SPOMENICA

IBRAHIMA KARABEGOVIA
ZBORNIK RADOVA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 1

4/7/13 7:46 PM

POSEBNA IZDANJA
Knjiga 10
Izdava:
Institut za istoriju, Sarajevo
Za izdavaa:
Dr. Husnija Kamberovi
Glavni i odgovorni urednik:
Dr. Husnija Kamberovi

CIP Katalogizacija u publikaciji

Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
94(497.6)(082)
929 Karabegovi I.(082)
SPOMENICA Ibrahima Karabegovia : zbornik
radova / [glavni i odgovorni urednik Husnija
Kamberovi] ; [prijevodi rezimea na engleski jezik
Nermina Filipovi]. - Sarajevo : Institut za
istoriju, 2013. - 356 str. : ilustr. ; 24 cm. (Posebna izdanja / Institut za istoriju, Sarajevo
; knj. 10)
Bibliograija i biljeke uz tekst. Summary.
ISBN 978-9958-649-14-1
COBISS.BH-ID 20424198

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 2

4/7/13 7:46 PM

SPOMENICA
IBRAHIMA KARABEGOVIA
ZBORNIK RADOVA

INSTITUT ZA ISTORIJU U SARAJEVU

Sarajevo, 2013.

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 3

4/7/13 7:46 PM

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI

19451946. GODINE
Husnija Kamberovi
Institut za istoriju, Sarajevo, BiH

Apstrakt: Represija prema pripadnicima vojnih snaga poraenih u Drugom

svjetskom ratu, u drugoj polovici 1945. ula je fazu u kojoj se kroz sudske procese
davao legitimitet represivnim mjerama pobjednike strane. Na temelju sudskih
presuda iz Banje Luke, u kojima su izreene smrtne kazne, autor u ovom radu
tvrdi da su represiji bili izloeni prevashodno politiki gubitnici i pripadnici
njihovih poraenih vojnih snaga, iz svih nacionalnih i vjerskih skupina, te svih
socijalnih slojeva, a ne samo gornji i bogatiji slojevi graanskog drutva.
Kljune rijei: Represija, smrtne kazne, sudovi, Banja Luka

ostoji rasprostranjeno uvjerenje da su jugoslavenski komunisti poslije

Drugog svjetskog rata provodili iroku represivnu politiku najvie prema gornjim socijalnim slojevima drutva, kako bi doslovnom izikom
likvidacijom obezglavili dotadanje vladajue strukture, a kroz nacionalizaciju imovine dotada vladajuih elita domogli se materijalne osnove na kojoj
su dalje uvrivali svoju vlast. ak su i sami vladajui komunisti tvrdili da
se oni obraunavaju sa kapitalistima koji su bili saradnici okupatora, te da
drava zbog toga nacionalizira njihovu imovinu.1 Bio je to nain da se argu1

Vera Voduek Stari, Kako su komunisti osvojili vlast 1944.-1946. Sa slovenskog preveo
SPOMENICA IBRAHIMU KARABEGOVIU

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 303

303

4/7/13 7:47 PM

Husnija Kamberovi

mentira provedba socijalne revolucije, koju su komunisti obeali i koju su odluno provodili. Time se, naravno, moe objasniti represivna politika prema
graanstvu,2 ali ostaje da se utvrdi sudbina i ostalih socijalnih slojeva, jer se
jedino na takav nain moe dati priblino valjan odgovor na pitanje motiva
za represiju. Drugim rijeima, valja postaviti pitanje da li su dotada vladajui
socijalni slojevi bili izloeni represiji samo zbog svoje imovine i socijalnog
porijekla i statusa, ili su motivi te represije sadrani i u namjeri da se obrauna
sa politikim snagama poraenim u ratu, bez obzira na socijalno ili drugo porijeklo. Periodizacija koja kroz deinirane cikluse nastoji odrediti ciljne grupe
izloene represiji,3 moe lake objasniti represiju nad graanstvom, ali je od
manje pomoi u razumijevanju represije nad socijalnim slojevima koji nisu
pripadali graanskom drutvu.4
U ovom radu elim kroz nekoliko smrtnih presuda izreenim na Okrunom sudu u Banjoj Luci i Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci nakon Drugog svjetskog rata pokazati da su represiji bili izloeni ne samo slojevi graanstva zbog svoje imovine nego sve poraene snage bez obzira na socijalno
porijeklo. Drugim rijeima, represiji su bili izloeni svi koji su u ratu pripadali
neprijateljskim vojnim i politikim formacijama. Val represije koji je uslijedio 1945. imao je osvetniki karakter, esto je praen ubistvima bez sudske
presude, a i presude vojnih sudova najee su sadravale osudu na smrt bez
valjanog i temeljitog suenje.5 Meutim, kada su civilni sudovi poeli suditi i
ivko Gruden. Zagreb: Naklada Pavii, 2006, 212.
2

