t ch thao tc y.
- Cn in theo th t ng l:
+ nh ngha th nht in t: tng hp.
+ nh ngha th hai in t: phn tch.
+ nh ngha th ba in t: qui np.

+ nh ngha th t in t: din dch.
b1. Trong li ta Trch dim thi tp, Hong c Lng nhn nh: "Th vn khng
lu truyn ht i l v nhiu l do". Tip , ng ln lt trnh by bn l do. Anh (ch)
thy tc gi s dng thao tc phn tch hay din dch? V sao? Vic dng din dch (hay
phn tch) nh th c tc dng g?
Gi :
- Tc gi dng thao tc phn tch ch khng phi thao tc din dch v y tc
gi chia vn cn bn lun thnh bn b phn xem xt ch khng phi t mt tin
chung c tnh ph bin din gii nhng s vt, hin tng ring.
- Vic s dng thao tc phn tch ca tc gi c tc dng chia mt nhn nh thnh
cc mt, t lm r nguyn nhn khin th ca khng lu truyn ht i.
b2. Da vo kt qu tm hiu trn, hy nhn xt v nh gi v cch s dng thao
tc ngh lun ca Thn Nhn Trung trong Bi k danh tin s khoa Nhm Tut, nin
hiu i Bo th ba (xem on trch trong SGK).
Gi :
- T cu th nht sang cu th hai, tc gi s dng thao tc phn tch xem xt hai
mt ca mi quan h gia hin ti v t nc.
- T hai cu u sang cu th ba, tc gi chuyn t thao tc phn tch sang thao tc
din dch. Tc gi da vo lun im: "hin ti l nguyn kh quc gia" suy ra mt
cch y sc thuyt phc: phi coi trng vic bi p nguyn kh, gy dng nhn ti.
b3. Kt lun ca Hong c Lng (SGK) l tng hp hay qui np? Xem xt on
trch (SGK) v cho bit tc gi s dng thao tc tng hp hay qui np? V sao?
Gi :
- Dn chng rt t Bi Ta "Trch dim thi tp": Tc gi s dng thao tc tng hp
nhm thu tm nhng b phn vo mt kt lun chung khin cho kt kun y bao gm
c ton b sc nng ca cc lun im ring trc .
- Dn chng rt ra t bi Hch tng s: Tc gi s dng thao tc qui np. Nhng
dn chng khc nhau c s dng lm cho kt lun "T xa cc bc trung thn ngha s
b mnh v nc, i no khng c?" cng tr nn ng tin cy, c sc thuyt phc mnh
m i vi ngi nghe (ngi c) c v l tr ln tnh cm.
c. Nhng nhn nh nu di y (SGK) ng hay khng ng? V sao?
Gi :
SGK a ra ba nhn nh, yu cu c k nhn ra nhn nh no ng, nhn nh
no sai, t hiu bit su hn v cc thao tc ngh lun: phn tch, tng hp, din dch,
qui np.
- Nhn nh th nht ng vi iu kin tin din dch phi chn thc v cch
suy lun khi din dch phi chnh xc. Khi , kt lun rt ra s mang tnh tt yu, khng
th bc b, cng khng cn phi chng minh.
- Nhn nh th hai cha chnh xc. Chng no s qui np cn cha y (cha
xt ton b cc trng hp ring) th chng , mi lin h gia tin v kt lun cn
cha chc chn, tnh xc thc ca kt lun cn phi ch thc tin chng minh.
- Nhn nh th ba ng v phi c qu trnh tng hp sau khi phn tch th cng
vic xem xt, tm hiu mt s vt, hin tng mi thc s hon thnh.
Bi tp 2. Thao tc so snh.
a. Trong bi Tinh thn yu nc ca nhn dn ta (xem trong SGK), tc gi dng

thao tc no? cu vn nhn mnh s khc nhau hay ging nhau?
Gi :
- Tc gi s dng thao tc so snh. So snh tinh thn yu nc ca nhn dn ta thi
xa vi tinh thn yu nc ca ng bo ta ngy nay.
- Cu vn: "Nhng c ch cao qu , tuy khc nhau ni vic lm, nhng u ging
nhau ni lng nng nn yu nc" c vit nhm nhn mnh n s ging nhau.
b. on Bn v vic so snh c nh L v nh L trong i Vit s k ca L
Vn Hu (xem SGK) c cng mc ch nhn mnh s khc nhau (hoc ging nhau) nh
on trn khng? T suy ra thao tc so snh gm my loi chnh?
Gi :
- on vn ca s gia L Vn Hu s dng thao tc so snh nhm nhn mnh n
s khc nhau, khc nhau gia L Thi T v L i Hnh trong hai vic: "dp gian bn
trong, nh gic bn ngoi lm mnh nc Vit" v "n uy r rt, lng ngi vui v
suy tn, lm cho vn nc lu di, phc li cho con chu".
- T (a) v (b) suy ra: thao tc so snh gm hai loi chnh, so snh nhm nhn ra s
ging nhau v so snh nhm nhn ra s khc nhau.
c. C ngi hoi nghi tc dng ca so snh v cho rng "mi so snh u khp
khing". Anh (ch) c tn thnh kin khng? V sao? Hy chn nhng cu tr li
ng (SGK).
Gi :
- kin cho rng "mi so snh u khp khing" cng c l khi m trong so snh ta
i hi i tng so snh phi hon ton tng ng hoc hon ton tng phn. Nhng
khng nn v th m hoi nghi tc dng ca so snh, bi v so snh s gip ta nhn thc
v i tng mt cch r nt v su sc hn.
- SGK a ra bn cu tr li. Trong bn cu y, cu tr li th hai cha ng
("Nhng i tng c so snh phi hon ton tng ng hoc tng phn nhau").
Cc cu cn li u ng. Trc ht, mun so snh th i tng phi c mi lin quan
vi nhau v mt mt (mt phng din) no . So snh phi da trn nhng tiu ch c
th, r rng v c ngha quan trng i vi s nhn thc bn cht ca vn (s vt,
hin tng). Nhng kt lun rt ra t so snh phi chn thc, mi m, b ch, gip cho
vic nhn thc vn (s vt, hin tng) c sng t v su sc hn.
3. Bi tp phn: Luyn tp.
Bi tp 1. Tm hiu on trch (SGK):
- Tc gi mun chng minh iu g?
- lm r iu phi chng minh, tc gi s dng nhng thao tc ngh lun ch
yu no?
- Cch dng nhng thao tc ngh lun hay ch no?
Gi :
- Tc gi mun chng minh: "Th Nm Nguyn Tri tip thu nhiu thnh tu
ca vn ho dn gian, vn hc dn gian".
- Thao tc ngh lun ch yu c tc gi s dng lm r iu phi chng minh
l thao tc phn tch. Tc gi phn chia lun im chung thnh nhng b phn nh (thi
liu dn gian, ngn ng dn gian,...). Mi b phn nh li c phn chia thnh nhng b
phn nh hn (chnh hn, ngn ng dn gian c chia ra thnh tc ng, thnh ng, ca
dao, thanh iu,...). Nh th, lun im ca on trch c xem xt mt cch cn k,

thu o.
- Cu cui cng ca on trch c gi tr qui np. T trng hp ring ca Nguyn
Tri, tc gi nng ln thnh s mnh, thnh chc nng cao qu ca vn chng ngh
thut. Nh thao tc qui np, tm vc t tng ca on trch c nng ln r rt.
Bi tp 2. Vit mt on vn ngh lun sao cho t c cc yu cu sau y:
- on vn cp ti mt vn ang t ra cp thit trong i sng.
- S dng c hiu qu mt hoc nhiu thao tc ngh lun hc.
Gi :
- Nhng vn ang c t ra cp thit trong i sng nh: vn mc ch,
ng c hc tp; vn phng chng cc t nn x hi; vn an ton giao thng; vn
l tng ca thanh nin hin nay;...
Ngi vit cn tm hiu k mt trong cc vn gi trn a ra c nhng
lun im xc ng, c sc thuyt phc.
- Cn c vo ni dung ngh lun v xc nh i tng ngi c (ngi nghe)
la chn cc thao tc ngh lun thch hp.
- Bi tp ch yu cu vit mt on vn nn ngi vit cn tp trung vo mt vi
lun im chnh.
LM VN:
VIT BI LM VN S 7: VN NGH LUN

(Bi lm nh)
1. Bi lm vn s 7 l bi vit vn ngh lun tng hp, yu cu HS phi huy ng

kin thc v k nng trn nhiu phng din. Cn c bit quan tm n nhng kin thc
v k nng di y:
- Kin thc l thuyt v vn ngh lun (c im, yu cu, cch lm bi, lp lun,
cc thao tc ngh lun, lp dn trong bi vn ngh lun,...).
- Kin thc phn c - hiu vn bn vn hc (ngh lun vn hc).
- Kin thc i sng x hi (ngh lun x hi).
y l bi vn ngh lun u tin. lm tt bi vit, HS cn phn bit kiu bi
ngh lun vi kiu bi t s v kiu bi thuyt minh, phi quan tm ti i sng x hi,
nht l nhng g ang c t ra mt cch bc thit. Kin thc i sng s gip ch cho
ngi vit lm tt bi ngh lun x hi. HS cng cn n tp phn c - hiu cc tc
phm vn hc lm tt bi ngh lun vn hc.
HS c th c lm bi da trn cc tham kho trong SGK, cng c th lm
mi do GV yu cu.
Trc khi vit, cn nhn thc tt bi (yu cu ni dung ngh lun, yu cu phm
vi t liu, cc yu cu khc); lp dn i cng (cc lun im ln).
2. Rn luyn k nng vn dng tng hp kin thc, k nng vit bi ngh lun.
B- GI LM BI
1: Dn tc ta c truyn thng "Tn s trng o. Theo anh (ch), truyn thng

