B CNG THNG

TRNG CAO NG CNG NGHIP V XY DNG

BI GING MN HC

TRANG B IN
(Lu hnh ni b)

Ngi bin son:

L Th H

Ung B, nm 2010

Li ni u

Cng vi s pht trin chung ca t nc, cc ngnh cng nghip t

ng ho pht trin, nhm thay th mt phn cho con ngi, gim bt nhn
cng v chi ph. Cc dy chuyn t ng ho sn xut l cn thit trong cc
nh my, x nghip, do vic cung cp, s dng cc thit b lp t
mt dy chuyn l v cng quan trng. Cc s , mch in, u ni cc
thit b, iu khin dy chuyn hot ng, cn i hi ngi cng nhn
phi c kin thc. Mn hc " Trang b in" l mn chuyn ngnh nhm
cung cp kin thc c bn cho Sinh vin h trung cp chuyn nghip, sau
khi ra trng c th m ng c cng vic c th ti cc Nh my, x
nghip. ng thi gip Sinh vin hiu su hn bn cht, cng nh thm
nhp thc t, cng c nng cao trnh chuyn mn. c bit i vi
trng Cao ng Cng nghip v Xy dng - Ung B, bi ging " Trang
b in" l ti liu quan trng, c ngha thit thc cho vic ging dy ca
gio vin v hc tp ca Sinh vin h trung cp chuyn nghip, bi ging
ny c phn tch gm ba chng ch yu l :
* CHNG I: CC NGUYN TC IU KHIN T NG TRUYN NG
IN
* CHNG II: TRANG B IN-IN T MY GIA CNG KIM LOI
* CHNG III: TRANG B IN-IN T my cng nghip dng chung

Trong qu trnh bin son bi ging, khng trnh khi khim khuyt,
tc gi rt mong s cng tc v gp ph bnh ca bn c, ngy mt
hon thin hn.

Tc gi bin son
L Th H

CHNG 1: CC NGUYN TC IU KHIN T NG TRUYN

NG IN
Chc nng c bn ca mt h iu khin t ng qu trnh m my, hm,
o chiu quay hoc iu khin theo mt chng trnh nh sn no .
Mt s h thng iu khin t ng truyn ng in c th s dng cc
phn t c tip im hoc khng c tip im.
m bo iu khin t ng qu trnh ( m my, hm my, o chiu
quay...)theo mt qui lut nh sn, ngi ta thng s dng 1 s nguyn tc m
ta s ln lt cp sau y.
1.1 NGUYN TC IU KHIN THEO THI GIAN
Ta xt 1 s s dng nguyn tc iu khin theo thi gian i vi qu trnh m
my, o chiu quay v hm ng nng 1 ng c khng ng b3 pha roto du
qun. Phn t tc ng sau tng khong thi gian nh sn l cc r le thi gian.

Hnh 1.1:
1.1.1M my ng c .
ng c c th m my theo 2 chiu.
Gi s m my quay thun:
Sau khi ng aptmt AP1, AP2, n nt quay thun MT(3-5) cng tc t KT c in.
2

. ng cc tip im ng lc KT cp in cho stato ng c.

. ng tip im duy tr KT(3-5) t cp in khi thi n nt MT.
. ng tip im Kt(3-13) cp in cho mch s l in tr ph roto.
. M tip im KT(9-11) ct mch in cun ht cng tc t KN khng cho
cun KN c in khi chy thun, trnh ngn mch 2 pha mch lc nu cun KT
v cun KN cng tc ng. y l kiu kha cho v in.
. M tip im KT (25- 27) ct in cun ht cng tc t hm ng nngH.
ng c m my vi ton b in tr r1, r2 a vo mch roto, tc ng c
c tng dntheo ng c tnh c 1 t A n B. Do tip im KT (3-13)
ng, cun ht ca r le thi gian Rth1 c in.
Sau 1 khong thi gian T1 th n tc ng v dng tip imRth1(13-17 ca n
cung cp in cho cun cng tc t K1.
Cun cng tc t K1 tc ng s:
ng tip im lc K1 mch roto loi in tr r1 ra khi mch roto.
ng c chuyn sang lm vic trn ng c tnh 2 t C n D.
. ng K1(17-21) cp in cho r le Rth2.
Sau khong thi gian T2 = t1 - t2 th r le Rth2 tc ng .
. ng Rth2(21-23) cp in cho cun cng tc t K2.
. M Rth2(17-19) ct in cho cun cng tc t K1.
Cng tc t K2 tc ng s :
+ ng tip im lc K2 mch roto. Loi nt in tr r2 ra khi mch roto.
ng c lm vic vi mmen ti Mc. Qu trnh m my kt thc.
+ ng tip im K2(3- 23) t duy tr.
+ M tip im K2(13-15) ct in cho r le thi gian Rth1. T ct
in cun K1, Rth2 . Nh vy, khi ng c quay thun, ch c KT v K2 lm vic
nn s kh c lm vic l ti thiu.
1.1.2. Dng my
n nt dng D(1-3) m mch (1-3) ng thi ng mch (1-25).
. Cng tc t KT, K2 mt in s ct in li cp vo stato v ni cc cp in
tr r1, r2 vo mch roto tin hnh qu trnh hm ng nng.
. Tip im KT(25-27) ng li, cp in cho cun cng tc t hm ng nng H.
Cun cng tc t H c in s:
. ng cc tip im lc H mch stato cp in 1 chiu kch t cho ng
c. ng c c hm ng nng kch t c lp vi in tr hm l:
rh = r1+ r2.
. ng c chuyn im lm vic t LV trn ng c tnh t nhin sang im
F trn ng c tnh hm ng nng 3 v lm vic ch my pht t f v 0.
. ng tip im H(1-25) duy tr.
. M tip im H( 6-8) t khng cho KT hoc KN c in khi hm hay ni
cch khc l khng th m my ng c khi ang hm.
. ng tip im H (25- 33) cp in cho r le thi gian Rth3 v sau
khong thi gian T3 n s tc ng m tip im Rth3 (29-31) ct in cho cun
cng tc t H v n lt mnh, cng tc t H ct in li Rth3.
Qu trnh hm ng nng kch t c lp kt thc. Thi gian T3 c chnh
nh sao cho tc ng c gn bng 0.
3

1.1.3. M my quay ngc.

n nt MN cp in cho cun cng tc t KN. Cng tc t KN s ng
in mch lc vi o ch hai pha B v C cho nhau ng c quay ngc.
Qu trnh m my xy ra hon ton tng t nh khi n nt MT trong trng
hp quay thun.
1.1.4. Bo v.
Mch c bo v qu ti nh lu di bng cc r le nhit. Khi qu ti nh ko
di qu thi gian cho php cc r le nhit RN1, RN2 s tc ng, m cc tip im
RN1 (4-6), hoc RN2(2-4) ct in cun KTkhi ng c quay thun hay cun
cng tc t KN khi ng quay ngc.Sau khi x l s c qu ti th cc tip im
RN1, RN2 cng khng t ng li c. Mun ng ta phi n phc hi.
Bo v qu ti ln, ngn mch nh 2 aptmt AP1, AP2.
1.2.NGUyN TC IU KHIN THEO TC
Vic iu khin theo nguyn tc tc da trn c s kim tra trc tip hoc
gim tip tc ti thi im cn ra lnh iu khin.
Kim tra trc tip c th dng r le kim tra tc ly tm. Kim tra gin
tip c th dng my pht tc thng qua gi tr in p pht ra t l vi tc Un
hoc thng qua sut in ng ca ng c t l vi tc E = K .
Ta xt s iu khin m my ng c 1 chiu kch t song song qua 3
cp in tr nh h nh v .

Khi ng cu dao CD, ng c c cp in kch t.

n nt m my M, cun cng tc t c in s ng tip im song song vi
nt M t duy tr v ng cc tip mch lc , cp in cho phn ng ng
c. ng c c m my vi ton b in tr ph (r1 + r2 + r3 ) v lm vic
trn ng c tnh c 1 t A1 n A. Tc ng c tng dn t 0 n. Ti
thi im t1 (ng vi im A) in p t ln cun ht cng tc t K1 l :
U1 = E +I2 ( R + r3 + r2) = K1 + I2 ( R + r3 + r2).
Cng tc t K1 c chnh nh cc ng in p U1 tip im K1 mc
song song vi in tr r1 s ng ni tt r1. ng c chuyn sang lm vic
trn ng c tnh c 2 vi mmen ln hn v tip tc tng tc t im B1 (tc
) n im B (tc ).

Ti thi im t2 (ng vi im B) in p t trn trn cun ht K2 l:

U1 = E +I2 (R + r3) = K 2+ I2 (R + r3 )

Cng tc t K2 c chnh nh tc ng in p U2 Tip im K2 ni

tt r2. ng c chuyn sang lm vic trn ng c tnh c vi m men ln
hn v li tip tc tng tc 1( im C1) ln tc 2 (im C).
Ti thi im t3 ( ng vi im C) in p t trn trn cun ht K 3 l:
U1 = E +I2 R = K 3+ I2 R.
Cng tc t K3 c chnh nh tc ng in p U3 Tip im K3 ni tt
r3. ng c chuyn sang lm vic trn ng c tnh c t nhin ti im D1 v
tng tc t 3 ln tc lm vic lv. Qu trnh m my kt thc.
Khi dng, n nt D ct in cun cng tc t K. S tr v trng thi
ban u. ng c c dng t do.
1.3 NGUYN TC IU KHIN THEO DNG IN
Vic iu khin theo nguyn tc dng in da trn c s vic kim tra dng
in nh tc ng ca r le dng in ti thi im cn ra lnh iu khin.
Xt s m my ng c 1chiu kch t ni tip qua 1 cp in tr nh
hnh v.

n nt m my M, cng tc t K c in s cp in cho ng c m
my vi in tr ph r. Dng in m my ban u l I 1, rle dng in chnh
nh cun ht dng in : Iht I1.
Nn khi bt u ng in l RD ht ngay ct mch cng tc t K1. Ngoi
ra r le kha RK cng khng cho K1 ht ngay sau khi cng tc t K ht v RK
c chn sao cho thi gian tc ng ca n ln hn thi gian tc ng ca RD.
Do vy mch K1 b ct bi RD trc khi tip im RK ng.
in tr c a vo mch ng c lc m my
Trong qu trnh tng tc theo ng c tnh c t im A n im B,
dng in ng c gim dn t I1 xung. Khi dng m my gim xung n I 2
th r le dng in RD nh. Dng nh RD c chnh nh l: I nh = I 2
Khi RD nh th K1 tc ng , ngt in ra khi mch ng c. ng c
chuyn sang lm vic trn ng c tnh c t nhin ti im C v tip tc
tng tc theo c tnh ny n im lm vic LV. Qu trnh m my kt thc.
2.4NGUYN TC IU KIN THEO V TR ( IU KHIN THEO
HNH TRNH)
Khi i tng iu khin chuyn ng m ti mt s v tr trn hnh trnh
ca n, cn c ln iu khin th dng phng php iu khin theo v tr l
thch hp nht.
Thng c hai cch iu khin theo v tr :
iu khin theo v tr n gin nht l dng cc cng tc hnh trnh ( loi
khng tip im) t ti ni cn ra lnh. T nhng lnh mi c a ra. V
d nh my bo ging, mm cp my tin, bung thang my v.v ngi ta t
cng tc hnh trnh, cng tc ny a tn hiu iu khin n c cu dng li
hoc i chiu v.v
Cng c th dng phng php v tr tng ng cho lnh iu khin theo
v tr thc . V d my ct,dp.
Xt s iu khin ng c khng ng b theo nguyn tc hnh trnh
nh hnh v:

T: Cng tc t iu khin ng c ko vt A theo chiu thun .

N : Cng tc t iu khin ng c ko vt A theo chiu ngc .

BB': hnh trnh chuyn ng vt A

iu khin qu trnh lm vic bng b khng ch t KC. Hn ch hnh trnh
chuyn ng l 2 cng tc hnh trnh KHT v KHN, nguyn l lm vic nh
sau:
Ta quay b khng ch KC v v tr P phi. Tip im KC1 ng cng tc t T
c in , ng ng c vo li in , vt A chuyn ng tnh tin theo chiu
thun . Cui hnh trnh vt A n vo KHT lm tip im KHT m ra nn
cng tc t T mt in -> ng c mt in -> vt A dng li, kt thc qu
trnh chuyn ng theo chiu thun. Ngc li mun cho vt A chuymr ng
theo chiu ngc, ta quay b iu khin Kc sang v tr T (tri) qu trnh xy ra
tng t nh qu trnh thun.
Cc k hiu s dng gii thch hot ng s :
1- A(x) = 1: phn t A dng th x c in (nu l cun dy) hoc ng li
(nu l tip im)
2- A(x) = 0: phn t A dng th x mt in (nu l cun dy) hoc m
ra (nu l tip im)
3- A(x,y): phn t A gia hai dng x v y hoc hai im x,y.
4- A(l): phn t A trn mch ng lc
V d:
- G(l) = 1: tip im G mch ng lc ng (tr 33)
- K2(l) = 0 : tip im K2 mch ng lc m (tr33).
- n nt M1(22) LT(22) = 1, LT(17) = 1, + LT(22,23) = 1:
khi n nt M1 dng 22 th cun dy rle LT dng 22 c in lm cho tip
im LT dng 17 ng, ng thi tip im LT gia dng
22 v 23 ng.(tr36)
- R8(15-13) = 1, +R8(1-3) = 1, R(5-9): tip im R8 gia im 15 v 13
ng li, ng thi tip im R8 gia im 1 v 3 cng ng lm
cho in tr R(5-9) (tr40)
CHNG II.TRANG B IN MY CT KIM LOI
My ct kim loi c dng gia cng cc chi tit kim loi bng cch ct
bt cc lp kim loi tha, sau khi gia cng c hnh dng gn ng yu
cu (gia cng th) hoc tho mn hon ton yu cu t hng vi chnh
xc nht nh v kch thc v bng cn thit ca b mt gia cng (gia cng
tinh).
2.1. Cc yu cu chnh v nhng c im cng ngh c trng ca
trang b in v t ng ho cc my ct kim loi
My ct kim loi theo s lng v chng loi chim v tr hng u trong
tt c cc my cng nghip.
2.1.1. Phn loi my ct kim loi
My ct kim loi gm nhiu chng loi v rt a dng trong tng nhm
my, nhng c th phn loi chng da trn cc c im sau: Phn loi my ct
kim loi theo nh hnh 1.1

Hnh 1.1 S phn loi cc my ct kim loi

- Ty thuc vo qu trnh cng ngh c trng bi phng php gia cng,
dng dao, c tnh chuyn ng v.v, cc my ct c chia thnh cc my
c bn: tin, phay; bo, khoan doa, mi v cc nhm my khc nh gia cng
rng, ren vt v.v
- Theo c im ca qu trnh sn xut, c th chia thnh cc my vn
nng, chuyn dng v c bit. My vn nng l cc my c th thc hin
c cc phng php gia cng khc nhau nh tin, khoan, gia cng rng v.v
gia cng cc chi tit khc nhau v hnh dng v kch thc. Cc my
chuyn dng l cc my gian cng cc chi tit c cng hnh dng nhng
c kch thc khc nhau. My c bit l cc my ch thc hin gia cng cc
chi tit c cng hnh dng v kch thc.
- Theo kch thc v trng lng chi tit gia cng trn my, c th chia
ma ct kim loi thnh cc my bnh thng (<10.000kG), cc my c ln
(<30.000kG), cc my c nng (<100.000kG) v cc my rt nng
(>100.000kG)
- Theo chnh xc gia cng, c th chia thnh my c chnh xc bnh
thng, cao v rt cao.
2.1.2 Cc chuyn ng v cc dng gia cng in hnh trn MCKL
Trn MCKL, c hai loi chuyn ng ch yu: chuyn ng c bn v
chuyn ng ph
Chuyn ng c bn l chuyn ng tng i ca dao ct so vi phi
m bo qu trnh ct gt. Chuyn ng ny chia ra: chuyn ng chnh v
chuyn ng n dao
- Chuyn ng chnh (chuyn ng lm vic) l chuyn ng thc hin qu
trnh ct gt kim loi bng dao ct.
- Chuyn ng n dao l cc chuyn ng x dch ca dao hoc phi to ra
mt lp phi mi.
Chuyn ng ph l nhng chuyn ng khng lin quan trc tip n qu
trnh ct gt, chng cn thit khi chun b gia cng, nng cao hiu sut v cht
lng gia cng, hiu chnh my v.v V d nh di chuyn nhanh bn hoc hi
trong my tin, ni sit x trn tr trong my khoan cn, nng h x trong dao
trong my bo ging, bm du ca h thng bi trn, bm nc lm mt v.v
Cc chuyn ng chnh, n dao c th l chuyn ng quay hoc chuyn
ng tnh tin ca dao hoc phi.

Trn hnh 1-2 biu din cc dng gia cng in hnh c thc hin trn cc
MCKL.
- Gia cng trn my tin (hnh 1-2a): n - tc quay ca chi tit (chuyn
ng chnh); v - vn tc x dch ca dao ct vo chi tit (chuyn ng n dao).
- Gia cng trn my khoan (hnh 1-2b): n- tc quay ca mi khoan
(chuyn ng chnh); v- chuyn ng tnh tin ca mi khoan vo chi tit
(chuyn ng n dao).
- Gia cng trn my phay (hnh 1-2c): n- tc quay ca dao phay
(chuyn ng chnh); v- chuyn ng tnh tin ca phi (chuyn ng n dao).
- Gia cng trn my mi trn ngoi (hnh 1.2d): n- tc quay ca
mi(chuyn ng chnh); v- chuyn ng tnh tin ca mi vo chi tit
(chuyn ng n dao).
- Gia cng trn my bo ging (hnh 1-2e): vt, vn- chuyn ng qua
li ca bn (chuyn ng chnh), chuyn ng di chuyn ca dao theo chiu
ngang ca bn (chuyn ng n dao).

2.1.3. Cc thit b in chuyn dng dng trong cc my ct gt kim

loi.
1. Nam chm in: thng dng iu khin cc van thu lc, van kh nn,
iu khin ng ct ly hp ma st, ly hp in t v dng hm ng c in.
Nam chm in dng trong cc my ct gt kim loi l nam chm in xoay
chiu c lc ht t 10N n 80N vi hnh trnh ca phn ng (li nam chm) t
5 n 15mm.

Nguyn l lm vic ca nam chm in nh sau: khi cp ngun cho

cun dy 2 s xut hin t thng khp kn theo mch t 1. S tc dng tng h
gia t thng v dng in trong cun dy s sinh ra mt lc ko ht phn ng
4 vo su trong nam chm in. Thanh dn hng 3 c chc nng gim h s
ma st gia phn ng v mch t, m bo cho phn ng khng b ht lch.

c tnh quan trng nht ca nam chm in l c tnh c (c tnh lc

ko). N biu dim s ph thuc gia lc ko sinh ra ca nam chm in v
hnh trnh ca phn ng F = f(). c tnh c biu din trn hnh 1-4.
2. Bn t: dng cp chi tit gian cng trn cc my mi mt
phng (hnh 1.5).
Cu to ca bn t gm: hp st non 1 vi cc cc li 2, cun dy 3, bn t 4
c lt cc tm mng 5 bng vt liu khng nhim t. Khi cp ngun 1 chiu
cho cun dy, bn s tr thnh cam chm vi nhiu cp cc: cc bc N v cc
nam S
Bn t c cp ngun 1 chiu (tr s in p c th l 24, 48, 110 v
220V vi cng sut t 100 3000W) t cc b chnh lu dng it bn dn.
Sau khi gia cng xong, mun ly chi tit ra khi bn phi kh t d ca bn t,
thc hin bng cch o cc tnh ngun cp cho bn t.
3.Khp ly hp in t: dng iu chnh tc quay, iu khin ng
c truyn ng: khi ng, o chiu, iu chnh tc v hm. Khp ly hp
in t l khu trung gian ni ng c truyn ng vi my cng tc cho php
thay i tc my cng tc khi tc ng c khng i, thng dng trong
h truyn ng n dao ca cc my ct kim loi.
i vi h truyn ng n dao ca cc my ct gt kim loi, yu cu
duy tr mmen khng i trong ton di iu chnh tc .
V cu to v nguyn l hot ng, ngi ta phn bit hai loi khp ly
hp in t: khp ly hp in t ma st v khp ly hp in t trt.
a) Khp ly hp in t ma st, cu to nh trn hnh 1-6 gm: thn
khp ly hp 3, cun dy 4, cc a ma st 8 v 9, a p 10 v gi kp 11.
Tt c cc phn t k trn c g lp trn bc lt 2 lm t vt liu khng

10

nhim t v bc lt c lp trn trc vo 1 (trc gn vi trc ca ng c

truyn ng). Ngun cp cho cun dy ca ly hp c cp nh sau: cc
m ca ngun c ni vi
thn ca ly hp 3, cc dng ca ngun c cp qua chi than 7 v vnh trt
tip in 6, cn 5 l vnh cch in gia cc dng ca ngun v thn ly hp.
Nguyn l lm vic ca khp ly
hp ma st nh sau: khi cun dy 4
c cp ngun, s to ra mt t
trng khp kn qua cc a ma st.
T trng to ra mt lc ht ko
a ma st 9 v thn ly hp 3. Cc
a ma st 8 v 9 n khp nhau. a
ma st 9 ni vi trc 1 (trc ng c
truyn ng), cn a ma st 8 ni vi
Hnh 1-6 Khp ly hp in t ma st
trc 12 (trc my cng tc).
trt
b) Khp ly hp in t trt. Cu to ca n c biu din trn hnh 1-7.

Hnh 1-7 ly hp ma st trt

Cu to ca n gm hai phn chnh:
Phn ng 1 c gn vi trc ca ng c truyn ng 2 (trc ch
ng) v phn cm 3 ca cun dy kch thch 4 c ni vi trc ca my cng
tc (trc th ng). Ngun cp cho cun dy kch thch 4 l ngun 1 chiu tip
in bng chi than 5 v vnh trt 7 lp trn trc 6.
Nguyn l lm vic ca khp ly hp in t trt nh sau:
Khi cho ng c truyn ng quay v cp ngun cho cun kch
thch, trong phn ng s xut hin sc in ng cm ng, sc in ng
s sinh ra dng in xoy (dng Fuc). S tc dng tng h gia dng in
trong phn ng v t thng ca phn cm s sinh ra mmen in t lm cho
phn cm quay theo cng chiu vi phn ng. H s trt ca khp ly hp ph
thuc vo tr s dng in trong cun kch thch v mmen ca ph ti. Bi
vy, vi mmen ti khng i, khi ta thay i dng in trong cun dy
kch thch s thay i c tc ca my cng tc.
22 Chn h truyn ng v tnh chn cng sut ng c truyn ng
ca my ct gt kim loi

11

2.2.1. Cc h truyn ng thng dng trong my ct gt kim loi

1. i vi chuyn ng chnh ca my tin, khoan, doa, my phay vi tn
s ng ct in khng ln, phm vi iu chnh tc khng rng thng dng h
truyn ng vi ng c khng ng b rto lng sc. iu chnh tc trong cc
my thc hin bng phng php c kh dng hp tc .
2. i vi mt s my khc nh: my tin Rvonve, my doa ngang,
my sc rng yu cu phm vi iu chnh tc rng hn, h truyn ng
trc chnh dng h truyn ng vi ng c khng ng b hai hoc ba cp tc
. Qu trnh thay i tc thc hin bng cch thay i s u dy qun
stato ca ng c thay i s i cc vi cng sut duy tr khng i.
3. i vi mt s my nh: my bo ging, my mi trn, my doa to
v h truyn ng n dao ca mt s my yu cu:
- Phm vi iu chnh tc rng.
- o chiu quay lin tc.
- Tn s ng ct in ln.
Thng dng h truyn ng mt chiu (h my pht - ng c in
mt chiu F - , h my in khuch i - ng c in 1 chiu MK - ,
h khuch i t ng c in 1 chiu KT - v b bin i tiristo - ng c
in mt chiu T-) v h truyn ng xoay chiu dng b bin tn.
2.2.2 Cc tham s c trng cho ch ct gt trn cc my ct gt
kim loi
Cc tham s c trng cho ch ct ph thuc vo yu t ca iu
kin gia cng nh: chiu su ct t, lng n dao s (hnh 1-2), b rng phi b,
bn dao ct T, vt liu chi tit, hnh dng v vt liu dao, iu kin lm
mtCc tham s c xc nh theo cng thc kinh nghim ng vi tng
nhm my.
1.Tc ct: l tc chuyn ng di tng i ca chi tit so vi dao
ct ti im tip xc gia chi tit v dao. Tc ph thuc vt liu gia cng, vt
liu dao, kch thc dao, dng gia cng, iu kin lm mt v.v. theo cng thc
kinh nghim :

Cv
T mt Xv sYv

(1-1)

Trong :
+t: chiu su ct , mm;
+s: lng n dao, l dch chuyn ca dao khi chi tit quay c mt
vng,( mm/vg)
+T: bn ca dao l thi gian lm vic ca dao gia hai ln mi dao k
tip, (ph)
+Cv, xv, yv, m l h s v s m ph thuc vo vt liu chi tit, vt liu
dao v phng php gia cng.
2. Lc ct : trong qu trnh gia cng, ti im tip xc gia chi tit v
dao c mt lc tc dng F, lc ny c phn ra 3 thnh phn (hnh 1-2a):Lc
tip tuyn (lc ct) FZ l lc m trc chnh (truyn ng chnh) phi khc phc.
Lc hng knh FY to p lc ln bn dao.
12

Lc dc trc FX m c cu n dao phi khc phc.

F Fx Fy Fz
(1-2)
tnh ton lc ct, ta dng cng thc kinh nghim sau:
Fx = 9,81CF.txF.syF.vn
[N]
(1-3)
Trong : CF,txF, syF, n l h s v s m ph thuc vo vt liu chi tit
gia cng, vt liu lm dao v phng php gia cng.
Cc lc cn li Fx, Fy cng c xc nh theo cng thc tng t
nh cng thc (1-3)
Khi tnh ton s b c th ly Fx v Fy theo cc t l nh sau:
Fz:Fy:Fx = 1: 0,4 : 0,25
(1-4)
3. Cng sut ct: (cng sut yu cu ca c cu chuyn ng chnh) c xc
nh theo cng thc:

Pz

Fz .v
60.1000

(kw) (1-5)

Trong : Fz - lc ct, N;
v - tc ct, [m/ph].
4. Thi gian my l thi gian dng gia cng chi tit, cn gi l thi
gian cng ngh, thi gian c bn hoc thi gian hu ch. tnh ton thi
gian my, ta cn c vo cc tham s c trng cho ch ct gt gi l
phng php gia cng trn my.
V d: i vi my tin:

tm

dL

(s) (1-6)

60.103 vs

Trong : L - chiu di ca hnh trnh lm vic, mm;

n - tc quay ca chi tit (tc quay ca mm cp),
vg/ph. s - lng n dao, mm/vg;
Nu thay vo biu thc (1-6) gi tr ca:
Trong : d l ng knh chi tit gia cng: mm. Ta c

dL
(s) (1-7)
60.103 vs

T biu thc (1-7) ta nhn thy rng: mun tng nng sut ca my (gim
thi gian cng ngh tm) phi tng tc ct v v lng n dao s.
2.2.3. Ph ti ca ng c truyn ng cc c cu in hnh trong cc
my ct gt kim loi
1. C cu truyn ng chnh
Trong truyn ng chnh cc my ct gt kim loi, lc ct l hu ch, n
ph thuc vo ch ct (t, s, v) vt liu chi tit gia cng v vt liu lm dao
ivi chuyn ng chnh l chuyn ng quay nh my tin, phay,
khoan, doa v my mi, mmen trn trc chnh ca my c xc nh theo
cng thc:

13

Mz

Fz .d
[ N .m]
2

Trong : Fz - lc ct, N;
d - ng knh ca chi tit gia cng
Mmen hu ch trn ng c l:

(1-8)
[m]

M z Fz .d

[ N .m] (1-9)
i
2i
i vi chuyn ng chnh l chuyn ng tnh tin, v d nh chuyn
ng di chuyn bn trong my bo ging, chuyn ng ca dao trong my
sc, my bo ngang v.vMmen tnh tin hu ch l:
M hi Fz .[ N .m] (1-10)
Trong : l bn knh qui i lc ct v trc ng c, c xc nh
bng t s gia tc di chuyn tnh tin v tc ca ng c truyn
ng:
v

[ N .m] (1-11)
60
Mmen cn tnh trn trc ng c c xc nh theo biu thc sau:
M
M c hi [ N .m]
(1-12)

M hi

2. C cu truyn ng n dao
Trong h truyn ng n dao, ng c thc hin di chuyn bn dao, hoc
dch chuyn chi tit thc hin c qu trnh ct gt. H truyn ng n dao
c thc hin bng nhiu phng n khc nhau. Phng n in hnh l c
cu n dao kiu trc vt cu. S ng hc ca c cu n dao c
biu din trn hnh 1.8
Lc n dao khi bn dao hoc bn cp chi tit khi hnh c tnh theo
biu thc sau:
Fado = (Gb + Gct). f0 + s [N] (1-13)
Trong :Gb - khi lng ca bn, N; Gct- khi lng ca chi tit, N;
f0 - h s ma st khi bn dao trt trn g trt
f0 = (0,2 0,3) khi khi ng bn dao;
f0 = (0,08 0,1) khi ct gt;
- p sut dnh thng ly bng 0,5N/cm2

14

Lc n dao khi ct gt c tnh theo biu thc:

Fad = (Gb + Gct)f + s
[N] (1-14)
Mmen trn trc vt v tn c tnh theo cng thc sau:
- Khi khi ng Mado
F .d tg
M ado ado tb
[ N .m] (1-15)
2
- Khi ct gt

M ad

Fad .dtbtg ( )
[ N .m](1 16)
2

Trong : - gc nghing ca ren vt v tn;

= arctg(f) - gc ma st ca trc vt v tn;
dtb - ng knh trung bnh ca trc vt v tn, m.
2.2.4. Tnh chn cng sut ng c truyn ng cc c cu ca my
ct kim loi
1.Nhng vn chung
Vic chn ng cng sut ng c truyn ng l ht sc quan trng. Nu
chn cng sut ng c ln hn tr s cn thit th vn u t s tng, ng c
ln hn tr s cn thit th vn u t s tng, ngc thng xuyn lm vic
non ti, lm cho hiu sut v h s cng sut thp. Nu chn cng sut ng c
nh hn tr s yu cu th my s khng m bo nng sut cn thit, ng c
thng phi chy non ti, lm gim tui th ng c, tng ph tn vn hnh do
sa cha nhiu.
2. Cc s liu ban u
tnh chn c cng sut ng c, cn phi c cc s liu ban u sau:
a) Cc thng s ca ch lm vic ca my bao gm:
- Cc thng s c trng cho ch ct gt l: tc ct, lc ct hoc
cc thng s ca ch ct gt nh chiu su ct, lng n dao, vt liu
c gia cng , vt liu dao v.v , trng lng chi tit gia cng, thi gian
lm vic, thi gian ngh
- Khi lng ca chi tit gia cng.
- Thi gian lm vic v thi gian ngh.
b)Kt cu c kh ca my bao gm:
- S ng hc ca cc c cu.
- Khi lng cc b phn chuyn ng.
3. Cc bc chn cng sut ng c
Qu trnh chn cng sut ng c c th chia lm 2 bc sau:
a) Bc 1: chn s b cng sut ng c truyn ng theo trnh t sau:
+ Xc nh cng sut hoc momen tc dng trn trc lm vic ca hp
tc (Pz hoc Mz). Nu trong mt chu k, ph ti ca truyn ng thay i
th phi xc nh Pz (hoc Mz) cho tt c cc giai on cho c chu k . Mi
loi my c cc cng thc ring xc nh. C th cho trc Pz hoc Mz
+ Xc nh cng sut trn trc ng c in v thnh lp th ph

15

ti tnh: mun thnh lp th ph ti cho truyn ng trong mt chu k, ta

phi xc nh cng sut hoc momen trn trc ng c v thi gian lm vic
ng vi tng giai on
- Cng sut trn trc ng c xc nh theo biu thc:
P
Pc z

Trong l hiu sut ca c cu truyn ng ng vi ph ti Pz Thi

gian lm vic ca tng giai on c th xc nh tu thuc iu kin lm vic
ca tng c cu truyn ng nh khong ng di chuyn ca b phn lm
vic, tc lm vic, thi gian lm vic hoc iu khin my v.v Trong
c thi gian hu cng (thi gian lm vic thc s) v thi gian v cng (thi
gian lm vic khng ti, iu khin my, chuyn i trng thi lm vic v.v)
Thi gian hu cng c xc nh theo cng thc ng vi tng loi my. Thi
gian v cng c ly theo kinh nghim vn hnh.
+ Da vo th ph ti tnh xy dng phn trn, tin hnh tnh
ton chn ng c nh nu trong gio trnh T
- Khi ch lm vic l di hn, ph ti bin i (loi bin i) ng
c thng c chn theo i lng trung bnh hoc ng tr
- Khi ch lm vic l ngn hn lp li, ng c c chn theo ph
ti lm vic v h s ng in tng i.
- Khi ch lm vic l ngn hn, ng c c chn theo ph ti
lm vic v thi gian c ti trong chu k.
b) Bc 2: kim nghim ng c theo nhng iu kin cn thit.
Tu thuc vo c im ca c cu truyn ng m ng c chnc
kim nghim theo iu kin pht nng , qu ti v m my.
kim nghim theo iu kin pht nng, ta xy dng th ph ti
ton phn bao gm ph ti tnh v ph ti ng. Ph ti ng ca ng c
pht sinh trong qu trnh qu (QTQ) v c xc nh t quan h:

Md J

d
dt

Trong :J l momen qun tnh ca ton b h thng truyn ng qui

i v trc ng c ind/dt gia tc ca h thng.
Sau khi lp th ph ti ton phn i=f1(t); M= f2(t); P= f3(t) hoc
th tn hao trong ng c P= f4(t), theo i lng ng tr hoc tn hao trung
bnh, ta kim nghim iu kin pht nng. Nu thi gian QTQ khng ng
k so vi thi gian lm vic n nh v ng c c chn s b theo
phng php ng tr th khng cn kim nghim theo iu kin pht nng.
Ch l i vi cc ng c lm vic ch ngn hn lp li, tr s M%
phi ly theo th ph ti ton phn.
Khi kim nghim theo iu kin qu ti, i vi ng c khng ng b,
cn xt ti hin tng st p li in. Thng thng cho php st p 10%,
nn mmen ti hn ca ng c trong tnh ton kim nghim ch cn:
Mt = (90%)2Mtm = 0,81Mtm
16

Mtm l momen ti hn theo s liu ca ng c in.

nhng c cu truyn ng i hi m my c ti nh c cu nng h
x,di chuyn bn, ng c cn kim nghim theo iu kin m my.
Ngoi ra cn phi kim nghim ng c theo iu kin c bit do yu
cu iu chnh tc v hn ch gia tc.
2.3. iu chnh tc trong cc my ct kim loi
nhn c cc ch ct khc nhau m bo cc qu trnh cng
nghti u, cn phi iu chnh tc truyn ng chnh v n dao. iu
chnh tc cc my c th thc hin bng ba phng php: c, in c v
in.
iu chnh tc bng c l phng php iu chnh c cp vi s thay
i t s truyn trong hp tc . iu c th thc hin bng tay hoc t xa:
bng khp ly hp in t, thu lc v.v trong trng hp ny ng c
c s dng khng ng b roto lng sc. iu chnh tc bng phng
php in c l iu chnh tc bng cch thay i tc ng c v thay i
t s truyn ca hp tc . ng c in c th l ng c khng ng b
nhiu tc hoc ng c mt chiu. iu chnh in l thay i tc my
ch bng thay i tc ng c in. ng c in mt chiu cho php
iu chnh tc n gin, trn hn so vi ng c in xoay chiu, gim nh
kt cu c kh ca my.
Khi gii quyt vn iu chnh tc truyn ng chnh v n dao
MCKL cn phi quan tm n cc ch tiu sau:
1. Phm vi iu chnh tc : t s tc gc ln nht max v tc gc
nh nht ca chi tit min

D max (1 19)
min
i vi chuyn ng tnh tin
Dv

Vmax
(1 20)
Vmin

i vi chuyn ng n dao l t s lng n dao ln nht v nh nht

S
Ds max (1 21)
Smin
2. trn iu chnh tc : l t s gia hai gi tr k nhau ca tc :

i 1
(1 22)
i

Trong : i , i+1 l tc cp th i v i+1

N c xc nh bng cng thc sau:

z 1 max z 1 D (1 23)
m ain
Trong : z s cp tc ca my.
Cc ga tr chun ca trn iu chnh c s dng trong truyn ng ca
MCKL l: = 1,06; 1,12; 1,26; 1,41; 1,58; 1,78; 2

17

3. S ph hp gia c tnh ca h thng v c tnh ca ph ti

c tnh c ca c cu sn xut c khi qut bng phng trnh:
q
M c M 0 ( M dm M 0 )(
) (1 24)
dm
q l s m tu thuc vo loi my [-1, 0, 1,2]
Ta ch xt hai trng hp q = 0 v q = -1ng vi truyn ng n dao v
truyn ng chnh MCKL
Trong thc t, c tnh c ca my khng gi c c nh theo qui lut
trong ton b phm vi iu chnh tc m thay i theo iu kin cng ngh
hoc iu kin t nhin.
i vi truyn ng chnh MCKL, ni chung cng sut khng i khi tc
thay i, cn momen t l ngc vi tc . Nh vy tc thp , momen c th
ln. Do kch thc ca cc b phn c kh phi chn ln ln , iu khng c
li. Mt khc, thc t sn xut cho thy rng cc tc thp ch dng cho cc ch
ct nh, ngha l Mz v Pz nh. V vy vng tc thp ngi ta gi momen
khng i cn cng sut ct thay i theo quan h bc nht vi tc
i vi truyn ng n dao MCKL, ni chung momen khng i khi
iu chnh tc . Tuy nhin vng tc thp, lng n dao s nh, lc ct b
hn ch bi chiu su ct ti hn t. Trong vng ny khi tc n dao gim,
lc n dao v momen n dao cng gim theo. tc cao, tng ng tc vz
ca truyn ng chnh cng phi ln, nu gi Fad ln nh c th cng sut
truyn ng s qu ln. Do cho php gim nh lc n dao trong vng ny,
momen truyn ng n dao cng gim (h1.9)

Mt h thng truyn ng in c iu chnh gi l tt nu c tnh iu chnh

ca n ging c tnh c ca my. Khi ng c c s dng mt cch hp l nht,
ta c th lm vic y ti mi tc . Nh , h thng t c cc ch tiu nng
lng cao. Ni cch khc, c th la chn ng c c kch thc nh nht cho my.
c tnh iu chnh ca truyn ng in l quan h gia cng sut hoc
momen ca ng c vi tc . V d i vi ng c in mt chiu kch t
c lp, khi iu chnh in p phn ng v gi t thng khng i, ta c:
M = kI = const, P = M
Khi iu chnh t thng, gi in p phn ng khng i th:
18

M = kI 1/; P = M = const
Kt hp c hai phng php iu chnh ta c th nh hnh 1.10. c tnh
iu chnh vng ny c dng ging nh c tnh c ca truyn ng chnh MCKL
4) n nh tc : l kh nng gi tc khi ph ti thay i. ng c
tnh c cng cng th n nh cng cao. Ni chung truyn ng n dao yu cu
% 5 10% ; truyn ng chnh yu cu % 515%
5) Tnh kinh t: xt n gi thnh chi ph vn hnh, tn hao nng lng
trong qu trnh lm vic n nh v QTQ. Ngoi ra cn phi nh gi mc
tin cy, thun tin trong vn hnh, d kim vt t thay th.
2.4. iu khin chng trnh s cc my ct gt kim loi
2.4.1. Khi nim c bn v iu khin chng trnh s
1. Khi nim v nh ngha
Khi gia cng trn cc my ct kim loi thng thng, cc bc gia cng chi tit
do ngi th thc hin bng tay nh: iu chnh s vng quay, lng n dao, kim
tra v tr ca dng c ct t kch thc cn gia cng trn bn v v.vNgc li,
trn cc my ct gt iu khin theo chng trnh s, qu trnh gia cng c thc hin mt
cch t ng theo chng trnh thit k trc. Chng trnh c thit k bng nhiu
phng php khc nhau. Vd nh cc my chp hnh dng gia cng cc chi tit c b
mt khng gian phc tp (cnh tua bin, khun dp c cu hnh phc tp), chng trnh cho
trc c thit k di dng cc vt mu. Qu trnh gia cng trn cc my chp hnh thc
cht l qu trnh chp nguyn mu theo vt mu. Tuy nhin, tnh linh hot ca cc my
khng cao. Mun thay i loi chi tit gia cng, phi thay i hnh dng, v tr, s lng
v qui lut chuyn ng ca cc b phn cam, vt mu, v tr cng tc hnh trnh Nh
vy vic chnh my phc tp, ch to vt mu mt nhiu thi gian.
khc phc nhng khuyt im trn ca my chp hnh, trong cc
my iu khin theo chng trnh s, chng trnh a vo cc thit b
iu khin s dng cc bng c l hoc bng t. Cc bng thc hin chc
nng l mt b mang chng trnh gia cng di dng mt chui cc lnh iu
khin. H thng iu khin s c kh nng thc hin cc lnh v kim tra
chng nh mt h thng o, s dch chuyn ca cc bn trt ca my.
Nh vy, iu khin s (Numerical Control - NC) l mt hnh thc c bit
ca t ng ho m c th l cc my ct gt t ng c lp trnh thc hin
mt lot cc hot ng mt ch c xc nh trc nhm to ra mt chi tit
c kch thc, hnh dng v cc thng s cng ngh c th d on trc.
Cc my ct gt kim loi iu khin theo chng trnh s gi l my
NC hoc cc my CNC (Computer Numerical Control).
Mt my ct gt kim loi NC gm hai b phn chnh: B iu khin
my (The Machine Control Unit - MCU) v bn thn my ct gt kim loi. B
MCU gm hai thnh phn: b x l d liu (The Date Proccessing Unit - DPU)
v b iu khin lp li (Control Loops Unit CLU).
DPU c chc nng x l d liu v m ho, nhng d liu ny c c t b
mang chng trnh v phn nh cc thng tin v: V tr ca mi trc, chiu chuyn
ng, t s tin dao v cc tn hiu iu khin cc chc nng ph ti CLU.
CLU c chc nng iu khin cc c cu chuyn ng ca my.
S khi ca mt my ct kim loi iu khin s biu din trn hnh1-11
19

BV - bn chi tit gia cng; GCT- khi chun b v ghi chng trnh; CN cc thng s cng ngh; GM - b chp hnh; M - my ct gt kim loi; CB - b
cm bin cc tn hiu phn hi.gii m; K - khi khuch i; CH - c cu

B ghi chng trnh gm hai khu chnh:

Khu chun b chng trnh v khu ghi chng trnh c chun b
vo b mang chng trnh. thit lp c chng trnh, cc d liu cn c l:
- Bn v chi tit gia cng.
Thng s cng ngh ca chi tit gia cng gm: kch thc, vt liu,
chnh xc gia cng.
- Cc loi dao ct yu cu.
- Cc loi g.
- Cc thng s ct gt: chiu su ct t, lng n dao s, v tc ct v.
2. H thng iu khin.
Cc h thng NC u tin ra i do s cn thit ch to cc chi tit ca
my bay vi s lng khng nhiu. Trong h thng NC, cc thng s hnh hc
ca chi tit v cc lnh iu khin my c a ra l dy cc con s.
S khi ( 1-12) chc nng h thng iu khin NC gm c cc b phn chnh sau:
+ Np d liu vo h thng gm bn phm v bng c l (hoc bng t).
Ton b cc ch dn gia cng c in vo bng c l (hoc bng t) di dng
cc cu lnh chng trnh.
+ H thng iu khin thc hin chc nng x l d liu v a ra d liu.
+ B thch nghi l mt mt xch ni gia my NC vo h thng iu khin
b) H thng iu khin CNC
H thng iu khin NC c nhc im l km linh hot. Mun thay i
chng trnh phi lm li bng c l hoc thay bng t khc. Hin nay
khc phc nhc im trn, dng h thng iu khin CNC, s khi chc
nng c biu din trn hnh 1-13
+ Np d liu vo h thng
Trong h thng iu khin CNC chng trnh gia cng c th a vo
trong h thng iu khin thng qua bng iu khin c mn hnh.
+ H thng iu khin CNC
Chng trnh gia cng a vo by gi c th gi ra bt c lc no t
b nh chng trnh. Thay i, sa cha chng trnh c th thc hin ngay
trn my. Cc cu lnh c th b sung, thay th.
+ B thch nghi.