Nataa Milievi, Jugoslovenska vlast i srpsko graanstvo 1944-1950. Beograd: Institut za

savremenu istoriju, 2009.
3

Isto, 263 266.

O represiji u Srbiji poslije Drugog svjetskog rata, usmjerenoj prema svim socijalnim
skupinama, posljednjih godina pie vie srpskih historiara. Vidjeti, na primjer, Sran
Cvetkovi, Izmeu srpa i ekia. Represija u Srbiji 1944-1953. Beograd: Institut za savremenu
istoriju, 2006.
5

Nada Kisi Kolanovi, Vrijeme politike represije: veliki sudski procesi u Hrvatskoj 1945.
1948. asopis za suvremenu povijest, br. 25, Zagreb: Hrvatski institut za povijest, 1993,
1-23; Josip Jurevi, Katica Ivanda, Ustrojavanje sustava jugoslavenskih komunistikih vojnih sudova tijekom Drugog svjetskog rata i poraa, Drutvena istraivanja, br. 4-5, Zagreb:
Institut drutvenih znanosti Ivo Pilar, 2006, 891-915; Husnija Kamberovi, Smrtne presude Vrhovnog suda Bosne i Hercegovine iz 1945. godine. Prilozi, br. 40, Sarajevo: Institut

304

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 304

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

4/7/13 7:47 PM

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI 19451946. GODINE

za dogaanja vezana za Drugi svjetski rat, bilo je potovanja procedura, ali su

i njihove smrtne presude vrlo esto bile zasnovane na nedovoljno provjerenim
informacijama. Iz primjera koje ovdje donosim jasno se moe zakljuiti da su
najei argumenti bili izjave svjedoka, pri emu je rijetko dozvoljavano svjedoenje koje bi ilo u prilog optuenim, a ako bi se ta svjedoenja i dopustila,
u pravilu im Sud nije vjerovao. Presude su izricane na temelju lana 3 Zakona
o krivinim djelima protiv naroda i drave, to ga je 25. avgusta 1945. donijela Privremena skuptina Demokratske federativne Jugoslavije. Nakon analize
nekih dostupnih smrtnih presuda pred okrunim sudovima moe se zakljuiti kako su optunice pravljene tako da se okrivljeni osude po svim takama
predvienim za kaznu ovim lanom. Iz potrebe da se okrivljeni osudi za sva
djela predviena za kaznu, tuilatva su vrlo esto isticala vrlo slabe argumente, ali su sudovi uglavnom pozitivno reagirali na stavove tuilatva.
U prvom primjeru na koji skreemo panju rije je o policajcu, Volksdeutscheru, koji je tokom 1941. i 1942. boravio u mjestu trbci kod Prijedora,
potom u oktobru 1942. odselio u Njemaku, ali se poslije rata vratio u svoje
mjesto predratnog boravita. Ubrzo je uhapen, organizirano je suenje i vrlo
brzo izreena presuda. Radilo se o Hajnrihu Volfu, sinu Jaroslava i Elizabete
roene Volf, rodom iz Dalmanhorsta u Njemakoj, star 36 godina, iz trbaca
srez Prnjavor. On je presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 102/45
od 28. decembra 1945. osuen na smrtnu kaznu strijeljanjem. Kanjen je na
temelju lana 3, taka 3 Zakona o krivinim djelima protiv naroda i drave,
a krivica koja mu se pripisivala sadrana je u pet taaka. U presudi sudskoga
vijea najprije se konstatira da je Hajnrih Volf bio policajac u opini Glogovac,
srez Prnjavor, te u tom svojstvu u u maju 1942. sa jo dvojicom neidentiiciranih Nijemaca doao u kuu Mirka Stania u trbcima, uhapsio ga i otjerao u
Glogovac, gdje je poslije muenja ubijen. Hajnrih je optuen i da je u proljee 1942. uhapsio Savu Radulovia iz trbaca, otjerao ga u kolu u Glogovac
i tamo mu vezao oi o ruke i tukao do iznemoglosti. Radulovi je, prema
optunici i vlastitom iskazu, podvrgnut represiji jer nije htio priznati da je
u njemakoj umi posjekao brijest, zbog ega je odveden u podrum crkve i
za istoriju, 2011, 151-170; Josip Jurevi, Osnovne znaajke presuda jugoslavenskih vojnih
sudova u Hrvatskoj 1944. i 1945. godine, Drutvena istraivanja, br. 4, Zagreb: Institut
drutvenih znanosti Ivo Pilar, 2012, 1007-1026.
SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 305