y c ni tip nh th no trong thc t cuc sng hin nay?
Gi :
- y l ngh lun x hi. Vn cn ngh lun l vn "Tn s trng o",
mt vn c tnh truyn thng ca dn tc. Phm vi t liu dng cho bi vit rt rng
(t xa n nay). Ngi vit cn s dng mt cch tng hp cc thao tc lp lun: phn
tch, tng hp, din dch, qui np, so snh.
- Bi vit cn m bo nhng c bn sau:
1. Gii thch vn : truyn thng "tn s trng o.
+ Gii thch cc khi nim: "s"? "tn s"? "o"? "trng o?
+ Gii thch ngha ca vn : truyn thng "tn s trng o.
2. Phn tch v chng minh: "Tn s trng o l mt truyn thng tt p ca
dn tc ta. Cc chnh:
+ Knh trng v cao vai tr ca ngi thy.
+ Coi trng vic hc hnh.
+ Coi trng o l lm ngi, cao nhn ngha v.v...
3. Truyn thng "Tn s trng o c ni tip nh th no trong thc t cuc
sng hin nay:
+ Hon cnh, iu kin sng c nhng g thay i?
+ Nhng g c tip tc pht huy? Nhng g c s b sung, pht trin? Nhng
hin tng no cn ln n?
4. Cn phi lm th no pht huy truyn thng "Tn s trng o trong mt
thi i mi?
2: C kin cho rng: Nhng thi xu ban u l ngi khch qua ng, sau
tr nn ngi bn thn chung nh v kt cc bin thnh ng ch nh kh tnh.
Anh (ch) thy kin ny nh th no?
Gi :
- y l ngh lun x hi. Ni dung vn l qu trnh hnh thnh, pht trin ca
nhng thi xu con ngi. Phm vi ti liu l nhng kin thc i sng, x hi. Cn s
dng kt hp cc phng php v cc thao tc ngh lun.
- Bi vit cn m bo nhng c bn sau:
1. Gii thch:
+ Th no l nhng thi xu ca con ngi?
+ Ti sao ni: Nhng thi xu ban u l ngi khch qua ng, sau tr nn
ngi bn thn chung nh v kt cc bin thnh ng ch nh kh tnh?
2. Phn tch, chng minh v bnh lun kin:
+ Trong mi con ngi bao gi cng c nhng c tnh tt v nhng thi tt xu.
+ Nu con ngi khng bit t rn luyn, hng ti nhng g tt p, b nhng thi
xu lm ch th "Thi xu ban u l ngi khch qua ng, sau tr nn ngi bn
thn chung nh v kt cc bin thnh ng ch nh kh tnh" (kha cnh ng ca
kin).
+ Nu con ngi bit t rn luyn, bit hng ti nhng g tt p, nhn ra nhng
thi tt xu t b th khng nhng thi xu khng c c hi pht trin m dn dn con
ngi s tr nn hon thin (kha cnh cha ng ca kin).
3. Hng rn luyn ca bn thn ni ring v ca mi ngi ni chung.
3. Hng ng t thi ua xy dng mi trng xanh, sch p do on Thanh
nin Cng sn H Ch Minh pht ng, chi on lp 10A t chc hi tho vi ch :
Hy v mt mi trng xanh, sch, p.
Anh (ch) hy vit bi tham gia hi tho .

Gi :
- y l ngh lun x hi. Vn ngh lun l hy v mt mi trng xanh, sch,
p, mt vn ang c t ra mt cch bc thit hin nay. Phm vi t liu l nhng
kin thc v mi trng. i tng nghe (c) l cc bn trong lp.
- m bo nhng yu cu trn, bi vit cn lm ni bt c nhng c bn
sau:
1. ngha ca t thi ua Xy dng mi trng xanh, sch, p l g?
2. Vn mi trng hin nay ra sao? Mi trng ca chng ta ang trong tnh
trng nh th no?
3. Mun c "mt mi trng xanh, sch, p", cn thc hin nhng gii php g?
4. Hc bi th Thut hoi ca Phm Ng Lo, c bn cho rng: s h thn ca
tc gi l qu ng, kiu k. Ngc li, c bn ngi ca v cho rng l biu hin mt
hoi bo ln lao ca ngi thanh nin yu nc.
Hy cho bit kin ca anh (ch).
Gi
- y l mt ngh lun vn hc nhng i hi ngi vit c nhng hiu bit nht
nh v x hi, c bit l thi i ca nh th Phm Ng Lo, hiu bit v nh th, bi
th v vn hc thi trung i.
- HS c th tham kho dn sau:
* M bi:
- Gii thiu bi th Thut hoi ca Phm Ng Lo v s h thn ca tc gi th
hin tp trung trong hai cu th cui bi.
- Gii thiu hai kin tri ngc nhau v s h thn ca tc gi v nh hng
kin ca bn thn.
* Thn bi:
- Gii thch kin th nht.
- Gii thch kin th hai.
- kin ca bn thn: Dng l l v dn chng ph phn s h , thiu hiu bit
ca kin th nht, ng tnh vi kin th hai (hoc c nhng kin khc nhng phi
lp lun mt cch thuyt phc).
* Kt bi:
- Tng hp cc lun im trin khai.
- Bi hc v vic tip cn, nh gi ni dung t tng ca mt tc phm vn hc.
TUN 33 2
TING VIT:
N TP PHN TING VIT

A- KIN THC V K NNG CN NM VNG
1- HS cng c, h thng ho nhng kin thc ting Vit hc lp 10 nm

vng v s dng tt hn.
2- HS rn luyn nhng k nng s dng ting Vit theo yu cu ca chng trnh.
Cu hi 1- Hot ng giao tip l g? C nhng nhn t giao tip no tham gia v

chi phi hot ng giao tip bng ngn ng? C nhng qu trnh no trong hot ng
giao tip?
Gi :
a- Hot ng giao tip l vic trao i t tng, tnh cm (tc trao i thng tin)
gia con ngi vi con ngi trong x hi.
b- Cc nhn t giao tip bao gm:
+ Nhn vt giao tip, gm c: ngi ni v ngi nghe.
+ Ni dung giao tip, tc thng tin, thng ip, ngn bn...
+ Mc ch giao tip (gi tt l ch) l ch ch m cc hnh vi giao tip hng
ti.
+ Hon cnh giao tip: gm thi gian, a im, phng tin, cch thc giao tip.
c- Cc nhn t trong hot ng giao tip nu trn chi phi ni dung giao tip (tc
nh hng ti ni dung thng ip). iu ny ngha l, vi nhng ngi ni, ngi nghe
khc nhau, trong nhng iu kin, hon cnh giao tip khc nhau, ngha ca t ng
trong vn bn (ni hoc vit) cng khc nhau.
Ngoi ra, trong hot ng giao tip, cc nhn t trn y cn to ra cc loi thng
ip khc ngoi ngn ng nh iu b, c ch, hnh vi..., nhm b sung ngha cho li.
d- Trong hot ng giao tip c nhng qu trnh sau y:
+ Qu trnh to lp vn bn (ni, vit).
+ Qu trnh tip nhn vn bn (nghe, c).
Cu hi 2- Lp bng so snh c im ca ngn ng ni v ngn ng vit:(SGK)
Tham kho:
Hon cnh v iu
kin s dng
Cc yu t
ph tr
Ngn ng
ni
Ngi ni v
ngi nghe giao
tip trc tip,
trong iu kin
thi gian, khng
gian nht nh
Rt nhiu
yu t ph
tr: ng iu,
ging iu,
nt mt, c
ch, hnh vi...
Ngn ng
vit
Hon cnh gin

tip. Khng hn
ch v khng
gian, thi gian
c im ch yu v t v
cu
Thng dng cc t n
ngha, thng dng, ch
yu dng vi ngha tng
minh; cha gt gia; c
nhiu thn t, thn ng;
nhiu cu tnh lc, cu
cm, cu nghi vn...
Khng c
T ng chn lc, gt
yu t ph
gia; thng dng cc t
tr km
a ngha, cc thut ng
theo, phi
chnh xc, c khi t gp
s dng du trong khu ng; thng
cu, kiu
c cc cu ghp phc
cu thay th. hp, nhiu thnh phn...
Cu hi 3a- Vn bn c nhng c im c bn no? Hy phn tch cc c im y qua

mt vn bn c th trong SGK Ng vn 10.
Gi :
+ Vn bn c cc c im:
- C tnh thng nht v ch .
- Lin kt cu cht ch, cc c kt cu mch lc v c trnh t.