20

B thch nghi trong cc h iu khin NC thng thng l mt b chuyn

i lin ng. Trong h iu khin CNC, b chuyn i lin ng ny c
thay th bng mt b iu khin chng trnh lu gi, b iu khin ny c
ni vi my tnh.

21

2.4.2. Cc dng iu khin

Trn cc my ct gt kim loi iu khin theo chng trnh s, qung
ng i ca cc dao ct hoc ca cc chi tit c cho trc mt cch
chnh xc thng qua cc ch dn iu khin trong chng trnh NC.
Tu theo dng ca cc chuyn ng gia cc im u v im cui ca
qung ng i ny , ngi ta chia lm ba dng iu khin:
1. iu khin theo im
iu khin theo im c ng dng khi gia cng theo cc to xc nh
n gin (nh my khoan doa). Dao ct s thc hin chy nhanh n cc im
c lp trnh, trong hnh trnh ny dao khng ct gt vo kim loi, chi khi
dao n ng to , qu trnh ct gt mi c thc hin theo lng n dao
c lp trnh (hnh 1-14)

2. iu khin theo ng
iu khin theo ng to ra cc ng chy song song vi cc trc ca
my. Trong khi dao chy ng thi thc hin ct gt lin tc to nn b mt gia
cng (hnh 1-15)
22

3. iu khin theo ng vin

Bng iu khin theo ng vin, phng php iu khin ny c th to ra
cc ng vin hoc ng thng tu trong mt phng hoc trong khng
gian. iu t c nh s chuyn ng ng thi ca cc bn trt theo hai
hoc nhiu chiu v gia cc trc chuyn ng c quan h hm s(hnh 116)
a) iu khin ng vin 2D. Cho php thc hin mt ng vin no ca
dao ct trong mt mt phng gia cng X-Y.
b) iu khin ng vin 1/2D. Cho php thc hin mt ng vin no
ca dao ct trong mt mt phng gia cng X-Y sang mt phng Y-Z.

c) iu khin ng vin 3D. Bng iu khin ng vin 3D, cho php ta

thc hin c cc chuyn ng ca dao ct trong khng gian ba kch thc XY-Z
2.4.3 Lp trnh gia cng trn cc my NC v CNC
1. Cc nh ngha
a) Mt chng trnh c to nn bi mt chui cc lnh khin cho mt
my tnh hay mt my NC tin hnh cng vic gia cng xc nh. i vi
mt my NC, cng vic ny l ch to mt chi tit c th bng chuyn ng
tng i gia dao ct v chi tit.
b) Qu trnh thit lp cc chui lnh cho cc dao ct t bn v chi tit gia
cng, cng vi s pht trin cc lnh chng trnh c th va sau chuyn tt
c cc thng tin ny sang b phn mang d liu c m ho c bit cho mt
h thng NC v c th c n mt cch t ng c gi l lp trnh.
2. Ni dung ca chng trnh NC
Ni dung ca chng trnh c cu thnh t mt s khi m t qu trnh
hot ng ca my bng cc bc hoc cc cu lnh.
Trong mi khi c th bao gm cc lnh khc nhau, c cc kiu lnh sau:
- Cc lnh hnh hc iu khin chuyn ng tng i gia dao ct v phi l
ABCXYZ.
- Cc lnh cng ngh qui nh t s bc tin (F), s vng quay ca trc
chnh (S) v cc loi dao ct (T).
- Cc lnh chuyn dch la chn dao ct (T), cc lnh ph khc (M) v.v
H thng a ch thng l mt ch ci qui nh cc gi tr bng s v sau
lu gi li. Mi a ch c xut hin trong mt khi.

23

3. Cc bc lp chng trnh
Qu trnh lp chng trnh c thc hin theo cc bc sau:
a) Chun b d liu (thng tin v cng ngh)
lp c chng trnh cn c cc d liu v cng ngh nh: kch thc
v vt liu chi tit gia cng, chnh xc gia cng, dao ct, gc,cc
thng s c trng cho ch to ct gt.
b)M t ton hc:V li cc bn v chi tit gia cng, trn ghi y cc
kch thc, c im cng ngh, c im iu khin theo tng nguyn cng.
c) M ho cc d liu: Cc s liu v ch gia cng c bin i thnh
dng m ho theo tiu chun. tin hnh m ho d liu theo chng
trnh, cn nm bt cc khi nim sau:
+ To khun: l thit lp cc lnh iu hnh thuc phn cng trong
thng tin iu hnh c m ho. S lng cc con s cn dng ph
thuc vo tng kiu cc h thng iu khin s.
+ H thng a ch: l nhng k t cho php thng nht vi chc nng m
bo bi h thng iu khin s. a ch c ghi bng ch ci tiu chun
nh trong bng 1.1.

24

I-TRANG B IN NHM MY TIN

I.1 c im cng ngh
Nhm my tin rt a dng, gm cc my tin n gin, my tin vn
nng, chuyn dng, my tin ngTrn my tin c th thc hin
cnhiu cng ngh tin khc nhau: tin tr ngoi, tin tr trong, tin mt u,
tin cn, tin nh hnh. Trn my tin cng c th thc hin doa, khoan v tin
ren bng cc dao ct, dao doa, tar renKch thc gia cng trn my tin c
th t c vi mili n hng chc mt.

Dng bn ngoi ca my tin nh hnh 2.1a. Trn thn my 1 t trc

2, trong c trc chnh quay chi tit. Trn g trt t bn dao 3 v sau 4.
Bn dao thc hin s di chuyn dao ct dc v ngang so vi chi tit. sau
t mi chng tm dng gi cht chi tit di trong qu trnh gia cng, hoc
gi mi khoan, mi doa khi khoan, doa chi tit.
S gia cng tin nh hnh 2.1b. my tin, chuyn ng quay chi tit
vi tc gc ct l chuyn ng chnh, chuyn ng di chuyn ca dao 2 l
chuyn ng n dao. Chuyn ng n dao c th l n dao dc, nu dao di
chuyn dc chi tit (tin dc) hoc n dao ngang, nu dao di chuyn ngang
(hng knh) chi tit. Chuyn ng ph gm c xit ni x, tr, di chuyn
nhanh ca dao, bm nc, ht phi.
2.2 Ph ti ca c cu truyn ng chnh v n dao
1. Ph ti ca c cu truyn ng chnh
Qu trnh tin trn my tin c thc hin vi cc ch ct khc nhau c
trng bi cc thng s: su ct t, lng n dao v tc ct v.
Tc ph thuc vt liu gia cng, vt liu dao, kch thc dao, dng gia
cng, iu kin lm mt v.v. theo cng thc kinh nghim

Cv
[m / ph](2 1)
T mt Xv sYv

Trong
- t: chiu su ct , mm
- s: lng n dao, l dch chuyn ca dao khi chi tit quay c mt
vng, (mm/vg )
- T: bn ca dao l thi gian lm vic ca dao gia hai ln mi dao k
tip, (ph)
25

Cv, xv, yv, m l h s v s m ph thuc vo vt liu chi tit, vt liu

dao v phng php gia cng .
m bo nng sut cao nht, s dng my trit nht th trong qu
trnh gia cng phi lun t tc ct ti u, n c xc nh bi
cc thng s: su ct t, lng n dao s v tc trc chnh ng vi ng
knh chi tit xc nh. Khi tin ngang chi tit c ng knh ln, trong qu trnh
gia cng, ng knh chi tit gim dn, duy tr tc ct (m/s) ti u l hng
s, th phi tng lin tc tc gc ca trc chnh theo quan h:

v 0,5d ct .ct (2 2)
Trong dct: ng knh chi tit, (m)
Trong qu trnh gia cng, ti im tip xc gia dao v chi tit xut hin mt
lc F gm 3 thnh phn v lc ct c xc nh theo cng thc:

Fz 9,81C F .t Fx .s y F .v n [ N ](2 3)
Qu trnh tin xy ra vi cng
sut ct (kW) l hng s:

Pz Fz.v.103[kW ](2 4)

Bi v lc ct ln nht Fmax sinh

ra khi lng n dao v su ct ln,
tng ng vi tc ct nh Vmin;
cn lc ct nh nht Fmin , xc nh
bi t, s tng ng vi tc ct Vmax,
ngha l tng ng vi h thc:

Fmax .Vmin Fmin .Vmax (2 5)

S ph thuc ca lc ct vo tc nh h2.2 Tuy nhin nh phn tch,

dng th ph ti thc t ca truyn ng chnh my tin c dng hai vng
Fz = const v Pz = const (h 1.4)
2. Ph ti ca truyn ng chnh my tin ng
Truyn ng chnh my tin ng c dng c th ring, khc so vi my
tin bnh thng v cu trc v kch thc. Trn my tin ng, chi tit gia cng
c ng knh ln v c t trn mm cp nm ngang, hay ni cch khc trc
mm cp l theo phng thng ng. Do trng lng mm cp, trng lng
chi tit ln ln nn lc ma st g trt v hp tc kh ln. V vy ph ti
trn trc ng c truyn ng chnh my tin ng l tng ca cc thnh phn
lc ct, lc ma st g trt, lc ma st hp tc .

26

Trn hnh 2.3a, l th biu din cc thnh phn cng sut ca truyn ng
chnh v s ph thuc ca chng vo tc mm cp: P1 cng sut khc phc
lc ct; P2 cng sut khc phc lc ma st g trt; P3 v P4 cng sut
khc phc lc ma st trong hp tc tng ng do lc ct v s quay ca mm
cp; P5 - tng cng sut ca truyn ng chnh. Trn hnh 2-3b, l cc thnh
phn mmen tng ng vi tc ca mm cp.
Thnh phn lc ma st ph thuc vo tc nh hng ln n qu trnh qu
ca truyn ng chnh. Do khi lng ca mm cp v chi tit ln v s khc
nhau ca h s ma st lc ng yn v chuyn ng nn mmen cn tnh khi
khi ng ca truyn ng c th t ti 60 80% momen nh mc. V
momen qun tnh tng qui i v trc ng c c th t ti 8 9 ln momen
qun tnh ca ng c nn qu trnh khi ng ca h thng din ra chm vi
momen cn tnh ln. Theo mc gia tc ca ng c, momen cn tnh s gim
nhanh v khi tc tng th n t thay i.
3. Ph ti ca truyn ng n dao
Lc n dao ca truyn ng n dao c xc nh theo cng thc:
Fad kFx Fms Fd [ N ]
Cng sut n dao ca my tin c xc nh bng cng thc:

Pad Fad .Vad .103 [kW ]

Cng sut n dao thng nh hn cng sut ct 100 ln v tc n dao c

xc nh bi lng n dao v tc gc chi tit:

Vad S ' .ct .103[m / s](2 6)

nh hn tc ct nhiu ln.

27

s
[mm / rad ](2 6)
2
Lc v mmen ph ti ca truyn
ng n dao khng ph thuc vo tc
ca n, v ph ti ca truyn ng
n dao ch c xc nh bi khi
lng b phn di chuyn ca my v
lc ma st g trt v hp tc .
Trn th ph ti ca truyn ng
n dao hnh 2. 4, di tc
rng v1< v<v2 momen ph ti l hng
s, vng tc v<v1 v v>v2
momen ph ti s thay i tuyn tnh
theo tc
3) Thi gian my
Thi gian my (thi gian gia cng) ca my tin c xc nh:
'
Trong : S

l.10 3
tM
[ s ](2 7)
Vad

Trong : l l chiu di gia cng , mm

ct l tc gc chi tit, rad/s
Kt hp (2-6) v (2-7) ta c cng thc tnh thi gian my:

t NM

l
,[ s ](2 8)
ct .S '

Nh vy gim thi gian gia cng, ta phi tng tc ct v lng n dao

v nng sut s tng.
2.3 Phng php chn cng sut ng c truyn dng chnh ca my tin
Truyn ng chnh my tin thng lm vic ch di hn. Tuy
nhin, khi gia cng cc chi tit ngn, cc my trung bnh v nh, do qu trnh
thay i nguyn cng v chi tit chim thi gian qu ln nn truyn
ng chnh phi tin hnh tnh ton mt ch nng n nht.
Gi thit trn my tin thc hin gia cng chi tit nh hnh 2-5.
Cc nguyn cng khi gia cng gm 4 giai on: 1 v 3 - tin ct hoc tin
ngang; 2 v 4 - tin tr (tin dc). Ph ti ca ng c trong tng nguyn cng
ph thuc vo cc thng s ch ct, vt liu chi tit dao v.v

28

Qu trnh tnh ton nh sau:

a) T cc yu t ch ct gt, theo
cc cng thc (2-1), (2-3), (2-4) v (28) xc nh tc ct, lc ct, cng
sut ct v thi gian gia cng ng vi
tng nguyn cng. Nu tc ct tnh
c khng ph hp tc ca my
(theo s liu k thut c kh) th chn
ly tr s c sn trong my gn ging
vi tc ct tnh ton.
Dng tr s ny tnh li PZ, tm, theo (2-4) v (2-8). Tr s V, PZ, tm ny c
dng chnh thc trong ton b bi ton.
b) Chn nguyn cng nng n nht v gi thit nguyn cng y my lm
vic ch nh mc. T xc inh hiu sut ca my ng vi ph ti ca
tng nguyn cng theo cng thc:
M hi
1

M hi M av 1 a b
t
a, b - h s tn hao khng bin i v bin i.
Cng sut trn trc ng c ng vi tng nguyn cng :

PDi

Pti

Gi thit trong thi gian g lp, tho g chi tit, chuyn i t nguyn cng
ny sang nguyn cng khc, ng c quay khng ti (m khng ct in ng
c) th cng sut trn trc ng c lc ny l cng sut khng ti ca my, tc l
bng lng mt mt khng i: P0= a.Pcm (2-9)
ng vi cng sut ny l thi gian ph ca my, chng c xc nh theo
tiu chun vn hnh ca my to
c) ng c c th chn theo cng sut trung bnh hoc cng sut ng tr:
4

P tb

t1
4

P0

tm i

toj

t1
4

Pdt

Pct

t1

j1
n
j1

P c 2t . t m i
4

t1

tm i

P 02j .t o j

toj

j1
n
j1

Pci, ti cng sut trn trc ng c, thi gian my ca nguyn cng th i

P0i, t0i- cng sut khng ti trn trc ng c, thi gian lm vic khng ti
ca my, P0i = P0
n - s khong thi gian lm vic khng ti
29

Chn ng c c cng sut nh mc ln hn 20 30% cng sut trung bnh

hay ng tr: Pm (1,2 1,3) Ptb hoc Pm = (1,2 1,3)Pt (2-12)
d) ng c truyn ng chnh my tin cn phi c kim nghim theo
iu kin pht nng v qu ti.
2.4 Nhng yu cu v c im i vi truyn ng in v trang b in
ca my tin
1. Nhng yu cu v c im chung
a. Truyn ng chnh: Truyn ng chnh cn phi c o chiu quay
m bo quay chi tit c hai chiu, v d khi ren tri hoc ren phi. Phm vi iu
chnh tc trc chnh D< (40125)/1 vi trn iu chnh = 1,06 v 1,21
v cng sut l hng s (Pc= const).
ch xc lp, h thng truyn ng in cn m bo cng c tnh
c trong phm vi iu chnh tc vi sai s tnh nh hn 10% khi ph ti thay
i t khng n nh mc. Qu trnh khi ng , hm yu cu phi trn, trnh
va p trong b truyn lc. i vi my tin c nng v my tin ng dng gia
cng chi tit c ng knh ln, m bo tc ct ti u v khng i (v =
const) khi ng knh chi tit thay i, th phm vi iu chnh tc c xc
nh bi phm vi thay i tc di v phm vi thay i ng knh:
nhng my tin c nh v trung
bnh, h thng truyn ng in chnh
thng l ng c khng ng b roto
lng sc v hp tc c vi cp tc
. cc my tin c nng, my tin
ng, h thng truyn ng chnh iu
chnh 2 vng, s dng b bin i
ng c in mt chiu (BB ) v
hp tc : khi v < vgh m boM =
const; khi v> vgh th P= const. B bin
i c th l my pht mt chiu hoc
b chnh lu dng Thyristor.
b. Truyn ng n dao: Truyn ng n dao cn phi o chiu quay m
bo n dao hai chiu. o chiu bn dao c th thc hin bng o chiu ng
c in hoc dng khp ly hp in t. Phm vi iu chnh tc ca truyn
ng in hoc dng khp ly hp in t. Phm vi iu chnh tc ca truyn

30

ng n dao thng l D = (50 300)/1 vi trn iu chnh = 1,06 v 1,21

v momen khng i (M = const).
ch lm vic xc lp, sai lch tnh yu cu nh hn 5% khi ph ti
thay i t khng n nh mc. ng c cn khi ng v hm m. Tc di
chuyn bn dao ca my tin c nng v my tin ng cn lin h vi tc
quay chi tit m bo nguyn lng n dao.
my tin c nh thng truyn ng n dao c thc hin t ng c
truyn ng chnh, cn nhng my tin nng th truyn ng n dao c thc
hin t mt ng c ring l ng c mt chiu cp in t khuch i my in
hoc b chnh lu c iu khin.
c. Truyn ng ph: Truyn ng ph ca my tin khng yu cu iu
chnh tc v khng yu cu g c bit nn thng s dng ng c khng
ng b rto lng sc kt hp vi hp tc .
2.Cc s iu khin in hnh my tin ng v my tin c nng
Cc my tin ng v my tin c nng c mt trong cc ch lm vic c
bn l tin mt u. t c nng sut ln nht ng vi cc thng s ca
ch ct ti u, yu cu phi duy tr tc ct khng i. t c iu ,
khi ng knh D ca chi tit gim dn, cn phi iu chnh tc gc ca chi
tit ct theo lut hyperbol: ct .D = const. Sau y ta xt mt s s iu khin
in hnh sau.
attric ng knh chi tit gia cng khi tin mt u l bin tr DD. Con
trt ca n lin h vi bn dao qua b iu tc P. Phm vi di chuyn ln nht
ca con trt s tng ng vi ng knh ln nht ca chi tit gia cng trn
mt my. in p t ln bin tr Rd c ly t my pht tc FT1 t l vi tc
gc ca chi tit,v vy UD~ ct D. in p t ln bin tr Rv l in p n
nh. in p ly con trt ca Rv s t l vi tc ct.
Hiu in p cc u con trt ca bin tr Rv v RD l Uv -UD c t
vo rle 3 v tr RTr2. R le ny s iu khin ng c X t tc quay ca
ng c chnh C.
Khi khi ng, bin tr Rc v tr tng ng vi tc gc mm cp nh
nht, cn UD = 0. Sau khi khi ng, ng c chnh (rle KT hoc KN tc
ng), do tip im RTr2(T) kn nn rle RT tc ng, ng c X quay theo
chiu thun ng vi s tng tc ca ng c chnh v in p my pht tc FT1.
Khi in p UD = Uv, rle RTr2 mt in nn RT ngt nn ng c X dng
c hm ng nng.
Tc ca ng c chnh s tng ng vi tc ct t trc v v tr bn
dao khi bt u gia cng.
Khi gia cng, bn dao di chuyn ti tm, con trt ca bin tr di chuyn v
hng gim UD, do rle RTr2, RT li tc ng; ng c X li quay theo
chiu tng tc ng c trc chnh, nh vy duy tr c in p UD ~ ct .D l
hng s. Khi tc gc ng c chnh t gi tr ln nht, cng tc hnh trnh
1BK tc ng, ng c X dng quay.

31

Khi dng mm cp, rle RTr2 tc ng tng ng vi tip im RTr2(N) ng

v ng c X quay theo chiu gim tc ng c chnh, con trt bin tr
Rc c di chuyn v v tr ban u, cng tc hnh trnh 2BK s b tc ng
dng ng c X.
Tc ct c duy tr khng i vi chnh xc ph thuc chnh xc
ch to b phn lin h gia bn dao v bin tr RD, mc tuyn tnh ca c
tnh bin tr RD v pht tc, nhy im khng ca rle cc tnh RTr2, v n
nh ca cc thng s ca s khi nhit v in p li thay i.
Trn hnh 2-8b l s iu khin tc quay ca ng c C theo hm
ca ng knh chi tit gia cng theo nguyn l Uc Uph D. in p ch o
Ucl vi tc ct c t bng bin tr Rv. in p phn hi Uph D . Nu
h thng iu chnh c b iu chnh PI th lun lun c:
Uc = Uph D ngha l VZ = D
Trn hnh 2-8c l s iu khin duy tr tc ct l hng s thc hin
bng cc attric ng knh v tc kiu khng tip im. in p pht ra ca
attric X31 t l vi tc di VZ. in p phn hi ly t my pht tc FT,
cun dy kch t pht tc c cp t attric X32 qua cu chnh lu CL2 t l
vi ng knh ca chi tit Ucl2 = K1D; nh vy in p pht tc Upt = K2D.
S iu khin m bo Uc = Uph = K2D v iu khin .D = const
chnh xc duy tr tc ct ph thuc vo nhng yu t: c tnh phi
tuyn ca attric X32 v pht tc, ng cong t tr ca pht tc.
thc hin php nhn cc tn hiu t l vi v D, c th dng b nhn
bng in t thay cho my pht tc. u im ca n l iu chnh trn, tin

32

cy cao. Nhc im l kh chnh nh mch sao cho qu trnh qu ti u

trong ton b iu chnh.
Mt yu cu c bit i vi my tin c nng v my tin ng l duy tr
lng n dao khng i. iu c th thc hin bng s 2-9. in p ch
o ca h thng truyn ng n dao c ly t my pht tc FT1 ni cng vi
trc ng c truyn ng chnh C. Khi UcD = K1. D =K2. D / C = const.
Chit p RD s t lng n dao.

2.5 Mt s s iu khin my tin in hnh

1. S iu khin truyn ng chnh my tin nng 1A660 hnh 2-10
My tin nng 1A660 c dng gia cng chi tit bng gang hoc thp c
trng lng 250N, ng knh chi tit ln nht c th gia cng trn my l
1,25m. ng c truyn ng chnh c cng sut 55kW. Tc trc chnh c
iu chnh trong phm vi 125/1 vi cng sut khng i, trong phm vi iu
chnh tc ng c l 5/1 nh thay i t thng ng c. Tc trc chnh
ng vi 3 cp ca hp tc c gi tr nh sau:
cp 1: ntc = 1,6 8 vng / pht
cp 2: ntc = 8 40 vng/ pht
cp 3: ntc = 40 200 vng/ pht
Truyn ng n dao c thc hin t ng c truyn ng chnh. Lng n
dao c iu chnh trong phm vi 0,064 26,08 mm/vg
Truyn ng chnh c thc hin t h thng F-. iu chnh tc ng
c bng cch thay i dng in kch t ca ng c, cn sc in ng ca
my pht gi khng i.
a/ Mch ng lc
ng c quay truyn ng chnh c cp in t my pht F. ng c
s cp quay my pht F khng th hin trn s . Kch t ca ng c l
cun CK(2). Kch t ca my pht l cun CKF(9). ng c lm vic
c cn G(l) = 1, ni in p my pht vi ng c ng thi K2 (l) = 0,
gii phng mch hm ng nng. Cun kch t CK(2) c cp in
m bo t thng v cun kch t my pht CKF(9) c in to t
thng F lm cho my pht F to ra in p UF .
Rle RC(l) bo v qu dng c tip im l RC(27). Khi dng in qua
ng c ln hn gi tr cho php, RC(l) = 1, RC(9) = 0, ct in mch
iu khin ( dng 27)

33

Rle RH(l) v RCB(l) c gi tr tc ng khc nhau. Ga tr tc ng ca

RCB bng gi tr nh mc ca in p my pht; cn gi tr tc ng ca RH

bng 10% gi tr nh mc ca in p my pht.

RG1 v RD1 l hai cun dng ca rle RG v RD. Hai cun p tng ng l
RG2(9) v RD2(8). Hai cun dng v p ni ngc cc tnh nhau. Bnh thng
34

khi cun p c in s lm cho tip im ca rle tng ng ng li. Nu dng

in trong ng c ln hn gi tr cho php th cun dng s to ra lc y ln
hn lc ht ca cun p lm cho tip im ca n m ra. C th khi:
RG(9) = 1, RG(8) = 1; nu I > Icf1 Fy RG1 > Fht RG2 RG(8) = 0;
RD(8) = 1, RD(4) = 1, nu I > Icf2 Fy RD > Fht RD2 RD(4) = 0,
b/ Mch kch t ng c
Cun CK(2) l cun kch t ca ng c c cp t ngun mt chiu
cng ngun vi cun CKF(9) v l ngun cp cho mch khng ch. Bin tr
KT(2) ni tip vi cun CK thay i dng in chy qua n, lm thay i
t thng thay i tc ng c trn tc c bn. Khi RKT(2) v R(2)
b ni tt th dng CK bng nh mc.
Rle dng RT(2) c gi tr tc ng bng dng nh mc ca CK.
Rle dng RTT(2) l rle bo v thiu t thng . Gi tr tc ng ca n
nh thua dng CK nh nht to ra tc ln nht ca ng c.
c/Mch kch t my pht
Cun CKF(9) l cun kch t my pht c cp in bi cu tip im
T,N(6) v N,T(10). Khi T(6) = 1, v T(10) = 1, tng ng vi chiu quay thun
ca ng c. Khi N(6) = 1, v N(10) = 1, tng ng vi chiu quay ngc ca
ng c. in tr Rf ni tip vi cun CKF(9) nhm gim dng qua n, kt qu
in p ca my pht gim nhm lm gim dng trong ng c.
d/Cc iu kin lm vic ca my
1. Phi dng kch t cho ng c RTT(1) = 1,
2. Phi dng bi trn DBT(36) = 1, K4(36) = 1, K4(29) = 1,
3.Cc bnh rng n khp:1KBR(39) = 1,2KBR(39) = 1,3KBR(39) =
1,4KBR(39)=1, 4RL(39) =1, 4RL(29)=1
4.Tr s tc c chn T(29) = 1
5. Chiu quay c chn: chn ng c quay thun CTC1(37) = 1,
1RL(37) = 1, 1RL(17) = 1 v 1RL(19) = 1; chn quay ngc
CTC2(38) = 1, 2RL(38) = 1, 2RL(18) = 1 v 2RL(20) = 1,
e/ Khi ng (khi ng thun)
Cc iu kin lm vic . Chiu quay c chn.
n nt M1(22) LT(22) = 1, LT(17) = 1, + LT(22,23) = 1, +
LT(29) = 1, K1(29) = 1, K1(30) = 1, + K1(34) = 1, + K1(17) = 1, T(17)
= 1, T(16) = 1, + T(20) = 0, + T((30) = 1, G(31) = 1, G(32) = 1,
K2(32) = 1, K2(30) = 1, ni vi K1(30) to ra mch duy tr cho K1(29). Kt
qu khi n nt M1, cc phn t sau y c in: K1, T, G v K2.
Trn mch ng lc, G(l) = 1, ni F vi ; K2(l) = 1, gii phng mch
hm ng nng.
K2(1) = 1, R(2) b ni tt; G(3) = 1, KT(2) b ni tt; I CK =
m = m.
K2(8) = 1, + T(6) = 1, + T(10) = 1, RG2(9) = 1, RG(8) = 1, RF b
ni tt nn ICKF = m UF nhanh chng tng n gi tr nh mc.
ng c khi ng cng bc lm cho tc tng nhanh nhng dng in
c th vt qu gi tr cho php.

35

Nu I > Icf1 FRG1 -> FhRG2 RG(8)= 0, Rf+CKF ICKF UF

Nu I vn cn ln hn gi tr cho php th qu trnh trn c lp li ngha

l dng in trong ng c khng th vt qua gi tr cho php v c gi l
hn ch dng theo nguyn tc rung.
Mc du c s thay i dng in trong ng c nhng tc ng c vn
c tng do qun tnh. Khi tc tng th dng in trong ng c gim dn; n
lc I < Icf1 th qu trnh rung chm dt.
Khi in p my pht t gi tr nh mc (n nh) th rle RCB(l) = 1,
RCB(34) = 1, K3(34) = 1, K3(20) = 1, + K3(3) = 0, KT + CK ICK
. Dch KT qua phi, ng c tng tc; dch KT qua tri,
ng c gim tc.
Khi ng ngc bng cch n M2 (ngi c t nghin cu).
f/ Hm my khi ng c ang quay thun
Cc phn t K1, T, G, K2, K3, RCB, RH c in khi ng c ang quay
thun. Mun dng, n nt dng D(27) K1(29) = 0, K1(34) = 0, nhng K3(34)
= 1, do RT(35) = 1, v K1(17) = 0, nhng T(17) = 1, do K3(20) = 1; K1(8) = 1,
RD2 = 1, RD(4) = 1, + K1(4) = 1, nn KT(2) b ni tt ICK tng v
gi tr nh mc ng c hm ti sinh gim tc v gi tr c bn. Trong qu
trnh hm ny, nu I< Icf2 th rle RD thc hin vic hn ch dng theo nguyn
tc rung tng t nh RG.
Khi dng in trong cun kch t ICK = m th rle RT(2) = 1, RT(35) =
0, K3(34) = 0, K3(20) = 0, T(17) = 0, T(6) = 0, + T(10) = 0,
ICKF= 0, UF gim v Ud ng c hm ti sinh gim tc.
Khi UF Ud RH(l) = 0, RH(29) = 0, + T(30) = 0, G(31) = 0,
G(32) = 0, + RH(33) = 0, K2(32) = 0. Trn mch ng lc G(l) = 0,
K2(l) = 1, ng c hm ti sinh gim tc v khng.
Hm my khi ng c ang quay ngc - (ngi c t nghin cu).
g/ Th my
Cc iu kin lm vic , chiu quay c chn; gi s chn chiu
quay thun.
n TT(18) hoc TN(19) T(17) = 1, T(30) = 1, G(31) = 1, G(32)
= 1, K2(32) = 1. Kt qu ta c T, G, K2 c in.
Vic khi ng din ra tng t nh m t nh khi n nt M1 nhng
khng c duy tr (do khng c K1). Dng ICK= m RT(2) = 1, RT(35) =
1 nn K3 khng th c in KT lun lun b ni tt ng c ch tng tc
n tc c bn.
Khi th nt n, ng c thc hin vic hm ti sinh do gim in p my pht
v hm ng nng.
Th ngc - (ngi c t nghin cu).
h/ iu khin tc t xa
S dng ng c xec v (servomotor) 1(12) quay bin tr KT(2).
Mun tng tc,n M1(22) hoc M2(25) LT(22)=1,hoc LN(25) = 1,
LT(22,23) = 1, hoc LN(23,24) = 1, KT(26) = 1, KT(11) = 1 v KT(13) =

36

1, 1(12) = 1, quay KT v pha phi tng tc ng c v 1KX(26) l

cng tc gii hn hnh trnh ca KT bn phi.
Mun gim tc, n M3(27) KN(27) = 1, KN(11) = 1, + KN(13) = 1,
1(12) = 1, quay KT(2) v pha tri lm gim tc ng c v 2KX(27) l cng
tc gii hn hnh trnh ca KT bn tri.
j/ Mch tn hiu
- n H1(14) sng bo hiu du bi trn.
- n H2(15) sng bo hiu thiu du bi trn
- Ci C(16) ku bo hiu thiu du bi trn khi ang lm vic.
2.S iu khin truyn ng chnh my tin ng 1540 hnh 2-11
ng c 1 l ng c truyn ng chnh c cng sut 70kW; in p phn
ng 440V. Phm vi iu chnh tc bng iu chnh in p phn ng l Du =
6,7/1 v iu chnh t thng l D = 3/1.
a/ Mch ng lc:
ng c quay truyn ng chnh c cp in t b bin i BB1.
BB1 gm b chnh lu cu 3 pha dng Thyristor, khng c my bin p nn
phi s dng cun khng Lk chng tc tng dng ant v h thng pht
xung iu khin cho Thyristor. in p Uk c t vo khu so snh ca h
thng pht xung iu khin. Khi Uk thay i s lm cho gc m thay i
thay i in p ra ca b BB1 nhm thay i tc ng c di tc c
bn.
in p Uk l u ra ca b khuch i mt chiu K; u vo ca K
gm c hai knh:
- Knh 1: t vo chn 21-23 ca K l hiu s ca 2 gi tr in p: in p
ch o Uc ly trn in tr R (5-9) v in p phn hi m tc ly trn
my pht tc FT( 45- 49). Do Uk = k(Uc UFT) vi k l h s khuch i
ca b khuch i K
-Knh 2: l khu hn ch dng in trong ng c gm 3 bin p BA3, BA4,
BA5 c cun s cp ni song song vi cun khng Lk; cun th cp ni vi
chnh lu CL3 c in p u ra t ln in tr r1, ni vi it O1 v
transistor Tr. Khi dng in trong ng c ln hn gi tr cho php th in p
ri trn Lk ln in p trn CL1 cng nh trn r1 ln cho O1 thng
lm cho transistor Tr m. Kt qu l in p ra ca b khuch i mt chiu
gim nhm lm gim in p ra ca BB1 gim dng trong ng c khng
vt qu gi tr cho php.
b/ Mch kch t
CK l cun kch t ca ng c c cp t b bin i BB2. BB2
gm b chnh lu 3 pha hnh tia ni song song ngc v hai h thng pht xung
iu khin cho hai nhm Thyristor ni anot chung v catot chung iu khin
theo phng php c lp.

37

Khi R1 = 1, nhm chnh lu pha trn ( nhm catot chung) lm vic, cun
CK c dng to ra t thng ng vi chiu quay thun ca ng c. Khi R2
= 1, nhm chnh lu pha di (nhm anot chung) lm vic, cun CK c dng
to ra t thng ng vi chiu quay ngc ca ng c.
Rle RTT l rle bo v thiu t thng . Khi dng qua n, RTT = 1.