305

4/7/13 7:47 PM

Husnija Kamberovi

zatvorenih oiju podvrgnut batinama, a kad su mu odvezali oi vidio je pred

sobom optuenog Hajnriha Volfa. Takoer je optuen zbog toga to je u proljee 1942, nakon to je primijetio da Milojica Teodor pokuava pobjei iz zatvora, onemoguio bijeg, uhvatio ga, vezao i strano tukao, a poslije dan dva
Milojica je nestao i kasnije naen ubijen u umi u trbcima. Takoer je optuen to je u avgustu 1941, skupa sa vojskom i jo izvjesnim brojem pripadnika
Kulturbunda uhapsio Duana i Nedu abi, koji su otjerani u Glogovac i za
iju se sudbinu nije vie nikada doznalo. Na pretresu, Hajnrih je poricao da
je sudjelovao u zloinima koji mu se stavljaju na teret, ali je priznao da je dolazak okupatora u nau zemlju doekao radosno te se odmah 1941. upisao u
kulturbund i u njemaku policiju u kojoj je ostao sve do oktobra 1942, kada se
odselio u Njemaku, ali se vratio nakon njemake kapitulacije, i samim time
pokazao da se ne osjea krivim. Sud, meutim, nije povjerovao u Hajnrihovu
odbranu, te je izrekao kaznu smrt strijeljanjem.
Dokazi koje je sud imao bili su iskljuivo iskazi svjedoka, koji su ugavnom
bili rodbina ubijenih. Hajnrih Volf je predlagao da sud u Banjoj Luci saslua i
preivjelog Savu Radulovia, tvrdei da u vrijeme kada je Radulovi pretuen,
on uope nije bio policajac pa nije mogao u tome niti sudjelovati. Sud, meutim, nije sasluao Radulovia nego je kao vjerodostojnu uzeo njegovu izjavu
datu Sreskom sudu u Prnjavoru, u kojoj je teretio Volfa kao policajca.
Hajnirh se alio Vrhovnom sudu Bosne i Hercegovine, ali je njegova alba
4. februara 1946. odbaena i potvrena kazna smrti. Takoer je i Prezidijum
Narodne Skuptine Bosne i Hercegovine 22. marta 1946. potvrdio tu presudu, pa je kazna izvrena 23. avgusta 1946. u 4 sata u jutro.
Drugi primjer je vezan takoer za biveg policijskog inovnika. Rije je
o Ibrahimu Koloniu, sinu umrlog Huseina i Hanke roene Mulabdi, iz
Prijedora, starom 36 godina. Koloni je bio policijski inovnik sa posljednjim
prebivalitem u Osijeku. On je presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj
1004/46 od 7. juna 1946. osuen na smrtnu kaznu vjeanjem. Njemu se u krivicu stavljalo ukupno 22 razna djela. Izmeu ostalog, optuen je da je od 1933.
bio policijski agent u Banjoj Luci, te se u tom svojstvu isticao kao izraziti
neprijatelj svih naprednih elemenata radnika i inteligencije. Nakon poetka
Drugog svjetskog rata Koloni se stavio na raspolaganje ustakom policijskom aparatu, te je na raznim policijskim dunostima sluio u Banjoj Luci,
Karlovcu, Bjelovaru i Osijeku, odakle se ispred nadiranja Jugoslavenske armije
306