- Vn bn c du hiu m u v kt thc.
- Mi vn bn nhm thc hin mt mc ch giao tip nht nh.
(Xem li bi hc tun 2, 3 trong ti liu ny)
+ Phn tch qua mt vn bn c th:
HS chn mt trong nhng tc phm trn vn hc phn tch, chng hn mt
bi th hoc mt truyn k... trong SGK Ng vn 10 m mnh thch phn tch v
chng minh cho cc c im ca vn bn.
Tham kho cch phn tch bi th sau y: Cnh ngy h (Bo knh cnh gii, s
43) ca Nguyn Tri. Cng chng minh cc chnh di y:
1- Vn bn c tnh thng nht v ch .
Bi th Cnh ngy h c ch (cm hng ch o) l ngm vnh cnh p ca
thin nhin, qua th hin tnh yu thin nhin, tm lng i vi nc, vi dn.
Theo , ta thy ton bi th tp trung vo vic bc l cm hng ch o.
- Cu u (Ri hng mt thu ngy trng) l cu m u, nu ln khung cnh
thng thc v miu t cnh p ngy h.
- Cu th th hai i vo miu t cnh p ca ngy h, bt u l cy lu xanh
ti, trn y sc sng:
Ho lc n n tn rp dng
(Cy ho xanh xum xu, tn rp nh nng mt tri)
- Hai cu 3-4 tip tc miu t cnh cy v hoa xung quanh nh:
Thch lu hin cn phun thc
Hng lin tr tin mi hng
( Cy thch lu ngoi hin cn phun [hoa] mu
Hoa sen hng ngoi ao ngt mi hng)
y l cnh thin nhin mang c trng ma h ni thn d, hp dn bi cht thn
qu v tnh dn tc.
- Hai cu 5-6 vn tip tc t cnh ngy h, nhng chuyn sang cm nhn bng thnh
gic:
Lao xao ch c lng ng ph
Dng di cm ve lu tch dng
(Ch thch: Dng di: t c, tng t nh inh i, rn r...; Lu tch dng:
ngi lu di nng chiu).
Nhng m thanh ma h v khng ch ca thin nhin m c c m thanh ca con
ngi (ch c ) lm cho cnh ngy h thm sinh ng.
Bc tranh ma h qua su cu th u gi ln mt thin nhin ti p, vi cuc
sng thi bnh, no ca nhn dn.
- Hai cu 7-8 kt thc bi th bng vic bc l tm trng tc gi: l tm trng
khoan khoi, thi ngi ca i vi t nc, vi triu i; ng thi cng l li nhc
nh cc bc qun vng phi lun quan tm n ngi dn:
D c Ngu cm n mt ting
Dn giu khp i phng
(Gi c n Ngu [n ca vua Nghiu, Thun] s gy ln mt khc
[Ca ngi cuc sng] nhn dn giu khp mi phng)
Nh vy, ton b bi th u tot ln tnh yu thin nhin, tm lng rng m trc
thin nhin v ng sau l cm hng ngi ca, ca ngi t nc thi bnh, nhn dn no
m hnh phc. Khng mt cu, mt ch no nm ngoi ch . Do vy, vn bn ny

thng nht v mt ch .
2- Lin kt cu cht ch, cc c kt cu mch lc v c trnh t.
Trong bi th, cc cu, cc c mi lin kt cht ch. Cu m u l s chun b
cho 5 cu tip theo vi ni dung t cnh ngy h. Hai cu kt l cm hng tt yu ny
sinh t bc tranh t cnh, ng thi cng l ra cm hng ch o, xuyn sut bi th,
l t cnh ngi ca cuc sng thi bnh.
Cc phng tin lin kt chnh:php i, vn, lut... ca bi th tht ngn xen lc
ngn.
3- Vn bn c du hiu m u v kt thc.
+ Du hiu m u l: cu th nht.
V ngha, y l cu th gii thiu hon cnh ca ngi ngm vnh, bo hiu sau
s l nhng cu miu t cnh vt.
V hnh thc, y l cu th 6 ch, dng m u bi th by ch.
+ Du hiu kt thc cng l mt cp cu th 6 v 7 ch.
V ngha, hai cu kt m ra mt hng mi: khng miu t m pht biu cm xc
ca tc gi. cng chnh l cm xc ch o ca bi th.
4- Mi vn bn nhm thc hin mt mc ch giao tip nht nh.
Bi th ny hng ti ch giao tip l ngi ca cnh p thin nhin, v cuc sng
thi bnh.
b- in tn cc loi vn bn (phn bit theo phong cch ngn ng) vo s phn
loi sau y (SGK)
Tham kho:
VN BN
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
sinh
hot
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
ngh
thut
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
khoa
hc
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
hnh
chnh
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
chnh
lun
Vn
bn
thuc
phong
cch
ngn
ng
bo ch
Cu hi 4- Lp bng ghi cc c im ca phong cch ngn ng sinh hot v

phong cch ngn ng ngh thut (SGK)
Tham kho:
Phong cch ngn ng sinh hot
Phong cch ngn ng ngh thut
- Tnh c th
- Tnh hnh tng
- Tnh cm xc
- Tnh truyn cm
- Tnh c th
- Tnh c th ha
Cu hi 5- Trnh by khi qut v:

- Ngun gc ting Vit.
- Quan h h hng.
- Lch s pht trin ca ting Vit.
Gi :
a- Ngun gc ting Vit
Ting Vit c ngun gc c xa, cng vi ngun gc dn tc Vit. thuc h Nam
v c quan h vi cc nhm ngn ng khc ngoi h Nam . Ting Vit c qu trnh pht
trin ring y sc sng gn vi s trng thnh mnh m ca tinh thn dn tc t cng
v t ch.
b- Ting Vit c quan h h hng gn gi vi ting Mng, quan h h hng xa vi
ting Mn - Kh-me. Ting Vit c quan h lng ging vi nhiu ngn ng khc ngoi h
Nam nh nhm Ty- Thi, nhm M Lai - a o...
c- Qu trnh pht trin ca ting Vit chia lm bn thi k:
1- Ting Vit trong thi k dng nc(Thi tin s ).
2- Ting Vit di thi k c lp, t ch (T TK.X n 1858).
3- Ting Vit trong thi k Php thuc (T 1858- 1945).
4- Ting Vit t sau cch mng thng Tm nm 1945 n nay.
Cu hi 6- Tng hp nhng yu cu s dng ting Vit ng chun mc theo bng:
(SGK)
Tham kho:
V ng m v ch vit
V t ng
V ng php
- Cn pht m ng - Dng t ng
chnh m.
ngha.
- Ni, vit ng
- Ch vit ng
- Dng t a
cu.
chnh t.
phng phi
- Dng cu ng
chn lc.
ng cnh.
- Vay t nc
ngoi phi c
thc Vit ha.
V phong cch
ngn ng
Ni, vit ng
phong cch
ngn ng.
Cu hi 7- Xc nh cu ng (SGK)
HS suy ngh tr li.
Tham kho: Cc cu ng l: b, d, g.
LM VN:
LUYN TP VIT ON VN NGH LUN
A- K NNG CN NM VNG
Tip theo cc bi hc v avn ngh lun ca cc tun trc, trong bi hc ny, HS

cn rn luyn k nng vit c cc on vn ngh lun ph hp vi v tr v chc
nng ca chng trong bi vn. V d: on m bi, cc on trong thn bi, on kt bi.
Bi tp: HS t chn mc nh trong dn phn Luyn tp vit thnh 1, 2 on

vn ngn. Sau nh gi tp th.
Tham kho: Chng hn chn mc 1. a, phn thn bi (Sch l sn phm tinh thn k
diu ca con ngi).
Sch l sn phm ca vn minh nhn loi.
Phi ni rng, n mt trnh pht trin nht nh, loi ngi mi sn xut ra
sn phm c bit: l sch. Trc khi c ch vit, con ngi c th c nhng sng
tc truyn ming, nhng nn vn minh nhn loi ch bng pht t khi c ch vit, nht l
t khi ch vit c s dng ghi chp li tt c nhng gi tr vn minh. Nhng gi tr
l nhng kinh nghim lao ng sn xut, kinh nghim ng x x hi, kinh nghim
chm sc sc kho cho bn thn v cng ng. l nhng sng to khc v mt vn
ha, vn hc, phong tc, tn ngng... V v sau, l nhng pht kin khoa hc- k
thut. Sch gip cho ngi i sau hc tp, k tha c ngi i trc, gip cho ngi
nc ny bit c thnh tu ca ngi nc khc hc hi, cng nhau tin b.
Sch cha ng nn vn minh, l sn phm ca nn vn minh.
HS tham kho v vit tip b: Sch l sn phm ca kt qu lao ng tr tu.
c thm: Tc dng ca sch. Rt kinh nghim cho on vn ca mnh.
LM VN:
VIT QUNG CO
A- KIN THC V K NNG CN NM VNG
1- Qung co l mt loi vn bn rt quan trng trong i sng, nht l thi k kinh

t th trng. l nhng thng tin v mt sn phm hay mt loi dch v, nhm thu ht
v thuyt phc khch hng v cht lng, li ch, s tin dng...
Sau khi hc bi ny, HS hiu c yu cu v cch vit qung co cho mt sn
phm hoc dch v.
2- V k nng, HS cn rn luyn vit c vn bn qung co.
I- VAI TR, YU CU CHUNG CA VN BN QUNG CO
Cu 1- (SGK)
Gi :
a- Cc vn bn trn qung co v:
- Sn phm my vi tnh: my mi, gi r, th tc n gin.
- Dch v cha bnh.
b- Cc loi vn bn ny thng gp khu thng mi, bnh vin, cc trung tm vn
ho, kinh t,...
c- Mt s vn bn cng loi:
- Qung co sn phm thuc Traphaco.
- Qung co sn phm gch Tuy-nen.
- Qung co thnh lp trng t thc cht lng cao H Thnh v.v...
Cu 2- (SGK)
a- Trao i nhm:
- to s hp dn, cc vn bn trn c trnh by nh th no?
Gi :
Trnh by cn tnh thm m cao: nhiu mu sc p, b cc hnh nh gy cm gic
hp dn, ch vit trnh by p, bng nhiu kiu ch, c ch khc nhau. Cc ch mang
ni dung thng tin chnh phi c phng to, t m bng nhng mu sc n tng
nht...
- Hy nhn xt cch s dng t ng, vit cu trong cc vn bn trn.
Gi :
+ V t ng: c nhiu tnh t ch phm cht gy n tng mnh (nh: my mi,
ng hng, li xut thp, th tc n gin....; gio s, bc s gii, trang thit b hin i,
chnh xc, nhanh chng...
+ V cu: thng dng cu c bit, khng thnh phn.
b- Nhn xt qung co (1) v (2) (SGK):
+ Vn bn (1) c mc ch qung co cho sn phm nc gii kht X. (trn truyn
hnh).
Trng tm l: nc gii kht X.
Tnh thng tin tuy c v cha r, nhng y l mt cch qung co theo phong cch
lm dng, cho nn ngi nghe vn hiu c.
Nhng cu trn ch c tnh cht khu gi, kch thch tr t m v to cm gic.
Qung co trn cng cn c cht hi lm cho ngi nghe, ngi xem cm thy vui v,
thoi mi.
+ Vn bn (2) cng thuc loi qung co nh trn, nhng c phn qu li. Tt
nhin, s qu li cho php, vn c th chp nhn c.Hn na, chnh yu t qu li
(Hc c nng hay Bch c nng) mang cht hi lm ngi nghe, ngi xem cm
thy vui v v n tng.
Tuy nhin, c hai vn bn trn u khng theo mt chun mc no, kh c th lm
mu cho vn bn qung co dy hc trong nh trng c.
+ Nu mt s yu cu ca vn bn qung co:
- V ni dung thng tin: bng cch ny hay cch khc, ni dung thng tin phi r
rng ngi nghe, ngi c c th d dng tip thu.
- V tnh hp dn: phi c ngh thut trnh by, tc ng ln th gic hay thnh gic
ngi c, ngi nghe, ngi xem... cch trnh by va gin d, va hm hnh thng
minh, gy c n tng mnh v cm gic d chu.
- V tnh thuyt phc: t ng phi chng mc, chnh xc, chinh phc c nim tin
ngi nghe, ngi xem.
II- CCH VIT VN BN QUNG CO
Vit qung co cho sn phm rau sch.

