PEMBELAJARA

N AKSES
KENDIRI
SELF-ACCESS LEARNING (SAL)

Takrif PAK
Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Konsep

Berpusatkan murid

PEMBELAJARAN

Keperluan
murid
Kemampuan
murid
Matlamat
murid
Perancangan
murid

Program PAK adalah satu pendekatan pembelajaran yang berpusatkan murid dan pembelajaran berlaku atas daya
usaha murid sendiri. Murid mempunyai akses kepada sumber pembelajaran dan mereka mempunyai autonomi dan
bertanggungjawab ke atas pemerolehan pengetahuan dan kemahiran sendiri.

Penaksiran
kendiri
Terarah
kendiri

KENDIRI

Tempo
kendiri
Akses
kendiri

ASAS
ASASPAK
PAK

Pendapat
1. Murid perlu pro-aktif dalam proses
pembelajaran
2. Murid tidak seharusnya pasif (hanya
memberi respon kepada rangsangan
guru).
3. Murid berautonomi ialah murid yang
berinisiatif untuk merancang dan
melaksanakan program pembelajaran
sendiri.

Sumbangan
(Autonomy 2000 Paper Catering for
Individual Learning Styles by Fitzerald,
Morral and Morrison)
(Boud, 1998; Kohonen, 1992; Knowles,
1975)
(Gardner dan Miller, 1996)

Pemikiran baru dalam bidang pendidikan mendapati bahawa murid boleh bertanggungjawab terhadap
pembelajaran mereka sendiri. Hal ini membawa kepada peranjakan mod pengajaran dan pembelajaran
berpusatkan gurukepada pembelajaran kendiri.

TANGGUNGJAWAB
Guru

Murid

Menggalakkan murid
berinteraksi sesama sendiri

Mengenal pasti keperluan

sendiri

Mewujudkan persekitaran
yang memberi peluang murid
menguji kemampuan sendiri

Mengenal pasti kebolehan

sendiri

Membantu murid menyedari

pelbagai strategi pembelajaran

Menetapkan matlamat
sendiri

Melatih murid belajar sendiri

Mengenal pasti masa

pembelajaran sendiri

Membimbing murid di mana

perlu

Menyediakan pelan
pembelajaran sendiri

FASILITATOR

JURULATIH
PERANAN
GURU

KAUNSELOR

LATAR BELAKANG
Pelaksanaan PAK di Malaysia
1990: Projek rintis di 10 buah sekolah
rendah. (Bahasa Inggeris)
1995: Projek rintis di 10 buah sekolah
menengah. (Bahasa Inggeris)

Tujuan Program PAK

Memotivasikan murid ke arah murid berautonomi

Menghasilkan individu bestari
self-directed ;
self-paced ;
self-access ;
self-assessed.

Takrif PAK
Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Bilik Khas

T
E
M

Sudut PSS

P
A
T

Ruang

PUSAT
PUSAT PAK
PAK
Konsep Am Pusat PAK
Sebuah bilik khas untuk:
Menyimpan bahan-bahan pembelajaran secara
sistematik;
Murid belajar pelbagai mata pelajaran tanpa
diselia; dan
Murid belajar secara individu, berpasangan atau
berkumpulan.

Pusat PAK
Pusat PAK sebagai sebuah tempat yang dapat:

Menyediakan persekitaran yang selesa dan

menarik;
Menyimpan bahan dan peralatan pembelajaran;
Memberi peluang kepada murid untuk menjalankan
pembelajaran yang berkesan;
Mempamerkan carta maklumat dan hasil kerja
murid; dan
Berfungsi sebagai pusat pengajaran dan
pembelajaran,
kemahiran dan amali

LOKASI

REKA BENTUK

mudah dikunjungi

ceria

murid
senang diawasi
guru/pentadbir

menggalakkan
kunjungan murid
selesa, kondusif
tidak formal
bebas tekanan

KRITERIA
PUSAT PAK

SUSUN ATUR
sesuai & memudahkan
(bilik/ruang / sudut / laluan/
pusat mudah alih)

Bilik Khas PAK

Bentuk/Jenis
Pusat PAK

Sudut di ruang
laluan, ruang
legar, kantin
sekolah, dll.

Sudut PAK di PSS

Pusat Mudah Alih

PERABOT

ENVIRONMEN

teratur / kemas
mudah digerakan

sesuai
kondusif
ceria

BILIK KHAS PAK

PELBAGAI
SUDUT UNTUK:

PENGGUNAAN BILIK
tempahan bilik
melalui guru PSS

bacaan
komputer
audio / visual
permainan
bekerja
pameran
lembaran kerja

Contoh
ContohBilik
BilikKhas
KhasPAK
PAK
7

5
4

10

5
12

3
2

11
12

Sebuah bilik PAK yang lengkap perlu mengandungi kriteria-kriteria berikut:

1. meja guru
2. sudut perbendaharaan kata
3. sudut tatabahasa
4. tempat duduk murid
5. rak buku (bahan bacaan)
6. komputer

7. video
8. perakam kaset
9. sudut penulisan
10. sudut mendengar
11. sudut lisan / perbualan
12. rak untuk menempatkan bahan
lisan

MASA
PENGGUNAAN

SUSUNAN
BAHAN

waktu rehat
luar jadual
persekolahan

PUSAT PAK
DALAM
PSS

terancang
sistematik

PENYIMPANAN BAHAN
dalam kotak
dalam almari

PENGAWASAN
guru mata pelajaran
guru PSS
guru bertugas

JENIS PERABOT
bangku
tikar
kusyen

Contoh
ContohSudut
SudutPAK
PAKdi
diPSS
PSS
6
9

8
7
3

1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

sudut permainan
sudut realia (benda maujud)
sudut kreatif
sudut komputer
sudut poster
sudut hasil murid
sudut lembaran kerja
pusat sumber
meja guru