38

c/ Phi hp iu khin gia in p phn ng v t thng ca ng c

in p phn ng ca ng c l 440V. Khi UBB < 420V th in p do
khu o lng H t ln in tr r2 cha O2 thng; h thng pht xung
m cc Thyristor phi m vi gc m nh nht in p ra ca BB2 l ln
nht tng ng vi dng kch t ca ng c l ln nht. Khi UBB 420V,
in p trn r2 cho O2 thng, h thng pht xung ca BB2 thay i
c gc m (tu gi tr t) lm thay i in p ra ca BB2 lm thay i
dng kch t ca ng c lm tng tc ng c trn tc c bn.
d/ iu kin lm vic ca my
- n M1 K1(1) = 1, ng in cho cc truyn ng ph; K1(3) = 1, v
K1(12) = 1, cp in cho cc dng t (12) ( 24). Nu in p li
RA(21) = 1, RA(2) = 1, duy tr cho cun K1;
- du bi trn v p lc du: RAK(23) = 1, RAL = 1, RBT(23) = 1,
RBT(13) = 1,
- Cc bnh rng c n khp: BK1(13) = 1, BK2(13) = 1,
- X ngang c kp cht : BK3(13) = 1,
- Truyn ng nng h x thi lm vic: BK4 = 1,
e/ Khi ng
n M2(3) K2(3) = 1, K2(4) = 1, v K2(l) = 1, lm cho BB1 v
BB2 c in chun b cho mch ng lc lm vic.
Mun khi ng thun, n MT(13) R5(13) R5(14) = 1, + R5(18) = 1, +
R5(5) = 1, R1(5) = 1, v R5(9) = 1, R3(9) = 1. Do R1 c in nn h
thng pht xung ca BB2 lm vic dng CK tng ln gi tr nh mc.
Khi dng CK t n gi tr chnh nh (nh thua dng nh mc) th rle bo
v thiu t thng RTT tc ng RTT(17) = 1, R12(17) = 1, [R1(17)
ng)] v RTT(18) = 1, R8(18) = 1 R8(15) tomch duy tr cho R5 (gm
R8(15) + R7(15) + R5(14).
Kt qu khi n MT ta c c R5, R1, R3, R8 v R12 c in.
R8(15-13) = 1, + R8(1-3) = 1, R(5-9) c t in p Uc do ngun CL2
cp; R12(19-21) = 1, + R3(41- 45) = 1, + R3(45- 49) = 1, s ni Uc vi UFT qua
cc im (t dng ngun sang m ngun) sau: 15, 13, 17, 19, 21, 23, 35, 41,
45, 49, 47, 7, 5, 3, 1. Vi gi tr Uc - UFT ny t vo b khuch i mt chiu
K lm cho Uk 0, UBB1 0 ng c khi ng.
Trong qu trnh khi ng, nu dng in trong ng c ln hn gi tr cho
php th khu hn ch dng tham gia vo lm vic. Khi thay i bin tr R(59), Uk thay i lm thay i gc m lm thay i tc ng c di tc
c bn. Khi UBB 420V th O2 thng, cho php h thng pht xung ca
BB2 thay i gc m thay i dng trong cun CK lm thay i tc
trn tc c bn.
Lu l th ti im 45 dng hn so vi im 49 v im 17 dng hn so
vi im 35. Do it O3 (33-35) thng RTr1 = 0.
Khi ng ngc, n MN(15) - t nghin cu
f/ Hm my
Gi s ng c ang quay thun nh trnh by mc e/. Cc phn t ang c
in l R5, R1, R3, R8, R12.
39

n nt dng D3(13) R5(13) = 0, R5(5) = 0, R1(5) =0, + R5(9)=1,

nhng R3(9)=1, + R5(18) = 0, R8(18) = 0, R8(1-3) = 0, + R8(15-13) =0,
Uc t ln trn R(5-9) bng 0Uk UFT ngha l t l vi tc ca ng
c.
Lc ny, th ti im 35 ln hn th ti im 17 (do Uc =0) nn iot O3
kho, RTr1(33-35) = 1, RTr1(15) = 1, R11(15) = 1, R11(17-23) = 1, +
R11(19-35) = 1, + R11(17-19) = 0, + R11(23-35) = 0, cc tnh dng ca FT
c t vo im 21 cho ph hp vi cc tnh u vo ca b K.
R11(5) = 0, + R11(7) = 1, R2(8) = 1. Trn b BB2, nhm chnh lu phi
trn dng lm vic, nhm chnh lu pha di lm vic. Tc ng c gim
tc o chiu quay. Trong giai on gim tc ny, in p Uk do t l vi tc
nn cng gim theo lm cho in p ra ca b BB1 cng gim nn tc
gim cng nhanh.
Qu trnh gim tc lm cho th ti im 35 cng gim; n lc th ti im
35 gn bng th ti im 33 th RTr1(33-35) thi tc ng R11(15) = 0,
R11(19-35) = 0, + R11(17 -23) = 0, ct in p t vo b K(21-23) Uk = 0
UBB1 = 0 ng c dng quay.
Nu n mt trong cc nt D3 D6 RA(21) = 0, RA(2) = 0, K1(1) =
0; iu ny cng nh n vo D1(1). Khi K1(12) = 0, R5(13) = 0, v R8(18) =
0, qu trnh hm xy ra tng t nh n D3.
Nu n vo D2(3) K2(3) = 0, K2(l) = 0, cc b bin i BB1 v
BB2 mt in, ng c dng t do.
Hm khi ng c ang quay ngc- t nghin cu
g/Th my
Quay b khng ch KC(17) v v tr HC RS(17) = 1, R7(15) = 0,
mt duy tr cho R5 ch th my.
h/Tin ct hay tin mt u
Khi tin ct, lc dao ct i dn vo tm chi tit th tc quay ca chi tit
cn phi tng tng ng m bo cho lng ct l khng i nhm gi vng
nng sut ca my.
Lc tin ct, chn ch tin ct trn mt my cho BK5(20) = 1,
R9(20) = 1. Ch tin ct tng t nh ch tin thng, ch thm c R9 tc
ng, ngha l khi ta chn ch tin ct quay thun chng hn th cc phn t
c in l R5, R1, R3, R8, R12, R9. Lc ny in p Uc t ln bin tr Rv do
R9(3-5) = 0, + R9(9-110 = 0, R9(13-25) = 1, R9(17-29) = 1; in p UFT t ln
bin tr RD do R9(35- 41) = 0, R9(37-35) = 1, R9(39- 41) = 1, R9(47-51) = 1,
in p t vo b khuch ai K lc ny l:
URV - URD
Chn bin tr RD ni vi chuyn ng n dao theo chiu hng tm. Khi
dao i vo tm chi tit th chn bin tr RD dch chuyn theo hng gim nh
URD lm cho in p t vo K tng nn tc ng c s tng tng ng.
Dao cng i su vo tm chi tit th th ti im 43 cng gim n mc
chnh lch th ti im 31 vi 43 ln cho RTr2 tc ngRTr2(13)=1,
R10(13) = 1, R10(29-31) = 0, R10(37- 43) = 0,R10(27-29)=1,R10(37-39) = 1,
in p t vo b khuch i m bo tc ng c c gi tr khng i
40

khng ph thuc vo s dch chuyn ca chn bin tr RD trong sut thi gian
gia cng cn li.
j/ Mch tn hiu:
- n H1(20) sng BB1 v BB2 ang c in, sn sng lm vic.
- n H2(21) sng du bi trn
- n H3(22) sng cc bnh rng n khp
- Ci C(24) ku ln thiu du bi trn khi ang lm vic.
3.S iu khin truyn ng n dao my tin ng 1540 Hnh 2-13
truyn ng my tin c nng v my tin ng, thng dng h thng truyn
ng ring cho bn dao. V h thng ny c cng sut khng ln v phm vi
iu chnh tc rng nn thng s dng h thng KM- v ngy nay l
h thng T-
H thng truyn ng n dao m bo iu chnh tc n dao lm vic
trong phm vi 0,059 470 m/ph. H thng truyn ng n dao l h thng T-
khng o chiu thc hin trong h thng kn c phn hi m tc nh my
pht tc FT2. Phm vi iu chnh ng c l 200/1 bng cch thay i in p
phn ng, m bo M= const.
Phn ng ng c 1 c cung cp t b bin i dng Thyristor khng
o chiu c cung cp t bin p BA1. Cun kch t ca my pht tc FT2
c cung cp t b chnh lu BB. in p iu khin t vo b bin i l
hiu ca in p ch o v in p phn hi tc :
Uk = Uc UFT = Vc
Trong
Uc : in p ch o ly trn bin tr RD1 hoc RD2
UFT : in p my pht tc FT2 ni cng vi ng c truyn ng n dao 1
ch gia cng tin ct, rle R10 (khng v trong s ) khng c in,
tip im thng kn ca n ng nn in p ch o ly trn bin tr RD1.
ch mi mt u, rle R10 c in, in p ch o c ly trn bin
tr RD2 t l vi in p my pht tc FT1 v do my pht tc ni cng vi trc
ng c truyn ng chnh nn tc ng c n dao s t l vi tc ng c
truyn ng chnh. Nh vy tc di chuyn bn dao s thay i nhp nhng vi
tc quay chi tit gi lng n doa s l hng s trong qu trnh gia cng.
La chn ch di chuyn ca dao hay bn dao c thc hin bng cc
cng tc chuyn i C1 C4, cc rle tng ng R4 R7 s c in v ng
ngun cho cc nam chm in ca cc khp ly hp in t NC1 NC4
- Di chuyn ln ca dao: ng C1, rle R4 c in, NC1 c in
- Di chuyn xung ca dao: ng C2; rle R5 c in, NC2 c in
- Di chuyn ti tm ca bn dao: ng C3. rle R6 c in, NC3 c in
- Di chuyn xa tm ca bn dao: ng C4, rle R7 c in, NC4 c in.
Thc hin hm cc dao v bn dao bng cc khp ly hp in t NC5 v
NC6. Khi hai khp NC5 v NC6 c in do cc rle tng ng R4 n R7 mt
in, dao v bn dao c hm dng. Khi cn dng dao v bn dao m
khng cn hm cng bc th t KC2 v tr 1(bn tri). Lc ny cc khp in
t NC5 v NC6 khng c in.

41

S m bo s lm vic ca truyn ng n dao ba ch : n dao lm

vic, di chuyn nhanh v chm bng s dng b khng ch KC1. ch n
dao lm vic, t b khng ch KC1 v tr 0; n nt M, rle R1 c in (nu
truyn ng chnh lm vic th tip im RL kn), in p ch o c ly
trn bin tr RD1 t vo b bin i qua tip im R1.
Dng my bng cch n nt D. Mun di chuyn nhanh dao hoc bn dao,
t KC1 v tr 2 bn tri, n nt M, rle R2 c in, v tip ng cng tc t
K, ng c 2 c in khng duy tr, bn dao s di chuyn nhanh. di chuyn
chm bn dao hoc dao, t KC1 v tr 1 bn tri, n nt M, rle R3 c in,
in p ch o c ly trn RD1 qua tip im R3 s c tr s b tng ng
vi tc nh.
S c cc bo v sau: Bo v dng in cc i v ngn mch nh
aptmat AT1, AT2 v bo v gii hn chuyn ng ca v bn dao bng cc
cng tc hnh trnh cui BK1 BK5
S n dao ch lm vic khi:
- Truyn ng chnh lm vic: tip im L kn.
- ng c bm du lm vic: tip im KT2 kn
- X my c kp cht: tip im RX kn
- dao c di chuyn khi c ni: tip im R1 kn
- Bn dao ch di chuyn khi bn dao c ni: tip im R2 kn
Cc n tn hiu 1 4 bo hiu ch di chuyn ca dao v bn dao
tng ng.
42

II-TRANG B IN MY BO GING
II.1 c im cng ngh
My bo ging l my c th gia cng cc chi tit ln. Tu thuc vo
chiu di ca bn my v lc ko c th phn my bo ging thnh 3 loi:
My c nh: chiu di bn Lb< 3m, lc ko Fk = 30 50 kN
My c trung bnh: Lb= 4 5m, Fk = 50 70kN
My c nng: Lb> 5m, Fk > 70kN

Chi tit gia cng 1 c kp cht trn bn my 2 chuyn ng tnh tin

qua li. Dao ct 3 c kp cht trn bn dao ng 4. Bn dao 4 c t trn x
ngang 5 c nh khi gia cng. Trong qu trnh lm vic, bn my di chuyn qua
li theo cc theo cc chu k lp i lp li, mi chu k gm hai hnh trnh thun
v ngc. hnh trnh thun, thc hin gia cng chi tit, nn gi l hnh trnh
ct gt. hnh trnh ngc, bn my chy v v tr ban u, khng ct gt,
nn gi l hnh trnh khng ti. C sau khi kt thc hnh trnh ngc th bn dao
li di chuyn theo chiu ngang mt khong gi l lng n dao s. Chuyn ng
tnh tin qua li ca bn my gi l chuyn ng chnh. Dch chuyn ca bn
dao sau mi mt hnh trnh kp l chuyn ng n dao. Chuyn ng ph l di
chuyn nhanh ca x, bn dao, nng u dao trong hnh trnh khng ti.
Gi s bn ang u hnh trnh thun v c tng tc n tc V0 =
5 15m/ph trong khong thi gian t1. Sau khi chy n nh vi tc V0 trong
khong thi gian t2, th dao ct vo chi tit (dao ct vo chi tit tc thp
trnh st dao hoc chi tit). Bn my tip tc chy n nh vi tc V0 cho n
ht thi gian t22 th tng tc n tc Vth (tc ct gt). Trong thi gian t4,
bn my chuyn ng vi tc Vth v thc hin gia cng chi tit. Gn ht

43

trnh thun, bn my s b gim tc n tc V0, dao c a ra khi chi tit

gia cng. Sau bn my o chiu quay sang hnh trnh ngc n tc Vng,
thc hin hnh trnh khng ti , a bn v v tr ban u. Gn ht hnh trnh
ngc, bn my gim s b tc n V0, o chiu sang hnh trnh thun, thc
hin mt chu k khc. Bn dao c di chuyn bt u thi im bn my o
chiu t hnh trnh ngc sang hnh trnh thun v kt thc di chuyn trc khi
dao ct vo chi tit.
Tc hnh trnh thun c xc nh tng ng bi ch ct; thng vth
= 5 120m/ph; tc gia cng ln nht c th t vmax = 75 120m/ph. tng
nng sut my, tc hnh trnh ngc thng chn ln hn tc hnh trnh
thun: vng = k. vth (thng k= 2 3)
Nng sut ca my ph thuc vo s hnh trnh kp trong mt n v thi
gian

1
1

(3 1)
Tck tth tng

Tck - thi gian ca mt chu k lm vic ca bn my [s]

tth - thi gian bn my chuyn ng hnh trnh thun [s]

tng - thi gian bn my chuyn ng hnh trnh ngc [s]

Gi s gia tc ca bn my lc tng v gim tc l khng i th:

Lg .th Lh.th
L
tth th
(3 2)
vth
vth / 2

tng

Lng
vng

Lg .ng Lh.ng
vth / 2

(3 3)

Trong :
- Lth, Lng - chiu di hnh trnh ca bn my ng vi tc n nh vth,
vng hnh trnh thun, ngc.
- Lg.th, Lh.th - chiu di hnh trnh bn trong qu trnh tng tc (gia tc) v
qu trnh gim tc (hm) qu trnh thun.
- Lg.ng, Lh.ng - chiu di hnh trnh bn trong qu trnh tng tc (gia tc) v
qu trnh gim tc (hm) qu trnh hm
- vth, vng - tc hnh trnh thun, ngc ca bn my
Thay tth v tng t (3-3) v (3-2) vo (3-1) ta nhn c:

1
1

(3 4)
L
1
( k 1).L

tdc
tdc
vth vng
vng

Trong :
L = Lth + Lg.th + Lh.th = Lng + Lg.ng + Lh.ng - chiu di hnh trnh my

44

k = Vth / Vng - t s gia tc hnh trnh thun v ngc

tdc thi gian o chiu ca bn my.
T (3-4) ta thy rng khi chn tc ct vth th nng sut ca my ph
thuc vo h s k v thi gian o chiu tdc . Khi tng k th nng sut ca my
tng, nhng khi k >3 th nng sut ca my tng khng ng k v lc thi
gian o chiu tdc li tng. Nu chiu di bn L > 3m th tdc t nh hng n
nng sut m ch yu l k. Khi Lb b, nht l khi tc thun ln vth = (75
120)m/ph th tdc nh hng nhiu n nng sut. V vy mt trong cc iu kin
cn ch khi thit k truyn ng chnh ca my bo ging l phn u gim
thi gian qu trnh qu .
Mt trong cc bin php t mc ch l xc nh t s truyn ti u
ca c cu truyn ng t ng c n trc lm vic, m bo my khi ng
vi gia tc cao nht.
Xut pht t phng trnh chuyn ng trn trc lm vic:
d
Mi M c ( J D .i 2 J m ). m (3 5)
dt
Trong :M momen ng c lc khi ng Nm;
Mc- momen cn trn trc lm vic, Nm;
JD- momen qun tnh ca ng c, kGm;
Jm- momen qun tnh ca my, kGm;
m - tc gc ca trc lm vic, rad/s;
i - t s truyn ca b truyn.
Ta c gia tc ca trc lm vic:

d m M .i M c

(3 6)
2
dt
J D .i J m

Ly o hm ca gia tc, cho bng khng ta tm c t s truyn ti u:

2

M
M J
itu c c m (3 7)
M
m JD
Vi gi thit M, M l khng i.
c

Nu coi Mc = 0 th ta c :

itu

Jm
J D (3-8)

Vic la chn t s truyn ti u l

kh quan trng . Thi gian qu trnh qu
ph thuc vo momen qun tnh ca
my. Momen qun tnh ca my tng t
l vi chiu di bn my.
Trong :-Jb:momen qun tnh ca bn
- Jct: momen qun tnh ca chi tit
- Jt : momen qun tn ca b truyn lc
J = Jb + Jct + Jt
(3-9)
45

Tuy nhin thi gian qu trnh qu

khng th gim nh qu c v b hn
ch bi:
- lc ng pht sinh trong h thng
- Thi gian qu trnh qu phi ln di chuyn u dao.
3-2 Ph ti v phng php xc nh cng sut ng c truyn ng chnh
1. Ph ti ca truyn ng chnh
Ph ti ca truyn ng chnh c xc nh bi lc ko tng. N l tng ca
hai thnh phn lc ct v lc ma st:
Fk = FZ + Fms
(3-10)
Trong : Fk - lc ct [N]
Fms- thnh phn lc ma st, [N]
a/ ch lm vic: (hnh trnh thun) lc ma st c xc nh :
Fms = [Fy + g(mct + mb )] (3-11)
Trong : = 0,05 0,08 - h s ma st g trt
Fy = 0,4 FZ thnh phn thng ng ca lc ct, [N]
Mct, mb - khi lng ca chi tit, ca bn, [kg]
b/ ch khng ti: do thnh phn lc ct bng khng nn lc ma st:
Fms = g(mct + mb ) (3-12)
V lc ko tng:
Fk = Fms = g(mct + mb)
Qu trnh bo chi tit my bo ging c
tin hnh vi cng sut gn nh khng i
tc l lc ct ln s tng ng vi tc ct
nh v lc ct nh s tng ng vi tc
ct ln. Tuy nhin nhng my bo ging
c nng th th ph ti c hai vng nh
th hnh 3-4, trong vng 0< v < vgh lc
ko l hng s, trong vng vgh < v < vmax,
cng sut ko PK gn nh khng i
2. Phng php chn cng sut ng c truyn ng chnh my bo
ging
c im ca truyn ng chnh my bo ging l o chiu vi tn s ln,
momen khi ng, hm ln. Qu trnh qu chim t l ng k trong chu k
lm vic. Chiu di hnh trnh bn cng gim, nh hng ca qu trnh qu
cng tng. V vy khi chn cng sut truyn ng chnh my bo ging cn xt
c ph ti tnh ln ph ti ng. Trnh t tin hnh:
a/ S liu ban u. Cc ch ct gt in hnh trn my: ng vi mi ch
, c cho tc ct (tc thun) Vth, lc ct FZ . Ch lc ct thng c gi
tr cc i trong phm vi tc ct Vth = 6 20m/ph. Khi tc ln hn
20m/ph lc ct gim i, trong phm vi ny cng sut ct c tr s gn khng i
(h3-4) tc hnh trnh ngc Vng thng c chn Vng = (1 3) Vth[m/ph]
- Trng lng bn my v chi tit gia cng Gb + Gct [N]
- Bn knh qui i lc ct v trc ng c in = v/ [m]
46

- Hiu sut nh mc ca c cu
- H s ma st gia bn v g trt
- Chiu di hnh trnh bn Lb [m]
- Momen qun tnh ca cc b phn chuyn ng
- H thng truyn ng in v phng php iu chnh tc
b/Chn s b ng c: ng vi mi ch ct gt, xc nh lc ko tng
trn trc vt ca b truyn, cng sut u trc ng c v cng sut tnh ton.
Lc ko tng c xc inh theo cng thc:
FK = FZ + Gb + Gct + Fy).
(3-14)
Cng sut u trc ng c khi ct chnh l cng sut ng c trong hnh
trnh thun:

Pth

FK .vth
[kW ](3 15)
60.1000.

Nu h thng truyn ng in l b bin i - ng c in mt chiu BB

v iu chnh tc ng c trong c di tc bng iu chnh in p
phn ng th ng c phi chn theo cng thc tnh ton Ptt:

Ptt Pth

vng
vth

[kW ](3 16)

C nh vy, ng c mi c th m bo c dng in cc i trong hnh

trnh thun vi in p phn ng khng ln, ng thi tc cao trong hnh
trnh ngc (khi in p ln). Trong trng hp iu chnh tc theo hai vng
nh theo th ph ti h.3-4 tc l trong vng vmin < v < vng gi lc ko khng
i bng phng php iu chnh in p phn ng, cn trong vng vth < v < vng
gi cng sut khng i bng phng php thay i t thng ng c, th ng
c ch cn chn theo cng sut hnh trnh thun Pth tnh theo (3-15) l v
trong phm vi vth < v < vng iu chnh t thng nn PD = const
Cc s liu tnh ton c ghi vo bng 3-1
Cn chn ng c c cng sut nh mc ln hn hoc bng cng sut
tnh ton ln nht trong bng 3-1 Pm Ptt.
c/ Xy dng th ph ti ton phn v kim nghim ng c chn.
kim nghim ng c chn theo iu kin pht nng ta phi xy dng th
ph ti ton phn i = f(t); trong c xt ti c ch lm vic xc lp v qu
trnh qu .

Phng php nh sau: c th chia th tc ca ng c trong mt hnh

trnh kp (h.3-5) thnh 14 khong t t1 t14. Trong :

47

t1- bn my tng tc ti v0 khng ct gt kim loi tng ng vi ng c

lm vic khng ti
t21 - ng c lm vic vi tc n nh, khng ti.
t22 - bt u gia cng chi tit, ng c lm vic vi tc n nh, c ti.
t3 - ng c tng tc n th ng vi tc vth ca bn my, c ti.
t4 - giai on ct gt, ng c lm vic vi tc n nh th
t5 - ng c gim tc n 1, c ti
t61 - ng c lm vic n nh vi tc 1, c ti.

t62 - dao ra khi chi tit, ng c lm vic khng ti vi tc 1.

t7, t8 - ng c do chiu t thun sang ngc

t9-ng c lm vic khng ti vi tc khng ti ng ng vi vng ca bn
my.

t10 - ng c gim tc chiu ngc

t11 - ng c lm vic n nh vi tc 1
t12 - ng c o chiu t ngc sang thun, bn my bt u thc hin mt
hnh trnh kp mi.
Nh vy trong mt hnh trnh kp c cc khong thi gian ng c lm vic
n nh khng ti l t21, t6 , t9 , t11 v c ti t22, t4, t61 . Cc khong thi gian ng
c lm vic qu trnh qu t1, t3, t5, t8, t10, t12. Ta phi xc nh c dng
in trong ng c trong tt c cc khong thi gian .
+ Xc nh dng in trong ch lm vic n nh
xc nh dng in ng c trong cc khong thi gian lm vic n nh,
ta xc nh cng sut trn trc ng c, sau xc nh momen in t ca
ng c trong cc khong thi gian theo gin sau: P(t) M(t) I(t) vi
P(t), M(t), I(t) l cng sut, momen, dng in trong cc khong thi gian lm
vic n nh th i.
Cng sut u trc ng c khi khng ti hnh trnh thun:
P0th = P0th + Pp
(3- 17)
Trong :P0th - tn hao khng ti trong hnh trnh thun;
Pp - tn hao do ma st trn g trt ca bn my.
(3- 18)
P0th = a.Pthhi = 0.6Pth (1- )

Pp

(Gct Gb ).vth .
(3 19)
60.1000

Trong a = 0,6(am + bm ); Pthhi cng sut hu ch

- Mmen in t ca ng c hnh trnh thun khi y ti:
PD.th.103
M dh.th M 0 M th M 0
,[ N ](3 20)
Trong :

vth

dm

l tc ng c hnh trnh thun.

M0 momen khng ti ca ng c.

48

M 0 K dm .I dm

Pdm .103

dm

,[ Nm](3 21)

- Dng in ng c khi y ti

I th

M dt .th
,[ A](3 22)
K dm

Trong K m, Pm , Pm l cc thng s nh mc ca ng c
Cng sut ng c trong hnh trnh ngc khi dng phng php iu chnh
in p trong c di tc c xc nh:

PDng P0th .

vng
vth

[ N ](3 23)

Momen in t hnh trnh ngc:

M dt .ng M 0

PDng .103

ng
Dng in ng c hnh trnh ngc

I ng

M dt .ng

K dm

,[n.m](3 24)

I u 0.th ,[ A](3 25)

+ Xc nh dng in trong cc khong thi gian ng c lm vic qu

trnh qu : Nguyn tc chung l vit v gii cc phng trnh vi phn cc
mch in c th. Ngy nay cng c my tnh cho php ta d dng gii cc h
phng trnh phc tp ny. Tuy nhin, n gin cho vic phn tch, ta c th
s dng phng php gn ng. Phng php da trn cc gi thit sau:
- th tc bn my v(t) hoc ca ng c c dng l tng hnh 3-5;
- H thng truyn ng in c t ng iu chnh, m bo c hn ch dng
v duy tr n gi tr cc i cho php trong qu trnh qu . i vi ng c
mt chiu Iq = (2 2,5) Im
Xc nh thi gian ca cc khong lm vic:
Thi gian ca qu trnh qu c th xc nh bng cng thc gn ng:
J
J
t
(2 1 )
(2 1 )(3 26)
M qd M c
( I qd I c ).K . dm
Trong : Mq, Iq Momen, dng in ng c trong qu trnh qu ;
Mc, Ic momen, dng in ph ti ca ng c;
1 , 2 , - tc cui v u qu trnh qu ;
Theo (3-27) ta xc nh c t1, t3, t5, t7, t8, t10, t12.
Cc khong thi gian t21 , t22, t61, t62 xc nh theo kinh nghim vn hnh.
Thi gian lm vic n nh hnh trnh thun c xc nh nh sau:

t5

L5
,[ s ](3 26)
vth

49

Trong : L5 - chiu di bn my di chuyn trong khong thi gian t5 c

xc nh nh sau:
L5 L Li (3 28)
Trong : L- chiu di hnh trnh bn my trong hnh trnh thun.
Li- tng chiu di hnh trnh bn trong cc giai on qu trnh
qu v cc on bn my di chuyn vi tc (3-5) ta c: v0
Nu coi rng trong qu trnh qu bn my di chuyn vi tc trung
bnh khng i th:
L i = v i ti
(3-30)
Trong :
vi, ti - tc trung bnh, on thi gian th i
Tng t ta xc nh c t11
+ Xy dng th ph ti ton phn i=f(t):
T cc s liu dng in trong qu trnh qu v xc lp cc khong
thi gian tng ng, ta v c th dng in bin thin theo thi gian nh
hnh 3-5
+ Kim nghim ng c theo iu kin pht nng.
S dng phng php dng in ng tr kim nghim. T th hnh
3-5 ta c:
14

Idt

I .t
i1

2
i i

Tck'

(330)

Trong : Tck thi gian ca mt chu k c xt n hin tng to nhit

do tc thp v qu trnh qu nu ng c t thng gi. Khi ng c
thng gi c lp th ly Tck = T ck
ng c c chn phi c dng in nh mc Im Idt

3.3 Cc yu cu i vi h thng truyn ng in v trang b in ca

my bo ging
1. Truyn ng chnh: Phm vi iu chnh tc

50

vmax vng .max

(3 33)
vmin vng .min

+vng.max: tc ln nht ca bn my hnh trnh ngc, thng

vng.max = 75 120m/ph
+vth.max: tc nh nht ca bn my trong hnh trnh thun, thng
+vth.min= 4 6 m/ph
Nh vy D = (12,5 30)/1
Thng thng, h thng truyn ng in s dng ng c in mt
chiu, c cp ngun t b bin i. Theo yu cu ca th ph ti, iu
chnh tc c thc hin theo hai vng: Thay i in p phn ng trong
phm vi (5 6)/1 vi mmen trn trc ng c l hng s ng vi tc bn
thay i t vmin= (4 6)m/ph n vgh = (20 25)m/ph, khi lc ko khng
i; gim t thng ng c trong phm vi (4 5)/1 khi thay i tc t vgh
n vmax =(75 120)m/ph, khi cng sut ko gn nh khng i. Nhng s
dng phng php iu chnh t thng th lm gim nng sut ca my, v
thi gian qu tng do hng s thi gian mch kch t ng c ln. V vy,
thc t ngi ta thng m rng phm vi iu chnh in p, gim phm vi
iu chnh t thng, hoc iu chnh t thng trong c di thay i in p
phn ng. Trong trng hp ny cng sut ng c phi tng vmax / vgh ln.
ch xc lp, n nh tc khng ln hn 5% khi ph ti thay i t
thng n nh mc.
Qu trnh qu khi ng, hm yu cu xy ra m, trnh va p trong
b truyn ng vi tc ng cc i.
i vi nhng my bo ging c nh Lb< 3m, LK =30 50kN; D = (3
4)/1, h thng truyn ng chnh thng l ng c khng ng b - khp
ly hp in t; ng c khng ng b rto dy qun hoc ng c in mt
chiu kch t c lp v hp tc . Nhng my c trung bnh Lb = 3 5; FK
= 50 70kN; D = (6 8)/1, h thng truyn ng l F - (my pht mt
chiu - ng c in mt chiu). i vi my c nng Lb>5m, FK > 70kN;
D (8 25)/1, h truyn ng l h F - c b khuch i trung gian; h
chnh lu dng Thyristor - ng c mt chiu.
2. Truyn ng n dao
Truyn ng n dao lm vic c tnh cht chu k, trong mi hnh trnh
kp lm vic mt ln (t thi im o chiu t hnh trnh ngc sang hnh
trnh thun v kt thc trc khi dao ct vo chi tit).
Phm vi iu chnh lng n dao l D = (100 200)/1. Lng n dao
cc i c th t ti (80 100)mm/1 hnh trnh kp.
C cu n dao yu cu lm vic vi tn s ln, c th t ti 1000ln/
gi.
H thng di chuyn u dao cn phi m bo theo hai chiu c ch
di chuyn lm vic v di chuyn nhanh.
Truyn ng n dao thng c thc hin bng ng c khng ng
b rto lng sc v hp tc .
Truyn ng n dao c th thc hin bng nhiu h thng: c kh, in
51

kh, thu lc, kh nn v.v. Thng thng s dng rng ri h thng in c:

ng c in v h truyn ng trc vt - cu hoc bnh rng - thanh rng.
Lng n dao trong mt hnh trnh kp khi truyn ng bng bng h
trc vit - cu c tnh nh sau:
S = tv . t. T (3-34)
V i vi h truyn ng bnh rng - thanh rng
S = br .z.t.T (3-35)
Trong :
tv , br - tc gc ca trc vt, bnh rng, rad/s
z - s rng ca bnh rng
t - bc rng ca trc vt hoc thanh rng, mm
T - thi gian lm vic ca trc vt hoc thanh rng, s
T biu thc trn, ta c th iu chnh lng n dao S bng cch thay
i thi gian s dng nguyn tc hnh trnh (dng cc cng tc hnh trnh)
hoc nguyn tc thi gian (dng rle thi gian). Cc nguyn tc ny n gin
nhng nng sut my thng b hn ch. L do l lng n dao ln, thi gian
lm vic phi di, ngha l thi gian o chiu t hnh trnh thun sang hnh
trnh ngc phi di, nhiu trng hp khng cho php.
thay i tc trc lm vic, ta c th dng nguyn tc tc , iu
chnh tc bn thn ng c hoc s dng hp tc nhiu cp. Nguyn
tc ny phc tp hn nguyn tc trn, nhng c th gi c thi gian lm
vic ca truyn ng nh nhau vi cc lng n dao khc nhau.
Mt h thng truyn ng n dao c s dng trong nhiu my bo
ging c trung bnh nh hnh (3-6). B phn chnh l h thng a vi s
rng trn cc a khc nhau. S a s l s cp n dao ng vi mt tc ca
trc lm vic. S a c th l 7 hoc 8, khi kt hp vi mt hp tc 3 cp
th s to ra lng n dao 0,5 50mm (7 a) v n 100mm (8 a) vi
=1,26. S rng trn a s xc nh lng n dao. Mi a s ng vi mt
lng n dao. Phn ng rle R s di chuyn ta trn cc a, khi gp rng trn
a th rle R nh, tc ng n mch iu khin v ct in ng c truyn
ng n dao DD.

52

3. Truyn ng ph
`Truyn ng ph m bo cc di chuyn nhanh bn dao, x my, nng
u dao trong hnh trnh ngc, c thc hin bi ng c khng ng b
v nam chm in.
3.4 Mt s s iu khin my bo ging in hnh
1. S iu khin my bo ging theo h thng F- c my in
khuch i lm kch t cho my pht.
Hnh 3-7 l s nguyn l n gin ca h thng truyn ng chnh
my bo ging c trung bnh v nng
a/ Phn tch nguyn l lm vic ca h thng truyn ng in
ng c in truyn ng cho bn my c cp in t my pht
in mt chiu F. Kch t ca my pht F l cun CKF c cp bi my
in khuch i t trng ngang MK. MK c 4 cun kch t; 3cun
CK1, CK2, CK3 ni ni tip nhau c chc nng l cun ch o, phn hi m
in p, phn hi dng dng in phn ng v phn hi mm sc in ng
my pht
- in p ch o ly trn bin tr BTT (cho hnh trnh thun) hoc trn
bin tr BTN (cho hnh trnh ngc).
Khi R(5-6) = 1, + T(5) = 1, bin tr BTT c cp in hnh thnh in
p Uc to dng ik chy vo cun CK1, CK2, CK3 qua in tr R1, cun CFF ,
CF v in tr R5 tng ng vi chiu quay thun. Nu R(5-6) = 1, + N(5)
= 1, bin tr BTN c cp in to ra dng ik cng chy qua CK1, CK2,
CK3 qua in tr R1, cun CFF, CF v in tr R5 theo chiu ngc li lm
cho ng c quay ngc.
- in p phn hi m in p ng c: Do bin tr 1R c ni song
song vi phn ng ng c nn khi h thng F- lm vic, st p trn 1R
l Ua t l vi in p trn phn ng ng c, to ra dng chy trong CK1,
CK2, CK3 t l vi in p phn ng ng c.
- in p phn hi dng dng in phn ng ng c: Khi h thng F lm vic, st p trn 2 cun ph CFF v CF l Ui t l vi dng in phn
ng ng c; Ui to ra dng chy qua CK1, CK2, CK3 t l vi dng in phn
ng
- in p phn hi mm ly trn cu cn bng bao gm 2 na in tr
2R, in tr 4R v cun CKF. Mt ng cho ca cu c cp bi in p
ca my in khuch i MK; ng cho cn li l in tr 5R. Ta chnh
nh trn 2R sao cho khi ng c lm vic ch tnh th cu cn bng
ngha l in p trn 5R bng khng. Khi ng c lm vic ch ng th
cu mt cn bng, ngha l in p trn 5R khc khng v t l vi o hm
ca sc in ng my pht tc l phn nh s dao ng sc in ng ca
my pht. C th xc nh c in p Uo bng cch vit cc phng trnh
cn bng in p ca cu ng ni trn:
Trong : R 2R2 - in tr ca na in tr 2R
LCKF - in cm ca cun kch tmy pht;
- t s sc in ng nh mc v dng in kch t nh
mc ca my pht . Nu coi mch kch t my pht l khng bo ho th:
53

U od

R2 R 2
.LCKF .P.EF , (3 37)
2 R.K

EFdm
I CKFdm

Cun kch t CK4 c chc nng l cun phn hi m dng c ngt to

cho ng c c tnh c dng my xc, hn ch c dng in trong ng c
qu trnh tnh cng nh qu trnh qu .
i vi nhng my thng xuyn lm vic qu ti nh my bo ging,
my cn, my xc khi qu ti ngi ta khng ct in cho ng c (v lm
nh th nng sut ca my s rt thp) m to cho n mt ng c tnh c
dng my xc khi qu ti th dng in trong ng c khng vt qu gi
tr cho php.

54

55

Trn hnh 3-8 c tnh c ca ng c

c hai on: khi dng in trong ng c
nh thua Ing , ng c lm vic trn c tnh
c t nhin (on cng) v khi dng in
trn ng c ln hn gi tr Ihq I th ng c
lm vic trn on c tnh c dng my
xc (on dc)
Nguyn l lm vic ca khu phn hi
m dng c ngt trong s c gii thch
nh sau: Khi dng in trong ng c nh
thua gi tr ngt th st p Ui ri trn cc
cun ph cn nh thua gi tr Uss
iu chnh tc ng c bng cch thay i in p ch o ly trn
bin tr BTT hoc BTN
+ Thnh lp phng trnh c tnh c
- khi I< Ing ta vit c phng trnh m t h thng ch xc lp:
Uk = Uc UF + I .R (3-39)
EF = KF. KMK. Uk (3-40)
EF = K + I .R (3-41)
Trong KF, KMK - l h s khuch i in p my pht, khuch
i my in. Vi gi thit l mch t ca my pht v khuch i my in
khng bo ho th ta c:

KF

EF
E
; K MDKD MDKD
I CKF
U dk

R = R + RF + RCFF + RCFD : tng in tr trong mch phn ng

T cc phng trnh (3-39), (3-40), (3-41) ta bin i thnh phng

trnh
c tnh c - in ca ng c:

R
1 KF .KMDKD (
)
R

u
KD.KF .KMDKD.Ucd

K .R .I (3 42)
D

D u u
1.KF .KMDKD
1.KF .KMDKD
Trong
+KD =1/K - h s ca ng c;
+Rf - in tr bn thn ca dy qun phn ng ng c/
+Khi I Ing , ta vit phng trnh m t h thng tng t nh khi
I<Ing.
Ch lu l trong trng hp ny cun CK4 c in p U4 l hiu hai
in p: st p trn cun dy cc t ph U v in p so snh Uss:
U4 = U.Uss = IR - Uss
(3-43)
tin cho vic vit phng trnh ta qui i in p trn cun CK4(U4)
56

v cun dy CK1 CK2 CK3 bng cng thc sau:

U 4' K qd 4 .U 4
Trong K dq 4

W4 R13
.
.U 4 (3 44)
R4 W13

W4 R13
.
h s qui i in p trn cun dy CK4 v
R4 W13

cun CK1-CK2-CK3;
W4, R4 - s vng dy, in tr cun dy CK4;
W13, R13 - s vng dy, in tr cc cun dy ni tip CK1-CK2-CK3;
Khi ta c cc phng trnh sau:
U13 = U13 U4 = Uc UF + R.I - Kq4.U4 (4-45)
EF = KF.KMDKD.U13
(4-46)
EF = K + I.R
(4-47)
Trong U13 - in p tng trn cun dy CK1, CK2, CK3
Kt hp cc phng trnh (3-45), (3-46), (3-47) ta nhn c phng
trnh c tnh c - in ca ng c trong vng I Ing.