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 306

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

4/7/13 7:47 PM

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI 19451946. GODINE

povukao u Sloveniju. Posebno mu se stavljalo na teret to to je kao izvidnik

upske redarstvene oblasti u Banjoj Luci tokom 1941. uestvovao u donoenju odluka o hapenju rodoljuba i lino sa agentima UNSA hapsio rodoljube.
Takoer je optuen i da je lino pomogao prilikom strijeljanja u Banjoj Luci
22 srpska seljaka iz sreza Bosanska Gradika tokom 1941. godine, da je 1941.
u Banjoj Luci udario revolverom majku Ferida i Muhameda Hasanbaia, te
sudjelovao u hapenju Muniba eremia u istom gradu. Koloni je optuen i
zbog toga to je stupio u ustaki pokret i kao agent ustakog pokreta pomogao
u hapenju ljudi u Karlovcu i Osijeku tokom rata te sudjelovao u racijama i
slanju zatvoreniku u logore koncem rata. Iako je na suenju poricao sve optube i tvrdio da su izjave svjedoka zlonamjerne, jer ga optuuju iz mrnje,
Koloni je osuen na smrti vjeanjem. Nakon to su molbe za pomilovanje
odbijene njemu je 22. avgusta u Okrunom zatvoru u Banjoj Luci saopeno
da e se smrtna kazna izvriti sutradan. Meutim, istoga dana, dakle, 22. avgusta 1946. oko 11:15, on je izvrio samoubistvo vjeanjem u zatvoru u Banjoj
Luci. Prema izvjetaju Uprave Okrunog zatvora u Banjoj Luci od 22. avgusta 1946, Koloni je izrazio posljednju elju da klanja u eliji, te da mu se da
njegovo ebe da na istom klanja, jer da oni nemogu klanjati na golom patosu.
Ta Kolonieva elje je ispunjena, ali je on to iskoristio i objesio se. Dr. Franjo
tumpf, ljekar na praksi u Okrunoj bolnici u Banjoj Luci, je na poziv Uprave
Okrunog zatvora ve u 11:35 pregledao Kolonia i konstatirao da je smrt nastupila oko 11:15, te da je u pitanje samoubistvo vjeanjem u polu-kleeem
stavu. Ljekar je naveo da se tijelo osuenog (...) prilikom pregleda bilo [se]
ve poelo hladiti. Osuenika sam naao u sobi na podu, na nogama [je] imao
bukagije i na vratu jasan trag vjeanja. Kraj glave osuenika stajao je uzak
komad deke, dok se drugi komad iste takve deke nalazio zakaen o baglamu
na vratima. Prema izvjetaju Uprave zatvora, Koloni je imao bukagije na
nogama dok su mu ruke bile slobodne. Sutradan, u petak 23. avgusta, njegov
le je u 4,15 minuta donesen u mjesto Borik, gdje se trebala izvriti kazna, te je
ljekar konstatirao da se radi o mrtvacu koji je izvrio smoubistvo. U zapisniku
od 23. avgusta je konstatirano da je lje osuenika pokopan na odreenom
mjestu poto se rodbina nije pojavila da sama izvri sahranu.
Osim bivih policijskih inovnika represiji su bili izloeni i drugi socijalni
slojevi drutva. Tako je Hasan Dubica zvani Hasica iz Vrpolja, sin umrlog
Hasana i majke Melke roene Redi, star 36 godina, po zanimanja kafaSPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 307