Yu cu: HS nghin cu cc mc 1, 2 (SGK), ch ng vit mt vn bn qung co
cho rau sch. di khong 4- 5 dng.
Tham kho:
Rau sch Lan Hng- ngun thc phm an ton nht!
Rau sch Lan Hng sn xut theo qui trnh cng ngh tin tin, m bo v sinh
v cht lng thc phm cao nht.
Rau sch Lan Hng- nim tin ca mi nh.
(C hnh nh minh ho)
Luyn tp:
Bi tp 1- Phn tch tnh sc tch, hp dn v tc dng kch thch tm l ngi mua
hng ca cc vn bn qung co (SGK).
Gi :
a) Vn bn qung co xe -t:
- Tnh sc tch: Qung co ch gm khong hn 30 ch m vn m o thng tin

v sc thuyt phc.
- Tnh hp dn: Qung co dng nhiu t ng sang trng, li cun, ng vi tm l
ngi tiu dng loi sn phm ny (sang trng, tinh t, mnh m, quyn r). Cc t ny
c lp li hai ln gy n tng.
- Tc dng kch thch tm l ngi mua: khch hng c ng vin bi nhng t
ng y tnh kch ng nh sang trng, mnh m, y quyn r...
b) Vn bn qung co sa tm:
- Vn bn cng sc tch v ch trong my dng nagn m thc hin rt thnh
cng chc nng thng tin v li cun khch hng.
- Qung co trn hp dn v kch thch c tm l ngi mua hng v to ra
c mt cm gic khoan khoi nh c tn hng mi thm quyn r ca sn phm
sa tm mi.
c) Vn bn qung co my nh:
Qung co ny ht sc sc tch, nhng li rt c o bi chnh s ngn gn y
to ra cm gic d dng khi s dng my nh t ng. Cm gic y kch thch tm l
khch du lch, phn ln l nhng ngi khng c k thut my nh.
Bi tp 2- Vit qung co theo nhm.
HS t chn mt trong cc ni dung qung co trong SGK, tin hnh tho lun nhm
theo hng dn ca GV.
Ch , trc khi tho lun nhm, mi HS cn lm vic c nhn c th a ra
kin ring ca mnh.
TUN 34 2
TNG KT PHN VN HC
A- YU CU
1- HS h thng ho nhng kin thc hc, gm:

- Cc b phn ch yu ca vn hc Vit Nam.
- Nhng giai on pht trin.
- Nhng c im ln v ni dung v ngh thut
- Cc tc gia tc phm tiu biu
- Mi quan h gia c vn hc Vit Nam vi vn hc khu vc v trn th gii.
- Thnh tu ngh thut tiu biu ca vn hc nc ngoi.
- Nhng khi nim c bn v vn bn vn hc.
2- HS cng c li nhng k nng phn tch vn hc theo cp : ngn ng, hnh
tng, s kin, tc gia, tc phm.
B- HNG DN N TP
1- c mc 1 (SGK), ghi vo v nh hai b phn vn hc ln ca nn vn hc:

vn hc dn gian v vn hc vit.
2- V b phn vn hc dn gian, HS c 3 ni dung gi tr li cu hi (SGK).
a) Nhng c im c bn ca vn hc dn gian. Cc th loi. c trng ch yu
ca tng th loi.
Hng dn:
+ Cc c im c bn ca vn hc dn gian l: tnh truyn ming, tnh tp th v

tnh thc hnh (xem bi Khi qut vn hc dn gian, tun 2 trong ti liu ny).
+ Cc th loi ch yu ca vn hc dn gian l: thn thoi, s thi, truyn thuyt, c
tch, ng ngn, truyn ci, ca dao, tc ng, v, truyn th, cho (12 th loi).
+ V c trng ca mi th loi, xem bi hc tun 2 v tun 11.
b) Chn phn tch mt s tc phm, hoc on trch tc phm minh ho cc c
im ni dung v ngh thut ca s thi, truyn thuyt, c tch, truyn th, truyn ci, ca
dao, tc ng.
HS nn thc hin yu cu ny phi hp vi cu a., sau khi ch ra c im c bn
ca mi th loi.
c) K li mt s truyn dn gian. Hc thuc mt s cu ca dao, tc ng m anh ch
thch.
Lu :
+ Trong qu trnh hc, HS nm c v nhiu em bit k li cc cu chuyn
cho bn b hoc em nh nghe. C bit vn c HS khng bit k. Vy, nhng HS ny cn
t kim tra li kh nng k chuyn ca mnh, v mnh dn k li cho em nh hoc b m
nghe. Cn c s gip ca b m hoc thy c gio v bn b. Chng giu dt.
+ HS cn c s tay ghi chp cc bi ca dao trong SGK v su tm thm d hc
thuc lng, tch lu vn.
3- c hng dn trong mc 3 (SGK). Tr li cu hi:
a) Nhng ni dung ln ca vn hc Vit nam trong qu trnh pht trin?
Gi : (Xem mc Cc c im ln v ni dung...- Bi hc tun 12).
Cc ni dung ln ca vn hc Vit Nam trong lch s pht trin l: ch ngha yu
nc, ch ngha nhn o v cm hng th s.
b) Vn hc vit Vit Nam pht trin trong nh hng qua li vi cc yu t truyn
thng, tip xc vi vn hc nc ngoi nh th no? Chng minh.
Gi :
+ Vn hc vit Vit Nam c xy dng trn nn tng ca vn hc v vn ho dn
gian Vit Nam. Chng minh:Quc m thi tp ca Nguyn Tri, Truyn Kiu ca Nguyn
Du, th Nm ca H Xun Hng... u c nhiu yu t ca tc ng, ca dao; Truyn k
mn lc ca Nguyn D mang nhiu yu t ca truyn thuyt, c tch thn k...
+ Vn hc vit Vit Nam chu nh hng trc tip vn hc v vn ha Trung Hoa.
Chng minh: phn ln sng tc thi phong kin u c vit bng ch Hn, theo cc th
loi ca vn hc Hn, nht l th ng, tiu thuyt chng hi, cc th co, hch, ph,
ngm khc, k s v.v..., nhiu tc phm c gi tr; cc tc phm ch Nm cng chu nh
hng v th loi ca vn hc Trung Quc nh th Nm ng lut ca H Xun
Hng, B huyn Thanh Quan,...K c Truyn Kiu ca Nguyn Du cng cha ng rt
nhiu yu t Hn, cng nh k tha thnh tu vn ha vn hc Hn.
+ Vn hc vit Vit Nam cn chu nh hng ca vn hc phng Ty, trc tip l
vn hc Php trong thi k chuyn t vn hc c in sang vn hc hin i.Chng minh:
phong tro Th mi ph b th th ng lut, a th t do v cc th th phng Ty
vo Vit Nam, to ra cc th loi th mi, vi cch cm th mi. Cc tiu thuyt, truyn
ngn, phng s... ca V Trng Phung, Nguyn Cng Hoan, Nam Cao, Ng Tt T... u
c vit theo phong cch ca vn hc phng Ty.
c) S khc nhau gia hai thi k vn hc v ngn ng v h thng th loi?
Gi :
+ Thi k vn hc trung i (T TK.X n ht TK.XIX):