RuD

1KF.KMDKD (
)(Kqd4 1)KD.Ru .I

KD.KF.KMDKD.(Ucd Kqd4.Uss)
u

1.KF.KMDKD
1.KF.KMDKD
Kt hp hai phng trnh (3-42) v (3-48) ta c h c tnh c - in khi
thay i in p ch o .
b/Phn tch nguyn lca s iu khin t ng:
Trong s ny ng c c khi ng cng bc. H s
cng bc c duy tr mc cho php trong thi gian di. Sau
khi cho lnh khi ng, in p ch o c a vo mch kch thch ca
MK (cun CK1, CK2, CK3), cn sc in ng ca ng c E=0, nn in
p t ln cc cun CK123 c gi tr cc i v ng c c khi ng cng
bc gii hn cho php nh khu phn mch. Khu phn mch gm hai bng
n c in tr phi tuyn B; 4V-3R-2V hoc 3V-3R-1V. Khi in p t ln
cc cun CK123 ln hn in p Uss t ln 3R th in tr cc bng n B
tng ln lm cho dng Ik chy trong cc cun ny khng tng ng thi cc
cp van 1V-3V thng hoc 2V -4V thng to ng cho dng phn mch chy
khng qua cc cun CK123. Dng in phn mch cng ln khi in p t ln
cc cun CK123 cng ln v dng in Ik c duy tr mc cho php hu
nh khng i trong qu trnh khi ng. Trong thi gian khi ng,
khu phn hi m dng in c ngt cng c tc dng hn ch dng in nh
hn tr s dng in cho php.
S c kh nng lm vic ch t ng v th my. Khi bn u

57

hnh trnh thun, bn n vo cng tc hnh trnh 2KC; cui hnh trnh
thun (u hnh trnh ngc) bn n vo 1KC. Khi bn di chuyn ngoi
phm vi cho php th tip im KC(6) = 0.
Gi s bn u hnh trnh thun; p lc trong h thng bi trn
tip im RAL(6) = 1, cng tc hnh trnh 2KC b n 2KC1(10) =
0,2KC2(13) = 1. n nt MT(7) cun dy KL(6) = 1, tip
im KL(6) = 1, duy tr, + KL(9) = 1, + KL(10) = 1, + KL(13) = 1, + KL(3)
= 0. Do KL(9) = 1, T(9) = 1, T(1-2) = 0, + T(5) = 1, + T(12) = 1,
R(12) = 1; Do KL(13) = 1, RC(13) = 1.
Kt qu khi n MT ta c c: KL, T, R, RC c in. Bin tr BTT(3)
c cp in do R(5-6) = 1, v T(5) = 1, to ra in p Uc t ln BTT
sinh ra dng trong cc cun CK1, CK2, CK3 lm cho ng c khi ng
a bn chy theo hnh trnh thun. Do RC(2-3) ni tt mt phn bin tr
62BTT nn in p Uc gim nh lm cho tc ng c ch tng n tc
V0 dao i vo chi tit. n cui t3, bn thi n vo 2KC 2KC1(10) = 1,
nhng do T(10) = 0, nn T(10) = 0; 2KC2(13) = 0, RC(13) = 0,
RC(2-3) = 0, in p Uc trn BTT tng ln ng c tng tc ln tc
Vth thc hin ch ct gt kim loi. n cui t5, dao chun b ra khi chi tit,
chi tip xc ca tip im hnh trnh 1KH c y v pha tri, ngn mch
mt phn bin tr BTT lm cho in p Uc gim xung, tc ng c gim
xung V0 dao ra khi chi tit. n cui t8 lc ny dao ra khi chi tit, bn
n vo cng tc hnh trnh 1KC(9) T(9) = 0, T(10) = 1, N(10) = 1, T(12) = 1, + T(5) = 0, +T(12) = 0, +N(1-2) = 0, + N(5) = 1, N(9) = 0, + N(11) = 1.
Kt qu in p Uc chuyn t BTT sang BTN lm cho dng in trong cc
cun CK1,2,3 o chiu, ng c thc hin hm gim tc v khng sau khi
ng ngc a bn tr v v tr ban u vi tc l Vng. Khi bn my chy
ngc, cng tc hnh trnh 1KC v sau l chi tip xc 1KH c tr v v tr
ban u chun b cho chu k lm vic k tip. Gn cui hnh trnh ngc
(cui t11), bn li n vo chi tip xc 2KH(4) ngn mch mt phn bin tr
BTN cho tc gim v V0. n cui t13, bn n vo cng tc hnh
trnh 2KC 2KC1(10) = 0, N(10) = 0, N(9) = 1, T(9) = 1, N(12) = 1, N(5) = 0, N(11) = 0, T(12) = 1, T(10) = 0, T(5) = 1, T(1-2) = 0. Kt qu
in p Uc chuyn t BTN sang bin tr BTT, ng c thc hin vic gim tc
v khng sau khi ng li cho mt chu k mi.
Hm my khi n nt dng D(6). Cc cng tc t KL, T hoc N v rle R
mt in. in p ch o trn bin tr BTT hoc BTN mt tc dng, cc cun
dy CK1, CK2, CK3 c ni vo in p my pht ( UF) c du
ngc vi Uc trc khi hm, dng in trong cc cun CK1, CK2, CK3 o
chiu, ng c c hm ti sinh. trnh s t bin v chiu v tr
s trong cc cun ny, ngi ta duy tr mt lng in p nh trn in
tr 8R(3) c duy tr bi tip im m chm R(5-6). Sau thi gian duy tr ca
R, in p trn 8R(3) mt ng thi mt phn bin tr 1R b ngn
mch, in p phn hi gim i, qu trnh hm ti sinh chuyn sang giai on
th hai cho n lc dng.
H thng ny m bo phm vi iu chnh tc D = 15/1 vi st tc
58

khng qu 6%. Nhc im ca h thng ny l c s lin quan gia mch ng

lc v mch iu khin. iu gy kh khn cho vn hnh v sa cha, hiu
chnh h thng.
2. S iu khin my bo ging h T-
a/ Mch ng lc: ng c truyn ng chnh l ng c mt
chiu cng sut 42kW, in p 440V, tc nh mc l 157rad/s. ng c
c cp in t b bin i BB. thc hin vic o chiu quay cho ng
c, BB gm s chnh lu 3 pha hnh cu khng c my bin p ni theo
kiu song song ngc v hai h thng pht xung cp cho hai nhm chnh lu
(pha trn v pha di) iu khin theo kiu phi hp tuyn tnh 1 + 2 =
1800. Hai h thng pht xung c iu khin bi mt bin tr R1(1) c cp
t in p Uc ly trn cc in tr R8, R, R9, R10(9 15) v in p phn hi
m tc UFT. Gi tr in p iu khin Uk t ln R1:
Uk =Uc U FT
Khi thay i gi tr Uc th gc m ca hai h thng pht xung thay i
lm thay i tc ng c.
Khi o cc tnh in p Uc nh cu tip im RT, RN (8 v 14) ngha
l thay i cc tnh ca Uk s lm thay i gi tr ( 900 hoc 900) lm
thay i vai tr ca hai nhm chnh lu t ch lm vic chnh lu sang ch
i nghch lu ngha l o chiu quay ng c.
Khi RT(8) = 1, + RT(14) = 1, in p dng ca b chnh lu CL3 t
cc tnh (+) ln pha trn ca R Uc tng ng vi chn I ca bin tr R
to tc Vth ca bn. Khi nu RG(10) = 0, R8 c ni tip vi bin tr
R lm gim Uc to ra tc V0 dao i vo chi tit. Nu RG(10) = 1, +
RD(12) = 1, Uc chnh l st p trn in tr R10.
Khi RN(8) = 1, + RN(14) = 1, in p dng ca b chnh lu CL3 t
cc tnh (+) ln pha di ca R10 Uc tng ng vi chn II ca bin tr R
to tc Vng ca bn. Khi nu RD(12) = 1, Uc chnh l st p trn in
tr R9.
B chnh lu khng iu khin CL2 cp in cho cun kch t CK(8)
ca ng c . Khi K2(l) = 1, CL1 v CL2 c in cun CK c in. Khi
lm vic ch thun th dng kch t trong ng c bng nh mc; khi lm
vic ch ngc, dng kch t c gim 20% nh a in tr
R7(8) ni tip vi cun CK. Vic ng m R7 c thc hin bi rle
RH(2). Khi ng c lm vic ch thun, iot 1(1) kho rle RH(2)
khng tc ng RH(7) = 1, R7(8) b ni tt ICK= m.Khi ng c lm
vic ch ngc, iot (1) thng RH(2) = 1, RH(7) = 0, R7(8) c
ni tip vi cun CK ICK gim xung tng tc trn tc c bn.
Tip im K3(3-4), R6 v 4 iot 2 5 to ra mch hm ng nng t
kch t. Khi lm vic th K3(3-4) m ra gii phng mch hm ng nng. Khi
hm K2(l) = 0, K3(3-4) = 1, CL2 mt in. Nu ng c trc quay thun th
2 v 5 thng ; nu trc quay ngc th 3 v 4 thng. C hai trng hp
u lm cho dng trn cun CK c chiu t tri sang phi cp in cho cun
kch t trong thi gian hm ng nng.

59

b/ Mch khng ch t ng
ng tt c cc attomat. n M1(2) K3(2) = 1, ng thi RTh(8) = 1,
RTh(6) = 1, K1(4) = 1, + RTh(8) = 1, K2(7) = 1. Kt qu khi n M1 ta
c K1, K2, K3 c in.
Trn mch ng lc, K1 cp in cho b bin i BB; K3(2-3) = 1,
K3(3-4) = 0, gii phng mch hm ng nng; K2(l) = 1, CL1c in cp
ln cu tip im RT/RN khi RTr1(5-7) = 1, hoc RTr(5-7) = 1; CL2 c in cp
in cho cun CK. Khi dng RTT(8) = 1, RTT(9) = 0, RTh(8) = 0, RTh(6)
m chm c nguy c lm K1(4) mt in K2(7) cng mt in theo nu
trong thi gian m chm ca RTh ta khng kp cho RTr1(4)= 1, hoc
RTr2(5) = 1, thay th cho RTh(6) cp cho K1(4); m RTr1 hoc RTr2 l do
ta n 1 trong 4 nt n MT(10) hoc MN(11), hoc TT(13) hoc TN(14).
iu ny c gii thch nh sau:
Khi n M1, K1, K2, K3 c in, ng in cho mch ng lc sn sng lm
vic. Trong thi gian nh sn (do RTh quyt inh), nu ta khng ra lnh
cho bn lm vic th mch chun b s b mt in; mun lm vic li ta
phi n li t M1.
Ra lnh cho bn lm vic bng cch n vo MT(10) hoc RTr2(14)
= 1. Ngoi vic thay th cho RTh(6) th RTr1(5-7) hoc RTr2(5-7) nc MN(11)
RTr(10) = 1 (c duy tr) . n TT(13) hoc TN(14) g cp in CL1 ln cu
tip im RT/RN cho mch chun b lm vic

60

c/ Xenxin lm vic ch bin p

Xenxin mt pha l my in cm ng nh, c cun dy mt pha kch thch v
cun dy ng b ho ba pha. Xenxin chia thnh loi tip xc v khng tip xc.
Xenxin tip xc c cu trc ging vi my in ng b kch thch in t. Li thp
stato v roto ghp t cc l thp k thut in. Cun kch thch (cun s cp) mt pha
t trn stato (hoc roto) v cun ng b ho 3 pha (cun th cp) t trn roto
(hoc stato).

61

Hai xenxin XX1 v XX2 c ni nh hnh 3-10 trong XX1 c gi l

xenxin pht v XX2 c gi l xenxin thu. in p t vo cun kch t ca XX1
l: uv = Umsint th trn cun kch t ca XX2 ta nhn c in p:
ur = kUmsin(1 2)sint
Trong 1 v 2 l gc lch roto ca xenxin XX1 v XX2
Nhn xt:
- in p ra cng tn s vi in p vo
- Bin ca in p ra ph thuc vo gc lch 1 v 2
+ Nu 1 = 2 ur= 0; ta gi XX1 v XX2 ng b vi nhau
+ Nu 1 2 < 1800 ur cng pha vi uv
+ Nu 1 2 > 1800 ur ngc pha vi uv
Trn hnh 3-10, cc th c v vi gi thit c 4 chu k th 1-2 >1800
d/ Chnh lu nhy pha
Bin in p xoay chiu thnh mt chiu c cc tnh thay i tu thuc
pha ca in p vo vi in p ng b

S gm 1 bin p vi th cp c 2 cun dy ni vi 2 transistor T1 v T2;

2 iot 1 v 2; hai t lc v 2 in tr ti Rc1 v Rc2.
- Xt 4 chu k u: in p u vo cng pha vi in p ng b
+ trong khong t 0 T1 thng Ur c cc tnh (+) di
62

+ trong khong t 2 T1 v T2 kho

Cc chu k sau c lp li v nh t lc san phng in p Ur
- Xt 4 chu k sau: in p u vo ngc pha vi in p ng b
+ trong khong t 0 T2 thng Ur c cc tnh (+) trn
+ trong khong t 2 T1 v T2 kho
Cc chu k sau c lp li v nh t lc san phng in p Ur
Ta c c in p mt chiu thay i c cc tnh khi uv o pha.
e/ S t hnh trnh bn t ng iu khin t xa
S gm 3 xenxin X, XX1 v XX2 lm vic ch bin p; b chnh
lu nhy pha NF1, NF2 v cc phn t rle khng tip im LG1, LG2; cc
b khuch i mt chiu K1 K4 cp in cho cc rle RT, RN, RG,
RD; cc khu so snh dng khuch i thut ton SS1v SS2; mch NOR.
di hnh trnh c t bi gc quay tng i ca roto xenxin thu thun
(XX1) v xenxin thu ngc (XX2) so vi roto xenxin S lin h c kh vi
c cu dch chuyn bn.
ng c ngoi vic truyn ng cho
bn di chuyn qua li cn ni vi hp
gim tc quay roto ca X. iu ny
c ngha l gc lch roto ca X
thay i t min max tng ng vi vic
di chuyn ca bn t u hnh trnh
thun n cui hnh trnh thun. Khi
bn u hnh trnh thun, ta chnh
nh cho X ng b vi XX2 v
X lch vi XX1 mt gc ln nht,
thng chn = 2 = 0; cn lch
vi 1 mt gc ln nht, in p ca
xenxin tng ng: Uxx1= max, Uxx2 = 0.
Khi bn di chuyn t u hnh trnh thun
v cui hnh trnh thun th =
1; cn lch vi 2 mt gc ln
nht, tng ng: Uxx1= 0, Uxx2 = max
nh hnh (3-12)
Vi cch chnh nh nh m t, vic nh di hnh trnh bn c t
bi gc quay ca xenxin XX1 khi bn u hnh trnh thun. Chng hn khi bn
u hnh trnh thun, quay 1 mt gc 900iu ny c ngha l s di chuyn trong
khong t 0 900. ( lc ny ta c 1=900; 2 = = 0).
Xt gi tr in p ca XX1 v XX2 khi = 450
uXX1 = kUmsin( 450 900)sint
uxx2 = kUmsin(450 0) sint
Ta thy rng uxx1 v uxx2 lun lun ngc pha nhau.
+ Khu o chiu
63

Khi lnh cho bn lm vic, RTr1(17) = 1, hoc RTr2(16) = 1, ni uxx1 vi uxx2

cp cho cun dy s cp W1 ca bin p BA4. Do uxx1 ln nht, cn uxx2 = 0 nn
W1 c tn hiu theo uxx1. Qua 2 cun dy th cp W2 v W3 cp cho 2 hai b chnh
lu nhy pha NF1 v NF2 in p ra ca NF1 c cc tnh (+), cn ca NF2 c cc
tnh (-) [do in p ng b ca NF1 v NF2 ngc pha nhau]. Vi in p dng
ca NF1 lm cho LG1 = 1, K1 = 1, RT = 1; cn LG2 = 0, K2 = 0, RT = 0.
RT(17-18) = 1, ni tt uxx2 cho cun W1 c tn hiu theo uxx1 gn nh trong
sut hnh trnh thun; ng thi RT(8) = 1, + RT(14) = 1, t in p Uc ln bin
tr R c cc tnh (+) pha trn tng ng vi vic di chuyn bn theo hnh trnh
thun.
Ti thi im t6, gi tr uxx1 0 LG1 = 0, K1 = 0, RT = 0, RT
(17-18) = 0, cun W1 lc ny c tn hiu theo uxx2 . Do uxx1 ngc pha vi uxx2
nn lc ny NF1 = 0, NF2 = 1, LG2 = 1, K2 = 1, RN = 1, RN(17-18) = 1,
ni tt uxx1 cho cun W1 c tn hiu theo uxx2 gn nh trong sut hnh trnh
ngc; ng thi RN(8) = 1, +RN(14) = 1, t in p Uc ln bin tr R c cc
tnh (+) pha di tng ng vi vic di chuyn bn theo hnh trnh ngc.
Ti thi im t11, gi tr uxx2 0 LG2 = 0, K2 = 0, RN = 0,
RN(17-18) = 0, cun W1 lc ny c tn hiu theo uxx1 . Do uxx1 ngc pha
vi uxx2 nn lc ny NF1 = 1, NF2 = 0, LG1 = 1, K1 = 1, RT = 1. RT(17-18) =
1, ni tt uxx2 cho cun W1 c tn hiu theo uxx1 gn nh trong sut hnh trnh
thun; ng thi RT(8) = 1, + RT(14) = 1, t in p Uc ln bin tr R c
cc tnh (+) pha trn tng ng vi vic di chuyn bn theo hnh trnh thun
cho chu k k tip.
+ Khu to tc :
in p trn cun W4 c ging nh in p t trn cun W1 ngha l
hnh trnh thun ging nh in p ca uxx1 v hnh trnh ngc ging nh
in p trn uxx2 . Do bin thin in p Ucl4 nh hnh (3-13)
in p Ucl4 c so snh vi in
p bn ngoi Uc1 hnh trnh thun
v Uc1 hnh trnh ngc.
Khi t< t4 Uss1 = 0K = 0;khi t
t4Uss1=1,K =1, RD = 1.
Khi t< t9 Uss1= 0K = 0;khi t
t9Uss1 = 1, K =1, RD =1. RD
tc ng s to tc V0 trong khong
t t4 t6 hnh trnh thun v V0 trong
khong t t9t11 hnh trnh ngc.
in p Ucl5 c dng bin thin
tng t nh in p ca Uss2. in p
ny c so snh vi in p bn
ngoi Uc2
Khi t<t2Uss2=0, ng thi Uss1= 0
in p ra ca khu NOR=1 K4 = 1,
64

RG = 1, to tc V0 trong khong t t1 t2
cc thi im khc, do Uss2 =1 hoc Uss1 =1 nn u ra ca NOR mc
khng, K4 = 0, rle RG khng tc ng.
f/ Hot ng ca ton mch
ng tt c cc attomat. Phi du p lc RAL(9-10) = 1, v RAL(15) =
1. n M1(2) K3(2) = 1, ng thi RTh(8) = 1, RTh(6) = 1, K1(4) =1, + RTh(8)
= 1, K2(7) = 1.Kt qu khi n M1 ta c K1, K2, K3 c in.
Trn mch ng lc, K1 cp in cho b bin i BB; K3(2-3) = 1, K3(3-4)
= 0, gii phng mch hm ng nng; K2(l) = 1, CL1c in cp ln cu tip
im RT/RN khi RTr1(5-7) = 1, hoc RTr(5-7) = 1; CL2 c in cp in cho cun
CK. Khi dng RTT(8) = 1, RTT(9) = 0, RTh(8) = 0, RTh(6) m chm c nguy
c lm K1(4) v K2(7) mt in.
Gi s bn ang u hnh thun, ra lnh cho bn lm vic bng cch n vo
MT(10) RTr(10)= 1(c duy tr). Ngoi vic thay th cho RTh(6) th RTr1(5-7) ng
cp in CL1 ln cu tip im RT/RN cho mch chun b lm vic.
RTr1(17) = 1, ni u xx1vi u xx2 do u xx1= max, u xx2= 0 nn cun W1 c tn hiu
theo u xx1 trn cun W2 v W3 c cng tn hiu t ln 2 chnh lu nhy pha
NF1(+), NF2(-) LG1 = 1, K1 = 1, RT = 1, RT(17-18) ni tt u xx2 cho
W1 c tn hiu theo u xx1 gn nh trong sut hnh trnh thun, ng thi RT(8) = 1, +
RT(14) = 1, Uc tng ng vi v tr I trn R ng c khi ng a bn chy
theo hnh trnh thun.
Lc ny Uss1 = 0 v Uss2 = 0 UNOR =1 K4 = 1, RG = 1, RG(10) =
0, gim Uc nn tc bn ch tng n gi tr V0 dao i vo chi tit. Ti thi im
t2, Uss2 = 1 nn UNOR =1 K4 = 0, RG = 0, RG(10) = 1, in tr R8 b
ni tt Uc tng ln tng ng vi tc Vth thc hin hnh trnh ct kim loi.
Ti thi im t4, dao chun b ra khi chi tit, lc ny Uss1 = 1, K3 = 1,
RD = 1, RD(12) = 1, Uc = UR10 ng c thc hin hm ti sinh gim tc v
V0.
Ti thi im t6, uxx1 0, LG1 = 0, K1 = 0, RT = 0, RT(17-18) =
0, cun W1 c tn hiu theo uxx1 do lc ny gi tr uxx2 l ln nht. Do uxx1 v uxx2
l ngc pha nhau nn lc ny NF1 (-), NF2 (+), LG2 = 1, K2 = 1, RN = 1,
RN(17-18) = 1, ni tt uxx1 cho W1 c tn hiu theo uxx2 gn nh trong sut
hnh trnh ngc; ng thi RN(8) = 1, + RN(14) = 1, in p Uc tng ng vi
v tr II trn R; ng c thc hin hm ti sinh gim tc v khng, sau khi
ng ngc a bn tr v v tr ban u vi tc l Vng.
Ti thi im t9, bn chy v gn v tr xut pht, lc ny Uss1 = 1, K3
= 1, RD = 1, RD(12) = 1, Uc = UR9 ng c thc hin vic hm ti sinh
gim tc v V0.
Ti thi im t11, uxx2 0 LG2 =0, K2 =0, RN =0, RN(17-18) =
0,W1 li c tn hiu theo uxx1 do gi tr ny ln nhtNF1(+),NF2(-), LG1 =1,
K1 = 1, RT =1, RT(17-18) =1, ni tt uxx2 cho cun W1 c tn hiu theo uxx1
gn nh trong sut hnh trnh thun, ng thi RT(8)= 1,+ RT(14) = 1, cc tnh
65

(+) t pha trn R ng c thc hin vic gim tc v khng v khi ng li

cho chu k mi.
Dng ng c bng cch n vo D1, cc cng tc t K1, K2, K3 u mt in,
ng c thc hin hm ng nng t kch t. Khi n nt dng D2, ti sinh gim tc
v khng nh b bin i o chiu.
Trong s , vic bo v ngn mch v qu ti cho ng c nh attomat AB1 v
rle nhit RN1, RN2. Mch t tc v kch t ng c c bo v bng AB2,
AB3. Bo v mt t thng nh rle kim tra thiu t thng RTT. Bo v mt in p
nh bn thn cun dy K1, K2. Bo v mt du nh rle p lc du RAL. n H1
bo hiu my lm vic ch t ng. H2 bo hiu du bi trn.
3.1-TRANG B IN MY DOA
3.1.1 c im lm vic, yu cu v truyn ng in v trang b in
1. c im cng ngh
My doa dng gia cng chi tit vi cc nguyn cng: khot l, khoan l. c
th dng phay. Thc hin cc nguyn cng gia cng trn my doa s t c
chnh xc v bng cao.
My doa c chia thnh hai loi chnh: my doa ng v my doa ngang. My
doa ngang dng gia cng cc chi tit c trung bnh v nng.

Hnh 3-1 Hnh dng bn ngoi my doa ngang

Trn b my 1 t tr trc 6, trn c trc chnh 5. Tr sau 2 c t gi 3
gi trc dao trong qu trnh gia cng. Bn quay 4 g chi tit c th dch chuyn
ngang hoc dc b my. trc chnh c th dch chuyn theo chiu thng ng cng
trc chnh. Bn thn trc chnh c th dch chuyn theo phng nm ngang.
Chuyn ng chnh l chuyn ng quay ca dao doa (trc chnh). Chuyn
ng n dao c th l chuyn ng ngang, dc ca bn my mang chi tit hay di
chuyn dc ca trc chnh mang u dao. Chuyn ng ph l chuyn ng thng
ng ca dao v.v
2. Yu cu i vi truyn ng in v trang b in my doa.
66

a) Truyn ng chnh: Yu cu cn phi m bo o chiu quay, phm vi iu

chnh tc D = 130/1 vi cng sut khng i, trn iu chnh = 1,26. H
thng truyn ng chnh cn phi hm dng nhanh.
Hin nay h truyn ng chnh my doa thng c s dng ng c khng ng
b roto lng sc v hp tc (ng c c mt hay nhiu cp tc ). nhng my
doa c nng c th s dng ng c in mt chiu, iu chnh trn trong phm vi
rng. Nh vy c th n gin kt cu, mt khc c th hn ch c mmen vng
tc thp bng phng php iu chnh tc hai vng.
b/ Truyn ng n dao: Phm vi iu chnh tc ca truyn ng n dao l D
= 1500/1. Lng n dao c iu chnh trong phm vi 2 600mm/ph; khi di
chuyn nhanh, c th t n 2,5 3mm/ph. Lng n dao (mm/ph) nhng my c
yu cu c gi khng i khi tc trc chnh thay i.
c tnh c cn c cng cao, vi n nh tc <10%. H thng truyn ng
n dao phi m bo tc ng nhanh cao, dng my chnh xc, m bo s lin
ng vi truyn ng chnh khi lm vic t ng.
nhng my doa c trung bnh v nng, h thng truyn ng n dao s dng
h thng khuch i my in- ng c in mt chiu hoc h thngT- .
4.2 S iu khin my doa ngang 2620
1. Thng s k thut
My doa 2620 l my c kch thc c trung bnh.
- ng knh trc chnh : 90mm
- Cng sut ng c truyn ng chnh: 10kW
- Tc quay trc chnh iu chnh trong phm vi: (12,5 1600)vg/ph
- Cng sut ng c n dao: 2,1kW.
- Tc ng c n dao c th iu chnh trong phm vi (2,1 1500)vg/ph
- Tc ln nht: 3000vg/ph
2. S truyn ng chnh my doa ngang hnh 3-2
S gm 2 ng c khng ng b: B l ng c bm du bi trn c
ng ct nh cng tc t KB. ng c truyn ng chnh l ng c khng ng
b roto lng sc hai cp tc : 1460vg/ph khi dy qun stato u tam gic v
2890vg/ph khi u sao kp (YY).Vic chuyn i tc t thp ln cao tng ng
vi chuyn i tc t u sang YY v ngc li c thc hin bi tay gt c
kh 2KH(5). Nu 2KH(5) = 0, dy qun ng c c u tng ng vi tc thp.
Khi 2KH(5) = 1, dy qun ng c c u YY tng ng vi tc cao. Tip
im 1KH(4) lin quan n thit b chuyn i tc trc chnh. N trng thi h
trong thi gian chuyn i tc v ch kn khi chuyn i xong. ng c c
o chiu nh cc cng tc t 1T, 1N, 2T, 2N.
a/ Khi ng:Gi s 1KH(4) = 1, 2KH(5) = 1. Mun khi ng thun n
MT(1) 1T(1) = 1, 1T(3) = 0, 1T(8) = 1, 1T(1-2) = 1, KB(2) = 1, t
KB(2) = 1, ni vi 1T(1-2) to mch duy tr. KB(4) = 1, Ch(4) = 1, ng thi
RTh(7) = 1. Sau mt thi gian chnh nh, RTh(4) = 0, Ch(4) = 0; RTh(5) = 1,
1Nh(5) = 1, 1Nh(6) = 1, 2Nh(6) = 1.
67

Kt qu khi n MT ta c:KB, 1T, Ch c in; sau KB, 1T, 1Nh, 2Nh c

in . KB(l) = 1,ng c B quay bm du bi trn.1T(l)= 1, v Ch(l)=1,

68

Hnh 3-3 S iu khin truyn

69 ng chnh my doa 2620

 ng c c ni khi ng vi tc thp; sau mt thi gian duy tr,

1T(l) = 1, 1Nh(l) = 1, 2Nh(l) = 1, ng c c ni YY chy vi tc cao.
Nu 2KH(5) = 0, ch c 1T(1) v Ch(4) c in ng c ch chy tc
thp.
Khi ng ngc n MN.
b/ Hm my
chun b mch hm v kim tra tc ng c, s s dng rle kim
tra tc RKT ni trc vi ng c (khng th hin trn s ). RKT lm vic
theo nguyn tc ly tm: khi tc ln hn gi tr chnh nh (thng khong 10%)
tc nh mc, nu ng c ang quay thun th tip im RKT-1(8) ng; nu
ang quay ngc th tip im RKT-2(11) ng.
Gi s ng c ang quay thun. RKT-1(8) = 1, 1RH(8) = 1,1RH(8-9) =
1, v 1RH(13-14) = 1.
Nu ang quay chm th KB, 1T, Ch c in; nu quay nhanh th KB, 1T,
1Nh, 2Nh, RTh c in. Ch(13) = 0, hoc RTh(13) = 0. Mun dng, n D(1)
1T, KB, Ch hoc 1T, KB, 1Nh, 2Nh, RTh mt in Ch(13) = 1, hoc RTh(13) =
1, 2N(14) = 1. Trn mch ng lc, 1T, KB, Ch, 1Nh, 2Nh m ra, 2N ng li
ng c c o hai trong 3 pha lm cho ng c hm ngc tc gim n
di 10% nh mc th RKT-1(8) m 1RH(8) = 0, 1RH(13-14) = 0, 2N(14)
= 0, ng c c ct ra khi li , ng c dng t do.
c/ Th my.
Mun iu chnh hoc th my, n TT (12) hoc TN(14) 2T(12) = 1, hoc
2N(14) = 1, ng c c ni vi in tr ph Rf lm cho ng c ch chy vi
tc thp.
3. S truyn ng n dao my doa ngang 2620
H thng truyn ng n dao thc hin theo h MK c b khuch i in
t trung gian, thc hin theo h kn phn hi m tc . Tc n dao c iu
chnh trong phm vi (2,2 1760)mm/ph. Di chuyn nhanh u dao vi tc
3780mm/ph ch bng phng php in kh. Tc n dao c thay i bng cch
chuyn i sc in ng ca khuch i my inkhi t thng ng c l nh mc,
cn di chuyn nhanh u dao c thc hin bng cch gim nh t thng ng c
khi sc in ng ca MK l nh mc.
Kch t ca MK l hai cun 1CK v 2CK c cung cp t b khuch i in t
hai tng. Tng 1 l khuch i in p (n kp 1T) v tng hai l tng khuch i
cng sut (n 2T v 3T).
Tn hiu t vo tng 1 l: Uv1= Uc . Um2 (3-1)
Trong :
Uc :in p ch o ly trn bin tr 1BT;
: in p phn hi m tc ng c, ly trn FT
Um2: in p phn hi mm,t l vi gia tc v o hm gia tc,ly u ra ca
cun th cp 2BO-2 v 2BO-3 ca bin p 2BO,cun s cp ca 2BO (2BO-1)ni
tip vi mch R,C.Do ,dng in s cp ca bin p vi phn 2B0-1 gm hai thnh
70

phn t l vi tc v t l vi gia tc ca ng c.Nh vy in p th cp bin

p 2BO s t l vi gia tc v o hm ca gia tc ng c.

Hnh 4.3. S h thng truyn ng n doa my doa 2620

in p t vo tng khuch i 2 l Uv2 c xc nh bng biu thc:
Uv2 = Ur1 Um1 (4-2)
Trong :
71

Ur1 - in p u ra tng 1, l in p ri trn in tr R8, R9.

Um1- in p phn hi mm t l vi o hm dng in mch ngang, c ly
trn hai cun th cp 1BO-2 v 1BO-3; cun s cp 1BO-1 mc ni tip trong mch
ngang ca MK.
Nguyn l lm vic:khi in p ch o bng khng, do s b khuch i
ni theo s cn bng nn dng in ant hai na n 1T l nh nhau(IaP
=IaT),in p ri trn R8 v R9 bng nhau, nh vy in p ra tng 1 bng khng.
Ur1 = (IaP - IaT). R8 = 0
V tng t dng in ant hai n 2T v 3T bng nhau (Ia2 = Ia3), hai
cun dy 1CK v 2CK c in tr v s vng nh nhau, sc t ng ca chng tc
dng ngc chiu nhau nn sc t ng tng ca KM bng khng.
F = F1CK F2CK = (Ia2 Ia3). W = 0
Khi RT = 1, Uc > 0 , do s phn cc ca in p ch o nn na n phi
thng yu hn na n bn tri ca 1T, in p trn R8 ln hn in p trn R9,
in p ra ca tng 1 c cc tnh lm cho n 3T thng mnh hn 2T tc l Ia3 >
Ia2 hay I2CK > I1CK v sc t ng F c du tng ng vi chiu quay thun ca ng
c. Tc ng c ln hay b tu thuc vo in p ch o.
Khu phn hi m dng in c ngt: li dng tnh cht ca MK l khi c
dng in phn ng, in p ra ca n s gim do tc dng ca phn ng phn ng.
Mch phn hi m dng in c ngt gm c cun b, cu chnh lu 1V v bin tr
2BT. Khi dng in phn ng cn nh v nh hn dng in ngt (I < Ing), st p
trn cun b nh hn in p trn bin tr 2BT(U0); cu chnh lu 1V khng thng,
v dng in cun b hon ton tng ng vi dng in phn ng, MK c b
. Vi gi thit Ib = I th sc t ng ca cun b s l:
Fb = Ib. Wb = I . Wb (4-3)
Khi I > Ing th ta c Ub > U0; cc van 1V thng, xut hin dng in phn
mch I1V v dng in cun b s gim i mt lng:
Ib = I I1V (4-4)
Mc b gim i v kt qu in p ra ca MK gim nhanh khi dng
in phn ng tng lm cho dng in phn ng c hn ch.
Trong trng hp ny, sc t ng ca MK l:
F = F12 + Fb - Fd = F12 + (I I1V). Wb I. Wb = F12 I1V. Wb (4-5)
Trong :
F12 st ca hai cun 1CK v 2CK
Fb = Ib. Wb - sc t ng ca cun b
Fd = I. Wb - sc t ng dc trc c b khi I < Ing.
T cng thc (4-5) ta thy: khi I > Ing th sc t ng ca MK b gim i
mt lng (I1V. Wb). Nh vy c th coi sc t ng tng ca MK c sinh ra
bi hai cun 1CK- 2CK l F12 v cun b Wb vi sc t ng (I1V. Wb) ngc chiu
sc t ng F12
3.3 S truyn ng my doa to 2A450
1/ Thng s k thut
72

My doa to 2A450 dng gia cng nhiu l c to khc nhau trn 1

chi tit gia cng tin. My doa ny cho php nhn c chnh xc gia cng cao.
Trn my c th thc hin c cc php o kch thc ly du v kim tra kch
thc gia cc tm ca l.
Hnh 4-5 trnh by nguyn l mch lc ca my. ng c truyn ng chnh
c Pm = 8kW; Um = 220V; nm = 1440vg/ph. Phm vi iu chnh tc D = 10:1.

73

Bin p ng lc BA dng phi hp in p gia in p li in v ng

c , nhm hn ch tc tng trng dng in (di/dt) bo v Thyristor. B
chnh lu cu 3 pha dng Thyristor cp in cho ng c . Chnh lu cu 3 pha
dng it cp in cho cun kch t CK ca ng c v mch iu khin cng
ngh ca my. S khi chc nng nh hnh 4-4
nng cao cht lng tnh v cht lng ng ca h thng, h thng truyn
ng chnh l h iu khin kn c hai mch vng phn hi:
-Phn hi m dng in: tn hiu t l vi dng in phn ng ca ng c ly
t bin dng 1TI 3TI v cu chnh lu 1CL ( UI = KI I).
-Phn hi m tc : tn hiu t l vi tc ca ng c ly t my pht tc
FT (UFT = k .).
-B iu chnh dng in RI l khu t l - tch phn
-B iu chnh tc R l khu t l
S iu khin b bin i Thyristor c 3 knh cho cc pha A kch m cc
Thyristor l 1T v 4T; pha B cho 3T v 6T; pha C cho 5T v 2T. th o ti cc
im ca s iu khin mt knh nh hnh 4-6

74

Nguyn l lm vic ca s iu khin cng ngh nh sau: n M g = 1,

ng in cho cc b bin i v ngun iu khin. iu chnh tc ng c
di tc di tc c bn bng chit p VR3. Tc ng c tng dn n m .
Khi in p t ln ng c t tr s nh mc, rle in p RA tc ng tip
im RA = 1, KCB = 1, tip im KCB m ra bin tr BT u ni tip
vi cun kch t CK lm gim t thng, tng tc n tr s cc i n 3000vg/ph.
Dng my bng cch n nt D, cng tc t g c in, tip im thng ng
ca n s lm cho cng tc t KH c in, tip im ca n s u Rh song song vi
phn ng ca ng c. Qu trnh hm ng nng bt u. Khi tc ng c gim
dn gn bng khng, it n p 14 khng b nh thng, rle RLD khng tc ng
tip im ca n s ct in cun dy cng tc t KH.
- Bo v qu p cho cc tiristo 1T 6T bng mch R-C u song song vi cc
tiristo.
- Bo v mt t thng bng rle dng in RTT.
- H thng ch lm vic khi qut gi lm mt cho cc tiristo lm vic (RAL
kn).

2.5.TRANG B IN MY MI
2.5.1. c im cng ngh

Hnh 5-1 Hnh dng chung ca my mi

My mi c hai loi chnh: My mi trn v my mi phng. Ngoi ra cn c
cc my khc nh: my mi v tm, my mi rnh, my mi ct, my mi rng v.v
Thng trn my mi c chi tit hoc bn, trn kp chi tit v mi, trn
c trc chnh vi mi. C hai u t trn b my. S biu din cng ngh
mi c gii thiu hnh 5-2.
My mi trn c hai loi: my mi trn ngoi (h 5-2a), my mi trn trong (h
5-2b). Trn my mi trn chuyn ng chnh l chuyn ng quay ca mi;
75

chuyn ng n dao l di chuyn tnh tin ca dc trc (n dao dc trc) hoc di

chuyn tnh tin theo hng ngang trc (n dao ngang) hoc chuyn ng quay ca
chi tit (n dao vng). Chuyn ng ph l di chuyn nhanh hoc chi tit v.v
My mi phng c hai loi: mi bng bin (hnh 5-2c) v mt u (h 5-2d).
Chi tit c kp trn bn my trn hoc ch nht. my mi bng bin , mi
quay trn v chuyn ng tnh tin ngang so vi chi tit, bn my mang chi tit
chuyn ng tnh tin qua li. Chuyn ng quay ca l chuyn ng chnh,
chuyn ng n dao l di chuyn ca (n dao ngang) hoc chuyn ng ca chi
tit (n dao dc). my mi bng mt u , bn c th l trn hoc ch nht,
chuyn ng quay ca l chuyn ng chnh, chuyn ng n dao l di chuyn
ngang ca - n dao ngang hoc chuyn ng tnh tin qua li ca bn mang chi
tit - n dao dc.
Mt tham s quan trng ca ch mi l tc ct (m/s):
-3

V= 0,5d. .10
Trong : d - ng knh mi, [mm];
- tc quay ca mi, [rad/s]
Thng v = 30 50m/s

a) My mi trn ngoi
b) My mi trn trong
c) My mi mt phng bng bin
d) My mi mt phng bng mt u (bn ch nht)
e) My mi mt phng bng mt u (bn trn)
1. Chi tit gia cng
76

2. mi
3. Chuyn ng chnh
4. Chuyn ng n dao dc
5. Chuyn ng n dao ngang.
2.5.2 Cc c im v truyn ng in v trang b in ca my mi
1. Truyn ng chnh: Thng thng my khng yu cu iu chnh tc ,
nn s dng ng c khng ng b roto lng sc. cc my mi c nng, duy
tr tc ct l khng i khi mn hay kch thc chi tit gia cng thay i,
thng s dng truyn ng ng c c phm vi iu chnh tc l D = (2 4):1
vi cng sut khng i.
my mi trung bnh v nh v = 50 80 m/s nn mi c ng knh ln
th tc quay khong 1000vg/ph. nhng my c ng knh nh, tc rt
cao. ng c truyn ng l cc ng c c bit, mi gn trn trc ng c,
ng c c tc (24000 48000) vg/ph, hoc c th ln ti (150000 200000)
vg/ph. Ngun ca ng c l cc b bin tn, c th l cc my pht tn s cao (BBT
quay) hoc l cc b bin tn tnh bng Thyristor.
M men cn tnh trn trc ng c thng l 15 20% momen nh mc. M
men qun tnh ca v c cu truyn lc li ln: 500 600% momen qun tnh ca
ng c, do cn hm cng bc ng c quay . Khng yu cu o chiu quay
.
2. Truyn ng n dao
a/ My mi trn : my c nh, truyn ng quay chi tit dng ng c
khng ng b nhiu cp tc (iu chnh s i cc) vi D = (2 4):1. cc my
ln th dng h thng bin i - ng c mt chiu (BB-M), h KT M c D
= 10/1 vi iu chnh in p phn ng.
Truyn ng n dao dc ca bn my trn c ln thc hin theo h BB-M vi D
= (20 25)/1.
Truyn ng n dao ngang s dng thu lc.
b/ My mi phng: Truyn ng n dao ca thc hin lp li nhiu chu
k, s dng thu lc. Truyn ng n dao tnh tin qua li ca bn dng h truyn
ng mt chiu vi phm vi iu chnh tc D = (8 10):1
3. Truyn ng ph trong my mi l truyn ng n di chuyn nhanh u mi, bm
du ca h thng bi trn, bm nc lm mt thng dng h truyn ng xoay
chiu vi ng c khng ng b roto lng sc.
2.5.3 S iu khin my mi 3A161
My mi trn 3A161 c dng gia cng mt tr ca cc chi tit c chiu
di di 1000mm v ng knh di 280mm; ng knh mi ln nht l
600mm. S iu khin my mi 3A161 (n gin ho) c trnh by trn hnh 53.
ng c M (7 kW, 930vg/ph) quay mi.
ng c T (1,7 kW, 930 vg/ph) bm du cho h thng thu lc thc hin
dao n ngang ca , n dao dc ca bn my v di chuyn nhanh n vo chi
tit hoc ra khi chi tit.
77

ng c C (0,76 kW, 250 2500 vg/ph) quay chi tit mi.

ng c B (0,125 kW, 2800 vg/ph) truyn ng bm nc.
ng m van thu lc nh cc nam chm in 1NC, 2NC v cc tip im
2KT v 3KT.
ng c quay chi tit c cung cp in t khuch i t KT. KT ni
theo s ba pha kt hp vi cc it chnh lu, c 6 cun lm vic v 3 cun dy
iu khin CK1, CK2 v CK3. Cun CK3 c ni vi in p chnh lu 3CL to ra
sc t ho chuyn dch. Cun CK1 va l cun ch o va l cun phn hi m
in p phn ng.in p ch o Uc ly trn bin tr 1

cn in p phn hi Uph m p ly trn phn ng ng c. in p t vo cun dy

CK1 l:
UCK1 = Uc - Uph = Uc - k U (5-1)

78

Cun CK2 l cun phn hi dng dng in phn ng ng c. N c ni vo

in p th cp ca bin dng BD qua b chnh lu 2CL. V dng in s cp bin
dng t l vi dng in phn ng ng c (I1= 0,815 I) nn dng in trong cun
CK2 cng t l vi dng in phn ng. Sc t ho phn hi c iu chnh nh
bin tr 2BT.
Tc ng c c iu chnh bng cch thay i in p ch o Uc (nh bin
tr 1BT). lm cng c tnh c vng tc thp, khi gim Uc cn phi tng h
s phn hi dng dng in. V vy, ngi ta t sn khu lin h c kh gia
con trt 2BT v 1BT.
thnh lp c tnh tnh ca ng c ta da vo cc phng trnh sau:
in p tng trn cun CK1 l UCK1
UCK1 = Uc U + Uq . UCK2 = Uc U + Kq. Ki. I (5-2)
Trong : UCK2 = Kq2. Ki. I l in p trn cun CK2 qui i v CK1.
Sc in ng ca khuch i t (vi gi thit im lm vic ca n nm
on tuyn tnh)
EKT = KKT . UCK1 (5-3)
Trong : KKT - h s khuch i in p ca KT
Phng trnh cn bng in p trong mch phn ng l:
EKT = K.. + I . R (5-4)
T cc phng trnh (5-2), (5-3), (5-4) v mt s bin i ta nhn c phng
trnh c tnh tnh ca h nh sau:

K D .K KDT .U cd Ru K KDT RuD K i. K qd 2 I .K D

(5 5)
1 K KDT
1 K KDT
c tnh tnh ca h thng c v trn hnh 5.4
S cu trc ca h thng c trnh by trn hnh 5.5

Nguyn l lm vic ca s iu khin t ng nh sau:

S cho php iu khin my ch th my v ch lm vic t ng.
ch th my cc cng tc 1CT, 2CT, 3CT c ng sang v tr 1. M my
ng c T nh n nt MT, sau c th khi ng ng thi M v B bng nt
n MN. ng c C c khi ng bng nt n MC.
ch t ng, qu trnh hot ng ca my gm 3 giai on theo th t
sau:
79

1) a nhanh vo chi tit gia cng nh truyn ng thu lc, ng cc ng

c C v B.
2) Mi th, ri t ng chuyn sang mi tinh nh tc ng ca cng tc t.
3) T ng a nhanh ra khi chi tit v ct in cc ng c C, B
Trc ht ng cc cng tc t 1CT, 2CT, 3CT sang v tr 2. Ko tay gt iu
khin (c b tr trn my) v v tr di chuyn nhanh vo chi tit (nh h thng
thu lc). Khi i n v tr cn thit, cng tc hnh trnh 1KT tc ng, ng
mch cho cc cun dy cng tc t KC v KB, cc ng c C v B c khi
ng. ng thi truyn ng thu lc ca cc my c khi ng. Qu trnh gia
cng bt u. Khi kt thc giai on mi th, cng tc hnh trnh 2KT tc ng,
ng mch cun dy rle 1RTr. Tip im ca n ng in cho cun dy nam chm
1NC, chuyn i van thu lc, lm gim tc n dao ca . Nh vy giai
on mi tinh bt u. Khi kch thc chi tit t yu cu, cng tc hnh trnh
3KT tc ng, ng mch cun dy rle 2RTr. Tip im rle ny ng in cho
cun dy nam chm 2NC chuyn i van thu lc, a nhanh v v tr ban
u. Sau , cng tc 1KT phc hi ct in cng tc t KC v KB; ng c C
c ct in v c hm ng nng nh cng tc t H. Khi tc ng c nh,
tip im rle tc RKT m ra, ct in cun dy cng tc t H. Tip im ca H
ct in tr hm ra khi phn ng ng c.