307

4/7/13 7:47 PM

Husnija Kamberovi

nar [vjerovatno krmar, H.K.] presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj
313/46 od 21. februara 1946. osuen na smrt vjeanjem. On je optuen za
osam ratnih zloina, meu kojima i to da je 1941. kao divlji ustaa sudjelovao u hapenju ljudi u selima Pitalice i Pei. Optuen je da je 1943. pljakao
i palio po selima Kljevci i Pitalice, te sudjelovao u pokuajima ubistva nekih
ljudi u Vrpolju i okolini. Dubica je poricao sve optube tvrdei da nikada nije
bio u ustaama i da tokom 1941. uope nije imao i nije nosio nikakvo oruje.
Meutim, svjedoci, kojima je Sud povjerovao, tvrdili su da je on bio u ustaama i sudjelovao u zloinima, pa je osuen na najstroiju kaznu kaznu vjeanjem. Kao oteavajue okolnosti Sud je uzeo injenicu da je optueni poricao
zloine, te posebno njegov zloinaki nagon koji se ocrtava u mnogobrojnim
i raznovrsnim zlodjelima, koje je vrio konstantno za cijelo vrijeme okupacije.
Nakon to je Vrhovni sud Bosne i Hercegovine potvrdio tu presudu, Prezidijum narodne skuptine FNRJ je odluio da se kazna izvri strijeljanjem.
Kazna je izvrena 1. septembra 1946. u 5 sati.
Represiji su bili izloeni i ostali socijalni slojevi. Tako je Muho eerbegovi, iz Sanice Gornje, sin Sulejmana i majke Devle roene Ceri, star 58
godina, po zanimanju zidar, presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj
Ko: 324/46 od 25. februara 1946. osuen na smrt strijeljanjem. U optunici je
navedeno da je kao pripadnik ustakog pokreta tokom 1941. sudjelovao u masovnim ubistvima srpskog stanovnitva u Sanici i okolini. Kazna je izvrena
5. avgusta 1946. godine.
Da nisu samo graanski slojevi bili izloeni represiji pokazuju i smrtne
presude izreene seljacima. Tako je, na primjer, Milan ivkovi, sin pokojnog
Gavre i majke Vide roene Milijaevi, roen u selu Mravice, srez Prnjavor,
star 33 godine, po zanimanju zemljoradnik, u vrijeme Kraljevine Jugoslavije
dva puta osuivan zbog krae. On je u istranom zatvoru boravio od 11. avgusta 1945, optuen je da je u aprilu 1945. u selu Vijae sudjelovao u ubistvu
jednog partizana i nekoliko civila, te da je u decemrbu 1944. u selu Gajevci
sudjelovao u ubistvu predsjednika narodnog odbora, zbog ega je presudom
Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 837/46 od 1. maja 1946. godine osuen na kaznu lienja slobode sa prinudnim radom od 18 godina. Meutim,
Vrhovni sud BiH je 13. jula 1946. presudu preinaio u kaznu smrti vjeanjem.
Naime, Vrhovni sud je Milana ivkovia okarakterizirao osobom sklonom
zvjerskom postupanju navodei da je prilikom ubistva predsjednika narod308

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 308

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

4/7/13 7:47 PM

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI 19451946. GODINE

nog odbora u selu Gajevci zlostavljao i dva puta ga ubo noem u stomak te
da je ubivi jednog partizana mrtvog dovukao do vatre te mu je zatiok izgorio. Prezidijum Narodne skuptine FNRJ je potvrdio ovu presudu, a kazna je
izvrena 7. oktobra 1946. u Banjoj Luci.
Ista je sudbina zadesila i Mehmeda Keranovia, sina Omerova i majke
Sulte, roen u mjestu Hrustovo, srez Klju, star 40 godina, zemljoradnik, otac
etvero djece, u zatvoru od 20. novembra 1945. godine. On je optuen da je
odmah nakon uspostave NDH stupio u ustaki pokret i kao naoruani ustaa
terorizirao stanovnike sela Vrpolje. Osim te naelne optube, optuen je da je
sudjelovao u masovnom pokolju Srba u ljeto 1941, i to prilikom strijeljanja oko
200 Srba u mjestu Vrpoljske bare, a Keranovi je optuen da je lino strijeljao
dvije osobe (Balaban Vladu i Tadi Milicu). Optuen je i za pljakanje stoke
od srpskog stanovnitva u selu Hrustova u ljeto 1941. godine. Iako je negirao
sve optube, Sud je povjerovao svjedocima koji su ga teretili za te zloine.
Presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 864/46 od 21. maja 1946.
osuen je na smrtnu kaznu strijeljanjem. Kazna je izvrena 18. oktobra u 6 sati
u jutro u Banjoj Luci.
Okruni sud u Banjoj Luci je 23. decembra 1946. presudom broj Ko:
1306/46. na smrt strijeljanjem osudio Pavu Ivankovi, sina Jakovova, roenog
1902. u Klijevcima, srez Sanski Most. Nisam pronaao podatke o tome da
li je kazna i izvrena, osim informacija Odjeljenja za unutranje poslove pri
Okrunom izvrnom odboru kojem se izvjetava Ministarstvo unutranjih
poslova da su dobili presudu Okrunog suda o osudi na smrt. Takoer nisam
pronaao informaciju o izvrenju smrtne kazne nad Huseinom Fetahovi, koji
je takoer osuen na smrtnu kaznu. Iz obavijesti Uprave Okrunog zatvora
Banja Luka upuene Odjeljenju unutranjih poslova okruga Banjaluka pov.
br. 112 od 22. avgusta 1946. jasno se navodi da je to jutro njemu, kao i Volf
Hajnrihu i Koloni Ibrahimu saopena vijest da e nad njima biti izvrena
smrtna kazna. Volf je sutradan doista i objeen, Koloni je izvrio samoubistvo
vjeanjem u zatvoru, pa pretpostavljam da je i Fetahovi objeen 23. avgusta
skupa sa Volfom.
Za Zuhdiju Pupia, sina umrlog Osmana i majke Fate roene Zoni iz
Gornje Sanice, srez Klju, nisam pronaao optunicu i sudsku presudu, ali se
zna da je ubijen prilikom pokuaja bijega zatvorenika iz Okrunog zatvora u
Banjoj Luci 19. oktobra 1946. godine. Iz Izvjetaja Okrunog zatvora o pokuSPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 309