- V ngn ng, do phi dng ch Hn lm ch vit chnh thc nn c nhiu t Hn
ng, chu nh hng ca li din t Hn ng. Chng hn rt nhiu t ng ca ch Hn,
nhiu in c, in tch, t ng thng theo ngha c l, tng trng, v thng xuyn
s dng li vn bin ngu trong din t.
V th loi, vn hc vit Vit Nam vn ly cc th loi trong vn hc Hn lm c
bn, chng hn: th ng lut, tiu thuyt chng hi, co, hch,... Cng c mt s th
th c trng ca dn tc nh th lc bt, song tht lc bt, tht ngn xen lc ngn,...
+ Thi k hin i (T u TK XX n nay):
- V ngn ng: xo b li vit, li dng t cu n ch ngha, khng hoc t dn
in c, in tch, khng lm dng t Hn- Vit (dng nhiu t thun Vit hn), b dn
li din t theo ng php Hn; li vit c l, tng trng, cu vn bin ngu...
- V th loi: b dn th ng lut, thay bng cc th th t do; th tht ngn
khng chim u th nh trc; b tiu thuyt chng hi, thay bng tiu thuyt hin i
kiu phng Ty; b cc th co, hch, chiu, ch, d, vn t.., chuyn thnh cc dng vn
xui hin i; cc th loi truyn ngn, truyn va, k, phng s, tu bt ra i v chim
u th...
4- Khi qut vn hc vit 10 th k:
a) Vn hc vit t TK X n ht TK XIX gm nhng thnh phn no? Qu trnh
pht trin c my giai on? Nhng c im ln v ni dung, ngh thut ca vn hc
trung i?
Gi : Xem li bi hc tun 12.
+ Cc thnh phn ca vn hc vit trung i Vit Nam gm vn hc vit bng ch
Hn v vn hc vit bng ch Nm.
+ Qu trnh pht trin gm 4 giai on:
- T TK X n ht TK XIV.
- T TK XV n ht TK XVII.
- T TK XVIII n na u TK XIX.
- Na cui TK XIX.
+ Nhng c im ln v ni dung: ch ngha yu nc, ch ngha nhn o, cm
hng th s.
+ Nhng c im ln v ngh thut: Tnh qui phm (v s ph v tnh qui phm);
Khuynh hng trang nh (v xu hng bnh d); Tip thu v dn tc ha tinh hoa vn hc
nc ngoi.
b) Thng k nhng th loi m anh (ch) c hc. Nu c im ch yu ca
mt s th loi tiu biu nh chiu, co, ph, th ng lut, th Nm ng lut,
ngm khc, ht ni.
Gi :
+ Cc th loi vn hc trung i hc:
- Th ng lut ch Hn (VD: Thut hoi- Phm Ng Lo)..
- Th Nm ng lut (Nhn- Nguyn Bnh Khim).
- Th Nm ng lut sng to: tht ngn xen lc ngn (Cnh ngy h- Nguyn
Tri).
- Ph (Bch ng giang ph- Trng Hn Siu).
- Co (Bnh Ng i co- Nguyn Tri).
- Ta (t) (Trch dim thi tp t- Hong c Lng).
- S k (i Vit s k ton th- Ng S Lin).

- Truyn truyn k (Truyn k mn lc- Nguyn D).
- Tiu thuyt chng hi (ch).
- Ngm khc.
- Th Nm lc bt.
- Th Nm song tht lc bt.
+ c im ch yu ca mt s th loi:
- Chiu: Mt loi vn bn do nh vua ban lnh cho qun thn hoc ton thin h yu
cu thc hin mt cng vic no y c ngha chnh tr- x hi... (Tng ng vi
cng vn, ch th hin nay. Di chiu cn c ch, d...)
- Co: Mt loi vn bn ca nh vua nhm tuyn b trc nhn dn mt vn no
y (Tng ng vi tuyn ngn hin nay).
- Ph: l loi vn vit theo lut ring, thng cng c vn, nhp v i, dng
miu t, ngm, vnh cnh p, nhn m ca ngi hay ng mt vn no y c tnh
x hi hoc trit l.
- Th ng lut: l loi th ch Hn, c ngun gc (thnh hnh) t thi nh
ng. Th ng c nim lut khe kht, trong nhiu trng hp hn ch s sng to,
nhng thc ra n cng c tc dng th thch v sng lc trnh ngn t ca cc nh
th. Th ng lut c nhiu loi: tht ngn, ng ngn, th thp t..., nhng ph bin
nht l th tht ngn bt c.
- Th Nm ng lut: l loi th vn dng th ng ca ngi Vit, sng tc
bng ch Nm.
- Ngm khc: loi th di (gn ging trng ca ngy nay), c ct truyn nhng
khng thnh truyn, nn khng phi truyn th, dng th hin mt ni nim tm s
no y ca tc gi, thng qua mt hnh tng vn hc. Vit Nam, th loi ny thnh
hnh vo khong th k XVIII- XIX. V d: Chinh ph ngm, Cung on ngm...
- Ht ni: mt th loi dng trong sn khu (nh cho), c din xut bng cch
c (ni) c nhc iu, ng iu nhng khng phi ngm hay ht.
c) Nu nhng tc gia, tc phm ch yu bng cch lp bng:(SGK)
Tham kho:
TT
Tc gia
Phm Ng Lo
Tc phm
(on trch)
Thut hoi
Nguyn Tri
Cnh ngy h
3
4
5
6
Bnh Ng i co
Trng Hn
Siu
Nguyn Bnh
Khim
Nguyn Du
7
Hong c
Bch ng giang
ph
Nhn
c Tiu Thanh k
Truyn Kiu (Trch)
Trch dim thi tpt
Nhng im c bn v ni dung
v ngh thut
Th hin kht vng lp cng v
nc tr n nam nhi
Miu t cnh ngy h ca ngi
cuc sng thi bnh
Thay mt L Li vit bi co,
tuyn b i thng qun Minhmt ng thin c hng vn
Hoi nim v lch s oanh lit,
qua th hin tnh yu t nc,
nim t ho dn tc...
Th hin th nhn ca ngi n s
Ni au trc s phn k ti hoa
b vi dp
Ni au v nhn phm b ch p
Li ta Trch dim thi tp, nu
Lng
Ng S Lin
Hng o i
Vng Trn Quc
Tun (Trch i Vit
s k ton th)
10
Nguyn D
Chuyn chc phn

s n Tn Vin
(Trch Truyn k
mn lc)
11
ng Trn
Cn
Cnh l loi ca
ngi chinh ph
(Trch Chinh ph
ngm)
cao t tng c lp dn tc v
vn ho, vn hc
Ca ngi Trn Hng o vn v
ton ti, trung qun i quc c
mun i tn vinh- Ngh thut s
k y sng to
Di hnh thc k o ma qui, tc
gi k li chuyn mt thi quan
li tham nhng, c khot nhn
dn
Ni kh ca ngi v lnh c
chng ngoi chin a- Nguyn
tc th ch Hn tinh t, uyn
chuyn- Bn dch Nm cng c
nhiu ngi khen ngi
5- c mc 5 thy nhng biu hin ca ch nghia yu nc v ch ngha nhn

o trong vn hc trung i.
a) Phn tch ni dung ca ch ngha yu nc th hin qua cc tc phm:
-Th ph thi L- Trn.
- Sng tc ca Nguyn Tri.
- Cc tc phm lch s.
- Cc tc phm ngh lun.
Gi :
Ch ngha yu nc thi L- Trn gn lin vi t tng trung qun i quc. Biu
hin ch yu trn cc phng din (Tr li theo cc di y):
- thc c lp, t ch, t cng, t tn dn tc. Tm mt s cu trong Sng ni
nc Nam ca L Thng Kit, Bi ph sng Bch ng ca Trng Hn Siu, Bnh
Ng i co ca Nguyn Tri, c Ta Trch dim thi tp ca Hong c Lng chng
minh.
- Lng cm th gic, tinh thn quyt chin quyt thng k th xm lc. Dng cc
tc phm T lng (Phm Ng Lo), Bnh Ng i co (Nguyn Tri), Hng o i
Vng Trn Quc Tun (Trch i vit s k ton th ca Ng S Lin)... chng minh.
- T ho trc chin cng thi i, trc truyn thng lch s. Chng minh qua
Ph sng Bch ng, Bnh Ng i co...
- Ca ngi v ghi nh cng n nhng ngi hi sinh v t quc. Chng minh qua
Ph sng Bch ng...
- Yu thin nhin, cnh p t nc. Chng minh qua Cnh ngy h ca Nguyn
Tri.
b- Phn tch ni dung ch ngha nhn o qua cc tc phm (SGK).
Gi :
Ch nghi nhn o th hin mt s phng din (Cc chnh):
- Lng thng cm i vi s phn con ngi.Chng minh qua Truyn Kiu ca
Nguyn Du, Chinh ph ngm ca ng Trn Cn...
- Ln n, t co nhng th lc tn bo, ch p ln con ngi. Chng minh qua
Truyn Kiu ca Nguyn Du, Chinh ph ngm ca ng Trn Cn, Chuyn chc phn s
n Tn Vin ca Nguyn D...
- Khng nh, cao con ngi trn cc mt: phm cht, ti nng, kht vng chn
chnh...Chng minh qua Truyn Kiu ca Nguyn Du, Chinh ph ngm ca ng Trn
Cn...
- cao quan h o c, o l tt p gia ngi vi ngi...Chng minh qua
Truyn Kiu ca Nguyn Du, Chinh ph ngm ca ng Trn Cn...
6- Phn vn hc nc ngoi.
a) So snh tm ra s ging v khc nhau gia s thi am Sn (Vit Nam) vi i-x (Hi Lp), Ra- ma-ya-na (n ).
Gi : C th so snh v ti, ch , hnh tng nhn vt, vai tr ca yu t k
o...
Tham kho:
am Sn
(Chin thng
Mtao Mxy)
Chin tranh m
rng b lc, b
tc
-i-x
(Uy-lt-x tr v)
Ra-ma-ya-na
(Ra-ma buc ti)
Ngy hi ng sau Danh d v tnh

ti
hai mi nm xa yu
cch do chin tranh
v lu lc
Ch
Ca ngi ngi t Ca ngi s thng cao danh d
trng anh hng
minh, lng chung con ngi
thy ca ngi v
P-l-np
c im
Ngi anh hng Nhn vt c mu Nhn vt c v p
hnh tng c sc mnh phi thun ni tm, rc r v lng t
thng
nhng ni bt l trng
lng chung thy v
s thng minh.
Vai tr ca C yu t thn C thn linh nhng Thn la ph tr.
yu t k o linh (ng Tri) khng xut hin
ph tr
trc tip
b) Nhng c sc ca th ng v ni dung v hnh thc. So snh th ng vi
th hai-c.
Gi :
- c sc ca th ng:
+ V ni dung: rt quan tm n hai ti chnh l thin nhin v th s, qua
bc l t tng nhn o, s u thi mn th, t tng trung qun i quc, cng nhng
tm lng v nc v dn...
+ V ngh thut: Th ng c nhng qui nh nghim ngt v nim, lut; ngh
thut i c y ln mc cao nht; thi php th ng cng t n trnh
pht trin rt cao, tng l mu mc cho th phng ng trong nhiu th k.
- c sc ca th hai-c:
+ V ni dung: ch ghi li mt cnh, vt n s, nhng qua gi cho ngi c
lin tng, suy t tm thy mt trit l no y...
+ V ngh thut: Th hai-c dng rt t ngn t (khong 17 ch), khng t m ch
gi, da trn cc phm tr thm m nh Vng lng, n s, U huyn, Mm mi, Nh
nhng...(Thm m cht Thin tng).
c) Qua on trch t Tam quc din ngha, nu nhn xt v li k chuyn v khc