6.TRANG B IN MY CN THP
6-1 Khi nim chung v cng ngh cn thp
1. Bin dng ca kim loi
Kim loi c gia cng bng
p lc rt ph bin. Phng php
gia cng bng p lc bao gm
nhiu dng: cn, p, dp, t,
ct, ko, chut v.v Di tc
dng ca p lc ngoi (ngoi
lc), kim loi s b bin dng
hoc b t gy.
Lm bin dng kim loi H.6-1 Cu trc mt ct kim loi mi nhn
nhn c cc s cng bng n a) S cc ht tinh th kim loi
b) Ranh gii gia cc ht nhn qua knh hin vi
phm theo yu cu no khi
gia cng bng p lc l ni dung ca l thuyt bin dng do, l thuyt gia cng kim
loi bng p lc.Ta ch xt nhng vn chung hiu nhng yu cu cng ngh
i hi s p ng ca trang b in cho cc my gia cng bng p lc.
Dng knh hin vi quan st mt mt kim loi mi nhn thy cu trc
ca n nh hnh 6-1. Qua hnh v ny ta thy cc ht tinh th kim loi tip xc vi
nhau theo ng thng gy khc trn mt mi.
80

Bng nhiu thc nghim ngi ta nhn bit c: Kim loi b ph hu

khng phi theo lp phn cch gia cc ht m s ph hu li chnh cc ht (theo
mt trt tinh th).
S thay i kch thc v hnh dng ban u ca vt th kim loi khi b ngoi
lc tc dng gi l bin dng kim loi. Bin dng ca kim loi c chia thnh hai
loi l: bin dng n hi v bin dng do.
- Bin dng n hi l bin dng ca vt th m sau khi ngoi lc thi tc
dng vo vt th vt s tr li hnh dng v kch thc ban u, ngha l vt ch bin
dng khi n ang chi tc dng ca ngoi lc.
- Bin dng do l bin dng ca vt m sau khi b ngoi lc tc dng vo n,
n c hnh dng v kch thc mi so vi hnh dng v kch thc ban u.
Trc tung biu th lc ko hay ng sut ko. Trc honh biu th chiu di
thanh thp mu hay dn tng
i. u tin, di mu thp tng
t l thun vi lc ko (on OA).
on ny, nu thi tc dng lc,
mu s ly li hnh dng v kch
thc c, l giai on bin dng
n hi.
Trong mng tinh th, cc nguyn
t kim loi chim v tr tng ng
vi th nng cc tiu. Khi bin
H 6.2 Quan hgia lc ko vbin dng
dng n hi, cc nguyn t x
di ca mu thp
dch khi v tr cn bng n nh.
S x dch ny rt nh, khng qu khong cch gia cc nguyn t (c vi 0A, 1
0
A = 1. 107mm). Do s tng khong cch gia cc nguyn t m th tch kim loi
tng ln, mt kim loi gim i.
Nu tip tc tng lc ko qu gii hn n hi (tng ng im A), tng bin
dng di s khng t l vi lc ko, m n s tng nhanh hn (on cong AC). Nu
c tip tc tng lc ko na, s dn n mu b ph hu (t, tng ng vi im B).
Khi lc ko tng cha n mc ph hu mu (im C), m lc ko bt u gim th
mu khng ly li c hnh dng v kch thc c, m n cn gi li mt dn
no (on 0 ), ngi ta gi l bin dng do ca vt.
Nh th, bin dng n hi lun xy ra trc mi bin dng do. Bin dng do ca
kim loi ph thuc vo thnh phn cu to kim loi, nhit v phng php gia
cng bng p lc.
Cc phng php gia cng bng p lc nh cn, ko, p, dp, rn da vo
bin dng do ca kim loi thay i hnh dng, kch thc ca kim loi.
Ngoi lc tc dng vo kim loi phi vt qu gii hn bt u gy bin dng
(theo hng lc cn nh nht), nhng khng gy ra ph hy kim loi, tc l ph v
mi lin kt gia cc ht; t cng lm thay i tnh cht c l ca kim loi.

81

Thc nghim ko mu chng t rng bin dng ca kim loi xy ra l do kim

loi trt theo cc mt phng xc nh gi l mt phng trt. Khi cc mt phng
ny trt, b mt mu s c cc vt gi l cc ng trt. Mt phng trt thng
trng vi mt phng tc dng ca ngoi lc mt gc khong 450. Bin dng do ch
c th bt u khi to ra trong kim loi mt trng thi ng sut xc nh. Khi ng
sut trt (tip tuyn) tc dng theo mt phng trt t ln xc nh tu thuc
tnh cht ca kim loi v thng c ni tr trn mt phng trt hay theo ng
phn cch gia cc ht trong kim loi.
Khi gia cng bng p lc, c th coi ngoi lc l t hp cc lc ko v nn.
kho st mt s dng bin dng chnh, ta quy c ng sut nn l dng, ng sut
ko l m.
2. Khi nim chung v cng ngh cn thp
Cn l mt phng php gia cng bng p lc lm thay i hnh dng v kch
thc ca vt th kim loi da vo tnh cht bin dng do ca n.
Yu cu quan trng trong qu trnh cn l ng sut ni ca bin dng do khng
c qu ln, m bo kim loi vn gi c bn cao. Do ng sut ni bin dng
do gim khi nhit kim loi tng, cho nn trn thc t phng php cn nng
thng c s dng nhiu nht gim lc cn v nng lng tiu hao trong qu
trnh cn.
Trong mt s trng hp do yu cu cng ngh phi dng phng php cn
ngui, v d nh cn thp tm mng c b dy tm cn nh hn 1mm. V nu cn
thp tm mng m dng phng php cn nng s sinh ra lp vy thp kh dy so
vi thnh phm nn b dy mt tm thp cn s khng ng u v chiu dy. Cn
c vo nhit ca phi trong qu trnh cn, ngi ta chia ra hai phng php cn:
- Phng php cn ngui: khi nhit ca phi nh hn 4000C.
- Phng php cn nng: khi nhit ca phi ln hn 6000C
a) Cu to ca my cn
My cn thc hin nguyn cng chnh lm bin dng do kim loi c hnh
dng v kch thc theo yu cu mong mun. Phi kim loi c nn p, kp v ko
qua hai trc cn quay ngc chiu nhau.
Mt my cn thng c cc b phn chnh sau (hnh 6-3):

82

+ Hp cn: gm hai trc cn 9 (h.6-3a) hoc nhiu trc cn 10, 11 (h.6-3d),

gi trc t trn thn my 12 (h.6-3a v 6-3d). Trc cn trn thng c gi l trc
cn ng c th dch chuyn theo phng thng ng v c nh v bng thit b
kp trc, cn trc cn di l trc cn c nh.
+ C cu v thit b truyn lc: c th khc nhau tu theo chc nng v cu to
ca tng loi my cn.
nhng my cn cng sut ln (cn th, cn thp tm dy) v cc my cn c tc
cao, th hai trc cn c truyn ng ring r t hai ng c ring r 3 (h. 6-3a v
6-3b). nhng my cn khc, truyn ng quay trc cn do mt ng c 9 m
nhn gi l truyn ng nhm thng qua hp bnh rng c cng ng knh vi t s
truyn i = 1.
Gia ng c truyn ng 3 v hp bnh rng 4 c t hp tc phi hp
tc gia ng c truyn ng v tc ca trc cn ph hp theo yu cu cng
ngh.
+ ng c truyn ng: truyn ng trc cn thng dng cc loi sau:
83

- ng c khng ng b roto lng sc cho my cn lin tc cng sut nh.

- ng c khng ng b roto dy qun c dng cho my cn lin tc cng
sut ln.
- ng c in mt chiu c dng cho cc my cn o chiu (my cn quay
thun nghch).
b) Phn loi my cn
My cn rt a dng v nhiu chng loi. Phn loi my cn c th da trn
cc c im sau y:
+ Theo tn gi ca sn phm sau khi cn:
- My cn th, c ng knh trc cn = (800 1300)mm.
- My cn tm c ng knh trc cn = (1100 1150)mm.
- My cn thp hnh (ng ray, thp gc thp ch U, thp ch I) c ng knh
phi cn = (750 900)mm.
- My cn dy c ng knh trc cn = (250 350)mm.
+ Theo nhit cn c hai loi:
- My cn ngui khi nhit ca phi cn c t0 < 4000C.
- My cn nng khi nhit ca phi cn c t0 > 6000C.
+ Theo cng ngh cn c hai loi:
- My cn lin tc khng o chiu.
- My cn o chiu thun nghch
6-2 Cc thng s c bn c trng cho cng ngh cn thp.
Cng ngh cn thp c m t trn hnh 6-4:
Khi cho phi kim loi vo hp cn, phi b kp v p cht gia hai trc cn quay
ngc chiu nhau, kt qu b dy ca phi gim xung, chiu di ca phi tng ln
v chiu rng tng ln cht t.
Nu coi hai trc cn ca my ging ht nhau, quay ngc chiu nhau cng tc
v phi cn c c tnh ng u nhau, k hiu cc i lng ca phi l:
H - b dy phi; B - b rng ca phi;
L - chiu di ca phi; F - tit din ca phi
Vi ch s 1 ca cc thng s ca
phi trc khi cn v ch s 2 ca cc
thng s ca phi sau khi cn ta c:
L2 > L1; H2 < H1; F2 < F1
1. Cc thng s c bn
a) H s ko di

L1
1 (6-1)
L2

Sau n ln cn, ta c h s ko di l:
n

(6-2)

i 1

84

Nu coi th tch ca phi l khng i V1 = V2 th:

V2
L
F
F
2 2 1
L1 V1 F2
F1

(6-3)

Nu coi n rng khng ng k B1= B2 th:

L
F H B H
2 1 1. 1 1.
(6-4)
L1 F2 H 2 B2 H 2
b) Gc ngom (hnh 6-5) tng ng vi cung ngom AB
2) iu kin trc cn ngom c phi.
Trc cn ngom c phi v cn
p c l nh ma st tip xc xut
hin trn cung ngom AB khi trc cn
quay. Ngoi lc T ko phi vo cn c
lc P y ra ca phi. Nu lc ca phi
y ra ln hn lc ko vo th trc cn
khng ngom c phi.
Biu lc tc dng ln phi cn
biu din trn hnh 6-5.
Phn tch hai lc trn ta thy rng:
H.6-5. Biu lc tc dng ln trc cn
trc cn ngom c phi th:
Tx > Px hay T. cos > P.sin T > P.tg
(6-5)
a) nn p tuyt i
h = H1 H2 (6-6)
T hnh 6-5 ta c:
H1 = H1 + 2BC
h = 2BC = 2(OB OC) = 2R(1-cos)
h = D(1-cos) (6-7)
Trong : D - ng knh trc cn;
R - bn knh trc cn.
b) n rng theo chiu ngang
b = B2 B1
Theo cng thc kinh nghim, c th tnh theo biu thc sau:
b = a.h
Trong: h s a c xt n nh hng nhit ca phi cn a = (0,25 0,35)
c) Vng chm sau v vng vt trc.

85

Khi cn thp, trong vng bin dng

(phn gch cho trn hnh 6-4) s c hai
vng:
-Vng chm sau l vng khi tc ca
phivi V- tc di trc cn;V2- tc
ra ca phi khi trc cn V1 nh hn tc
di ca trc cn V1< V.
-Vng vt trc l khi tc ra ca
phi V2 ln hn tc di ca phi V2 >V.
vt trc c c trng bi t s:
H.6-6. Hin tng chm sau
V V
s% 2
% (6-8)
v vt trc
V
Trong :V- tc di trc cn;
V2- tc ra ca phi khi trc cn
Trn thc t,khi cn tm dy s% =(3 5),cn khi cn tm mng s%=(11 15)
Nh vy ta c :V1 < V < V2.
Trong vng bin dng, tc ca phi s tng t V1 n V2 nn s c mt tit
din no tc ca phi bng tc di ca trc cn (tit din N-N trn hnh 66). Tit din ny c gi l tit din ti hn (c tn gi khc l tit din trung bnh).
Gc tm tng ng vi cung chn NB c gi l gc ti hn.
Gc ti hn c th tnh theo biu thc sau:

.(1

)
2 ms
2

(6-8)

Trong : ms l gc ma st.
d) p lc t ln trc cn trong qu trnh cn thp
Khi cn, trc cn t ln phi mt lc thng ni tr bin dng ca phi.
Ngoi ra, phn lc ca phi cng gy ra mt lc t ln trc cn.
Nu gi Ptb l p sut p trung bnh v Ftxl din tch tip xc gia trc cn v
phi th phn lc ton phn t ln mt trc cn bng:
P = Ptb. Ftx(6-9)
Trong : Ptb - p sut p trung bnh, N/mm2;
Ftx - din tch tip xc, mm2
Tr s p sut p trung bnh ph thuc vo nhiu yu t sau y:
- Thnh phn ho hc ca phi
- Nhit ca phi.
- dy ca phi (B1), nn p (h) v mt s yu t ph khc.

Ftx Btb .l (

B1 B2
).l[mm2 ] (6-10)
2

Trong l - l dy cung AB chn gc ngom .

86

Tnh gn ng:

l AB D sin

(6-11)

(mm)

1 c
2
2
bit h = (1 cos)D; nn

Trong sin

sin
T suy ra:

h
2D

(6-12)

h
R.h [mm]
(6-13)
2D
V R = D/2 : bn knh trc cn.
Thay vo biu thc trn ta c p lc t ln mt trc cn khi cn bng:
(6-14)
P P .B R.h ,[ N ]
lD

tb

tb

Tr s p sut p trung bnh c tnh theo cng thc Xlicp:

Ptb 1,15kc .

2H 2
. A. A 1
h. 1

(6-15)

Trong : kc - im gii hn nng chy ca phi;

- gc ma st trt;

H0
H1

(6-16)

H0 - b dy ca phi tit din gii hn.

H1 - b dy ca phi tit din gia cng.
Cc thng s k thut ca phi v trc cn c biu din trn hnh 6-7.

H 6-7. Thng sca phi vtrc cn

6-3 Tnh mmen truyn ng trc cn
1. Phng php Xlicp

87

Phng php ny da theo p sut p trung bnh tnh mmen truyn ng

trc cn, bao gm cc thnh phn mmen sau:
- Mhi : mmen hu ch cn thit lm bin dng phi v khc phc lc ma st
gia phi kim loi v trc cn trong vng bin dng ng vi cung ngom
- Mmen khng ti M0.
- Mmen ng Mg khc phc lc qun tnh, to gia tc.
Mmen ng xut hin khi thc hin o chiu quay v iu chnh tc .
Vy mmen cn bng :
M =Mhi + Mms + M0 + Mg (6-16)
- Mmen hu ch c tnh da vo p lc trn trc cn.
Nu coi bin dng phi nh nhau hai pha ca trc cn ( (1 2 ) nh hnh 68, t ta c:
Lc tc dng: P1 = P2 = P (6-17)
Cnh tay n t lc: a1 = a2 = a, lc
mmen tc dng ln trc cn 1 l:
M1= P.a = P.l (6-18)
Mmen truyn ng cho c hai trc
cn:
Mhi = 2Ptb. Btb..R.h
Mmen ma st c tnh theo biu
thc:

M ms

M Pd
Pd
l
( l ). hi
i

H 6-8. S tnh ton mmen cn

(6-20)
Trong :
P - p sut nn t ln trc cn [N/mm2 ];
d - ng knh ca trc cn;
i - t s tryn
- h s ma st ln;
- hiu sut ca c cu truyn lc.
- Mmen khng ti:
M0 = (3 5)% Mm
- Mmen ng:

M dg

Jd
dt

(6-21)
(6-23)

Trong : J - mmen qun tnh ca h truyn ng [kgm2]

2. Phng php sut tiu hao nng lng (STHNL)
Phng php ny thc cht l phng php tnh mmen truyn ng trc cn
theo sut tiu hao nng lng trn mt n v khi lng ca sn phm.
Phng php STHNL c tnh da trn ng cong STHNL c xy dng t
thc nghim.
88

ng cong ny biu th tiu hao nng lng trn mt n v khi lng sn

phm sau ko di phi () hoc theo chiu dy (H) ca phi sau mi mt ln cn.
ng cong STHNL c biu din trn hnh 6-9.
ng cong STHNL biu
din quan h W=f() sut tiu
hao nng lng theo ko
di sau mi ln cn c s
dng tnh mmen truyn
ng trc cn i vi cc
my cn quay thun nghch,
cn ng cong STHNL biu
din quan h gia STHNL
Hnh6-9 ngcong STHNL
theo dy ca phi c
ng dng i vi cc my cn ngui lin tc.
chnh xc tnh ton mmen truyn ng trc cn ca phng php ny
cng cao nu cc iu kin cn c tnh ton cng st vi iu kin xy dng
cao nu cc iu kin cn c tnh ton cng st vi iu kin xy dng ng
cong STHNL.
Mmen cn cho ln cn ang tnh ton s bng:
Mt= 1,4.W.F.107 [N.m] (6-23)
Trong : F - tit din ca phi ln cn ang tnh, mm2;
D - ng knh trc cn, mm;
W - hiu s sut tiu hao nng lng ca ln cn ang tnh v ln
cn trc .
6-4 Trang b in my cn nng thun nghch (CNTN)
1. c im cng ngh
My cn nng quay thun nghch (my cn nng o chiu) thng dng cn
th.
Trong t hp my cn nng thun nghch, ngoi cc hp cn cn c cc thit b
ph nh: bng ln, dao ct, xe ch phi, my lt phi v.v
Trn hnh 6-10 gii thiu bng chuyn my cn nng th 1150.

Hnh 6-10 Dy chuyn my cn nng th 1150

89

Phi thp t phn xng thp c vn chuyn n l nung 2 bng cu trc 1, s

l nung c th ln ti 20 l v mi l nung c th cha c 4 8 thi thp c khi
lng (5 25) tn/thi. Sau cc thi thp c a ln cc xe ch phi 3 v ch
n bng ln tip nhn 4.Bn cn 5 cn khi lng thi thp. Bn quay 6 dng
quay thi thp cho ng hng (trong trng hp cn thit c th quay 1 gc ti a
1800).Bng ln 7 v 8 a thi thp n hp cn 10.Sau mi ln cn, thi thp
c vn chuyn tr li cc bng ln trc hp cn. y trong trng hp cn
thit,thi thp c th lt i mt gc 900 nh my lt 9.
Khi kt thc ln cn cui cng, phi cn thnh phm c a qua bng ln 11,
12 v n my nh vy lm sch 13 v sau a ti my ct phn on 14 theo
kch thc quy nh. Sau chuyn ti bng xch 15, bng ln 16 v my y ln
bn xp 17 cht vo kho cha 18.
ng c 19 dng truyn ng hp cn 10.
Cc my cn nng quay thun nghch c nhiu kiu, nhiu loi, kt cu tu tng
loi cng khc nhau nhng ch lm vic ca h truyn ng trc cn nh nhau.
ng c truyn ng trc cn lm vic ch rt nng n: c trng bi
tn s ng ct in ln (c my t 1500 ln/ gi) v lun lm vic trng thi qu
ti, lc ngom phi, mmen ca ng c truyn ng c th t ti (2,5 3) Mm .
T nhng c im trn, ta c th a ra nhng yu cu chnh i vi thit b truyn
ng trc cn ca my cn thp nh sau:
- Phm vi iu chnh tc yu cu D = 10:1.
- Phi lm vic vi tin cy cao trong iu kin nng n (tn s ng ct ln,
thng xuyn qu ti)
2. H truyn ng hp cn trong my CNQTN
Trong my cn nng quay thun nghch thng s dng hai phng php truyn
ng.
- Truyn ng nhm: l dng mt ng c truyn ng quay hai trc cn nh hp
bnh rng. u im ca phng php ny l s iu khin n gin, nhng s
ng hc phc tp, kch thc ca hai trc cn yu cu phi nh nhau.
- Truyn ng ring r: phng php ny c u im l: s ng hc n gin,
kch thc ca hai trc cn khng yu cu ging nhau, nhng s nguyn l in
phc tp, cn n hai ng c, mi ng c truyn ng mt trc ring bit.
a) H thng truyn ng in (truyn ng nhm) hp cn trong my cn nng
quay thun nghch (CNQTN)
Di iu chnh tc ng c truyn ng yu cu D = 10:1 v c thc hin
iu chnh hai vng:
- Vng di tc c bn (n < nm)
Thc hin bng cch thay i in p t vo phn ng ca ng c.
- Vng trn tc c bn ( n > nm)
Thc hin bng cch gim t thng kch t ca ng c.
Qu trnh iu chnh tc hai vng tin hnh khng ng thi v khng ph
thuc ln nhau. S nguyn l in trn hnh 6-11 v s iu khn trn hnh 512.
90

* Cu trc ca s :
ng c truyn ng trc cn (1) c cp ngun t hai my pht 1F(3) v
2F(4) ni song song nhau. Cun kch t ca hai my pht KT1F(5) v KT2F(5) c
cp ngun t my kch t FKF(6). Cun kch t ca my pht KTFKF(14) c cp
ngun t my in khuch i t ngang MKF(14).
My in khuch i MKF c cc cun kch t sau:
- AKF(15) cun in p thc hin chc nng o chiu quay ca ng c
bng hai cng tc t 1N(15) v 1T(15).
- CKF(9) l cun ch o ng thi l cun phn hi m in p c ngt.
Nguyn l lm vic ca khu ny nh:
Khi in p my pht 1F v 2Fcn nh hn in p so snh (Ussly trn bin tr
2R(10), mt trong hai it 1CL hoc 2CL kho nn dng trong cun CKF bng
khng. Khi in p ca my pht 1F v 2F tng bng gi tr so snh th 1CL hoc
2CL thng, dng in trong cun CKF khc khng, c s lm in p ca my
pht 1F v 2F khng b tng nhanh mt cch cng bc.
in p trn bin tr 2R c cp t ngun khuch i t KT(11).

91

H. 6-11 S truyn ng nhm my CNQTN

in p trn bin tr 2R c cp t ngun khuch i t KT(11).
Khuch i t KTF c hai cun khng ch:

92

- AKTF(12): l cun in p (cun dch chuyn) chn im lm vic ban

u ca KT.
- CKTF(13): l cun ch o dng thay i thay i tr s in p ra
ca KTF, chnh l thay i tr s in p so snh ly trn bin tr 2R bng cc cng
tc t gia tc 1Y, 2Y, 3Y.
+ DKF(16): l cun phn hi m dng c ngt, nhm hn ch dng in ca
ng c, bo v ng c truyn ng trong trng hp b qu ti. Nguyn l lm
vic ca khu hn ch dng nh sau:
Khi dng in phn ng trong ng c truyn ng cn nh hn tr s dng ngt I <
Ing [tr s Ing = (2,25 2,5) Im] , in p Ui < Uss vi Ui = I (Zcp + ZCB), cn Uss = Uab
hoc Ubc ly trn bin tr 4R(17). Khi it 5, 6 hoc 7, 8 kho, dng trong
cun DKF bng khng. Ngc li, khi I Ing, Ui Uss , khi 2 trong 4 it trn
s thng, dng in trong cun DKF khc khng, do tnh cht kh t ca cun
DKF, in p pht ra ca 1F v 2F gim nhanh v khng to ra ng c tnh c
dng my xc bo v cho ng c khng b chy khi qu ti. in p trn bin tr
4R(17) c cp ngun t khuch i KT(19). Khuch i t KT c hai cun
khng ch:
- Cun AKT(20) l cun in p (cun chuyn dch) dng chn im
lm vic ca KT.
- Cun DKT(26) l cun phn hi m dng in kch t ca ng c truyn
ng
+ MKF(27): l cun phn hi mm in p ca my pht kch t FKF(7).
Nguyn l lm vic ca khu phn hi mm in p nh sau: Cun MKF c ni
vo ng cho ca cu vi phn qua in tr hn ch R5. Cu vi phn c cu
thnh t 4 vai cu gm cc in tr R2, R3, R4 v hai cun kch t KT1F v KT2F.
Khi in p pht ra ca FKF n nh (UFKF = const), cu cn bng [R2.R4 = R3.(
ZKT1F + ZKT2F)]. Dng trong cun MKF bng khng, ngc li khi in p pht ra
ca my pht FKF c xu th tng hay gim, do hai cun kch t c tnh cm, cu mt
cn bng, dng trong cun MKF khc khng (chiu ca n s ngc hoc cng
chiu vi dng trong cun AKF. Kt qu in p pht ra ca FKF s n nh.
Sc t ng tng ca MKF bng:
F = FAKF FCKF - FDKF FMKF
Nh vy iu chnh tc ng c truyn ng trc cn bng cch thay i tr
s in p t vo phn ng ca ng c(vng n< nm)thc hin bng cch thay i
in p pht ra ca MKFthng qua cc cun kch thch ca nCun kch t ca
ng c truyn ng KT(23) c kch ngun t my pht kch t FK(23). Cun
kch t cu my pht kch t KTFK(21) c cp t my in khuch i t trng
ngang MK(21). My in khuch i c cc cun kch thch sau:
+ AK(22) l cun in p.
+ CK(25) l cun ch o dng iu chnh tc , dng trong cun
CK cng chiu vi dng trong cun AK, nn khi cng tc t gia tc 4Y v
5Y(28) mt in, lm cho in p ri trn R17 (ni song song vi CK) gim
93

xung, kt qu in p ra ca MK gim xung, dng kch t trong cun KT

gim v tc ng c tng ln.
+ DK(18) l cun phn hi m dng c ngt. Khi I < Ing , Ui < Uss , it 9,
12 (hoc 10,11) kho, dng trong cun DK khc khng, n lm cho in p
ra ca MK tng ln, dng kch t ca ng c tng ln, tc ng c gim
nhanh xung v khng bo v cho ng c khng b chy trong trng hp qu ti.
+ MK l cun phn hi mm in p my pht kch t FK(27).
Cun dy MK c ni vo ng cho ca cu vi phn cu thnh t 4 vai
cu gm: R10, R11, R12 v cun kch t ca ng c KT(23). Khi in p ra ca
my pht FK n nh (UFK = const). Cu cn bng (R10. ZKT = R11.R12), dng
trong cun MK bng khng. Trong trng hp in p pht ra ca FK c xu
hng thay i, cu mt cn bng (do cun KT c tnh in cm) dng trong cun
MK khc khng, chiu dng trong cun MK s cng chiu hoc ngc chiu
vi dng trong cun AK lm cho in p pht ra ca FK s n nh.
Sc t ng tng ca MK bng:
F = FAK FCK - FDK FMK
Nh vy, iu chnh tc ng c truyn ng vng 2(n > nm) thc hin
bng cch gim t thng kch t ca ng c thng qua iu khin dng kch t ca
my in khuch i t trng ngang MK.
* Nguyn l lm vic ca s khng ch
Khng ch ng c truyn ng c thc hin bng b khng ch ch huy
KC. Mch ch hot ng c khi cc tip im bo v c ng kn. Khi KC
v tr 0, cng tc KH(12) = 1 KH(13) = 1 [duy tr] KH(14) = 1 (cp ngun
cho cc dng 14 21).
+ Khi ng ng c t tc bng khng n tc nh mc (nm).
Quay b khng ch ch huy ln lt t 0 n v tr 4 sang bn phi tng
ng vi chiu quay thun, cng tc t 1T(14) = 1 v 2T(15) = 1 dng trong cun
dy AKF c chiu ng c chy theo chiu thun. Cc cng tc t gia tc
1Y(18), 2Y(19), 3Y(21) ln lt c in, lm tng dng trong cun CKTF, dn
n tng in p ra ca KTF (tng in p so snh Uss trn bin tr 2VR). Kt qu
in p t ln phn ng ng c tng t khng ln n nh mc Um. Trong qu
trnh ny, t thng kch t ca ng c gi khng i.
+ Tng tc t nm n tc trn c bn. Khi quay b khng ch ch huy sang v
tr 5 v v tr 6, cc cng tc t 4Y v 5Y ln lt mt in, lm gim in p t
ln cun dy CK, kt qu t thng kch t ca ng c gim ( < ) tc
ca ng c s tng ln.
+ Hm ng c t tc nm v 0.
Khi quay b khng ch ch huy t v tr 4 v v tr 0, cc cng tc t 1T(14),
2T(15), 1Y(18), 2Y(19) v 3Y(21) mt in. Ring cng tc t KT(27) cha mt
in (v rle in p RA cn tc ng). Lc ny cng tc t 1N(16) v 2N(17) c
in [qua tip im KC(15) ], dng trong cun in p AKF(15) o chiu, ng
c thc hin hm ngc. Khi tc ng c gim xung (ng vi in p U= (10
94

15)% Um , rle in p RA thi tc ng, cng tc t 1N v 2N mt in, qu trnh

hm ngc kt thc.
+ Hm ng c t tc n > nm v 0
Khi chuyn tay qua b khng ch ch huy t v tr 0 v v tr 0, ln lt cc
cng tc t 4Y v 5Y c in. in p trn cun CK tng dn ln dn n khi
dng kch t ca ng c tng dn ln n ch s nh mc, tc ca ng c gim
xung n tr s nm, qu trnh gim tc t nm v 0 xy ra tng t nh trnh
by.
VI. TRANG B IN - IN T MY RN, DP
21 Yu cu v trang b in cho cc my rn, dp.
a- Khi nin chung.
Rn , dp l phng php gia cng bng p lc li dng bin dng do ca
kim loi to ra cc sn phn c hnh dng v kch thc mong mun.
Rn , dp nng , dp ngui chin v tr quan trng trong cng ngh sn xut nhiu
sn phm . Chng khng ch m bo cho ra cc phi c phm cht lng cao ,
chnh xc gia cng c kh tip m trong nhiu trng hp cn l thao tc hon
thin , Cng ngh rn , dp tin ti to cc chi tit m bo kch thc, hnh dng
v cht lng b mt cui cng m ch cn gia cng tinh bng c kh v mt s
trng hp hon ton khng cn gia cng c kh thm . Tin b v cht lng sn
phm v nng sut trong rn dp khng tch ri khi qu trnh c kh ha, t ng
ha cc my rn dp.
Cc my rn- dp c loi ch thc hin mt nguyn cng, c loi thc hin
nhiu nguyn cng lin tip.
p lc gi cng trn my thng rt ln, uc to ra di dng xung lc
t bin. thi gian thao tc ( lc tc dng vo phi gy bin dng) thng ngn
hoc rt ngn so vi hai ln thao tc (5 -10 %). Nu my dng s ng nh hnh
5-1 th m men qun tnh phn ng qui i v trc ng c khng ln lm. Khi
, mmen ln nht lc thao tc hon ton do ng c to ra v mmen qu ti cho
php ca ng c cng phi rt ln. Song trong thi gian di giauwx 2 ln thao tc
lin tip , h li ch cn mmen khng ln, thng ma st.iu khng tn
dng c kh nng lm vic ca ng c. Do vy, Trong cc my rn, dp thng
dng bnh nh 5-2. Trong thi gian khng thao tc, bnh vi mmen qun
tnh ln s c ng c tch ly nng lng di dng ng nng. Lc thao tc tc
h gim, ng nng d tr bnh s taoh ra mmen cng ng c thng
lc cn do bin dng ca phi v m men qu ti cho php ng c khng cn qu
ln.
b-c im truyn ng in v yu cu v truyn ng in.
cc my rn, dp c bnh 5-2 u trt T chuyn ng ln xung thng
qua trc khuu. Tc u trt ty thuc gc quay ca trc khuu. do vy,
mmen qun tnh ca phn ny qui i v trc ng c thay i.Nhng so vi
mmen qun tnhqui i ton b m ch yu l do bnh th phn thay i ny
95

khng ln ln trong tnh ton truyn ng c th coi nh khng i.

Nh nu, bnh c ng c tng tc tch ly nng lng khi my
khng thao tc v khi bnh gii phng nng lng lc thao tc th h gim tc,
nn ng c chuyn ng chnh ca my lm vic trong iu kin ti thay i lin
tc , tc thay i lin tc ngha l lun trng thi qu .
My rn, dp l my c tc cao v d nh cc my t ng dp tn hin i
c n 1250 hnh trnh trong 1 pht, cn my p dp nng, lc ln 400MN
(4000T) l 50 hnh trnh trong 1 pht. Mi my rn, dp cn m bo gia cng chi
tit vi s lng cn v cht lng yu cu trn c s gi thnh nh nht . Do vy,
tnh cht ng c in phi ph hp vi tnh cht my .
ng c phi c cu to v kh nng s dng lu di ch php trong iu kin
sn xut rn nh: nhit cao, rung ng ...
cc my p trc khuu, tc cn thit bin dng do c m bo nh
mch ng hc c kh ca my. Trng hp ny , ng c in ch cn quay trc
dn ng chnh ca my vi tc khng i. V d nh ng c ko my bm
trong my p thy lc . Cc truyn ng ph trong cc my rn, dp cng ch cn
tc khng i ca ng c in dn ng. ng c in dng ph bin l
ng c khng ng b rto lng sc.
my rn, dp nng khng c bnh , cng sut ng c qu 200Kw, thng
dng ng c ng b m bo tc vi s thay di cho php ca ti. Hn
na gii cng sut ln truyn ng bng ng c ng b kinh t hn ng c
khng ng b.
my rn, dp c bnh , thng dng ng c khng ng b lng sc c
trt cao cng nh ng c khng ng boooto dy qun.
Mch truyn ng c kh m bo truyn lc v thay i tc trn trc ng
thnh tc gia cng ph hp trn u trt vi tc gia cng cho trc m tc
ca ng c cng ln th b truyn c kh cng ln, phc tp hn, gi thnh
cng cao v ngc li. Cn chnh ng c in cng cng sut th tc ng c
cng ln,gi thnh cng thp.Do vy phi chn tc ng c nh so snh kinh t
cc gii pho c th. Tm li trang b in cho my rn, dp phi m bo:
Ph hp tnh cht my v thc hin c thao tc cng ngh , chu rung ng,
nhit cao...
-An ton v thun tin khi lm vic.
- t nng sut vi cht lng sn phm cao.
- Tin cy cao trong khai thc .
Cc kh c v thit b in c t trong t ring ngoi tr ng c in, nam
chm in, cng tc hnh trnh t ngay trn my. T c tip a.
Mch khng ch my, ty my, c th c 3 ch lm vic:
+ Dp lin tc : ch t ng(hay ch lm vic bng tay).
+ Dp nht mt : iu khin bng nt bm hoc b p(P an). ch ny
u trt sau 1 hnh trnh s dng v tr ban u.
+ Chy iu chnh my.
S thay i tc bin dng phi ban u ty thuc vo c im gia cng vt
96

liu, ln, hnh dng v nhit phi . S thay i ny c th nng cao cht
lng gia cng v nng sut. Do vy cc mu rn- dp mi c truyn ng chnh
c iu chnh tc quay. iu cn cho php may c th t vo mt dy
truyn no v c th thay i tc quay cho ph hp vi chu trnh lm vic
ca cc my khc. Cui cng l c th chy tc nh iu chnh my.Nhng
v nng lng d tr ca bnh ( ng nng) t l vi bnh phng tc quay
nn vic gim tc quay s lm km hiu lc ca bnh . Do vy,di iu tc
my rn- dp l khng ln, v d ch 2:1, 2:4.
VI.2 S iu khin in - in t my rn -dp c bnh
Trc tin , ta xem xt 1 s iu khin kh li hp ma st thc hin qua 1
nam chm in tc dng ln van in kh ng li hp.
Hnh 5-3 L s iu khin li hp ma st bng 2 tay , m bo dp nht mt v
khng cho php lp li hnh trnh tip bng cch n nt n lin tc.
Hnh 5-3, a cho s thit b ch huy CH c trc ni vi trc khuu. Hai cam c
prphin sao cho tip im thng m CH-1 ng im cht di ca trc
khuu( u dp v tr cui cng) cn tip in thng ng CH -2 m ra trong
thi gian ngn khi u dp v tr trn cng (im cht trn ca trc khuu).
Khi cp p cho mch iu khin (hnh 5-3) , r le 1R tc ng v t duy tr,
ng thi ng sn mch cho r le 2R. Khi 2 tay n vo 2 nt 1N v 2N th 1R vn
c in do t duy tr v 2R cng c cp in. Tip im thng m ca 2R
ng mch cun nam chm NC ca van in kh, cp kh ng li hp. Trc khuu
bt u quay, y u dp i xung. Ti im cht di CH-1 ng . u dp bt
u i ln v ngi vn hnh c th b tay khi nt bm m khng s v b dp
vo tay . R le 2R c duy tr khi u dp i ln nh tip im CH-1. Gn im
cht trn, tip im CH-1 v CH-2 u m v u dp dng.
Nu ngi vn hanmhf n lin tc 1N v 2N th 1R vn c in do t duy tr
qua CH-2 Nhng ti gn im cht trn th CH-2 b m, r le 1R mt in v tip
im 1R t duy tr cng m ra nn sau CH-2 c ng th 1R cng khng cos
din. R le 2R cng b ngt, u dp dng. c hnh trnh dp mi , phi nh
nt bmvaf sau n li.
Hnh 5-4 cho s tip im y my dp trn.
Trong s ny , ng c chnh lm vic in p xoay chiu 380V, cng tc t
K v nam chm Ns lm vic in p 127 V cn mch iu khin v chiu sng ti
ch C c cp in 36 V, n tn hiu 6V.
S c 4 ch lm vic dp t ng, dp nht mt bng 2 nt bm hoc bng
bn p(p an) v iu chnh bng 1 nt bm . Chuyn i ch lm vic ng
kha chuyn mch CM vi s tip im hnh 5-5.