309

4/7/13 7:47 PM

Husnija Kamberovi

aju bijega vidi da je od 30 osuenih na smrt njih 27 pokualo pobjei, ali su

tom prilikom neki pobijeni, meu kojima i Zuhdija Pupi, pa je Okruni sud
u Banjoj Luci 26. novembra 1946. zbog toga donio Rjeenje o obustavljanju
daljeg postupka protiv njega.
Bilo je sluajeva da su Okruni sudovi izricali vremenske kazne, ali je
nakon albe Vrhovni sud Bosne i Hercegovine donio smrtne presude. Takav
je sluaj sa Jozom Boiem, sinom Marjana i Mare roene eni, star 50 godina, roen u Sasini, srez Sanski Most, trgovac, oenjen i otac dvoje djece. On
je u istranom zatvoru boravio od 23. maja 1945, a presudom Okrunog suda
u Banjoj Luci broj Ko: 1029/46 od 7. avgusta 1946. osuen je na kaznu lienja
slobode sa prinudnim radom u trajanju od 20 godina. Meutim, Vrhovni sud
Bosne i Hercegovine je 20. oktobra 1946. kaznu promijenio i osudio ga na
kaznu smrti strijeljanjem. On je, naime, optuen da je skupa sa nekih drugim ustaama sudjelovao u donoenje odluke o masovnim ubistvima Srba u
Sanskom Mostu i okolici koje je i izvreno o Ilindanu 1941. g. i kojom je
prilikom na zverski nain pobijeno oko 7000 Srba /ljudi. Takoer je optuen
da je 1942. u Sanskom Mostu postao aktivni lan gestapoa i denuncirao pojedine pristae partizanskog pokreta, koji su zbog toga uhapeni, otpremljeni
u logor Jasenovac gdje su likvidirani. Osim toga, optuen je da je 1943. pristupio u njemake SS odrede, a optuen je i da je sudjelovao u pljakama srpskih
trgovaca i pravoslavne crkve u Sanskom Mostu. Kazna izvrena 20. decembra
1946, u 6,30 u jutro u Banjoj Luci.
Petar Petrovi, sin Luke i urije roene Vukovi, roen 1926. u Pribiniu, srez Tesli, po zanimanju zemljoradnik, neoenjen, u zatvoru je boravio
od 1. decembra 1945. godine. On je optuen da je u proljee 1944. pristupio
etnicima, te neustanovljenog dana, u septembru 1944. g. uestvovao u napadu na transport tekih ranjenih boraca J[ugoslavenske] A[rmije] koji su iz
Teslia prevoeni za iprage. Nakon zavrene borbe izvrio streljanje dvojice
ranjenih partizana ispalivi svakom metak u lea. Presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci Sud broj 210/46 od 29. aprila 1946. osuen na smrtnu
kaznu strijeljanjem. Kazna izvrena 9. jula 1946. u pet sati u jutro u Banjoj
Luci.
Postoji odreeni broj smrtnih kazni izreenih tokom 1946, ali ne zbog
zloina poinjenih u ratu, nego pripadnosti odmetnikim skupinama poslije rata. Tako je Redo Murti, sin umrlog Juse i majke Hate roene Hai,
310