ho tnh cch nhn vt ca tiu thuyt c in Trung Quc.
Gi :
on trch Hi trng C thnh cho thy:
+ Ngh thut k chuyn ca Tam quc din ngha rt hp dn v to ra nhng mu
thun c kch tnh cao .Gi s m on vin gia hai anh em Quan- Trng m din ra
phng lng th khng c chuyn g k. Ch v s hiu nhm, ch v c tnh ca Trng
Dc c, v quan trng hn, ch v tnh cm gia h tht s l tnh cm ca nhng anh
hng thng ngha, cho nn kch tnh ca mn on vin va hi hc va xc ng.
+ Ngh thut xy dng nhn vt ca Tam quc din ngha cng mang tnh c in
ch, tnh cch cc nhn vt thng c y ti nhng thi cc, vi cc mt tng phn
r rt. Cho nn, c tnh ca Trng Phi, Vn Trng u c khc ho mt cch rt ni
bt.
7- Phn L lun vn hc.
a) Nhng tiu ch ch yu ca vn bn vn hc l g?
b) Nu nhng tng cu trc ca vn bn vn hc.
c) Trnh by nhng khi nim thuc v ni dung v nhng khi nim thuc v hnh
thc ca vn bn vn hc. Cho mt s v d lm sng t.
d) Ni dung v hnh thc ca vn bn vn hc c quan h vi nhau nh th no?
Cho mt s v d.
Gi :
a) Nhng tiu ch ch yu ca vn bn vn hc l:
- Vn bn y phn nh v khm ph cuc sng, bi dng t tng v tm hn,
tho mn nhu cu thm m ca con ngi.
- Ngn t trong vn bn c nhiu tm ti sng to, c hnh tng mang hm ngha
su sc, phong ph.
- Vn bn c vit theo mt th loi nht nh vi nhng qui c thm m ring:
truyn, th, kch,...
b) Vn bn vn hc mang nhiu tng cu trc: ngn t, hnh tng, hm ngha (cc
lp ngha hm n: ti, ch , phong cch nh vn...).
c) Cc khi nim thuc ni dung v hnh thc ca vn bn vn hc:
+ Cc khi nim thuc ni dung:
- ti: phm vi hin thc cuc sng m tc phm cp ti. V d: ti nng
thn, ti thnh th...
- Ch (hay t tng- ch ): l vn m tc phm trc tip t ra trong tc
phm, cng tc l ci m cc hnh tng phi tp trung biu hin. V d: Bi th Cnh
ngy h ca Nguyn Tri c ch l ca ngi cuc sng thi bnh.
- Cm hng ch o l cm hng xuyn sut bi th, nht l nhng bi th trc tip
biu cm. V d: bi Thut hoi ca Phm Ng Lo c cm hng ch o l kht vng
lp cng v nc, tr n tang bng.
+ Nhng khi nim thuc hnh thc:
- Ngn t: l lp v bn ngoi ca tc phm. Ngn t gm cc n v m thanh, t,
ng v cu. ngha do cc n v ngn t trc tip biu th hay gi ra s l cht liu
quan trng nht xy dng hnh tng trong tc phm.
- Kt cu: l mi quan h gia cc yu t cu thnh tc phm. cc yu t thng

c sp xp mt cch ngh thut. Chng hn: cc bi th tht ngn bt c ng lut
thng kt cu theo mu: - Thc- Lun- Kt.
- Th loi: l nhng th thc sng to mang nhng c im ring ca mi loi. V
d: th th tht ngn ng lut, th lc bt, th ph, hch, co v.v... Tc phm Bnh Ng
i co ca Nguyn Tri thuc th co, bi Bch ng giang ph ca Trng Hn Siu
thuc th ph.
d) Ni dung v hnh thc ca vn bn vn hc c quan h vi nhau gn b, hu c.
V d: khi ni ngn t l lp v ca tc phm, thuc hnh thc, nhng ngha ca n, tt
c nhng ni dung hm n u do ngn t gi nn; cho nn, kh c th tch bch u l
hnh thc, u l ni dung ca tc phm vn hc.
TUN 35 2
LM VN:
TR BI S 7
YU CU:
Bi vit s 7 l bi vn ngh lun tng hp. Sau tit tr bi, HS cn t nh gi li
cc mt sau y:
- Kin thc l thuyt v vn ngh lun (Phn bit vi t s, miu t, biu cm...).
- K nng phn tch ng cha? ( xc nh c ni dung yu cu, phm vi
t liu mt cch r rng, chnh xc cha?).
- Kin thc c hiu tc phm: nhng tri thc lin quan n tc phm vn hc
c x l ng mc cha?
- Tri thc i sng- x hi c vn dng ph hp cha? (Tu theo yu cu ca
).
Ngoi ra, trong bi vit, cng cn lu cc yu cu v cch dng t, cu vn, hnh
vn, din t v ch vit, trnh by...
Sau khi t nh gi, HS cn c bin php sa cha: nu thiu st thuc v kin
thc, cn khn trng t hc hi, bi dng cho mnh bng cch c li sch v quan
tm n i sng x hi; nu thiu st thuc v k nng, cn tch cc tp vit. Yu cu
sau bi hc ny, HS phi t vit c mt bi vn ngh lun hon chnh.
N TP PHN LM VN
A- MC TIU
1- n li nhng kin thc v:

a- Cc kiu vn bn hc THCS v nng cao lp 10.
b- Cc kiu vn bn hc lp 10.
2- Rn luyn k nng vit cc bi lm vn thuc cc kiu vn bn hc, chun b
tt cho bi thi cui nm.
B- HNG DN N TP
I- L THUYT
Cu 1- Nu c im ca cc kiu vn bn t s, thuyt minh, ngh lun v cc yu

cu kt hp chng trong thc th vit vn bn. Cho bit v sao cn kt hp cc kiu vn
bn vi nhau?
Gi :
+ c im ca vn bn t s: k li, trnh by li s vic, cu chuyn mt cch c
trnh t...
+ c im ca vn bn thuyt minh: Gii thiu mt s nt c bn v i tng
thuyt phc ngi nghe theo quan im ca ngi vit.
+ c im ca vn bn ngh lun: Dng l l, v thc t phn tch, chng minh,
bnh lun... mt vn thuc vn hc hay i sng.
+ S d cn kt hp cc loi vn bn ny v chng c quan h hu c trong thc t,
v v khi vit, nu c kt hp, cht lng bi vit s tt hn.
Cu 2- S vic v chi tit tiu biu trong vn bn t s l g? Cho bit cch chn
s vic v chi tit tiu biu khi vit kiu vn bn ny?
Gi :
+ S vic v chi tit tiu biu l nhng s vic, chi tit ni bt nht, biu th tp
trung nht t tng, ch ca tc phm t s.
+ Khi vit vn bn t s, mun la chn cc s vic, chi tit tiu biu, cn c cng
quan st, suy ngm, so snh, lin tng, tng tng..., nhm pht hin ra nhng s vic,
chi tit no c ngha nht, gip cho vic bc l ch , xy dng tnh cch nhn vt
c r nt nht.
Cu 3- Trnh by cch lp dn , vit on vn t s c s dng cc yu t miu t
v biu cm.
Gi :
lp dn cho mt bi vn t s c s dng yu t miu t v biu cm, cn lu
nhng im sau y:
+ Dn cng tng t nh dn ca bi vn t s bnh thng khc.
+ Tuy nhin, trong thn bi (phn chnh ca chuyn), cn b tr cc on c th
miu t v biu cm i vi nhn vt, hon cnh nhn vt. Trong phn kt cng thng
c nhng on biu cm.
+ Ch : Khng nn miu t v biu cm lan man, ch nn tp trung khc ho hnh
tng nhn vt, nh miu t ngoi hnh, miu t ni tm, miu t v biu cm v hon
cnh nhn vt v.v...
Cu 4- Trnh by cc phng php thuyt minh thng c s dng trong mt bi
vn thuyt minh.
Gi :
Phng php thuyt minh l mt h thng nhng cch thc c s dng nhm t
c mc ch t ra. Phng php thuyt minh rt quan trng i vi bi vn thuyt
minh. Nm c phng php, ngi vit (ngi ni) mi truyn t n ngi c
(ngi nghe) nhng hiu bit v s vt, s vic, hin tng mt cch hiu qu.
Cc phng php thuyt minh hc THCS gm: nu nh ngha, lit k, nu v
d, dng s liu, so snh, phn loi, phn tch.
lp 10, cc phng php thuyt minh trn c cng c v nng cao. Ngoi ra,
chng trnh cn gii thiu mt s phng php mi khc, nh: thuyt minh bng cch
ch thch; thuyt minh bng cch ging gii nguyn nhn- kt qu (Xem bi hc tun 23).
Cu 5- Lm th no vit c mt bi vn thuyt minh chun xc v hp dn?
Gi :
Vn bn thuyt minh c mc ch cung cp cho ngi nghe (ngi c) nhng tri
thc v s vt khch quan. Cho nn vn bn trc ht cn chun xc.
Mun chun xc cn ch tm hiu thu o trc khi vit; thu thp ti liu tham
kho, ch n thi im xut bn ca cc ti liu c th cp nht nhng tm ti pht
kin mi cng nh thy c nhng thay i thng c.
Vn thuyt minh cn c nhim v c trng, l thuyt phc c ngi c
(ngi nghe). Bi vit v th cn to c hp dn.
Mun lm cho vn bn hp dn cn a ra nhng chi tit c th, sinh ng, nhng
con s chnh xc; so snh lm ni bt s khc bit, khc su vo tr nh ngi c
(ngi nghe); lm cho cu vn thuyt minh bin ho linh hot; khi cn nn phi hp
nhiu loi kin thc i tng thuyt minh c soi ri t nhiu mt.
Cu 6- Trnh by cch lp dn v vit cc on vn thuyt minh.
Gi :
+ Cch lp dn cho bi vn thuyt minh:
Mun lp dn cho bi vn thuyt minh, cn nm vng cc kin thc cn thit v
dn v c k nng xy dng dn ni chung; c y tri thc cn thit cho bi thuyt
minh ca mnh; v cui cng, cn sp xp cc theo trnh t hp l.
+ Cch vit on m u ca bi vn thuyt minh: cn nu ti bi vit (nh gii
thiu i tng no?); cho ngi c bit mc ch thuyt minh ca bi vit; nu ngha
v tm quan trng ca i tng thuyt minh thu ht ngi c (ngi nghe)....
+ Cch vit phn thn bi: Tu theo tng bi vn c th la chn cch vit ph
hp. Trong phn thn bi c nhiu on vn vi nhng mc ch, ni dung khc nhau.
Thng thng, c th xc nh nhng on vn sau:
- on vn cung cp tri thc (thng bo). Trong on vn ny, cn cung cp nhng
thng tin chnh xc, cp nht v quan trng hn l nhng thng tin phi c la
chn, phc v cho mc ch thuyt minh .
- on vn lp lun: Dng l l phn tch thng tin, ch r ngha ca cc thng
tin y c lin quan n mc tiu thuyt minh nh th no.
- on vn thuyt phc: y l on trc tip tc ng n cm xc, suy ngh ca
ngi nghe (ngi c). Tu theo i tng ngi nghe (mgi c) c nhng li l
thuyt phc ph hp.
+ Cch vit phn kt bi: Tr li vi ti ca vn bn thuyt minh, lu li nhng
n tng ngi nghe (ngi c).
Cu 7- Trnh by v cu to ca mt lp lun, cc thao tc ngh lun v cch lp
dn bi vn ngh lun.
Gi :
+ Cu to ca mt lp lun:
Lp lun gm lun im, lun c, lun chng.
Lun im l vn c a ra bn bc.Lun c l nhng c s lm ch da
v mt l lun v thc tin. Lun chng l nhng v d thc t nhm chng minh cho lun
im, lun c.
+ Cc thao tc ngh lun:
Thao tc ngh lun l nhng ng tc c thc hin theo trnh t v yu cu k
thut c qui nh trong hot ng ngh lun.
Cc thao tc ngh lun gm: phn tch, tng hp, din dch, qui np v so snh.
+ Mun lp c dn cho bi ngh lun, cn:
- Nhn thc ng bi ngh lun (kiu bi ngh lun, vn ngh lun, phm vi ti
liu).
- Tm cho bi vn. Tm chnh l tm ra cc lun im, lun c, t khi qut n