Ch tip

T ng

Dp nht mt
97

Chnh my

im
CM1
CM2
CM3
CM4
CM5
CM6

x
x
-

Nt bm
x
x
x
-

P an
x
x
x

x
-

Sau khi chn 4 ch lm vic , ng aptmt A cp in cho my . n 1

bo c in vaod my. Bm M chy ng c cho truyn ng chnh l
bnh c tch ly nng lng . n 2 bo ng c chy. Trc khuu quay
theo ch chn sau khi thao tc ng li hp. ch lm vic t ng v
dp nht mt iu khin bng chn( p an) th r le 2R ch c th c in khi li
chn bo v c h xung tip im bo v LCB kn.
S lm vic nh sau:
Ch t ng ( p lin tc ) : cc tip im CM2, CM3 kn. BmM th 2R
c in v t duy tr. Cun ht Ns c in lin tc v my dp lin tc. Dng
my nh n STop.
H dp nht mt , iu khin bng 2 tay : cc tip im CM2, CM4, CM5
kn. V ch ny phi iu khin bng 2 tay , khng v dp vo tay nn my
c th lm vic khi khng cn h li chng bo v. Tip im LCB khng c
tc dng g . dp ,bm 2 nt bm 1X v 2X. Lm vic mch tng t nh s
hnh 5-4.
Ch dp nht mt, iu khin bng chn: cc tip im CM3, CM4, CM6
kn. Tip im CM6 kn a tip im p an P vo mch iu khin. Tip
im CM5, m ch ny ct mch nt bm 1X, @X iu khin bng tay.
Lm vic ca s tng t nh trn.
Ch iu chnh: tip im CM1 kn. ch ny, u dp ch chuyn
ng khi nt M b n. Cng nh c th dng t M th vic ng li hp ngay
c khi ng c ngng quay.
nng cao tin cy khi lm vic, ngi ta dung s hnh 5-6 trong li
hp c cp kh qua 2 van in -kh ni tip v m cc van bng 2 cun ht ring
!NS, 2NS qua 2 r le trung gian 2R, 3R.
S m bo nh li hp ngay c khi cha ngt mt trong cc van , mt
trong cc cun ht hoc mt trong cc r le. S cng cho php 2 cng nhn
cng lm vic th dng 1X, 2X, 3X, 4X b ngn mch qua chuyn mch kha CK.
Cc tip im CH-1, CH-2 ca thit b ch huy dddongs nh dng cam khc
nhaunhawmf thay i thi gian phi n nt c hnh trnh lm vic. Thi gian n
nt di hay ngn thay i nh chuyn mch CM qua tip imCM-1, CM-2 ca n
. Khi CM-3 kn th ch cn n cc nt ri nh tay ngay, my c th l vic . Tip
im CM-3 ca thit b ch huy m khi trc khuu quay gn im cht trn.
98

Tip im RD ca rle p sut ng li khi du bi trn p sut .

Hnh 5-6 cho s d iu khin lgic khng tip iemr b li hp my rn dp vi
d tin cy cao.
S d ny m bo cc ch lm vic sau:
-Dp nht mt vi vic n nt n lu cc nt bm.
-Dp nht mt vi vic n nhanh cc nt bm.
- T ng( dp lin tc).
- Th my.
Chn ch lm vic nh chuyn mch ch 1CM c s tip im nh sau:
S tip im chuyn mch 1CM
S tip im 2CM
Tip
Dp nht mt
T
Chnh Tip
Nt
Bn
im
ng
my
im
bm
p
Bm nt Bm nt
bm lu
nh ngay
1CM-1 x
x
x
2CM
x
1CM-2 x
x
2CM
x
1CM-3 x
x
2CM
x
1CM-4 x
x
1CM-5 x
ch dp nht mt , s c th iu hnh bng nt bm ( iu khin bng
tay) hay p dan (iu kienr bng chn) ty theo v tr t ca chuyn mch 2 CM
(hnh 5-7).
c s hnh 5-7 ta xt qua b nh to bi 2 phn t V( ADN) v
HOC (OR) c thm phn t O(NOT) hnh 5-7 .
Y= x1y + x2
Vi: y - tn hiu vo
x2 - tn hiu vo
x1 - tn hiu ra
trng thi ban u x1 = 0 x1 = 0 th y = 0
Y = 1.0 +0 = 0
Nu c tn hiu X2 = 1 u vo bphaanftuwr HOC th x1 = 0 x2 = 0 v
Y= 1.0 +1 =1 .
Khi mt tn hiu X2 =0 th x1 = 0, x2 = 0 v Y= 1.1 +0 =1
Nu c tn hiu X1 =1th x1 = 1, x2 = 0 v Y= 0.1 +0 =0 tc l xa nh.
B nh hnh 5-8a c th thay th bng b nh nh hnh 5-8b vi hm lgic
Y= ( x2 + y ) x1.
Trong kho st (hnh 5-8) c s dng mt s b nh : b nh 1 gm cc phn t
V 1, HOC 2, b nh 2 gm 2 phn t V 2, HOC 2 b nh 3 gm cc phn
tV 3, HOC 3.
Xa b nh 1 v b nh 2 nh tn hiu vo u phn t O v khi s khng c
tn hiu vo cc u vo b ca cc phn t V 1 v V 2. Xa b nh 3 nh ngt
99

cc tn hiu t cc cng tc hnh trnhowr u dp KD.

Xt s lm vic ca s ch dp nht mt buc phi bm nt bm lu cc
nt bmcho bn p.
Khi cp in p cho s , t hiu qua tip im thng ng ca nt bm1D, 2D
v qua tip im ng ch iu khin bng tay 2CM- 3 ca chuyn mch
2CM ti u vo ca phn t HOC 1 v c nh. u vo ca phn t V 4 c
tn hiu lgic1.
Khi n 2 nt 1Dv 2D, tn hiu lgic 1 t u ra phn V 1 ti u vo b phn t
HOC 2 v tip tc qua V 4, HOC 3, HOC 4, b khuych i K ti nam
chm NS ng li hp. u dp i xung. V ch ny, tip im chuyn
mch 1CM-2 ngt b nh 2 nn mun gi mca lgic 1 u ra phn t HOC2
cphigiuwx nt bm 1D v 2D khi u dp xung tng ng vi im cht di
ca t rc khuuv bt u ln u ra b ch huy KD, bng cc hnh trnh
khng tip im , c tn hiu ( mc lgic10. Tn hiu ny c nh ti b nh 3.
Khi c th ri tay khi nt bm 1Dv 2D.
Gn n iemr cht trn ca trc khuu, tn hiu u ra ca KD mt, b nh 3 b
xa v nam chm NS b ngt. u dp dng.
Nu c n lin tc 1D, 2D th sau khi u ra ca KD c mc lgic 1, qua tip im
1CM-3, u O s c tn hiu v b nh1 b xa. Ti im cht trn ca khuu,
u ra ca KD c mc lgic 0,u ra ca phn t V 3 v u a phn t HOC 3
cng vy. Lc ny u vo ca phn t V 1 c tn hiuloogic 1 nhng u ra ca
n tc u vo a a phn t HOC 1 l mc logic 0 nn qua 1D, 2D u vo b ca
phn t HOC 2 , u vo b ca phn t V 4 u c mc lgic 0. Do 1D,2D vn
b n nn u vo b ca phn t HOC 1 cng khng c tn hiu v u vo a ca
phn t V 4 c mc lgic 0. Kt qu, u ra ca phn t HOC 3 cps mc lgic o
v li hp vn b ngt, hnh trnh khng lp li c.
ch dp nht mt m khng phi n nt bm lu th do tip im 1CM- 2 kn
nn khi n2D th b nh 2 nh
ch t ng tip im 1CM- 3 v vic xa b nh1 v b nh 2 khi u dp
ti phn v tr cao nht s khng c.
Dng my nh STOP xa b nh 2 v xa tn hiu vo u vo b ca phn t
HOC 3. My dng u dp ln cao nht.
ch iu chnh, ng li hp nh nt 3D
VI.3 Bo v trnh tai nn.
Cc my rn,dp s dng rng ri vic bo v trnh tai nn( chng hn u
dp vo tay hoc c vt no vng lm vic nguy him) bng thit b quang
hc. Hnh 5-9 cho mt s thit b bn d bo v bng nh sng.
Tranzistor T c cp bng dng in 1 chiu p mch qua bin p 1 BA
v cc i t 1D, 2D. Cun th cp bin p 2BA ni gia cc gc v cc pht. Cc
ngung nh sng n 1L, 2L... chiu sng qua vng nguy him ti cc quang tr
1QT, 2QT... Khi c chiu sng, quang tr c in tr nh nn trong cun s cp
bin 2 BA c dng in ln v phn p ln. Cun th cp s c sut in ng ln
lm thng tranzistor T cc na chu k m cc gc m so vi cc pht
100

.TRanzistor kha, r le R khng tc ng ngt li hp, khng cho my lm vic

c. T in C ngn nga rung phn ng cho r le do n c cp dng p
mch. Mch bo v trn c tr cht t nn km hiu qu i vi cc my ch chu
trnh dp trn 30 ln/ pht.
2.5.4My rn,dp iu khin theo chng trnh.
H iu khin theo chng trnh dng nhiu rong my rn, dp hin i, nht
l cc my thuc mt dy chuyn sn xut no , chng hn iu chnh tc
ch chuyn u dp trong cc my p thy lc, thay i p sut trong cc thit
b p cht do, iu khin chuyn dch u trt c kp chi tit trong cc my
t v quay u Rvonve c cng c gia cng...
H iu khin theo chng trnh m bo thay i nhanh t mt qu trnh cng
ngh ny sang cng ngh khc m khng i hi chnh li phc tp.
Trong h iu khin t ng, cc chuyn ng cn thit ca my c xc
nh trc v c ghi trong c b nh ( my tnh).
hnh 5-10 a l s cu trc mt h kn iu khin theo chng trnh. Thit b
iu khin K thc hin gii m chng trnh a vo v cho ra thng tinddieeuf
khin X1 m bo mi chuyn ng cn thit ca cc c cu trong my. Tn hiu
X1 ti thit b so snh SS so snhs vi tn hiu X 2 t cm bbieens phn hi CB.
Khi CB kim tra hot ng ca cc c cu lm vic ca my LV. Sai lch &s
c khuch i qua b khuch i K ti c cu chp hnh iu chnh c cu
lm vic LV.
h h (hnh 5-10b) th khng c mch vng phn hi. H h hay dng trong
ng c bc B. Khi truyn xung p ln mt trong hai cun stato, rt ng c s
quay mt gc nh. Phn b xung iu khin bin i thc hin . S xung xc nh
i ln dch chuyn, cn tn s xc nh vn tc chuyn ng. Hng quay ng
c do th t truyn xung vo cun dy.
S bc trong mt giy ca cc ng c bc nh thng t 200 n 1600. Cc
ng c bc thng c dng cng b khuych i mmen thy lc KHTL.
Hnh 5-11 cho s cu trc iu kin chuyn dich u t trong cc my
t. ng c mt chiu thc hin chuyn dich u t. Khi iu khin K
thc hin c chng trnh s trn bng t v bin i thnh in p tng
ngvowis v tr cn c ca u t v cp cho cun stato ca xenxin XX. Xenxin
lin h vi trc ng c v lm vic ch bin p. in p ri trn roto
xenxin t l vi sai lch gia v tr cn c v v tr thc ca u t. Qua b
khuych i K v chnh lu CL, in p t cun dy roto xenxin s ti cun iu
khin ca khuych i t KT v ng c s thc hin theo dch chuyn cho trc.
Sau khi thao tc cng ngh cn xong, khi K s cho lch dch chuyn
mi.

101

CHNG 3 TRANG B IN CC MY NNG - VN CHUYN

3.1 Khi nim chung
S pht trin kinh t ca mi nc ph thuc rt nhiu vo mc c gii ho
v t ng ho cc qu trnh sn xut. Trong qu trnh sn xut, cc my nng - vn
chuyn ng mt vai tr quan trng, m nhim vn chuyn mt khi lng ln
hng ho, vt liu, nguyn liu, thnh phm v bn thnh phm trong cc lnh vc
khc nhau ca nn kinh t quc dn. Cc my nng - vn chuyn l cu ni gia cc
hng mc cng trnh sn xut ring bit, gia cc my cng tc trong mt dy
chuyn sn xut v.v
Tnh cht v s lng hng ho cn vn chuyn tu thuc vo c th ca qu
trnh sn xut. V d trong mt x nghip luyn kim c l cao nng sut 1000 tn
gang/ngy m, cn phi vn chuyn ln l cao vi cao ti 36m khong 2000 tn
qung, 700 tn ph gia v 1200 tn than cc bng cc loi xe kp di chuyn theo mt
phng nghing.
Trong ngnh khai thc m, trn cc cng trnh thu li, trn cc cng trnh xy
dng nh my thu in, xy dng cng nghip, xy dng dndng v.v.. phn ln
cc cng vic nng n nh bc, xc, o, khai thc qung v t u do cc my
nng - vn chuyn thc hin.
Vic s dng cc my nng - vn chuyn trong cc hng mc cng trnh ln
lm gim ng k thi gian thi cng, gim bt ng k s lng cng nhn
khong 10 ln. V d nu dng mt cn cu thp trn cc cng trng xy dng cng
nghip hoc xy dng dn dng c th thay th cho 500 cng nhn, cn nu dng
mt my xc c ln o ho hoc knh mng khi xy dng cc cng trnh thu
li hoc trong cng vic ci to in a c th thay th cho 10.000 cng nhn.
Trong cc nh my ch to c kh, my nng - vn chuyn ch yu dng
vn chuyn phi, thnh phm v bn thnh phm t my ny n my khc, t phn
xng ny n phn xng khc hoc vn chuyn vo kho lu gi.
Hin nay, my nng, cc loi thang my c lp t trong cc x nghip cng
nghip, trong cc nh cao tng, trong cc to th chnh, siu th, trong cc nh ga
ca tu in ngm vn chuyn hng ho v hnh khch.
Trong nng nghip, cc my nng - vn chuyn trong cng nghip cng nh
trong nng nghip nh mt phng tin c gii ha v t ng ho cc qu trnh
sn xut l mt yu t quan trng nhm lm tng nng sut v cht lng sn phm
cng nh gim nh sc lao ng ca con ngi.
3-2 Phn loi cc my nng - vn chuyn
Cc my nng vn chuyn c kt cu hnh dng, kch thc rt a dng tu
thuc vo tnh cht c im ca hng ho cn vn chuyn, kch thc, s lng v
phng vn chuyn ca hng ho. V vy vic phn loi cc my nng - vn chuyn
c th da trn cc c im chnh phn thnh cc nhm my sau: (hnh 7-1)
a) Theo phng vn chuyn hng ho
- Theo phng thng ng (thang my, my nng).
- Theo phng nm ngang (bng ti, bng chuyn).
- Theo mt phng nghing (xe kp, thang chuyn, bng ti).
102

- Theo cc phng kt hp (cu trc, cu trc cng, cu trc chn d)

b) Theo phng php di chuyn ca cc c cu
- Lp t c nh (thang my, thang chuyn, bng ti).
- Di chuyn theo ng thng (cu trc cng, cu trc chn d, cng trc, cn cu
thp v.v..)
- Quay trn vi mt gc ti hn (cn cu thp, my xc v.v)
c) Theo c cu bc hng ho
- C cu bc hng l thng, cabin, gu treo
- Dng mc, xch treo, bng.
- C cu bc hng bng nam chm in (cn cu t).
d) Theo ch lm vic
- Ch lm vic di hn (bng ti, bng chuyn, thang chuyn).

Hnh 7-1. Mt s my nng vn chuyn in hnh

a) Cu trc; b) Cng trc chuyn ti; c) Cu trc chn d; d) Cn cu cng; e)
Cn cu thp
f) Thang my; g) My xc gu thun; h) Cu trc luyn thp; i) my xc gu
103

treo; k) Bng ti
- Ch ngn hn lp li (my xc, thang my, cu trc, cn trc).
e) Theo phng php iu khin
- iu khin bng tay.
- iu khin t ng.
- H thng iu khin h.
- H thng iu khin kn.
- iu khin ti ch.
- iu khin c khong cch.
- iu khin t xa.
Trong cc my nng - vn chuyn, n gin nht l nhng my vn chuyn
hng theo mt phng (thang my my nng theo phng thng ng, bng truyn
v bng ti theo phng nm ngang, thang chuyn v ng gong treo theo mt
phng nghing) ch c mt c cu truyn ng di chuyn l c cu nng hoc c cu
di chuyn. Cn nhng my nng vn chuyn phc tp hn l my xc, cn cu,
cu trc, my xc c hai hoc ba c cu di chuyn, di chuyn theo tng phng
ring bit hoc cng mt lc thc hin cc phng kt hp.
Ch lm vic ca cc my nng - vn chuyn nh hng rt ln trong vic
tnh chn cng sut ng c truyn ng, thit k, tnh chn h truyn ng cng
nh s iu khin ton my.
iu khin bng tay ch dng i vi nhng my nng - vn chuyn n gin, khng
yu cu iu chnh trn tc ng c truyn ng, tn s ng - ct in khng ln
v thng s dng i vi nhng my c cng sut truyn ng b.
iu khin t ng c s dng rng ri trong cc my nng - vn chuyn
dng h truyn ng phc tp ( h MK-, h KT-, h T- v.v)
Vic phn loi cc my nng - vn chuyn nh trnh by trn y khng phn nh
ton b chc nng lin quan n qu trnh sn xut m cc my thc hin, nhng
cng gip chng ta c mt khi nim tng quan v cc phng php v dng vn
chuyn hng ho thng dng nht.
3-3. c im c trng cho ch lm vic ca h truyn ng my nngvn chuyn
1. Cc my nng - vn chuyn thng c lp t trong nh hoc ngoi tri.
Mi trng lm vic ca cc my nng - vn chuyn rt khc nghit, c bit l
ngoi hi cng, cc nh my ho cht, cc x nghip luyn kim ni m nhit
thay i ln, nhiu bi, m cao v c nhiu cht kh d gy chy, n.
2. Ch lm vic ca cc my nng - vn chuyn rt nng n: tn s ng ct in ln (c khi ti 600 ln/gi), m my, o chiu quay, hm my lin tc.
i vi bng chuyn v bng ti c rt nhiu nn khi nhit mi trng
gim xung, yu cu mmen m my phi ln hn nhit bnh thng.i vi
h truyn ng bng ti v bng chuyn phi m bo khi ng ng c truyn

104

ng khi y ti,c bit l ma ng,khi nhit mi trng gim,lm tng mmen

ma st trong cc ,mmen cn tnh ng k (Mc).

H.3-2.Quan hMc=f() cabng H.3-3.Momen cutrc phthuc votitrngG

tikhi khing
Trn hnh 3-2 biu din mi quan h ph thuc gia mmen cn tnh v tc
ca ng c: Mc = f(). Trn th ta thy rng khi = 0, momen cn tnh Mc ln
hn (2 2,5) ln Mc ng vi tc nh mc.
Mt s my nng - vn chuyn khc nh: thang chuyn, my xc nhiu gu, mt s
my nng c s ng hc phc tp u c c im khi ng nh bng chuyn.
3. Ph ti ca cc my nng - vn chuyn thay i trong phm vi rt rng nh c
cu nng h ca my xc v cu trc, thang my v.v
Trn hnh 3-3 biu din s thay i ca mmen ng c truyn ng cc c cu ca
cu trc ph thuc vo ti trng. Khi khng c ti trng (ch khng ti) mmen
ti ca ng c khng vt qu (15 20)% Mm - i vi ng c nng ca cu trc
c c cu bc hng dng mc, 50%Mm - i vi ng c ca c cu bc hng l gu
ngom, (35 50)% Mm - i vi c cu di chuyn xe con v (50 55)% Mm - i
vi c cu di chuyn xe cu.
4. Trong mt s my nng - vn chuyn, yu cu qu trnh tng tc v gim tc
xy ra m vi tr s gia tc gii hn cho php. Nu tr s gia tc vt qu gii hn
cho php i vi c cu nng - h ca cu trc s gy ra t cp, hng bnh rng
trong hp tc , cn i vi thang my v thang chuyn s gy ra cm gic kh
chi cho hnh khch, nh hng n dng chnh xc ca bung thang. Bi vy,
mmen ng c truyn ng khi m my v khi hm dng phi c hn ch ph
hp vi yu cu k thut an ton.
3- 4 Cc h truyn ng dng trong cc my nng vn chuyn
Hin nay, h truyn ng in trong cc my nng - vn chuyn c s dng
ph bin h truyn ng in vi ng c in mt chiu v ng c in xoay
chiu. Xu hng chnh khi thit k v ch to h truyn ng in cho cc my nng
- vn chuyn l chn h truyn ng in vi ng c xoay chiu v c hiu qu kinh
t cao, t yu cu v c tnh khi ng cng nh c tnh iu chnh.
p ng cc yu cu v an ton, tin cy khi lm vic di hn ca h truyn
ng cc my nng - vn chuyn, nng cao tui th cc kh c iu khin, trong
mch iu khin cc my nng - vn chuyn nn dng cc phn t khng tip im
105

thay th cho cc phn t tip im (nh rle hoc cng tc t). Mch iu khin
c xy dng t cc phn t khng tip im nh: phn t in - t, phn t bn
dn (iot, transisto) hoc cc loi IC logic.
Nhng nm gn y, do s pht trin nhanh ca k thut bn dn v k thut
bin i in nng cng sut ln, cc h truyn ng in cho cc my nng - vn
chuyn dng cng ngy cng nhiu cc b bin i Thyristor thay th cho cc h
truyn ng dng b bin i quay (my in khuch i v khuch i t). B bin
i dng Thyristor c nhiu u im hn hn so vi cc b bin i k trn: qun
tnh nh, tc ng nhanh, nhy cao hn, kch thc v khi lng b hn, cc
ch tiu v kinh t k thut cao hn.
Trong cn trc v cu trc thng dng hai h truyn ng. i vi cc loi cu
trc v cn trc c cng sut ng c khng ln thng dng h truyn ng mt
chiu vi b bin i dng Thyristor (b chnh lu c iu khin) cho php iu
chnh tc bng phng vi di iu chnh D= 30:1.
Cn i vi cu trc v cn trc c cng sut ng c truyn ng trung bnh v
ln thng dng h truyn ng xoay chiu. iu chnh tc ng c khng ng
b thc hin bng hai phng php: thay i in p t vo dy qun stato ng c
bng b iu p xoay chiu ba pha (AXC) dng tiristo v xung in tr roto dng
Thyristor thay i in tr ph trong mch roto.
i vi thang my v my nng, dng h truyn ng T- thay th cho h F-
cho php hn ch c gia tc v git trong mt gii hn xc nh nh thit lp
c lut thay i tc ti u nht trong qu trnh qu .
Trong cc h truyn ng my xc cng sut ln, cc cun dy kch t ca my phi
c cp ngun t cc b bin i dng tiristo (b chnh lu c iu khin) thay th
cho my in khuch i v khuch i t. Cn trong my cng sut nh v trung
bnh b bin i tiristo thay th cho my pht mt chiu.

3.2.TRANG B IN THANG MY V MY NNG

3.2.1 Khi nim chung

106

Thang my v my nng l thit b vn

ti dng vn chuyn hng ho v ngi
theo phng thng ng. Hnh 9-1 l hnh
dng tng th ca thang my ch khch.
Thang my c lp t trong cc nh
cao tng, trong cc khch sn,siu th,
cng s,bnh vin v.v,cn my nng
thng lp t trong cc ging khai thc
m hm l,trong cc nh my sng tuyn
qung.
Ph ti ca thang my thay i trong
mt phm vi rt rng, n ph thuc vo
lng hnh khch i li trong mt ngy
m v hng vn chuyn hnh khch. V
d nh thang my lp t trong nh hnh
chnh; bui sng u gi lm vic, hnh
khch i nhiu nht theo chiu nng, cn
bui chiu, cui gi lm vic s l lng
hnh khch nhiu nht i theo chiu
xung. Bi vy khi thit k thang my,
phi tnh cho ph ti xung cc i.
Lu lng khch i thang my trong
thi im cao nht c tnh trong thi
gian 5 pht, c tnh theo biu thc sau:

Q5'

A.( N a ).i
(3-1)
N .100

Trong
+A-tng s ngi lm vic trong ngi nh
+N - s tng ca ngi nh

H 3-1 Dng tng th ca thang

my
+a - s tng m ngi lm vic khng s dng thang my (thng ly a=2)
+i/100 - ch s cng vn chuyn hnh, c trng cho s lng khch khi i ln
hoc xung trong thi gian 5.
i lng Q5 ph thuc vo tnh cht ca ngi nh m thang my phc v; i
vi nh chung c Q5% = (4 6)%; khch sn Q5 = (7 10)%; cng s Q5% = (12
20)%; ca ging ng cc ng i hc Q5% = (20 35)%.
Nng sut ca thang my chnh l s lng hnh khch m thang my vn
chuyn theo mt hng trn mt n v thi gian v c tnh theo biu thc:

3600 E
(3-2)
H
t n
V
107

Trong :
P- nng sut ca thang my tnh cho 1 gi;
E- trng ti nh mc ca thang my (s lng ngi i c mt ln vn
chuyn ca thang my)
- h s lp y ph ti ca thang my;
H- chiu cao nng (h), m;
v- vn tc di chuyn ca bung than, m/s;
t n - tng thi gian khi thang my dng mi tng (thi gian ng, m ca
bung thang, ca tng, thi gian ra, vo ca hnh khch) v thi gian tng, gim tc
ca bung thang;
t n = (t1 + t2 + t3)(md +1) +t4 + t5 +t6
(3-3)
Trong :
t1- thi gian tng tc;
t2- thi gian gim tc;
t3 - thi gian m, ng ca;
t4 - thi gian i vo ca mt hnh khch;
t5 - thi gian i ra ca mt hnh khch;
t7- thi gian khi bung thang ch khch n chm;
md - s ln dng ca bung thang (tnh theo xc sut)
S ln dng md (tnh theo xc sut c th xc nh da trn th hnh 3-2 v
s tng bung thang di chuyn.
Theo biu thc (9-3) ta thy
nng sut ca thang my t l
thun vi ti trng ca bung thang
E v t l nghch vi t n , c bit
l i vi thang my c tait trng
ln.
Cn h s lp y ph
thuc ch yu vo cng vn
chuyn hnh khch thng ly
bng:
(0,6 0,8)
H.3-2 th xc nh s ln dng
9-2 Trang thit b ca thang my

108

Mc du thang my v my nng c
kt cu a dng nhng trang thit b
chnh ca thang my hoc my nng
gm c: bung thang, ti nng, cp treo
bung thang, i trng, ng c truyn
ng, phanh hm in t v cc thit b
iu khin.
Tt c cc thit b ca thang my
c b tr trong ging bung thang
(khong khng gian t trn ca tng cao
nht n mc su ca tng 1), trong
bung my (trn trn ca tng cao nht)
v h bung thang (di mc sn tng).
B tr cc thit b ca mt thang my
c biu din trn hnh 9-3
Cc thit b thang my gm: 1. ng c
in; 2. Puli; 3. Cp treo; 4. B phn hn
ch tc ; 5. Bung thang; 6. Thanh dn
hng; 7. H thng i trng; 8. Tr c
nh; 9. Puli dn hng; 10. Cp lin
ng; 11. Cp cp in; 12. ng c
ng, m ca bung thang.
a) Thit b lp trong bung my
+ C cu nng
Trong bung my lp h thng ti nng h bung thang 1(c cu nng) to ra lc
ko chuyn ng bung thang v i
trng.
C cu nng gm c cc b phn: b
phn ko cp (puli hoc tang qun cp),
hp gim tc, phanh hm in t v
ng c truyn ng. Tt c cc b phn
trn c lp trn tm bng thp.
Trong thang my thng dng hai c cu
nng: (hnh 9-4)
- C cu nng c hp tc (H.9-4a)
- C cu nng khng c hp tc
(H.9-4b)
C cu nng khng c hp tc
thng c s dng trong cc thang
my tc cao.
+ T in: trong t in lp rp cu
dao tng, cu ch cc loi, cng tc t v
rle trung gian.
+ Puli dn hng
109H 9-3. B tr cc thit b ca thang

+ B phn hn ch tc 4 lm vic phi hp vi phanh bo him bng cp lin

ng 10 hn ch tc di chuyn ca bung thang.

H. 9-4 C cu nng.
a) C cu nng c hp tc ; b) C cu nng khng c hp tc
1.ng c truyn ng;2.Phanh hm in t; 3.Hp tc ;4.B phn ko cp
b) Thit b lp trong ging thang my
+ Bung thang: trong qu trnh lm vic, bung thang 5 (h.9-3) di chuyn
trong ging thang my dc theo cc thanh dn hng 6. Trn nc bung thang c lp
t thanh bo him, ng c truyn ng ng - m ca bung thang 12. Trong
bung thang lp t h thng nt bm iu khin, h thng n bo, n chiu sng
bung thang, cng tc lin ng vi sn ca bung thang v in thoi lin lc vi
bn ngoi trong trng hp thang mt in. Cung cp in cho bung thang bng
dy cp mm 11.
+ H thng cp treo 3 (h.9-3) l h thng cp hai nhnh mt u ni vi bung
thang v u cn li ni vi i trng 7 cng vi puli dn hng 9.
+ Trong ging ca thang my cn lp t cc b cm bin v tr dng
chuyn i tc ng c, dng bung thang mi tng v hn ch hnh trnh nng
- h ca thang my.
c) Thit b lp t trong h ging thang my
Trong h ging thang my lp t h thng gim xc l h thng gim xc v
gim xc thu lc trnh s va p ca bung thang v i trng xung sn ca ging
thang my trong trng hp cng tc hnh trnh hn ch hnh trnh xung b s c
(khng hot ng).
3-3Cc thit b chuyn dng trong thang my
a) Phanh hm in t: V kt cu, cu to, nguyn l hot ng ging nh
phanh hm in t dng trong cc c cu ca cu trc.
b) Phanh bo him ( phanh d): c nhim v l hn ch tc di chuyn ca
bung thang vt qu gii hn cho php v gi cht bung thang ti ch bng cch
p vo hai thanh dn hng trong trng hp b t cp treo. V kt cu v cu to,
phanh bo him c ba loi:
- Phanh bo him kiu nm dng hm khn cp.
110

- Phanh bo him kiu km (h. 9-5) dng hm m.

- Phanh bo him kiu lch tm dng hm khn cp.

H. 9-5 Phanh bo him kiu km

1. Thanh dn hng; 2. Gng km; 3. Dy cp lin ng c vi b hn ch
tc ; 4. Tang- bnh vt; 5. Nm
Phanh bo him lp t trn nc ca bung thang, hai gng km 2 trt dc
theo hai thanh dn hng 1.Nm gia hai cnh tay u ca gng km c nm 5 gn
cht vi h truyn lc trc vt v tang - bnh vt 4.H truyn lc bnh vt-trc vt c
hai dng ren:bn phi l ren phi,cn phn bn tri l ren tri.Khi tc ca bung
thang thp hn tr s gii hn ti a cho php, nm 5 hai u ca trc vt v tr xa
nht so vi tang - bnh vt 4, lm cho hai gng km 2 trt bnh thng dc theo
thanh dn hng 1.Trong trng hp tc ca bung thang vt qu gii hn cho
php,tang-bnh vt 4 s quay theo chiu ko di hai u nm 5 v pha mnh, lm
cho hai gng km 2 p cht vo thanh dn hng,kt qu s hn ch c tc di
chuyn ca bung thang v trong trng hp b t cp treo,s gi cht bung thang
vo hai thanh dn hng.
c) Cm bin v tr
Trong my nng v thang my, cc b cm bin v tr dng :
- Pht lnh dng bung thang mi tng
- Chuyn i tc ng c truyn ng t tc cao sang tc thp khi
bung thang n gn tng cn dng, nng cao dng chnh xc.
- Xc inh v tr ca bung thang
Hin nay, trong s khng ch
thang my v my nng thng dng
3 loi cm bin v tr :
+ Cm bin v tr kiu c kh (cng
tc chuyn i tng) (hnh 9-6): l
loi cng tc ba v tr. Khi bung
thang di chuyn i ln, do tc dng
ca vu gt (lp mi tng) s gt
tay gt ln lm cho cp tip im 2
pha trn kn; khi bung thang di
H.3-6 Cm bin kiu ckh1.Tm
chuyn theo chiu i xung, vu gt cch in; 2.Tip im tnh; 3.Tip
tay gt i xung, cp tip im 2 im ng; 4.Cn gt; 5.Vng m
111

pha di kn; khi bung thang gn

cao su
v tr mi tng (pha trn hoc di mi sn tng) th tay gt nm vo gia, c hai
tip im u h.
Loi cm bin ny c u im l kt cu n gin, thc hin 3 chc
nng ca b cm bin v tr, nhng nhc im l tui th khng cao, c bit l i
vi thang my tc cao, gy ting n v nhiu cho cc thit b v tuyn.
+ Cm ng v tr kiu cm ng
i vi nhng thang my tc
cao, nu dng b cm bin kiu
c kh, lm gim tin cy trong
qu trnh lm vic. Bi vy trong cc
s khng ch thang my tc
cao thng dng b cm bin khng
tip im: kiu cm ng, kiu in
dung v kiu in quang.
Nguyn l lm vic ca cm
bin kiu cm ng v tr da trn s
thay i tr s in cm L ca cun
H.9-7 Cm ng v tr kiu cm ng
dy c mch t khi mch t kn v
a)Cu to cm bin; b)S nguyn l
mch t h.
Cu to ca b cm bin v 1.Mch t;2.Cun dy;3.Tm st ch U
cun dy, cn khi mch t b che kn bng thanh thp ch U3 in tr ca cm bin
s tng t bin do thnh phn in cm L ca cun dy tng.
S nguyn l ca b cm bin kiu cm ng c m t trn hnh 9-7b. B
cm bin c th u ni tip vi rle trung gian RTr mt chiu hoc rle trung gian
xoay chiu. Khi mch t h, do in tr ca cm bin rt nh nn rle trung gian
RTr tc ng; cn khi mch t kn, do in tr ca cm bin rt ln, RTr khng tc
ng. nng cao tin cy lm vic ca rle trung gian, t C c u song song
vi cun dy ca cm bin. Tr s in dung C c chn sao cho khi thanh st 3
che kn mch t ca b cm bin s to c ch cng hng dng. Thng
thng b cm bin CB c lp thnh ging ca thang my, thanh st ng c
lp bung thang.
+ Cm bin v tr kiu quang

112

B cm bin v tr dng hai phn

t quang in, nh cu to trn hnh 38 gm khung g ch U thng lm
bng vt liu khng kim loi.Trn
khung cch in g lp hai phn t
quang in i din nhau: mt phn t
pht quang (it pht quang F) v
mt phn t thu quang (transisto
quang). nng cao tin cy ca b
cm bin khng b nh hng bi
sng ca mi trng thng dng phn
t pht quang v thu quang hng
ngoi. Thanh gt 3 di chuyn gia khe
h ca khung g cc phn t quang
in.S nguyn l ca b cm bin
H.3-8Cm bin v tr kiu quang in
kiu quang in ( h.3- 8b ). Khi bung
thang cha n ng tng, nh sng cha b che khut, transisto TT thng, transisto
T1 kho v T2 thng, rle trung gian Rtr tc ng ; cn khi bung thang n ng
tng, nh sng b che khut, TT kho, T1 thng, T2 kho, rle trung gian RTr khng
tc ng.
3-4 c tnh v thng s ca thang my v my nng
Tu thuc vo tnh cht, chc nng ca thang my v my nng, c th phn
thnh cc nhm chnh thc sau :
1.Thang my ch khch km theo hnh l hoc chuyn ch cc vt gia dng
trong cc nh cao tng, cng s, siu th v trong cc trng hc. 2. Thang my dng
trong bnh vin, dng chuyn ch bnh nhn trn bng ca c nhn vin y t i km.
3. My nng trng ti b ( di 160kg) dng trong th vin, trong cc nh
hng n ung vn chuyn sch, hoc thc phm.
4. My nng trng ti ln dng trong cng nghip chuyn ch thit b, my
mc, vt liu, qung, v.v
+ Trng ti ca thang my v my nng c thit k theo cc tr s nh mc
sau:
- My nng trng ti b: 100 v 160kg. - My
- Thang my ch khch: 350; 500 v 100
- Thang my dng trong cc bnh vin: 500kg
+ Tc ca thang my v my nng tu thuc vo v tr v mc ch s dng
c thit k trong khong v= (0,1 5)m/s
Tr s tc di chuyn ca bung thang (ca thang my) ph thuc vo tng
nhm, c thit k theo cc tr s nh mc sau
- My nng trng ti b: 0,25 v 0,5m/s. - My nng trng ti ln: 0,1; 0,25;
0,5; 1,0 v 1,5m
- Thang my ch khch: 0,5; 0,75; 1,0; 1,
- Thang my dng trong cc bnh vin: 0,5m/s.
113

Thang my v my nng tu thuc vo tc di chuyn ca bung thang c

phn ra cc loi sau:
- Thang my tc thp: v 0,5m/s.
- Thang my tc trung bnh: 0,75<v< 1,5m/s thng dng cho nh c s
tng t (6 12) tng.
- Thang my tc cao: 2,5 < v < 3,5m/s thng dng cho cc nh c s tng
Mt > 16.
- Thang my c tc rt cao (siu cao) v = 5m/s thng dng cho cc to
thp cao tng.
3-5 nh chn cng sut ng c truyn ng thang my v my nng
xc nh c cng sut ng c truyn ng di chuyn bung thang cn
phi c cc iu kin v thng s sau:
- S ng hc ca c cu nng ca thang my.
- Tr s tc v gia tc gii hn cho php.
- Trng ti ca thang my.
- Khi lng ca bung thang v i trng (nu c)
- Ch lm vic ca thang my
Tnh chn cng sut ng c thc hin theo cc bc sau:
- Chn s b cng sut ng c da trn cng sut cn tnh.
- Xy dng biu ph ti ton phn c tnh n ph ti trong ch qu .
- Kim tra cng sut ng c chn theo iu kin pht nhit (theo phng
php dng in ng tr hoc mmen ng tri).
Cng sut cn tnh ca ng c khi nng ti khng dng i trng c tnh
theo biu thc:
PC

(G Gbt ).v.g

.10 3

(Kw)

(3-4)

Trong :
G- l khi lng hng ha,kg.
Gbt -Khi lng ca bung thang,kg.
v-tc nng hng;m/s
g- l gia tc trng trng; m/s2.
Khi c i trng , cng sut cn tnh khi nng ti ca ng c c tnh theo
biu thc:
(Kw)

1
Pcn (G Gbt ) Gdt . .v.k .g.103

Khi h ti:

1
Pch (G Gbt ) Gdt . .v.k .g.103 Kw 3 6

Trong :
114

(3-5)

+Pcn: cng sut cn tnh ca ng c khi nng c dng i trng, kW

+Pch: cng sut cn tnh ca ng c khi h c dng i trng, kW.
+k : h s c tnh n ma st trong cc thanh dn hng ca bung thang v
i trng; thng chn 1,15 1,3.
+Gdt: khi lng ca i trng, kg. Khi tnh chn khi lng i trng Gt lm
sao cho khi lng ca n cn bng c vi khi lng ca bung thang Gbt v mt
phn khi lng ca hng ho G. Khi lng ca i trng c tnh theo biu thc
sau:
Gt = Gbt + G [kg] (3-7)
Trong l h s cn bng, tr s ca n thng ly bng = 0,3 0,6
Phn ln cc thang my ch khch ch vn hnh y ti trong gi cao im, cn li
lun lm vic non ti nn thng ly t 0,35 0,4
i vi thang my ch hng, khi nng thng lm vic y , cn khi h
thng khng ti (G = 0) nn chn = 0,5.
Da vo cc biu thc (3-4) v (3-5) c th xy dng biu ph ti (n gin
ho) ca ng c truyn ng v chn s b cng sut ng c trong cc s tay tra
cu.
xy dng biu ph ti ton phn (biu ph ti chnh xc) cn phi
tnh n thi gian tng tc, thi gian hm ca h truyn ng , thi gian ng, m
ca bung thang v ca tng, s ln dng ca bung thang, thi gian ra, vo bung
thang ca hnh khch trong thi gian cao im. Thi gian ra vo ca hnh khch
thng ly bng 1s cho mt hnh khch. S ln dng ca bung thang (tnh theo xc
sut) md c tnh chn da trn cc ng cong trn hnh 3-2.
Mt khc, khi tin hnh xy dng biu ph ti ton phn cng cn phi tnh
n mt s yu t khc ph thuc vo ch vn hnh v iu kin khai thc thang
my nh: thi gian ch khch, thi gian thang my lm vic vi tc thp khi n
gn tng cn dng v.v Khi tnh chn chnh xc cng sut ng c truyn ng
thang my cn phi phn bit hai ch ca ti trng: ti trng ng u (hu nh
khng i) v ti trng bin i.
Phng php tnh chn cng sut ng c vi ch ti trng ng u thc
hin theo cc bc sau:
1) Tnh lc ko ca cp t ln vnh bnh ngoi ca puli ko cp trong c cu
nng, khi bung thang cht y ti ng tng 1v cc ln dng theo d kin.
F = (G + Gbt - Gt K1G1)g
[N] (3-8)
Trong
k1 - s ln dng theod kin ca bung thang
G1 - thay i ca ti trng sau mi ln dng, kg
Thng ly:

G1

G
kd

Trong kd l s ln dng bung thang theo d kin c xc nh trn cc

ng cong trn h.3-2.
115

2) Tnh momen theo lc ko

F .R
i.