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 310

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

4/7/13 7:47 PM

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI 19451946. GODINE

roen 1911. u Brezovoj Kosi, srez Cazin, po zanimanju zidar, u zatvoru od

31. maja 1946, zbog pripadnosti odmetnicima poslije Drugog svjetskog rata,
presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj 330/46 od 7. juna 1946.
osuen na smrt strijeljanjem. Njemu se u krivicu stavljalo pristupanje bandi
nakon rata, te napad i pljakanje jedne grupe seljaka i napad na jednu kolonu
vojnika Jugoslavenske armije u maju 1946. u blizini oralia. On se odrekao
prava na albu Prezidiju Narodne skuptine FNRJ, pa je kazna izvrena 2. jula
1946. u 5 sati u jutro na brdu zvanom Islamovac iznad pravoslavnog groblja u
Bihau. S njim je istodobno osuen i Haim Sabljakovi, sin erifov i majke
Sae roene Nadarevi, roen 1909. u selu Luka, srez Cazin, po zanimanju
zemljoradnik. I on je optuen zbog pripadnosti odmetnicima poslije Drugog
svjetskog rata. Presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj 330/46
od 7. juna 1946 osuen je na smrt strijeljanjem. Njemu se na teret nije stavljao
ni jedan konkretan zloin, nego to to se kao predsjednik Mjesnog narodnog
odbora u Skokovima nije dovoljno angairao u borbi protiv odmetnika, nego
je informacije o njihovom kretanju prikrivao i ak im pripremao peene janjce
i provodio vie vremena u njihovom drutvu. I on se odrekao prava na molbu
Prezidiju Narodne skuptine FNRJ, pa je kazna izvrena 2. jula 1946. u 5 sati
u jutro na brdu zvanom Islamovac iznad pravoslavnog groblju u Bihau.
Ista je sudbina zadesila i Saliha Okanovia, sina Omerova i majke Bejze roene Miljkovi, roen 1896. u Velikoj Kladui. I on je po zanimanju
bio zemljoradnik, a zbog saradnje sa odmetnicima poslije rata (banda Emina Okanovia) presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj Sud
272/46 od 17. maja 1946, osuen na smrt strijeljanjem. On je optuen zbog
ubistva dvojice oicira UDB-e u Velikoj Kladui. Zanimljivo je da se u presudi
priznaje da Okanovi direktno nije prisustvao izvrenju ubistva, ali je u noi
26/27. aprila 1946. primio u svoju kuu grupu odmetnika i prenio im vijest o
odravanju politike konferencije u selu Vrnogra. Na temelju te informacije
banditi Emina Okanovia su postavili zasjedu na cesti Velika Kladua Vrnogra i tom prilikom ubili i opljakali dvojicu oicira UDB-e koji su ili na
politiku konferenciju u Vrnogra.
Skupa sa Salihom Okanoviem, zbog suradnje sa bandom Emina Okanovia, u istom procesu su na smrtnu kaznu osueni jo i Meka Karaji
Hani, ena umrlog Huse Karajia, ki Omerova i majke ulke roene Rizvi, roena 1910. u iljkovai, srez Velika Kladua, boravi u selu Trnovo,
SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 311

311

4/7/13 7:47 PM

Husnija Kamberovi

po zanimanju domaica, kao i Sulejman Pehli, sin Mujin i majke Hane

roene abi, roen 1890. u selu Trnovo, srez Velika Kladua, po zanimanju
zemljoradnik. Za sve troje kazna je izvrena 3. juna 1946. u 5:30 u jutro na
brdu Islamovac iznad pravoslavnog groblja u Bihau.

DEATH SENTENCES IN BANJA LUKA 1945-1946

Husnija Kamberovi
(Summary)

After gaining power in the Second World War by armed struggle, the
communists in Bosnia and Herzegovina, during 1945 and 1946, sought
additional legitimacy through parliamentary elections promoting the idea
of socialist democracy. Parallel to this, they also used various measures,
including repressive ones, to suppress any signiicant political opposition.
he most severe actions were directed against the members of the defeated
military forces who were immediately after the war brutally repressed and
whose prosecution at the end of 1945 and during 1946 reached its epilogue
in court. After the open repression, the authorities organized a number
of judicial proceedings in which it dealt with the losers of the war. In our
literature detailed research of the breadth of these repressive measures has
not yet been conducted, but the data presented in this paper, on the basis of some examples of delivered death sentences in Banja Luka in 1945
and 1946 show that the members of the military forces which lost the war
were primarily repressed regardless of their national, religious or social adherence. It is shown that death sentences were read out to Serbs, Croats,
Muslims, peasants, merchants and police oicials. By this it is attempted
to dismiss the thesis, widespread in certain circles, according to which the
repressive measures were aimed primarily at the richer upper layers of the
urban society.

312

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 312

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

4/7/13 7:47 PM