c th, chi tit.
- Lp dn l vic la chn, sp xp, trin khai cc lun im, lun c lng vo b
cc ba phn sao cho hp l.
Cu 8- Trnh by yu cu v cch thc tm tt vn bn t s, vn bn thuyt minh.
Gi :
+ Yu cu v cch thc tm tt vn bn t s:
- Yu cu tm tt vn bn t s l k li hoc vit li mt cch ngn gn nhng
chuyn c bn xy ra vi nhn vt chnh. Tm tt phi trung thnh vi vn bn gc.
- Cch thc tm tt vn bn t s:
- c k vn bn, nm c kt cu, nhn vt, mu thun, xung t...
- K li cc chi tit chnh da theo kt cu, b cc, sao cho bt ra mu thun, xung
t.
Vi yu cu tm tt nhn vt chnh nhng khng theo im nhn ca truyn, phi
xy dng kt cu mi, theo im nhn mi.
+ Yu cu v cch thc tm tt vn bn thuyt minh:
- Yu cu: Tm tt phi r rng, chnh xc, st vi ni dung c bn ca vn bn
gc.
- Mun tm tt mt vn bn thuyt minh ta cn xc nh mc ch yu cu tm tt;
Cu 9- Nu c im v cch vit k hoch c nhn, qung co.
Gi :
+ c im v cch vit k hoch c nhn:
- c im ca k hoch c nhn:
+ V ni dung: K hoch c nhn l bn d kin nhng cng vic sp ti ca c
nhn.
+ V hnh thc: K hoch c nhn c trnh by mt cch khoa hc, c th v
thi gan, mc tiu cn t...
- Cch vit bn k hoch c nhn:
Ngoi tiu , k hoch c nhn c 2 phn:
- Phn u: ghi r h tn, a ch (nu cn).
- Phn hai: nu ni dung cng vic, thi gian, a im v d kin kt qu t c.
Li vn ngn gn, gin lc, nn k bng.
+ c im v cch vit qung co:
- c im qung co:
+ V ni dung: l nhng thng tin v sn phm hoc v loi dch v.
+ V hnh thc: sc tch, hp dn v kch thch tm l khch hng.
- Cch vit qung co:
+ Chn ni dung qung co. Ni dung thng tin phi c o, hp dn, gy n
tng, th hin tnh u vit ca sn phm hay loi dch v.
+ Chn hnh thc qung co: Qui np, hay so snh; s dng t ng khng nh
tuyt i.
Cu 10- Nu cch thc trnh by mt vn .
Gi :
Trc khi trnh by, cn tm hiu trnh hc vn, yu cu, tm l, s thch ca

ngi nghe; la chn ni dung v lp dn cho bi trnh by.
Cc bc trnh by thng theo th t:
- Cho hi, t gii thiu.
- Ln lt trnh by cc ni dung nh.
- Kt thc v cm n.
II- LUYN TP
Bi tp 1- Lp dn , vit cc kiu on vn trong vn t s, thuyt minh.
Gi :
+ HS xem li cc bi tp v lp dn , vit cc kiu on vn trong vn t s (tun 4
v tun 10 trong ti liu ny).
+ HS xem li cc bi tp v lp dn , vit cc kiu on vn trong vn thuyt minh
(tun 18 v tun 24 trong ti liu ny).
Bi tp 2- Hy tm tt ni dung cc bi: Khi qut vn hc dn gian Vit Nam
(Ng vn 10 tp 1), Nguyn Du v bi Vn bn vn hc (Ng vn 10, tp 2).
Gi :
Bi 1- Tm tt bi Khi qut vn hc dn gian Vit Nam (Ng vn 10 tp 1). Bi
vit theo cc :
a- Vn hc dn gian l g? (Vn hc truyn ming, do nhn dn lao ng sng tc
v lu truyn, phc v cc sinh hot khc nhau ca cng ng).
b- c trng c bn ca vn hc dn gian (Tnh truyn ming, tnh tp th, tnh
thc hnh).
c- Cc th loi ca vn hc dn gian (12 th loi chnh: thn thoi, s thi, truyn
thuyt, .....). Nu ngn gn khi nim v mi th loi.
d- Nhng gi tr c bn ca vn hc dn gian:
- Kho tri thc bch khoa ca nhn dn cc dn tc.
- Gio dc o l lm ngi.
- Gi tr ngh thut: vn hc dn gian mang m bn sc dn tc.
Bi 2- Tm tt bi Nguyn Du (Ng vn 10, tp 2, tun 28).
Cc chnh:
a- Thn th, s nghip: Nguyn Du xut thn trong mt gia nh i qu tc c
nhiu i v nhiu ngi lm quan to.
- Cuc i Nguyn Du tri qua nhiu thng trm trong mt thi i y bin ng.
Ln 10 tui, Nguyn Du m ci c cha ln m, Nh L sp (1789), Nguyn Du sng
cuc i phiu dt, chm ni long ong. Hn 10 nm gi bi, sng gn nhn dn, thm
tha bao ni m lnh kip ngi, Nguyn Du khng nh t tng nhn o trong sng
tc ca mnh. Chnh ni bt hnh ln lm nn mt nh nhn o ch ngha v i.
- Lm quan cho nh Nguyn (1802) ti chc Hc s in Cn Chnh, c c lm
chnh s sang Trung Quc... Nhng c nhng mu thun phc tp ca mt thin ti ng
gia mt giai on lch s y bi kch.
b- Cc sng tc chnh:Thanh Hin thi tp, Nam trung tp ngm, Bc hnh tp lc
(Ch Hn), Truyn Kiu, Vn t thp loi chng sinh(Ch Nm)...
c- Gi tr t tng, ngh thut trong cc sng tc.
+ Gi tr t tng:
- Gi tr hin thc (Phn nh hin thc x hi vi ci nhn su sc; t co s bt
nhn ca bn quan li v th lc tc oai tc qui gh gm ca ng tin...).
- Gi tr nhn o (Nim quan tm su sc n thn phn con ngi; cm hng