(N.m) vi F > 0

F .R
.
i

(N.m) vi F < 0

Trong :
R - bn kuli ko cp , m;
i - t s truyn ca c cu nng
- hiu sut ca c cu nng.
3) Tnh tng thi gian hnh trnh nng v h ca bung thang bao gm: thi
gian bung thang di chuyn vi tc n nh, thi gian tng tc, thi gian hm v
thi gian ph khc (thi gian ng, m ca, thi gian ra, vo bung thang ca hnh
khch).
4) Da trn kt qu ca cc bc tnh ton trn, tnh momen ng tr v tnh
chn cng sut ng c m bo tho man iu kin M Mt.
5) Xy dng biu ph ti ton phn ca h truyn ng c tnh n qu
trnh qu , tin hnh kim nghim ng c theo dng in ng tr.
i vi ch ph ti khng ng u, cc bc tnh chn cng sut ng c
truyn ng tin hnh theo cc bc nu trn. Nhng tnh lc ko t ln puli
ko cp phi c biu thay i ca ti trng theo tng tng mt khi bung thang di
chuyn ln v xung.
3-6. nh hng ca tc , gia tc v d git i vi h truyn ngthang
my
Mt trong nhng yu cu c
bn i vi h truyn ng thang my
phi m bo cho bung thang di
chuyn m. Bung thang di chuyn
m hay khng ph thuc ch yu vo
tr s gia tc ca bung thang khi m
my v hm dng. Nhng tham s
chnh c trng cho ch lm vic
ca thang my l: tc di chuyn
bung thang v [m/s], gia tc a [m/s2]
v dt [m/s3].
Trn hnh 3-9 biu din cc H.3-9. th biu din s ph thuc ca
ng cong: qung ng i ca qung ng s, tc v, gia tc a v
thang my s, tc v, gia tc a v
dt theo thi gian
git theo hm thi gian t.
T biu thc (3-2) ta rt ra nhn xt: tr s tc di chuyn bung thang quyt
nh nng sut ca thang my, tr s tc di chuyn c bit c ngha quan trng
i vi thang my trong cc nh cao tng. Nhng thang my tc cao (v = 3,5m/s)
116

ph hp vi chiu cao nng ln, s ln dng t. Trong trng hp ny thi gian khi
tng tc v gim tc rt nh so vi thi gian di chuyn ca bung thang vi tc
cao, tr s tc trung bnh ca thang my gn t bng tc nh mc cu thang
my. Mt khc, tr s tc di chuyn ca bung thang t l thun vi gi thng ca
thang my. Nu tng tc ca thang my t v = 0,75m/s 3,5 m/s gi thnh ca
thang my tng ln (4 5) ln. Bi vy tu thuc vo cao ca nh m thang my
phc v chn tr s di chuyn ca thang my ph hp vi tc ti u, p ng
y cc ch tiu kinh t v k thut. Tr s tc di chuyn trung bnh ca thang
my c th tng bng cch gim thi gian tng tc v gim tc ca h truyn ng
thang my c ngha l tng gia tc. Nhng khi bung thang di chuyn vi gia tc qu
ln s gy ra cm gic kh chi cho hnh khch (chng mt, cm gic s hi v
nght th v.v) Bi vy, tr s gia tc c chn ti u l a 2m/s2. Mt i lng
khc quyt nh s di chuyn m ca bung thangl tc tng ca gia tc khi m
my v tc gim ca gia tc khihm. Ni cch khc l git (o hm bc

da d 2 .v d 3 .S
2 3 . Khi gia tc a < 2m/s2, tr s git tc
nht ca gia tc
dt
dt
dt

ti u l < 20m/s3.
Biu lm vic ti u ca thang my vi tc t cao c biu din trn
hnh 3-9. Biu ny c th phn thnh 5 giai on theo tnh cht thay i tc di
chuyn bung thang: tng tc, di chuyn vi tc n nh, hm xung tc thp,
bung thang n tng v hm dng.
Biu ti u s t c nu dng h truyn ng mt chiu hoc dng h
bin tn - ng c xoay chiu. Nu dng h truyn ng xoay chiu vi ng c
khng ng b roto lng sc hai cp tc , biu lm vic t gn vi biu ti
u nh hnh 3-9.
i vi thang my tc chm, biu lm vic ch c giai on: thi gian
tng tc (m my), di chuyn vi tc n nh v hm dng. rung bnh v tc
ung thang ca thang my cn phi sn tng cn n khi hm dng.
3-7 Dng chnh xc bung thang

117

b)
H.3-10. a) s chnh xc khi dng
bung thang; b) s ph thuc ca
dng chnh xc s ca bung thang vo
tr s tc v gia tc.
ng 1 - amax = 1m/s; ng 2max- a =
2/m;ng 3 - a\amax = 3m/s2
Bung thang ca thang my cn phi dng chnh xc so vi mt bng ca sn
tng cn n khi hm dng.
Nu bung thang dng khng chnh xc s gy ra cc hin tng bt li sau:
-i vi thang my ch khch, lm cho khch ra vo bung thang kh khn
hn,tng thi gian ra, vo dn n gim nng sut ca thang my.
-i vi thang my ch hng gy kh khn trong vic bc xp v d hng
ho. Trong mt s trng hp khng thc hin c vic bc xp, d hng ha
khc phc hu qu , c th n nhp cc nt bm n tng (T) lp trong bung
thang t chnh xc dng bung thang theo yu cu, nhng n s dn n cc
vn khng li sau:
- Hng cc thit b iu khin.
- Gy tn tht nng lng trong h truyn nu dung ng c khng ng b
roto lng sc truyn ng thang my s dn n gy ra s pht nng ca ng c qu
gii hn cho php.
- Gy hng hc cc thit b c kh ca thang my.
- Tng thi gian t lc phanh hm tc n cho n khi bung thang dng hn.
dng chnh xc ca bung thang c nh gi bng i lng S.
Trn hnh 3-10, S l na hiu s ca hai qung ng ca bung thang i
c t khi phanh hm in t tc ng n khi bung thang dng hn khi c ti v
khng c ti theo cng mt hng di chuyn ca bung thang. Cc yu t nh hng
n dng chnh xc ca bung thang gm: mmen do c cu phanh hm in t
sinh ra, mmen qun tnh ca bung thang v ti trng, tr s tc di chuyn bung
thang khi bt u hm dng v mt s yu t ph khc. Qu trnh hm dng bung
thang xy ra nh sau: khi bung thang i gn n sn tng cn dng, s tc ng vo
cm bin v tr ra lnh dng bung thang Cc thit b chp hnh trong s iu
118

khin thang my c thi gian tc ng l t, trong qung thi gian , bung thang
di chuyn mt on ng S cho n khi phanh hm in t tc ng l:
S = v0.t [m]
(3-10)
Trong :
v0 l tr s tc di chuyn ca bung thang khi bt u hm.
Sau khi phanh hm in t tc ng l qu trnh hm dng bung thang.
Trong thi gian ny bung thang i c mt qung ng l S.

m.v02
S
Fph Fc )
"

(m)

(3-11)

Trong :
m - l khi lng tt c cc khu chuyn ng ca thang my, kg;
Fph -lc p do c cu phanh hm in t sinh ra, N;
Fc - lc cn tnh do ti trng gy ra, N
Du (+) hoc du (-) trong biu thc (3-11) tu thuc vo ch lm vic ca
bung thang: khi hm (+), khi chuyn ng (-).
Biu thc (3-11) c th vit di dng khc nh sau:

S"

J .02
2i ( M ph

D
2
Mc)

(m)

(3-12)

Trong :
J- mmen qun tnh quy i c ng c truyn ng, kgm2;
Mph, Mc - mmen do c cu phanh hm in t sinh ra v momen cn tnh do
ti trng gy ra, N.m;
0 - tc gc ca ng c khi bt u hm dng, rad/s;
D - ng knh ca puli ko cp, m; i - t s truyn.
Qung ng bung thang i c t khi cm bin v tr ra lnh dng n khi
bung thang dng ti sn tng bng:
D
J .02
2
S S ' S " v0 .t
(m) (3-13)
2i ( M ph M c )
B cm bin v tr c t cch sn tng mt khong cch no hiu
hai qung ng i ca bung thang i c khi y ti v khi khng ti chia i
thnh hai thnh phn bng nhau so vi mc ca sn tng. Sai s ln nht ( dng
khng chnh xc ln nht) c tnh theo biu thc:
(m) (3-13)
Trong : S max

S 2 S1
2

S1 - qung ng trt nh nht ca bung thang;

S2 - qung trt ln nht ca bung thang.
119

Phn tch biu thc (3-13) ta c kt lun: cc thng s nh hng n chnh

xc khi dng bung thang gm:
- J: mmen qun tnh ca cc phn chuyn ng ca bung thang.
- t: qun tnh in t ca cc phn t chp hnh trong s iu khin ca
thang my.
Mph,Mc : mmen do c cu phanh hm in t sinh ra v ti v ti trng ca
thang my.
i vi mt thang my, ba thng s trn c th coi nh khng i.
Mt thng s quan trng nht nh hng n chnh xc dng bung thang
l i lng v0 (tc di chuyn ca bung thang khi bt u hm dng nng cao
chnh xc dng ca bung thang i vi thang cao thc hin bng cch: khi
bung thang i n gn sn tng cn dng, gim tc di chuyn ca bung thang
khi b cm bin v tr cho lnh dng bung thang. nh gi chnh xc dng
bung thang S ph thuc vo tc v0 v gia tc ca bung thang, c th kho st
theo cc ng cong trn hnh 3-10. i vi thang my, khng chnh xc khi
dng bung thang cho php l Smax 20mm
3-8 Cc h truyn ng dng trong thang my v my nng
Khi thit k, tnh chn h truyn ng cho thang my v my nng phi da
trn cc yu cu chnh sau:
- dng chnh xc ca bung thang.
- Tc di chuyn ca bung thang.
- Tr s gia tc ln nht cho php.
- Phm vi iu chnh tc yu cu.
+ H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b (roto lng sc hoc
roto dy qun) c s dung truyn ng cc loi thang my v my nng c tc
thp v trung bnh.
-H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc
thng dng trong thang my tc thp v my nng c trng ti nh.
-H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto dy
qunthng dng cho cc loi my nng trng ti ln, cho php nng cao cht
lng ca h thng truyn ng khi tng tc v gim tc, nng cao chnh xc khi
dng.
-H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc hai
cp tc (c hai b dy qun stato c lp ni theo s hnh sao) thng dng
trong cc thang my tc trung bnh. S i cc ca dy
qun stato ng c thng chn l: 2p = 6 2p = 24 hoc 2p = 4 2p
= 20 tng ng vi tc ng b ca ng c bng: n0 = 1000/250 vng/pht
hoc 1500/300 vng/pht.
-H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b roto lng sc c
cp ngun t b bin tn thng dng trong cc thang my tc cao (khi v >
1,5m/s), cho php hn ch c gia tc v git trong gii hn cho php v t
chnh xc khi dng rt cao (S 5mm)
120

+H truyn ng xoay chiu vi ng c ng b thng c dng

trong cc my nng ti trng ln (cng sut ng c truyn ng ln P> 300kW)
trong ngnh khai thc m.
+ H truyn ng mt chiu thng dng cho cc thang my tc cao
(v 1,5m/s). Thng dng hai h truyn ng sau:
-H F- c khuch i trung gian lm ngun cp cho cun kch t ca my
pht (khuch i trung gian c th l my in khuch i hockhuch i t)
-H T-, my pht mt chiu c thay th bng b chnh lu dng
thyristor.
Khi chn ng c truyn ng thang my v my nng phi da trn s
ng hc ca c cu nng. i vi thang my v my nng khi dng c cu c hp
tc , thng dng loi ng c xoay chiu kiu A2, AO2; ng c khng ng b
c h s trt cao kiu AC, AOC; ng c 2 cp tc v ng c roto dy qun
kiu AK.
i vi thang my tc cao (v > 1,5m/s), khi dng c cu nng khng c
hp gim tc thng chn loi ng c tc chm. Cc nh my ch toin c
ch to loi ng c chuyn dng cho thang my vi cp cng sut P = (28
40)kW v tc quay nh mc n = 83 vng/pht.
3-9 Mt s s khng ch thang my in hnh
a) S khng ch thang my tc trung bnh dng h truyn ng xoay
chiu vi ng c khng ng b rto lng sc hai cp tc (h. 9-11)
H truyn ng in dng cho thang my tc trung bnh thng l
htruyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b hai cp tc . H nym
bo dng chnh xc cao, thc hin bng cch chuyn tc ca ng c xung tc
thp (v0 = 0,25m/s) trc khi bung thang sp n sn tng. H ny thng dng
cho cc thang my ch khch trong cc nh cao tng (7 10 tng) vi tc di
chuyn ca bung thang di 1m/s.
S nguyn l trn hnh 9-11. Cp ngun cung cp cho h thng bng
cu dao CD v p t mt Ap. Cun dy stato cu ng c c ni vo ngun
cp qua cc tip im ca cng tc t nng N hoc cng tc t h H v cc cng
tc t chuyn i tc cao C v thp T.
Ngun cp cho mch iu khin ly t hai pha. Cc ca tng c trang bcc
kho lin ng vi cc hm cui 1CT 5CT. Then ci ngang ca lin ng vi cc
hm cui 1PK 5PK. Vic ng m ca tng s tc ng ln kho v then ci ca
tng lm cho nam chm NC1 tc ng. Khi ct ngun nam chm NC1 lc bung
thang n sn tng lm quay then ci, then ci tc ng ln mt trong cc hm cui
PK v m kho ca tng.
Hm cui HC(22) t trong bung thang, tc ng ln tip im HC hoc
bng nam chm dng theo tng NC2 hoc bng cn ng - m ca tng.
Cng tc chuyn i tng 1CT 5CT c ba v tr l cm bin dng
bung thang v xc nh v tr thc ca bung thang so vi cc tng.

121

iu khin hot ng ca thang my c thc hin t hai v tr: ti

catng bng bm nt gi tng 1GT GT v trong bung thang bng cc nt bm
n tng 1T 5T.
Khi ng cho thang my lm vic ch khi: 1D kn, 1CT 5CT kn
(cc ca tng ng), 2D, CT kn, FBH (lin ng vi phanh bo him) kn, ca
bung thang ng, CBT kn v 3D kn.
Hm cui 1HC v 2HC lin ng vi sn bung thang. Nu trong bung
thang c ngi, tip im ca chng m ra. 1HC u song song vi CBTcho nn
d 1HC h nhng mch vn ni lin qua CBT, cn 2HC m ra loi tr kh nng
iu khin thang my bng nt n gi tng GT.
Trong s c 5 n bo H1 H5 lp trn mi ca tng v 1 n chiu
sng bung thang H6. Khi c ngi trong bung thang, tip im2HC m ra,
cun dy rle trung gian mt in, tip im thng kn RTr(3) ng lm cho n
H1 H6 sng ln bo cho bit thang ang bn v chiu sng cho bung
thang.
S nguyn l trn hnh 3-12 ca to nh 5 tng v cho trng hp
bung thang ang tng 1. Gi s lc ny c mt khch cng tng 1 (cng vi
bung thang) mun n tng 5. Khch i vo bung thang, ng ca tng v ca
bung thang (khng m t vic ng m ca). Do trng lngca hnh khch, hai
tip im thng kn 1HC v 2HC(9) m ra RTr(9)= 0, RTr(3) = 1, cc n
H1 H6 sng ln bo hiu bung thang ang c ngi, bung thang c soi
sng bi H6; cc nt gi tng 1GT 5GTmt tc dng (khng c i do 2HC(9)
= 0. Mun ln tng 5 khch n vo5T t trong bung thang 5T (10) = 1,
RT5(10) = 1, RT5(4) =1, v RT5(11) = 1, C(20) = 1, C(26) = 1, v C(23)
= 1, 2NC(25) =1, ko HC(22) trnh khng cho gt vo cc vu t cc sn
tng;1NC(24) = 1, ng 1PK(20) N(21) = 1, N(25) = 1, N(21) = 1, to
mch duy tr cho cun dy N(21) , C(20) v RTr(10) nh cc tip imT(21) ni
song song vi HC(22) ni tip vi N(21); N(2) = 0, lm mt in ton b cc nt
gi. ng c c ng in nh cc cng tc t N v C lm cho bung thang
c nng ln vi tc cao; cun dy nam chm NCH c in gii phng trc
ng c lm cho bung thang di chuyn.

122

H. 3-12 S nguyn l in ca thang my 5 tng

Bung thang di chuyn nhanh qua cc tng 1 n tng 4 gt cc cng tc
chuyn i tng 1CT 4CT v pha trn v khi bung thang n gn sn tng 5
v pha di, 5CT b gt vo gia lm cho RT5(10) = 0, C(20) = 0, C(26) = 1,
T(26) = 1, T(21) = 0, mch duy tr lc ny l HC(22) ni tip vi N(21); chnh
lu CL = 0, 2NC(25) = 0, gii phng HC(22) v v tr chun b n vo vu sn
tng 5. Mch ng lc lc ny c ng bi N v T nn bung thang c nng
vi tc thp. Khi bung thang n ngang sn tng 5, HC(22) b n bi vu t
sn tng 5 lm N(22) = 0, T(26) = 0, ng c mt in nam chm hm kp
cht trc ng c bung thang dng tng 5.
Khch bc ra khi bung thang. Lc ny gi s c mt khch khc tng 3,
khch phi n vo 3GT t bn cnh ca tng 3.Qu trnh lm vic tng t

123

nh m t, ch khc lc ny ng c c in do H ng nn bung thang h

nhanh sau h chm bung thang dng tng 3.
Hin nay, cc cng tc chuyn i tng kiu c kh c thay bng b cm
bin kiu khng tip im, cho php nng cao tin cy lm vic ca thang my.
Ngoi ra, vic ng m ca tng v ca bung thang c thc hin hon ton t
ng bng h truyn ng ring bit.
b) S khng ch thang my cao tc bng h F- c MK trung gian
ng c in mt chiu truyn
ng di chuyn bung thang c cp
ngun t my pht F. Tr s tc v
chiu quay ph thuc vo tr s v cc
tnh in p my pht ca my pht F.
Cun kch t ca my pht CKTF
c cp ngun t my in khuch
i t trng ngang MK. N c
cc cun khng ch sau: + CC cun ch o thc hin hai chc nng:
- o chiu quay ng c bng
hai cng tc t H v N.
- iu chnh tc ng c
bng cc cng tc t 1G v 2G.
H. 3-13. S nguyn l h truyn ng
+ CFA - cun phn hi m in
thang my dng h F-
p, thc hin chc nng cng bc kch t cho my in khuch i gim thi
gian tng tc ca ng c. Sc t ng sinh ra trong cun CFA ngc chiu vi
sc t ng trong cun CC.
+ CFT - cun phn hi m tc thc hin chc nng n nh tc ca
ng c trong ch xc lp. Sc t ng sinh ra trong cun CFT ngc chiu
vi sc t ng trong cun CC.
+ CFGD - cun phn hi m gia tc v git, thc hin chc nng hn
ch gia tc v git ca ng c trong qu trnh qu . Cun CFGD c cp t
hai bin p.
-Bin in p TU. Nu b qua in p ri trn phn ng ca ng c th in
p ra ca cun th cp ca TU t l vi o hm bc nht ca tc ng c chnh
l gia tc ca ng c.

U 2(TU )

deu dn

a
dt
dt

(3-14)

- Bin dng TI (bin dng mt chiu hot ng nh mt khuch i t). in

p ra ca bin dng TI bng:
di dM d 2 .n
Un

2 (3-15)
dt
dt
dt

124

Sc t ng sinh ra trong cun CFGD ngc chiu vi sc t ng sinh ra

trong cun CC, bi vy c kh nng hn ch c gia tc v git trong qu trnh
qu .
+ C - cun n nh l cun phn hi mm in p MK, thc hin chc
nng n nh in p pht ra ca MK > Sc t ng tng ca MK bng:
FMK= FCC FCFA FCFGD FC
(3-17)
3-10 Nhng thit b t bit dng trong cc thang my hin di
a) B tm - chn tng
Trong cc thang my tc thp v tc trung bnh, b cm bin v tr dng
loi cm bin kiu c kh (cng tc chuyn i tng ba v tr). Ngoi chc nng cm
bin v tr chuyn i tc v dng li mi tng cn c th nh c v tr
bung thang.
Trong s khng ch thang my hin i thng dng b cm bin v tr
khng tip im. Bn thn b cm bin v tr khng tip im khng nh c v
tr ca bung thang. Bi vy chp hnh cc lnh iu khin bung thang
phi c b tm - chn tng.
Chc nng ca b tm - chn tng trong s khng ch thang my hin
i gm:
-Chn hng di chuyn ca bung thang.
-X l cc lnh gi tng v lnh n tng.
-Chuyn i tc ng c truyn ng khi chun b dng mi tng.
-Bo v tr bung thang v mt s tn hiu bo hiu khc.
-Nng cao dng chnh xc ca bung thang.
B tm chn tng kiu rle c gii thiu trn hnh 3-14.
+ 1CB 5CB, cc b cm bin v tr kiu cm ng.
+ 1RTr 5RTr, rle trung gian.
S lng cm bin v tr CB v rle trung gian bng s tng ca ngi nh m
thang my phc v.
Nguyn l lm vic ca s : Gi s bung thang ang tng 1, cun dy
rle chn tng 1RC c cp ngun qua tip im 1RTr v 2RTr (ng khibung
thang cha n tng 2). Khi bung thang ri khi tng 1, rle trung gian 1RTr tc
ng dn n 1RC mt in. Khi bung thang n ng tng 2, rle chn tng 2RC
c in. C nh vy, khi bung thang di chuyn theo chiu nng, cc rle chn tng
c in theo th t 1RC, 2RC, 3RC v.v Rle chn tng ca tng trc s mt
in khi bung thang i ti tng lin k. Khi bung thang di chuyn theo chiu i
xung, th t c in ca cc rle chn tng RC s theo chiu ngc li.
H thng n bo s bo v tr ca bung thang c lp t hai ni:
trong bung thang v trn mi tng. (hnh 3 -14c).

125

Hnh 3-14. S nguyn l b tm - chn tng

a) B cm bin v tr; b) S khng ch c) H thng n bo

Hnh 9-15 S nguyn l b dng chnh xc

a) S nguyn l; b) s b tr cm bin

126

b) B dng chnh xc
-Cun khng ch CVT l cun kim tra v tr ca bung thang c th l
cun khng ch ca MK trong s hnh 3-13
B dng chnh xc c hai cm bin dng chnh xc: CBN - di chuyn
ca bung thang i ln v CBH - di chuyn bung thang theo chiu xung.
Haicm bin CBN v CBH lp bung thang, cn thanh gt lp trong ging
bung thang ngang vi cc sn tng. Khi v tr bung thang gia hai tng,
hai rle trung gian RTrN v RTrH c in, rle dng chnh xc c in, tip
im ca n s ct in cp cho cun khng ch CVT.
Khi bung thang di chuyn gn n sn tng no vi tc thp,
thanh kim loi thnh ging s lm kn mch t ca 1 trong 2 cm bin
dng chnh xc (CBN hoc CBH) tu thuc vo chiu chuyn ng ca
bung thang, lm cho tip im ca mt trong 2 rle trung gian RTrN hoc
RTrH s ct in cun dy rle dng chnh xc RDCX, kt qu tip im ca
RDCX s ng cun dy CVT vo ngun. in p t ln cun khng ch
CVT bng:
UCVT = Uab (vi Uab= a b )
Khi a b , trong cun dy CVT xut hin dng, chiu ca dng
in c chn sao cho bung thang di chuyn theo hng c. Khi
bung thang di chuyn n ng sn tng a = b lm cho in p ra ca
MK (h3-13) bng khng, ng c dng quay, bung thang dng li. Nu
do qun tnh ln, bung thang di chuyn qua mc dng ca bung thang, a
b, s xut hin dng in trong cun khng ch CVT theo chiu ngc li,
in p pht ra ca MK c cc tnh bung thang di chuyn ngc li
vi tc thp cho n khi bung thang dng ng v tr dng tng.
c) B iu khin logic kh trnh (PLC)
Ngy nay s iu khin thang my dng cc phn t tip im
(rle, cng tc t) c thay th bng cc phn t khng tip im dng b
iukhin kh lp trnh (PLC).
Mt trong nhng nhim v quan trng nht khi s dng PLC khng
ch thang my l lp lu iu khin thang my (hnh 9-16).
+ Thuyt minh s :
- Start - bt u qu trnh chun b khi ng, c v tr ca bung
thang, tc l bung thang ang ng mt tng no c hin th trn mi
tng khch c th nhn bit bung thang ang i ln, hay i xung hoc
ang ng ti mt tng no .
V tr 1 tng ng vi bung thang ang tng 1
V tr 2 tng ng vi bung thang ang tng 2.
V tr n tng ng vi bung thang ang tng n.
- c lnh:
*Lnh chnh l cc lnh m khch gi bung thang i ln hoc
i xung.
* Lnh lu: lu tt c cc lnh nm ngoi khng cho php qu giang so
vi lnh chnh, ng thi lu tt c cc lnh khng cng hnh trnh
127

chnh, sau khi thc hin xong cc lnh chnh, thang my s quay li thc hin
cc lnh
lu.

Hnh 3-16 Lu iu khin thang my

* B so snh lnh thc hin so snh lnh c v tr bung thang hin ti
so vi lnh c vo, c khc vi v tr bung thang thc hin ra lnh
cho bung thang i ln, hoc i xung hoc cho php qu giang. Nu khng,
s lu lnh v thc hin lnh chnh.
* Lnh dng bung thang c dng lnh gi hoc dng khi bung
thang n ng v tr tng cn n. ng thi lnh dng c c vo khi cc
iu kin an ton khng c thc hin nh: cc ca tng cha ng, ca
bung thang cha ng, tc qu gii hn cho php hoc t cp v.v
+ Nguyn l hot ng ca s :
Khi n nt Star, chng trnh iu khin thang my t ng khi
ng. Khi thang my trng thi sn sng phc v th chng trnh tin

128

12
9

hnh qut u vo xem c lnh gi hay khng. Lc ny n bo sng hin th

v tr, trng thi bung thang ang chuyn ng ln hay xung hoc ang ng
mt v tr no . Tn hiu ca chng trnh lm vic nu c ngi n nt gi
tng (GT). B so snh a chng trnh vo lm vic. Nu v tr bung thang
trng vi lnh gi th bung thang khng di chuyn v tip tc ch lnh iu
khin di chuyn bung thang bng nt bm n tng (T). Trong trng hp,
nu c lnh gi tng a vo chng trnh, c s thay i v tr ca bung
thang, lc ny b so snh lnh s a ra tn hiu di chuyn bung thang i ln
hoc i xung.
Gi s bung thang ang tng 1, khch trong bung thang mun ln
tng 4, khch n vo 4T, bung thang s khi ng di chuyn theo hng
i ln. Trong qu trnh bung thang di chuyn, nu c lnh gi tng i ln th
chng trnh thc hin lnh cho khch qu giang; nu gi i xung chng
trnh thc hin lnh lu.
3.3 .TRANG B IN CU TRC
3-1 Khi nim chung
Cu trc in c kt cu a dng c s dng rng ri trong tt c cc
lnh vc khc nhau. Trong cc x nghip luyn kim, trong cc x nghip cng
nghip thng lp t cc loi cu trc vn chuyn nguyn vt liu, thnh
phm v bn thnh phm. Trong cc x nghip tuyn than, tuyn qung, trn cc
bi cha than ca cc nh my nhit in thng lp t cu trc xp d (cu
trc vn chuyn). Trn cc cng trng xy dng dn dng v cng nghip
thng lp t cc loi cng trc v cn cu thp v.v
Ngoi cc loi cu trc lp t c nh trn cn s dng cn cu di ng
nh: cn cu t, cn cu bnh xch, cn cu ni v.vTa ch nghin cu cn
cu c trng nht l cn trc, c cu to nh hnh 4-1.

.4-1. Cu to v trang b in ca cu trc

129

13
0

Cu trc gm c gm cu di chuyn trn ng ray lp t dc theo chiu

di ca nh xng,c cu nng h hng lp trn xe con di chuyn dc theo dm
cu (theo chiu ngang ca nh xng) c cu bc hng ca cu trc c th dng
mc (i vi nhng cu trc cng sut ln c hai mc hng, c cu mc hng
chnh c ti trng ln v c cu mc ph c ti trng b) hoc dng gu
ngom.
Trong mi cu trc c ba h truyn ng chnh: di chuyn xe cu, di
chuyn xe con (xe trc) v nng - h hng.
Trn cu trc c trang b 4 ng c truyn ng: hai ng c di chuyn
xe cu 7 v 16, ng c nng h hng 12 v ng c di chuyn xe con 10.
Phanh hm in t 6, 11, 14, 18 lp hp b vi ng c truyn ng. iu
khin cc ng c truyn ng bng cc b khng ch 3 trong cabin
iukhin. Hp in tr 8 dng khi ng v iu chnh tc cc ng c
c lp t trn dm cu. Bng bo v 2 bo v qu ti, bo v in p thp,
bo v in p khng c lp t trong cabin iu khin. hn ch
hnh trnh di chuyn ca cc c cu dng cc cng tc hnh trnh 4 v 5 cho c
cu di chuyn xe cu; 9 v 17 cho c cu di chuyn xe con v 13 cho c cu
nng - h hng.
Cung cp in cho cu trc bng h thng tip in chinh 1 gm hai b
phn: b cp in l ba thanh thp gc lp trn cc gi bng s cch in lp
dc theo nh xng v b phn tip in lp trn cu trc. cp in
cho thit b in lp trn c cu xe con dng b tip in ph 15 lp dc theo
chiu dc ca dm cu.
3-2. Ch lm vic cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc
ng c truyn ng cc c cu ca cu trc lm vic trong iu kin rt
nng n, mi trng lm vic khc nghit ni c nhit cao, nhiu bi, m
cao v nhiu loi kh, hi, cht gy chy, n. Ch lm vic ca cc ng c
l ch lm vic ngn hn lp li vi tn s ng ct ln, m my,
hm dng lin tc. Do nhng c im c th trn, ngnh cng nghip ch to
my sn xut loi ng c chuyn dng cho cu trc. Cc loi ng c l:
ng c khng ng b ba pha roto lng sc, roto dy qun, ng c
in mt chiu kch t song song hoc ni tip.
Nhng c im khc bit ca ng c cu trc so vi cc loi ng c
dng chung l:
- chi nhit ca cc lp cch in cao (F v H)
-Mmen qun tnh b gim thiu tn hao nng lng trong ch
qu
-T thng ln nng cao kh nng qu ti ca ng c.
-C kh nng chi qu ti cao (Mmax / Mm= 2,15 5 i vi ng c
khng ng b v 2,3 3,5 i vi ng c in mt chiu)
-H s tip in tng i T% l 15%, 25%, 40% v 60%.
Ch lm vic ca cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc c
biu din trn hnh 4-2.
H 8-2. Ch lm vic ca cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc

130

13
1

gc phn t th nht I, my in lm vic ch ng c (ng c

tnh 1).
M = Mc + Mm
(3.1)
Trong :M mmen do ng c sinh ra.

H 8-2. Ch lm vic ca cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc

Mc - mmen cn do ti trng gy ra;
Mms- momen cn do ma st gy ra.
i vi ng c nng - h lm vic vi ch nng hng, cn i vi
ng c di chuyn lm vic ch chy tin.
gc phn t th hai II, my in lm vic ch my pht. i vi c
cu di chuyn ng 1 thc hin hm ti sinh khi c ngoi lc tc ng cng
chiu vi chiu chuyn ng ca c cu, cn i vi c cu nng - h thc hin
hm ng nng (ng 3) khi hm dng.
gc phn t th ba III, my in lm vic ch ng c. i vi c
cu di chuyn tng ng vi chy li. Cn i vi c cu nng - h khi
Mc < Mm (khi khng ti ch c khi lng ca mc, G =0), trong trng
hp ny
M = Mms Mc c gi l ch h ng lc (ng 4)
131

13
2

gc phn t th t IV, my in lm vic ch my pht. i vi c

cu nng - h hng, khi Mc > Mms trong trng hp ny M = Mc Mms,
trong trng hp ny hng s c h do ti trng ca n, cn ng c
ng in ch nng hm tc h hng. Lc ny ng c lm vic ch
hm ngc ng 2.
Khi thc hin h ng lc, ng c lm vic ch my pht (hm ti
sinh) vi tc h ln hn tc ng b, ng 4.
8-3. Tnh chn cng sut ng c truyn ng cc c cu chnh cu trc
1.C cu di chuyn xe cu v xe con
i vi c cu di chuyn, lc cn tnh
ph thuc vo khi lng hng (G) v khi
lng ca c cu. Trng thi ng i ca c
cu di chuyn trn n, cu to v ch bi
trn cho c cu (c trc, khp ni, bn l
v.v). i vi cu trc lp t ngoi tri cn
chi tc ng ph ca gi. Hnh 8-3 biu din
s lc tc dng ln c cu di chuyn trn
ng ray.
Trong trng hp ny, lc cn chuyn H 8-3 S lc ca c cu di
chuyn
ng c tnh theo biu thc sau:
(G G0 Gx ) g
F
( .rct f ) K ms [ N ](4 2)
Rb
Trong : G - khi lng hng ho, kg;
G0 - khi lng ca c cu bc hng, kg;
Gx - khi lng ca xe, kg;
g - gia tc trng trng, m/s2
Rb - bn knh bnh xe, m; -4
- h s ma st trt (8.1
rct- bn knh c trc bnh xe, m;
f - h s ma st ln (8.10-4 15.10-4m );
kms - h s c tnh n ma st gi ly kms = 1,2 1,5
Momen ca ng c sinh ra thng lc cn chuyn ng bng:
F .Rb
M
(Nm)
(4-3)
i.
Trong : F tnh theo biu thc (3.2) i -yn t ng c n bnh
- hiu sut ca c cu.
Cng sut ca ng c khi di chuyn c ti trong ch t s tru xe; xc
lp bng:

F .v

.10 3 (Kw) (4-4)

Trong : v l tc di chuyn, m/s.

Cng sut ca ng c khi di chuyn khng ti bng:

132

P0

F0 .v

13
3

.10 4 (Kw) (4-5)

2.C cu nng-h hng.

ng c truyn ng c cu nng - h hng ng vai tr quan trng trong
cc my nng - vn chuyn ni chung v trong cu trc ni ring. Trn hnh 8-4
m t s ng hc ca c cu nng - h hng vi c cu bc hng dng mc.
Lc t ln cp nng c tnh theo biu thc sau:
(G G0 ).g
F
(N) (4-6)
m t
Trong : m-Bi s ca rng
rc(trong trng hp ny m=2)
Khi nng h khng ti (G=0), lc
t ln cp nng h bng
G .g
F 0
(N) (4-7)
m. t
Momen t ln tang nng tng
ng cho hai trng hp bng:
F .Rt
F0 .Rt
Mt
; M t0
(4-8)

Trong
t - hiu sut ca tang nng.
Momen t ln trc ng c bng:

Mt
(4-9)
i.
Trong i: -t s truyn v hiu
M

sut ca c cu truyn lc.

bv . br

Trong :

H.4-4.S ng hc ca c cu
nng- h bc hng bng mc
1. Trc vt; 2. Bnh vt; 3. Truyn
ng bnh rng; 4. Tang my; 5.C
cu mc hng; 6. Mc; 7. ng c
truyn ng

br -hiu sut trc vt- bnh vt

br -hiu sut ca cp bnh rng

Cng sut ng c truyn ng ph thuc vo tc nng:

F .v.m

.10 3 (4-11)

Trong : v-tc nng hng m/s.

c - hiu sut ton b c cu truyn lc.

c bv . br . t

133

(4-12)

13
4

8-4 Cc thit b in chuyn dng trong cu trc

1. Phanh hm in t
L b phn khng th thiu trong cc c cu chn dng nhanh cc c cu,
Phanh hm in t dng trong cu trc theo cu to thng c ba loi:
phanh guc, phanh ai, phanh a. Nguyn l hot ng ca cc loi phanh ni
trn v c bn l ging nhau. Khi ng c truyn c cu ng vo li in, th
ng thi cun dy nam chm phanh hm cng c in. Lc ht ca nam chm
thng lc cn l xo, m phanh s gii phng khi trc ng c ng c lm
vic. Khi mt in, cun dy ca nam chm ca phanh hm cng mt in, lc
cng ca l xo s p cht m phanh vo trc ng c hm.

H.4-5 Cu to ca mt phanh guc mt pha

1,7. Cnh tay n ca c cu phanh; 2. Li ca l xo; 3. L xo; 4. Gi nh
hng; 5. Vng m chn; 6. Bnh ai phanh; 8.Cun dy ca nam chm in;
9. Guc phanh v m phanh
Cu to ca phanh a (h.8-6) gm cc
phn chnh sau: a phanh quay 2
c ni vi trc ca c cu, l xo p
4, nam chm in 5. Phn ng ca
nam chm c bt cht vi a 3. S
lng nam chm in v gujng cng
hng 1 c ba ci, phn b u theo
ng trn ca c cu phanh vi gc
lch nhau 1200. a phanh 3 c th di
chuyn t do dc theo gujng 1. Khi
cp in cho cun nam chm, lc in
t s ko phn ng cng a phanh 3,
gii phng trc ca c cu.

134

13
5

H.4-7 S ng hc ca phanh ai

H.4-6 Cu to ca phanh a
Hnh4-7gii thiu s ng hc ca phanh ai. Nguyn l lm vic nh sau:
Khi cun dy nam chm NC c in, lc ht nam chm s nng cnh tay
n L theo chiu i ln lm cho phanh ai khng p cht vo trc ng c. Khi
cun giy nam chm NC c in, lc ht nam chm s nng cnh tay n L theo
chiu i ln lm cho phanh ai khng p cht vo trc ng c. Khi mt in, do
khi lng phn ng ca nam chm Gnc v i trng ph Gph, s h cnh tay n
L theo chiu i xung v ai phanh s gh cht ng c.
2. B khng ch.
B khn ch dng iu khin cc ng c truyn ng gm cc c cu :
Khi ng, dng my, iu khin tc , hm v o chiu quay.
V nguyn l c hai loi b khng ch:
- B khng ch ng lc khi c cc tip im ca n ng - ct trc tip cc
phn t trong mch ng lc ca h truyn ng. N thng dng khng ch
cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc c cng sut nh vi ch
lm vic nh hoc trung bnh.
- B khng ch t gm b khng ch ch huy v h thng rle v cng tc
t. Cc tip im ca b khng ch ch huy ng - ct cc phn t trong mch
ng lc ca h truyn ng mt cch gin tip thng qua h thng tip im
ca cc phn t trung gian (nh rle v cng tc t). B khng ch t thng
dng iu khin cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc c cng
sut trung bnh v ln lm vic trong ch nng n v rt nng n vi tn s
ng - ct in ln (hn 600 ln/gi).
135

13
6

V cu to b khng ch c 2 loi:
a) B khng ch kiu tay gt:
Nguyn l hot ng (hnh 4-8): khi y
tay gt 1 sang tri hoc sang phi s quay
trc gn cht vi tay gt, trn trc c g
lp hng chc a cam 2. Trn u mt ca
tay n 4 c gn tip im ng 5. Khi con
ln 3 nm phn lm ca a cam th tip
im ng 5 v tip im tnh 6 kn, cn
khi con ln nm phn li ca a cam, l
xo 7 s p vo cnh tay n 4 lm cho hai
tip im h ra.
b) B khng ch kiu v lng

H4-9.Cu to b khng ch kiu

v lng a)Hnh dng tng th
;b)Cu to ca mtn nguyn

Cu to ca n gm nhiu n nguyn (h. 8-9b) lp trn trc gn vi v

lng quay c v bo v bng xi mng aming 3. Cu to ca mt n nguyn
gm tip im tnh 1 gn trn gi 10 l cht cch in. Tip im ng 9 gn
trn tay n 8, c th quay xung quanh trc 5. u cui ca tay n 8 c con ln
6 v bnh cam 2 lp trn trc 7. Khi quay v lng 4, bnh cam 2 s p vo con
ln 6 (phn li ca bnh cam 2) lm cho tay n 8 quay i v tip im 9 v 1 s
h v ngc li phn lm ca cam 2, tip im 9 v 1 kn.