bao trm l cm hng xt thng, au n; ngi ca v p con ngi, trn trng nhng
kht vng ca h c bit l kht vng sng, kht vng hnh phc, tnh yu, cng l,...).
+ Gi tr ngh thut: th ch Hn gin d m tinh luyn, ti hoa; th Nm t ti
nh cao rc r; ng gp ln cho s pht trin ting Vit.
d- nh gi chung v thin ti Nguyn Du: mt i thi ho dn tc, danh nhn vn
ho th gii. Thi i, hon cnh gia nh v nng khiu bm sinh to nn thin ti
Nguyn Du. T tng bao trm l ch ngha nhn o.Th ng kt tinh nhng thnh tu
vn ho dn tc.Truyn Kiu l mt kit tc...
Bi 3- Tm tt bi Vn bn vn hc (Ng vn 10, tp 2)
HS xem li bi hc tun 31.
Cc chnh:
1- Khi no mt vn bn c coi l vn bn vn hc (Tiu ch).
a- Phn nh v khm ph cuc sng, bi dng t tng v tm hn, tho mn nhu
cu thm m ca con ngi.
b- Ngn t trong vn bn c nhiu tm ti sng to, c hnh tng mang hm ngha
su sc, phong ph.
c- Thuc mt th loi nht nh vi nhng qui c thm m ring...
2- Cu trc ca vn bn vn hc:
Gm nhiu tng lp: ngn t, hnh tng, hm ngha.
Tun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
MC LC
Tn bi
Trang
- Tng quan vn hc Vit Nam.
- Hot ng giao tip bng ngn ng.
- Khi qut vn hc dn gian Vit Nam.
- Hot ng giao tip bng ngn ng (tip theo).
- Vn bn.
- Vit bi lm vn s 1 (bi lm nh).
- Chin thng Mtao Mxy (Trch am Sn s thi Ty
Nguyn).
- Vn bn (tip theo).
- Truyn An Dng Vng v M Chu, Trng Thy (Truyn
thuyt).
- Lp dn bi vn t s.
- Uy-lt- x tr v (Trch -i- x-s thi Hi Lp).
- Tr bi lm vn s 1.
- Ra-ma buc ti (Trch Ra-ma-i-a-na - s thi n ).
- Chn s vic, chi tit tiu biu trong bi vn t s.
- Tm Cm.
- Miu t v biu cm trong vn t s.
- Nhng n phi bng hai my
- Tam i con g
- Vit bi lm vn s 2: Vn t s.
- Ca dao than thn, yu thng, tnh ngha.
- c im ca ngn ng ni v ngn ng vit.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
- Ca dao hi hc.
- Luyn tp vit on vn t s.
- n tp vn hc dn gian Vit Nam.
- Tr bi vit s 2
- Khi qut vn hc Vit Nam t th k X n th k XIX
- Phong cch ngn ng sinh hot.
- T lng (Thut hoi - Phm Ng Lo).
- Cnh ngy h (Bo knh cnh gii, bi 43 - Nguyn Tri)
- Tm tt vn bn t s.
- Vit bi lm vn s 3: Vn t s (bi lm nh).
- Nhn - Nguyn Bnh Khim.
- c Tiu Thanh k (c Tiu Thanh k- Nguyn Du)
- Phong cch ngn ng sinh hot (tip theo)
- Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng
(Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng - L
Bch).
- Thc hnh php tu t n d v hon d.
- Cm xc ma thu (Thu hng - Ph).
- Trnh by mt vn .
- Tr bi lm vn s 3.
- Lp k hoch c nhn.
- Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh.
- Lp dn bi vn thuyt minh.
- Ph sng Bch ng (Bch ng giang ph - Trng Hn
Siu).
- Nguyn Tri.
- Vit bi lm vn s 4: Vn thuyt minh (bi lm nh).
- i co bnh Ng (Bnh Ng i co - Nguyn Tri).
- Tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh.
- Ta Trch dim thi tp (Trch dim thi tp t - Hong
c Lng).
- Khi qut lch s ting Vit.
- Hng oi Vng Trn Quc Tun (Trch i Vit s
k ton th- Ng S Lin)
- Tr bi lm vn s 4.
- Phng php thuyt minh.
- Vit bi lm vn s 5: Vn thuyt minh (Bi lm lp).
- Chuyn chc phn s n Tn Vin (Nguyn D)
- Luyn tp vit on vn bn thuyt minh.
- Nhng yu cu v s dng ting Vit.
- Tm tt vn bn thuyt minh.
- Hi trng C Thnh (Trch Tam quc din ngha - La Qun
Trung).
- Tr bi lm vn s 5.
- Vit bi lm vn s 6: Vn thuyt minh vn hc (Bi lm
nh).
27
28
29
30
31
32
33
34
35
- Tnh cnh l loi ca ngi chinh ph (Trch Chinh ph

ngm - ng Trn Cn; on Th im).
- Lp dn bi vn ngh lun.
- Nguyn Du.
- Phong cch ngn ng ngh thut.
- Trao duyn (Trch Truyn Kiu - Nguyn Du)
- Ni thng mnh (Trch Truyn Kiu- Nguyn Du)
- Lp lun trong vn ngh lun.
- Ch kh anh hng (Trch Truyn Kiu- Nguyn Du).
- Tr bi lm vn s 6.
- Vn bn vn hc.
- Thc hnh cc php tu t: php ip v php i.
- Ni dung v hnh thc ca vn bn vn hc.
- Cc thao tc ngh lun.
- Vit bi vn s 7: Vn ngh lun (Bi lm nh).
- n tp phn ting Vit
- Luyn tp vit on vn ngh lun.
- Vit qung co.
- Tng kt phn vn hc.
- Tr bi lm vn s 7.
- n tp phn lm vn.

Hvfvdgvhbjnmjhbgfrtyu Hoc Tot Van 10 Tap 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hvfvdgvhbjnmjhbgfrtyu Hoc Tot Van 10 Tap 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TUN 19 2

Bi tp - Nu v tr ca chin thng Bch ng trong lch s v ti Bch ng

A- NHNG KIN THC CN NM VNG

1. Nguyn Tri l mt v anh hng dn tc, nhn vt ton ti s mt trong lch s

VIT BI LM VN S 4: VN THUYT MINH

1. lm tt bi lm vn s 4, HS cn c tri thc v ni dung phi trnh by, thuyt

1: Vit mt bi vn thuyt minh v vai tr ca cy ci (hoc ca rng, ca cc

Nu suy ngh ca bn thn trc tc hi ca ma tu v nhc nh mi ngi hy

1. Bnh Ng i co l bn anh hng ca bt h ca dn tc Vit Nam, mt "ng

- on 1: Khng nh t tng nhn ngha v chn l c lp dn tc ca nc i

y l ngh thut dng ci v cng ni v ci v cng.

Gic Minh phi ngha

i Vit chnh ngha

(Ca ngi cuc kh.ngh. L.Sn)

S kt cu trn cho thy tnh chnh lun mu mc ca mt ng vn chnh lun.

TNH CHUN XC HP DN CA VN BN THUYT MINH

1. Vn bn thuyt minh nhm cung cp nhng tri thc v s vt khch quan. V vy

I- Bi luyn tp v tnh chun xc trong vn bn thuyt minh:

hp rng,... lm sng t lun im. Lun im khi qut tr nn c th, d hiu. V

BI TA SCH TRCH DIM THI TP

A- NHNG KIN THC V K NNG CN NM VNG

KHI QUT LCH S TING VIT

A- NHNG KIN THC CN NM VNG

I- V lch s ting Vit: Ting Vit l ngn ng ca dn tc Vit, c ngun gc c

1- Ting Vit trong thi k dng nc.

Bi tp 1- Tm v d minh ho cho cc bin php Vit ho t ng Hn c vay

Trong qu trnh pht biu cn minh ho bng cc v d.

HNG O I VNG TRN QUC TUN

1. Ra i thi k vn, s, trit bt phn, i Vit s k ton th l cun sch bin

Li trnh by ca Trn Quc Tun vi vua c ni dung:

PHNG PHP THUYT MINH

I- n tp cc phng php thuyt minh hc:

on trch thuyt minh v cc bt danh ca Ba- s. T bt danh Mu-n-phu-sa, bt

ch yu mc d c ni ngn hn nim say m cy chui ca Ba-s. y chnh l mi

VIT BI LM VN S 5: VN THUYT MINH

1. Bi vit s 5 thuc kiu bi vn thuyt minh. Cn nm vng c im, yu cu,

1: Gii thiu mt danh lam thng cnh ca t nc, qu hng.

CHUYN CHC PHN S N TN VIN

1. Chuyn chc Phn s n Tn Vin l mt truyn c sc trong Truyn k mn

n gic ngoi xm, t co s cu kt ca thn quyn, phn nh hin thc x hi vi ci

na, trc khi t, T Vn "tm gi sch s, khn tri" ri mi "chm la t n".

cn tr v; cht nhn chc phn s n Tn Vin). iu ng ni y l ct li hin

LUYN TP VIT ON VN THUYT MINH

1. Nm vng cc kin thc v on vn thuyt minh v cc k nng vit on vn

thn on, kt on. M on c nhim v gii thiu chung. cc trong thn on c th

I- Luyn tp thc hnh ti lp:

Chu Vn An tn t l Linh Trit, tn hiu l Tiu n, ngi lng Vn thn, x

NHNG YU CU V S DNG TING VIT

1. S dng ting Vit ng v hay cn t yu cu v tnh chnh xc v tnh ngh

- V ng m v ch vit, cn pht m theo h thng ng m tiu chun ca ting

- Sai v kt hp t, ch c th ni hoc vit l "mc cc bnh truyn nhim, khng

C on vn khng c cu no sai nhng ci sai ca on vn ch yu li mi lin

l sng qu lu, hn nht. Php chuyn ngha ny c th ho nhng iu tru tng, v

- Mt s t ng din t khng r rng.

1. Tm tt vn bn thuyt minh nhm mc ch hiu v nm c nhng ni

I- Cch tm tt vn bn thuyt minh:

b. i chiu vi vn bn gc (thuyt minh v cuc i v s nghip vn chng

- c k vn bn gc nm vng ni dung vn bn gc, lu nhng ni dung

* Phn kt (tip theo n ht): Nhn mnh v p nn ho, nn th khi ngun cm

1. La Qun Trung l mt tc gia vn hc ni ting. Tam quc din ngha l b tiu

kt ngha vn o Trng Phi bt gin, khng ng iu nh thm du vo la,

VIT BI LM VN S 6: VN THUYT MINH VN HC

1. Bi vit s 6 l bi vit vn bn thuyt minh v tc gia v tc phm vn hc. Cn