136

13
7

3.B tip in
cp in cho cc ng c
truyn ng cc c cu trc,cc thit b
iu khin lp t trn cu trc di
chuyn, ngi ta dng mt h thng
tip in c bit gi l ng trn-ly
(trolley). C hai h thng tip in:
-H thng tip in cng thng
dng cho cc loi cu trc ti trng
ln, cung ng di chuyn di.
-H thng tip in bng dy cp
mm dng cho cu trc ti trng nh,
cung ng di chuyn khng di v
H 8-10. Kt cu h thng tip in
thng gp trong trng hp cung cp
cng a) ng tip in; b) b ly in
in cho palng in.
Ba ng thp gc 1 [ loi (50x50x5) n (70x70x10)mm] c g trn gi
ng tip in v cch in bng s 2
B ly in gc 1 g ln u ni cp bng gang 3. Bng 3 ng cp mm 4
s cp in n ng c v thit b iu khin.
4. Bng bo v
Khi iu khin cc ng c truyn ng cc c cu ca cu trc dng b
khng ch, bo v cc ng c ngi ta dng bng bo v lp trong cabin
ca ngi iu khin.Trn bng bo v lp cc thit b bo v cho ng c vi
cc chc nng bo v sau:
-Bo v ngn mch v qu ti (I > 2,25 Im). - Bo v in p thp khi in
p li thp hn 0,85Um
-Bo v in p khng ngha l khng cho php ng c t m my khi
c in p tr li sau thi gian mt in (ch c php m my khi cc b
khng ch v tr 0).
-Ct in cp cho cu trc khi c ngi lm vic trn dm cu,
bng cng tc hnh trnh lin ng vi ca cabin iu khin.
C hai loi bng bo v:
a)Bng bo v xoay chiu
Cc kh c in trn bng bo v bao gm: Cu dao CD, cng tc t
ngdy g, rle dng in cc i ORC1, ORC2, 1RC, 2RC v 3RC; nt
bm khi ng M, cu ch CC, cng tc hnh trnh KHN, KTT, KTC, KNC v
KB. Nguyn l lm vic ca bng bo v nh sau:
Cun dy cng tc t ng dy ch c in khi n nt khi ng M, v tr

137

13
8

H. 4-11 Bng bo v xoay chiu

ca ba b khng ch nm v tr 0, ca bung cabin ng kn (KB kn), tip
im ORC v RC kn (mt trong ba ng c truyn ng khng b qu ti). Hai
tip im ca cng tc t ng dy g ng ngun cho mch iu khin ca
b khng ch.
Bo v in p thp chnh bng cun dy cng tc t ng dy g, khi in
p li thp hn 0,85Um, cng tc t g khng tc ng.
Hn ch hnh trnh nng ca c cu nng - h bng cng tc hnh
trnh KHN, hn ch hnh trnh tin v li ca c cu di chuyn xe con bng
cng tc hnh trnh KTC v KTT, cn i vi c cu di chuyn xe cu bng
cngtc hnh trnh KNC v KNT.
b) Bng bo v mt chiu
Cp ngun cho ng c v b khng ch bng cng tc t ng dy

138

0g, 1g, 2g v 3g.

Cng tc t ng dy
0g trng thi c in trong
mi thi gian cu trc lm
vic.
Cn cng tc t 1g,
2g, g ch c in khi ba
b khng ch KC ng sang
phi hoc sang tri, nt n
thng kn M mc trong
mch cc cun dy 1g,
2G, 3g trnh khng
cho php cc cng tc t
tc ng khi n nt M.
Cc cun dy nam chm
ca cc c cu phanh hm in
t NCN, NCT v NCC c
ni song song vi phn ng
ca ng c truyn ng
tng ng qua cc tip im
1g, 2g, 3g.

13
9

H.4-12 Bng bo v mt chiu

5. Hp in tr
Hp in tr dng trong cu trc hn ch dng in m my, hn ch
dng khi hm dng v iu chnh tc vi cc ng c in mt chiu v ng
c khng ng b roto dy qun.
Khi tnh chn in tr cn ch
n hai yu t sau:
- Tr s in tr c chn phi
m bo cho h truyn ng to
ra h c tnh c hn ch
c dng khi khi ng trong
gii hn cho php, m bo di
iu chnh tc yu cu.
- pht nhit ca hp in
tr trong gii hn cho php.
* in tr thng dng trong
cu trc c 2 loi:
- in tr lm t gang c
(h.4-13a) dng cho ng c c
dng in t 10 n hng trm
ampe. Cc phn t in tr t
H.8-13 in tr gang
gang c s lp thnh hp in a) Phn t in tr gang c b) hp in
tr cho php lm vic ch
tr
139

di hn c tr s dng lm vic
t (215 240)A vi tr s ca
hp in tr tng ng l (0,1
0,7)
i vi ng c cng sut
nh dng dy in tr tit din
trn hoc ch nht.
in tr dy c ch to t
kim loi hoc hp kim c in tr
sut
cao
nh:
hp kim
constantan, hp kim reostan v
hp kim fecral. Dy in tr
c qun trn tm kim loi c s
cch in
5. Bn t bc hng

14
0

H.4-14 in tr dy
a) Tit din trn; b) tit din ch nht

Hnh 8-15. Cc loi bn t bc hng

a) Bn t hnh trn; b) Bn t hnh trn mt cu lm;
c) Bn t ch nht; d) Bn t dng x (x nam chm)
140

14
1

Cu trc t thng c dng trong cc x nghip luyn kim dng vn

chuyn cc nguyn vt liu nhim t nh st thp v.vN khc vi cc loi cu
trc khc l c c cu ly ti (bc ti ) thay cho mc, gu ngom l mt bn t
(nam chm in). Hnh dng v kch thc ca bn t gm c bn loi in hnh
nh hnh 8-14.
Bn t dng trn dng vn chuyn cc chi tit bng gang, st, thp c
kch thc nh, hnh dng khc nhau (st thp vn, phi, inh v.v)
Bn t mt cu lm dng vn chuyn cc vt liu nhim t c dng hnh
cu ln
Bn t hnh ch nht dng
vn chuyn cc vt liu nhim t c
kch thc di nh thp tm, ng
ray , ng thp di.
Bn t dng x dng vnchuyn
cc vt liu nhim t c khi lng
v kch thc ln.
Cu to ca cc bn t v
nguyn l nh nhau. Trn hnh 4-16
biu din cu to ca bn t hnh trn.
Cun dy nam chm in 5 c
lp t trong v thp 2 v khe h ca
cun dy v v thp c y hp
cht cch in. Pha di cun dy c
tm m bo v 4,u ni cc 3 c
nh v vov ca bn t bng bulng. H. 4-16 Cu to ca bn t hnh trn
Cp in cho cun dy ca nam chm in bng ng cp mm 1. Cun
dy ca nam chm in ca bn t lm vic ch ngn hn lp li vi h s
tip in T% = 50%.
Lc nng ca bn t ph thuc vo tnh cht ca vt liu ca hng cn vn
chuyn, vo nhit ca cun dy ca nam chm in v nhit ca st thp
cn vn chuyn. Thc t vn hnh cho thy khi nhit ca st thp hoc gang
bng hoc ln hn 7200C, lc nng gim xung bng khng v khi cc vt
liu nhim t mt t tnh.
Bn t c in cm v t d rt ln cho nn khi thit k mch iu khin
cu trc t cn ch n bo v qu p cho cun dy nam chm in khi ct
in v kh t d khi d hng.
4-5 Mt s s khng ch cu trc in hnh
1. iu khin cc c cu ca cu trc bng b khng ch ng lc
Cc b khng ch ng lc dng iu khin cc ng c truyn ng cc
c cu ca cu trc c cng sut nh v trung bnh vi ch lm vic nh
nhng. B khng ch ng lc c cu to n gin, d dng trong cng ngh ch
to, gi thnh khng cao, iu khin cc c cu ca cu trc mt cch linh hot,
dt khot.
Trn hnh 4-17a biu din s iu khin ng c khng ng b rto dy
qun bng b khng ch ng lc H-51, hnh 4- 17b l h c tnh c ca ng
141

14
2

c truyn ng c cu nng - h (hoc c cu di chuyn).

B khng ch ng lc H-51 l loi i xng c 5 v tr bn phi (1 5)
tng ng vi ch lm vic nng hng (c cu nng - h) v chy tin (c
cu di chuyn ), cn 5 v tr bn tri (1 5) tng ng vi ch h hng
(c cu nng - h) v chy li (c cu di chuyn)

H.4-17.S iu khin ng c KB rto dy qun bng b khng chH-51

B khng ch ng lc H-51
c 12 tip im:4 tip im u
(KC1,KC3,KC5,KC7) dng o
chiu quay ng c bng cch thay
i th t haitrong 3 pha in p
ngun cp cho dy qun stato ng
c, 5 tip im: KC2, KC4, KC6,
KC8, KC10 dng iuchnh tc
ng c bng cch thay i tr
s in tr ph Rf trong mch roto
ca ng c.Cn ba tip im KC9,
KC11, KC12 dng cho mch bo v.
Khi m my v iu chnh tc
, ngi vn hnh quay t t v lng
ca b khng ch ng lc t v tr 1
sang v tr 5 trnh hin tng dng

142

H. 4- 18. H c tnh ca ng

14
3

v mmen quay ca ng c tng mt cch nhy vt qu gii hn cho php. H

c tnh c ca ng c tng ng vi cc v tr ca b khng ch biu din
hnh 4-18.
ng c tnh 1 ng vi tr s momen ca ng c rt b (M1 khi tc
ng c bng 0) dng khc phc khe h gia cc bnh rng trong c cu
truyn lc (hp tc ) ko cng s b cp khi khi ng (trnh cho
cp khng b t).
Khi khi ng hoc trong trng hp cn dng chnh xc (vi momen M1)
ta c tc thp l n1. h hng tc thp khi khng ti vi b khng ch
ng lc thng khng thc hin c. Tc thp nht ch c th thc
hin ch h hm (my in lm vic ch my pht).
Nu b khng ch ng lc dng loi khng i xng, nu t b khng ch
v tr 1 (h hng) ng c lm vic nh ng c mt pha v ta nhn c
ng c tnh A (ng nt t) khi ta nhn c tc h thp hn n3 (vi
ph ti bng M1).
2. H truyn ng c cu nng- h ca cu trc dng h my pht - ng
c in mt chiu (F-)
i vi nhng cu trc c trng ti ln, ch lm vic nng n, yu cu v
iu chnh tc cao hn, p ng cc yu cu ngt ngho do cng ngh t ra,
nu dng h truyn ng vi ng c KB iu khin bng b khng ch ng
lc khng p ng tho mn cc yu cu v truyn ng v iu chnh tc .
Trong trng hp ny, thng dng h truyn ng F-, T- hoc h truyn
ng vi ng c KB cp ngun t b bin tn. Hnh 4- 19 biu din h truyn
ng c cu nng h dng h F-.
y l h truyn ng F- c my in khuch i trung gian (MK),
chc nng ca n l tng hp v khuch i tn hiu iu khin. H truyn ng
ny c s dng ph bin cho cc cu trc trong cc x nghip luyn kim,
trong cc nh my lp rp v sa cha.
ng c truyn ng c cu nng - h c cp t ngun my pht F.
Kch t cho my pht F l cun CKTF c cp t my in khuch i t
trng ngang MK. MMK c 4 cun kch t:
- Cun ch o CC(9) c cp t ngun bn ngoi qua cu tip im
N,H (8) v N,H(10) nhm o chiu dng ch o ngha l quyt inh chiu
quay (nng hoc h) cho ng c, vi in tr hn ch R6
- Cun phn hi m in p CFA(6) u song song vi phn ng ca
ng c, gm 2 chc nng:
iu chnh tc bng cch thay i sc t ng sinh ra trong cun
CFA bng bin tr R4(6) trong trng hp lm vic tc thp, tip im
cng tc t gia tc G(5) kn, sc t ng sinh ra trong cun CFA rt ln lm
gim sc in ng tng ca my in khuch i, kt qu in p ra ca my
pht F gim dn n tc ca ng c gim.
Khi dng my, cun CFA (6) c ni vo phn ng ca ng c qua
hai tip im thng kn N, H(7) v in tr hn ch R5(7). Do chiu ca cun
CFA ngc chiu vi dng trong cun CC, gip dng nhanh ng c truyn
ng.
143

14
4

H. 4-19 S h thng truyn ng c cu nng h h F-

gim sc in ng tng ca my in khuch i, kt qu in p ra ca my
pht F gim dn n tc ca ng c gim.
Khi dng my, cun CFA (6) c ni vo phn ng ca ng c qua
hai tip im thng kn N, H(7) v in tr hn ch R5(7). Do chiu ca
cun CFA ngc chiu vi dng trong cun CC, gip dng nhanh ng c
truyn ng. - Cun phn hi m dng c ngt CFD(2) hn ch dng khi m
my hoc o chiu. Khi ng c cha b qu ti I < Ing, dng ngt Ing = (2,25
2,5) Im, in p ri trn in tr shun nh hn in p so snh URsh < Uss
Trong : URsh = I.Rsh (t l vi dng in phn ng);
Uss t trn R2 hoc R3
Khi cc van 1V hoc 2V kho, dng i qua cun dy CF(2) rt
144

14
5

b (qua R1). Ngc li, khi dng in trong ng c ln hn gi tr Ing lm cho

cc van 1V hoc 2V thng (tu theo cc tnh ca dng in) sinh ra dng trong
CFA kh ln lm gim sc t ng ca my in khuch i v hn ch c
momen ca ng c.
nng cao cht lng ca h truyn ng c cun n nh C. Thc
cht l cun phn hi mm in p ca my in khuch i. Cun dy s cp
ca bin p vi phn BA c ni vi u ra ca MK, cun th cp c ni
vi cun dy C. Nguyn l hot ng ca n nh sau: Khi in p pht ra ca
MK n nh, dng trong cun C bng khng; nu in p pht ra ca my
in khuch i thay i, trong cun th cp ca bin p s xut hin mt sc
in ng cm ng, lm cho dng trong cun C khc 0, chiu ca
dng trong cun C cng chiu vi dng trong cun CC nu in p pht
ra gim hoc ngc chiu vi cun CC nu in p pht ra tng, tc dng ca
dng chy trong cun C s lm cho in p pht ra ca MK s n nh.
iu khin h truyn ng bng b khng ch ch huy kiu cam KC, c hai v tr
nng v h hng. u tin b khng ch KC c t vo gia, nu in p
cp th RA(13) tc ng ng RA(14) duy tr v RA(14,15) ng cp
in cho cc dng 15 22.
Quay b khng ch KC sang phi, N(15) c in, hng c nng ln vi
tc thp nu v tr 1, tc cao nu v tr 2 lc ny c thm G(17) c
in lm tip im G(5) m ra gim phn hi m p.
Tng t mun h hng, quay b khng ch KC sang tri, H(16) c in,
nu h chm th KC v tr 1, h nhanh v tr 2.
Khi khi ng, cn phi tng mmen ( d a hng ra khi v
tr ban u), ta tng dng kch t ca ng c bng cch ni tt in tr R7(12)
ni tip vi cun CK v duy tr thi gian bng cc r le thi gian RTh1 hoc
RTh2 tu ch nng hoc h.
Trong s iu khin c cc
khu bo v sau:
- Bo v qu dng bng rle
dng in cc i RDC
- Bo v qu in p bng
rle in p cao KA
- Bo v qu in p
khng bng rle in p RA
- Bo v mt t thng bng
rle dng in RTT
H c tnh c ca h
truyn ng c biu din trn
hnh 4-20.
Trong ng c tnh 2 ng
vi v tr 2 ca b khng ch KC v
ng c tnh 1 tng ng vi v tr
1 ca b khng ch KC.
H4-20.c tnh c ca h truyn
ng h F-
145

14
6

3. H truyn ng cc c cu cu trc dng b iu p xoay chiu

(AXC).
+ Ch lm vic ca ng c
gc phn t th nht I v gc phn
t th III (tng ng vi ch
nng hng v h ng lc), khi
iu chnh tc trong vng gia
ng c tnh c vi in tr ph
Rfmax =R0(ng 1 v ng 1)
vi trc tung (trong trng hp
ny hai tiristo Tc v Tp u kho)
c thc hin bng cch thay i tr
s in p xoay chiu:
- Cc cp tiristo T1-T2, T6-T7 v
T11-T12 m, ng vi chiu quay
thun (nng hng)
- Cc cp tiristo T4-T5, T6-T7 v H.4-21 c tnh c ca h truyn ng
T8-T9 m, ng vi chiu quay
AXCv xung in tr roto
ngc (h hng)
H.4-21 c tnh c ca h truyn ng

H.4-22. S nguyn l h truyn ng cu trc dng AXC v xung in

tr roto
146

14
7

+ Ch lm vic ca ng c gc phn t th hai II v t IV , ng c

lm vic ch hm ng nng. Khi cc tiristo T1, T3, T4, T9, T10 v T12
m, trong T1, T3, T10 v T12 m thc hin chc nng chnh lu cu mt pha
cp ngun mt chiu a vo dy qun stato ca ng c. Vng iu chnh in
p xoay chiu ba pha (AXC) c gch ngang trn hnh 4-21
+ iu chnh tc ng c truyn ng cc c cu truyn ng ca cu
trc bng xung in tr roto bng hai tiristo TC v TP . Khi in p t
vo dy qun stato ng c bng tr s nh mc (ng vi gc m = 0 ca
cc tiristo ca b AXC). Trong TC thc hin chc nng nh mt kho
in t : khi TC kho, in tr ph Rf = R0, cn khi TC m RC = 0.
Nh vy khi thay i thi gian m tm, thi gian kho tk ca tiristo TC ta c
th thay i c tr s in tr ph trong mch rto ca ng c. Tr
s in tr c tnh theo biu thc sau:

Rf

t k .R0
t
k .R0
t m t k TCK

(4-18)

Trong : TCK chu k lm vic ca tiristo TC.TCK thng c

chn trong gii hn TCK = (2 2,5).10-3s.
Vng iu chnh tc bng phng php xung in tr l vng
gia ng c tnh c t nhin 1-2, 1-2 (ng vi vng gch theo chiu dc
trn hnh 8-21)
- Tiristo Tp, t in C, it v cun cm L l mch kho tiristo TC.
+ Trong mch iu khin ca h truyn ng gm c cc khu:
- R l b iu chnh tc tng hp tn hiu in p ch o Uc v tn
hiu phn hi m tc UFT (in p ly t my pht tc FT t l vi tc ca
ng c).
- RI l b iu chnh dng in tng hp cc tn hiu U (R) v UI in
p t l vi dng roto ca ng c ly t bin dng TI (bin dng TI l bin p
mt chiu lm vic theo nguyn l ca khuch i t).
- 1KK v 2KK l khi iu khin gc m ca b AXC v TC, TP.
TRANG B IN MY XC
3-1 Khi nim chung v phn loi
My xc c s dng rng ri trong ngnh khai thc m l thin,
trn cng trng xy dng cng nhip v dn dng, trn cc cng trnh thu
li,xy dng cu ng v nhiu hng mc cng trnh khc nhau, nhng ni
m yu cu bc xc t vi khi lng ln.
My xc c nhiu loi, nhng c th phn loi theo cc ch tiu sau:
1.Phn loi theo tnh nng s dng
a) My xc dng trong ngnh xy dng chy bng bnh xch, bnh lp c
th tch gu xc t 0,25 2m3.
b) My xc dng trong ngnh khai thc m l thin c th tch gu xc
t 4 8m3.
c) My xc dng bc xc t c th tch gu xc t 4 35m3.
147

14
8

d) My xc bc gu ngom c th tch gu xc t 4 80m3.

Hnh 10-1 .Cc loi my xc

a) my xc gu thun; b) my xc gu ngc; c) my xc gu co; d) my xc
148

14
9

gu treo; e) my xc roto; h) my xc nhiu gu xc

2. Phn loi theo c cu bc xc

a) My xc c c cu bc xc l gu thun, gu xc di chuyn vo t
theo hng t my xc i ra pha trc di tc dng ca hai lc kt hp: c cu
nng - h gu v c cu tay gu (h.10-1a).
b) My xc c c cu bc xc l gu ngc, gu di chuyn vo t
theo hng t ngoi vo trong di tc dng ca hai lc kt hp: c cu nng
h gu v c cu y tay gu (h.10-1b).
c) My xc c c cu bc xc kiu gu co. Gu co di chuyn theo mt
phng ngang t ngoi vo trong trn cn gu dn hng (h.10-1c).
149

15
0

d) My xc c c cu bc xc l gu treo trn dy, gu di chuyn

theo hng t ngoi vo trong my xc di tc dng ca hai lc kt hp: c
cu ko cp v c cu nng cp (h.10-1d).
e) My xc c c cu bc xc kiu gu ngom, qu trnh bc xc t
c thc hin bng cch ko khp kn dn hai na thnh gu di tc dng
ca c cu ko cp v c cu nng cp (h.10-1e). C cu bc xc kiu gu
ngom c th thay th bng c cu mc gi l my xc - cn cu.
g) My xc rto, c c cu bc xc gu quay. Gu quay gm mt bnh
xe, c nhiu gu xc nh g lp trn bnh xe theo chu vi ca bnh xe (h.10-1g).
h) My xc nhiu gu xc, gm nhiu gu nh ni tip theo bng xch
di chuyn lin tc (ging nh bng chuyn) (h.10-1h).
Trong cc loi my xc k trn, my xc gu thun (h.10-1a) c mc
ng thp hn so vi mc gng l (mc t cn bc xc). My xc gu
co c mc ng ca my xc ngang vi mc ca gng l, cn tt c cc my
xc cn li c mc ng ca my xc cao hn mc ca gng l.
3. Phn loi theo th tch gu xc (hoc theo cng sut)
a) My xc cng sut nh dng trong ngnh xy dng c th tch gu xc t
3
0,25 2m .
b) My xc cng sut trung bnh dng trong ngnh khai thc m l thin c th
3
tch gu xc t 2 8m .
c) My xc cng sut ln c nhiu gu xc vi tng th tch ca cc gu xc t
3
6 80m .
3) Phn loi theo c cu ng lc (c cu sinh cng)
a) My xc c c cu sinh cng l ng c in.
b) My xc c c cu sinh cng l ng c t trong.
4. Phn loi theo c cu di chuyn
a) My xc chy bng bnh xch.
b) My xc chy bng bnh lp.
c) My xc chy theo ng ray.
d) My xc chy theo bc (h.10-1h).
10-2 Kt cu v cu to ca my xc
Kt cu v cu to ca cc loi my xc rt a dng. Ta ch nghin cu hai loi
my xc c trng l my xc gu thun v my xc gu treo trn dy.
1. My xc gu thun

150

15
1

Hnh 10-2 My xc mt gu gu thun

C cu quay (bn quay) 1 c lp trn c cu di chuyn bng bnh
xch 2. Cn gu 6 v tay gu 5 cng c lp trn bn quay 1. Tay gu 5 cng
vi gu xc 7 di chuyn theo gng l do c cu y tay gu 4 v cp ko 9 ca
c cu nng - h gu. Qu trnh bc xc c thc hin kt hp gia hai c
cu: c cu y tay gu to ra b dy lp ct, c cu nng - h gu to ra lp ct
l ng di chuyn ca gu theo gng l. ti t gu xc sang cc
phng tin khc c thc hin nh c cu m y gu 3 lp trn thnh
thng xe ca my xc.
My xc c ba chuyn ng c bn: nng - h gu, ra - vo tay gu
v quay, ngoi ra cn c mt s chuyn ng ph khc nh: nng cn gu, di
chuyn my xc, ng - m y gu v.v
Chu trnh lm vic ca my xc bao gm cc cng on sau: o, nng
gu ng thi quay gu v v tr ti, quay gu v v tr o v h gu xung
gng l. Thi gian ca mt chu trnh lm vic khong t 20 60s.
C cu nng h gu v c cu tay gu ca my xc thng xuyn lm
vic qu ti (gi l qu ti lm vic) do gu bc xc phi t cng hoc lp
ct qu su.
Cc c cu chnh ca my xc lm vic ch ngn hn lp li vi h
s tip im tng i T% = (25 75)%
2. My xc gu treo trn dy.

Hnh 10-3. My xc gu treo trn dy

151

15
2

Tt c thit b in v thit b c kh ca my xc c lp t trn bn

quay 1. C th quay vi gc quay ti hn trn b 2. Di chuyn my xc thc
hin bng c cu to bc tin 3 v hai kch thu lc 4. My xc di chuyn c
nh tm trt 5 lp hai bn thnh ca bn quay 1. Cn gu 6 lp c nh trn
bn quay bng h thng thanh ging 9. Gu xc 8 c treo trn dy cp nng
10. Qu trnh bc xc t c thc hin nh cp ko 7, ko gu theo hng
t ngoi vo trong my xc.
Cc c cu ca my xc lm vic trong iu kin mi trng khc nghit
vi ch lm vic nng n, chao lc mnh, nhiu bi, nhit mi trng thay
i trong phm vi rng. Mt s yu t khc cng gy nh hng n ch lm
vic ca cc c cu ca my xc nh: nghing, chnh dc trc ca my
xc, gia tc ln khi m my v hm v.vDo ch lm vic ca my xc nng
n nh vy, nn cc thit b ca my xc phi c ch to chc chn, bn c
hc cao v tin cy lm vic cao.
10-3. Cc yu cu c bn i vi h truyn ng cc c cu ca my
xc
Ch lm vic ca mt my xc ph thuc vo cu to, kt cu ca n
v cc c im c trng ca qu trnh o hoc bc xc t . Bi vy, cc
yu cu i vi h truyn ng cc c cu ca my xc c mt gu xc v my
xc c nhiu gu xc c nhiu im khc bit nhau.
1. i vi my xc c mt gu xc
i vi my xc c mt gu xc,
cc yu cu chnh i vi h truyn
ng cc c cu bao gm:
a) c tnh c ca h truyn ng
in truyn ng cc c cu chnh ca
my xc (c cu nng - h gu, c cu
quay v c cu y tay gu) phi m
bo hai yu cu chnh sau:
- Trong phm vi ti thay i t 0
n dng nh hn dng in ngt Ing =
2,252,5Im), st tc khng ng
k m bo nng sut ca my xc.
- Khi ng c b qu ti (I Ing), tc
ca ng c truyn ng phi gim
nhanh v khng khng gy hng
hc i vi ng c.
p ng hai yu cu trn, h
truyn ng phi to ra ng c tnh
c c trng gi l c tnh my xc
Hnh 10- 4 c tnh c ca cc h
(ng 1 hnh 10-4a).
truyn ng c cu my xc
Trong thc t khng s dng
ng c tnh c l tng nh ng
a)Dng xc nh h s lp y
1v ngi vn hnh my xc khng b)c tnh c ca mt s h truyn
cm nhn c thi im qu ti ca
ng tiu biu
152

15
3

ng c gim tc hn ch momen ca ng c nh hn tr s ln nht cho

php dn n lm cho ng c d b chy, m thng dng c tnh mm hn
(ng 2 hnh 10-4a)
Nng sut ca my xc c nh gi bng din tch ca t gic hp
thnh gia h trc to v ng c tnh c ca h truyn ng (hnh 104a)
SADCO. nh gi nng sut ca my xc, ta c h s lp y k. H s
lp y k c tnh theo biu thc sau:

S ADCO
S .m

S ABCO 0 M d

Trong :
+SADCO - din tch t gic hp thnh gia h trc to v ng c
tnh c cu h truyn ng;
+SABCO - din tch t gic hp thnh gia h trc to v ng c tnh
c l tng;
- tc khng ti ca ng c.
+ 0

+m - h s t l.
H s lp y ca cc h truyn ng hin i c th t n k = 0,8 0,9.
Trn hnh 10-4b biu din cc ng c tnh c ca mt s h truyn
ng cc c cu ca my xc. H c tnh c ca cc h cho php nh gi
v tnh chn h truyn ng mt cch hp l i vi tng loi my xc c th.
H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b ba pha (ng 1) c
s dng rng ri cho cc loi my xc cng sut b vi th tch gu xc di
1m3. c bit l khi dng ng c truyn ng l ng c khng ng b c h
s trt ln cho php hn ch dng ca ng c trong gii hn cho php.
H truyn ng xoay chiu vi ng c khng ng b rto dy qun nu
c u thm mt in tr ph trong mch roto ca ng c Rf = (0,1 0,15)R (R
l in tr ca dy qun roto ca ng c) v c cun khng bo ho trong mch
stato ca ng c (ng 2 hnh 10-4b) ta s nhn c ng c tnh c ti
u i vi cc c cu ca my xc cng sut nh.
H truyn ng my pht mt chiu c ba cun kch t - ng c in
mt chiu (ng 3 hnh 10-4b) thng dng i vi cc loi my xc cng sut
trung bnh vi th tch gu xc t 2 n 5m3. H ny c ng c tnh c gn
vi ng c tnh c ti u, cho php iu chnh tc ng c truyn ng
trong mt phm vi kh rng.
H truyn ng my pht - ng c (F-) c khu khuch i trung gian
thc hin chc nng khuch i v tng hp cc tn hiu iu khin (khuch i
trung gian c th l my in khuch i - MK, khuch i t - KT, hoc
khuch i bn dn KBD) s to ra ng c tnh c 4 (trn hnh 10-4b), p
ng hon ton yu cu v truyn ng cc c cu ca my xc.
H ny c s dng rng ri trong cc my xc cng sut ln c th tch
gu xc t 10 80m3.
b) ng c truyn ng cc c cu ca cu trc phi c chc chn v
kt cu v tin cy lm vic cao, c kh nng chu qu ti ln. bn nhit v
153

15
4

bn chng m ca cc lp cch in trong ng c cao, chi c tn s

ng ct in ln (400 600) ln /h.
c) ng c truyn ng cc c cu chnh ca my xc phi c momen
qun tnh ca roto (hoc phn ng) nh gim thi gian qu ca h
truyn ng khi tng tc v hm. Nn chn loi ng c c roto (hoc phn ng)
di, ng knh nh.
d) Cc thit b iu khin dng trong my xc phi m bo lm vic tin
cy trong iu kin nng n nht ( rung ng, chao lc ln, ph ti thay i
t bin v tn s ng - ct in tr ln).
e) H thng iu khin cc h truyn ng cc c cu ca my xc phi
c s cu trc n gin, tin cy lm vic cao, t ng ho qu trnh iu
khin mc cao.
2. My xc nhiu gu xc
H truyn ng dng trong my xc nhiu gu xc phi p ng cc yu
cu chnh sau:
a) H truyn ng phi m bo qu trnh m my xy ra m, hn ch gia
tc v mmen trong gii hn cho php khng nh hng n kt cu c kh
ca nhng gu xc con g lp trn bng xch.
b) ng c truyn ng phi c momen m my ln khc phc
momen qun tnh ln ca bng xch c g cc gu xc con, lc ma st trong
thanh dn hng v trong cc .
c) H thng iu khin truyn ng in phi m bo qu trnh m my
xy ra m v phm vi iu chnh tc ng c kh rng (D= 10:1).
d) H truyn ng phi to ra ng c tnh c vi cng ph hp
c th gim tc quay ca cc gu xc khi ph ti thay i, v bo v qu ti
cho bng xch c g cc gu xc con mt cch chc chn.
10-4. Biu ph ti ca cc c cu chnh ca my xc
1. Biu ph i ca my xc mt gu thun
Mun xy dng c biu ph ti chnh xc ca cc h truyn ng
chnh ca my xc cn c cc thng s sau:
- Thng s k thut ca ng c truyn ng.
- Cc tham s ca mch iu khin.
- Mmen qun tnh ca c cu quy i v trc ng c trong cc ch
lm vic khc nhau ca h truyn ng.
- Mmen cn tnh ca cc c cu trong cc ch lm vic khc nhau ca
h truyn ng.
tnh chn s b cng sut ng c truyn ng ch cn da trn biu
ph ti ti gin ca h truyn ng trong ch tnh n mmen cn tnh ca
c cu, khng tnh n mmen ng ca c cu trong ch qu . Vic tnh
ton chnh xc cc yu t c trng cho ch lm vic ca cc c cu ca my
xc l mt vn phc tp. Bi vy, tin hnh tnh chn cng sut ng c
truyn ng cc c cu ca my xc c th s dng biu ph ti gn ging
vi biu ph ti thc ca cc c cu chnh ca my xc biu din trn hnh
10-5.
Chu trnh lm vic ca c cu nng - h gu ca my xc (h.10-5a) bao
154

15
5

H.10-5. Biu ph ti ca cc c cu chnh ca my xc mt gu - gu thun

gm giai on chnh sau:
t1: thi gian tng tc cho qu trnh bt u o bc t
t2: thi gian nng tay gu trong giai on bc xc t
t3: thi gian dng gu sau lc bc xc xong
155

15
6

t4: thi gian gi tay gu cn bng khi quay gu v v tr ti

t5: thi gian ti, momen cu ng c gim trong trnh ti
t6: thi gian tng tc khi h gu khng xung gng l
t7: thi gian h gu vi tc khng i
t8: thi gian hm gu trc khi h gu xung gng l
T biu ph ti, ta rt ra kt lun sau:
- ng c truyn ng c cu nng - h gu lm vic di hn vi h s tip
in tng i T% = 100%.
- Tr s ca mmen ng c truyn ng xc nh bng mmen cn tnh
ca ph ti, mmen cn tnh ca c cu nng - h c tnh th nng.
Biu ph ti ca ng c truyn ng c cu y tay gu c biu din
trn hnh 10-5b. Chu k lm vic ca c cu y tay gu gm cc giai on sau:
t1: thi gian tng tc a tay gu vo t kt hp vi c cu nng
t2: thi gian gu i ln xc t
t3: thi gian o chiu li tay gu
t4: thi gian tay gu di chuyn vi tc khng i theo hng i ln
t5: thi gian hm tay gu
t6: thi gian ngh khi my quay tay gu v v tr ti
t7: thi gian tng tc y tay gu ra k.cch xa nht ti
t8: thi gian tng tc y tay gu di chuyn vi tc khng i
t9: thi gian hm khi di chuyn tay gu
t10: thi gian ngh khi ti
t11: thi gian tng tc ko tay gu vo
t12: thi gian ko tay gu vo vi tc khng i
t13: thi gian hm tay gu trc khi h tay gu xung t
Biu ph ti ca ng c truyn ng c cu truyn ng c cu quay
biu din trn hnh 10-5c
t1: thi gian ngh khi gu di chuyn vo t
t2: thi gian tng tc khi gu y ti
t3: thi gian quay tay gu y ti vi tc khng i
t4: thi gian hm
t5: thi gian ngh khi ti
t6: thi gian tng tc quay gu khng v v tr bc xc
t7: thi gian quay gu khng vi tc khng i
t8: thi gian hm ca c cu quay
Trong mt s trng hp, n gin trong vic tnh ton, biu ph ti
khng tnh n ch ng ca h truyn ng. V d nh i vi c cu y
tay gu c th gi thit rng: M1 = M2 ; M3= M4 ; M4 = M5 ; M6 = M7; M8 =M9 v
M10 = M11 . Cng tng t nh vy c th xy dng biu ph ti ti gin cho
ng c truyn ng c cu nng - h gu.
2. Biu ph ti ca my xc gu treo dy. (hnh 10-6)
Biu ph ti ca c cu ko cp gm cc giai on sau (h.10-6a):
t1 - thi gian tng tc ca ng c truyn ng a gu xc xung
gng l.
t2 - thi gian bc xc.
156

15
7

t3 - thi gian kt thc qu trnh

bc - xc.
Biu ph ti ca ng c
truyn ng c cu nng - h gu
(h.10-6b)
t1- thi gian ngh trong khi c cu
ko gu i thc hin qu trnh bc xc;
t2 - thi gian tng tc ca c cu
nng gu khi gu xc bt u ri khi
gng l;
t3- thi gian nng gu vi tc
khng i, ng thi quay gu v v tr
ti
t4- thi gian ti;
t5-thi gian hm ca c cu ng
thi ng c truyn ng c cu
ochiu h gu xung gng l;
t6-thi gian h gu xung gng l
H.10-6. Biu ph ti ca cc c cu
vi tc khng i, ng thi quay
chnh ca my xc gu treo trn dy
gu theo hng ngc li.
a) C cu ko; b) C cu nng - h
t7 - thi gian hm ca c cu a gu vo gng l.
Biu ph ti ca c cu quay ca my xc gu treo trn dy tng
t nh ca my xc mt gu - gu thun.
10-5. Tnh chn cng sut ng c truyn ng cc c cu chnh
camy xc
tnh chn c cng sut ng c truyn ng cc c cu ca my
xc cn phi c cc d kin ban u sau y:
- S ng hc ca c cu.
- Ch lm vic ca my xc.
- Tc di chuyn ca c cu.
- Thi gian ca mt chu trnh lm vic ca c cu.
- Loi t hoc qung v mt s d kin khc v.v
Tt c cc thng s trn c th nhn c t kch thc kt cu ca
my xc vi nng sut (th tch gu xc) xc nh. Ch ng ca c cu
trong qu trnh lm vic nh tng tc, hm, thay i tc nh hng rt ng
k n nng sut ca my xc.
Mmen qun tnh ca c cu truyn lc trung gian c th tnh ton c
da trn s ng hc ca c cu, cn mmen qun tnh ca ng c ch tnh
c sau khi chn s b cng sut ng c. Bi vy tnh chn
chnh xc cng sut ng c, phi tin hnh theo cc bc sau:
- Xy dng biu ph ti ti gin da trn cc cng thc (s trnh
by sau) v xc nh cng sut cn tnh ca ng c.
- Tin hnh tnh chn s b cng sut ng c truyn ng (trong s
tay tra cu) v xy dng ng c tnh c t nhin ca ng c truyn ng.

157

15
8

- Xy dng biu ph ti chnh xc ca ng c truyn ng c cu

cho mt chu trnh lm vic c tnh n ch ng ca h truyn ng.
- Kim tra ng c chn theo iu kin pht nng bng phng php
dng in hoc mmen ng tr.
- Kim tra ng c theo kh nng qu ti.
Cng sut ca ng c chn phi qui i h s tip in (T%) ph
hp vi h s tip in quy chun.
5-2 ng c truyn ng c cu nng - h gu ca my xc gu thun.
xy dng biu ph ti c cu - h gu (hnh 10-7) cn phi tnh
mmen ng c sinh ra khi thc hin bc xc, nng gu y ti, ti, h gu
v.v Mmen ca ng c khi thc hin bc xc t c tnh theo biu thc
sau
(Gg G 0,5Gtg GC ).Rt .g
M2
(N.m) (5-1)
i.
Trong :
Gg-l khi lng ca gu,kg;
G - khi lng t trong gu, kg;
Gtg- khi lng ca tay gu, kg; Rt - bn knh ca tay nng, m;
i- t s truyn t ng c n c cu bc xc;
- hiu sut ca c cu truyn lc;
g - gia tc trng trng, m/s2;
Gc- khi lng tng ng vi s tc ng ca lc ct Fc, kg.

GC

FC
g (kg)

(5-2)

Khi lng t trong gu tnh theo biu thc:

G V1.

(kg) (5-3)

Trong :
V1 - th tch t chim ch trong gu, m3
- khi lng ring ca t , kg/m3
V1 = S.h.b (m3) (5-4)
Trong :
S - tit din ct ngang ca mt lp ct, m2
h - chiu di ca mt ng ct,m;
b - h s ti, xp ca t (0,6 0,8).
Lc ct c tnh theo biu thc sau:

F C f .

V .b1
.10 4 (N)
h

(5-5)

Trong :
f - sut lc cn ct ca t , N/cm2
Tr s ca f ph thuc vo tnh cht ca t , qung v c cu bc
xc ca tng loi my xc.

158

15
9

Tc nng ca gu c chn theo kinh nghim v ph thuc vo

nng sut ca my xc. i vi my xc c th tch gu xc di 2m3, vg = (0,4
0,5)m/s; th tch gu xc (2 3)m3, vg = (0,5 0,9)m/s v th tch gu xc
t (3 6)m3, vg = (0,9 1,6) m/s.
Mmen ca ng c khi gu ri khi gng l hoc khi gi gu y
ti trn khng c tnh theo biu thc:

M4

(Gg G0,5Gtg).Rt .g
i.

(N.m)

(5-6)

Mmen ng c khi h gu khng ti bng:

M7

(Gg 0,5Gtg ).Rt .g

i.

159

(N.m)

(5-7)

16
0
TI LIU THAM KHO
1. Trang b in in t My cng nghip dng chung Nguyn Mnh Tin, V
Quang Hi- Nh xut bn Gio dc.
2. Trang b in in t My gia cng kim loi Nguyn Mnh Tin, V Quang HiNh xut bn Gio dc.
3. Gio trnh Trang b in-Nguyn Th Bt (Dng ni b trong trng Cao ng Cng
nghip v Xy dng.
4. Gio trnh Trang b in-Nguyn Vn Cht Nh xut bn gio dc

160