Penggunaan
dalam bilik darjah
luar bilik darjah

Pusat PAK Bergerak

dalam kotak
atas troli

Pusat
Pusat Mudah
Mudah Alih
Alih

Contoh
ContohPusat
PusatPAK
PAKMudah
MudahAlih
Alih

lembaran kerja

kotak / bakul
mudah alih

CIRI-CIRI PAK

Persekitaran pembelajaran fleksibel, selesa, tanpa

tekanan
Mudah akses kepada bahan pembelajaran dan
bantuan fasilitator
Pilihan bahan dan aktiviti pembelajaran yang luas
Belajar secara bersendirian / kumpulan
Belajar mengikut kadar dan kemampuan individu
Kemudahan mentaksir pencapaian sendiri

Takrif PAK

Konsep

tempat
stail
bahan

AKSES
bimbingan

masa

Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

Bahan bukan
cetak

Bahan
bercetak

Hasil kerja murid

BAHAN
PAK

Bahan
multimedia

Boneka

Lembaran kerja
Buku bacaan/rujukan
Bahan bercetak

Majalah/akhbar/jurnal
Peta/Poster
Koleksi soalan ujian/peperiksaan

Bahan bukan cetak

Bahan audio visual

Permainan
Perisian pendidikan

Bahan multimedia

Alat perisian mengarang

Cakera padat
Cakera padat audio-video
Tulisan: esei, sajak, puisi, kajian ringkas

Hasilan murid

Lukisan
Kraf tangan
Realia

Boneka

Pentas bonek
Pelbagai boneka

PENGURUSAN BAHAN PAK

Penyimpanan
Penyenggaraan

(Tempat letak)

(Stok/inventori)

Sistem Pengesanan
(Kod Klasifikasi)

LEMBARAN KERJA
Bahan Autentik

majalah
kaset
video
cakera padat

Bahan Bercetak

buku kerja
buku rujukan
majalah
kad bacaan

Bahan Hasilan Guru

lembaran kerja
kaset
video

kod

tajuk

tujuan

penyedia
bahan

jawapan

sumber bahan

DETIL
DETILDALAM
DALAM
LEMBARAN
LEMBARANKERJA
KERJA

reka bentuk
&
ilustrasi

arahan

tugasan

Sistem
SistemKod
Kod

Kemahiran

L1 / 2

Aras / Warna

Jenis Lembaran Kerja

Belajar / Latihan

Bilangan salinan

001 / 04

No. siri

Kod
Kodwarna
warna

Biru
Merah
Hijau

3
2
1

Cemerlang
Sederhana
Mudah

Kod Klasifikasi bagi Bahasa Inggeris dan Bahasa Melayu

Kod

B. Inggeris

Kod

B. Melayu

Grammar

Tatabahasa

Listening

Bacaan

Vocabulary

Speaking

Reading

PB

Writing

KK

Kosa Kata
Lisan
Peribahasa
Penulisan

Format
Format Lembaran
LembaranKerja
Kerja
Hadapan

Belakang

Kod klasifikasi

Kod klasifikasi

Tajuk

Tujuan

Arahan: 1.
2.

Tugasan

Jawapan

6
Reka Bentuk dan Ilustrasi

Sumber Bahan

Penyedia Penyedia Bahan

bahan

Penyenggaraan
PenyenggaraanBahan
Bahan
Penyenggaraan bahan-bahan PAK merangkumi cara penyimpanan dan penyusunan bahan-bahan atau peralatan PAK
untuk menjamin ketahanan dan jangka hayatnya.
a.

Bahan Bercetak
i. Lembaran Kerja

Disusun mengikut sistem kod warna dan aras-aras iaitu dari yang mudah kepada yang susah

Disusun di dalam kotak (browser boxes)

Kotak-kotak dilabel mengikut kemahiran

Dibalut dengan plastik (laminate) untuk ketahanan / keselamatan

ii. Buku / majalah / surat khabar

Disusun di sudut bacaan

Disusun di atas rak

b.

Bahan Bukan Bercetak

i. Pita Kaset / Video / Cakera Padat

Disusun di atas rak

Disusun secara menegak supaya mudah dikenal pasti tajuk

c.

Cara-cara menyimpan: pita kaset / video / cakera padat

Antara contoh menyimpan pita kaset / video / dan cakera padat ialah:
Pita kaset / video dan lembaran kerja disimpan di rak atau kotak berasingan
Pita kaset / video / cakera padat dan lembaran kerja disimpan di dalam sampul plastik di rak
murid mengenal pasti lembaran kerja yang dikehendaki dan berjumpa dengan guru mereka untuk
mendapatkan pita kaset / video yang berkaitan. Ini adalah untuk mengelakkan daripada kehilangan pita
kaset / video / cakera padat.

Stok
Stokdan
danInventori
Inventori
Bahan dan peralatan di pusat PAK
direkodkan secara sistematik dan
tersusun.

Inventori untuk peralatan PAK

berpandukan kepada sistem
inventori di perpustakaan dan pejabat.

PERSEDIAAN MURID

Orientasi kepada
prasarana PAK

Kesedaran
murid

Perkembangan
murid

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid

Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Ujian Penentuan
Aras

membiasakan diri dengan

kemudahan di pusat PAK

mengetahui bahan yang

terdapat di pusat PAK

Tujuan Orientasi Murid

mengetahui di mana
bahan-bahan disimpan
di pusat PAK

merekodkan kemajuan / perubahan

sikap diri dalam fail / buku log
faham tentang prosedur
menjalankan aktiviti
di pusat PAK

Bagaimanakah
BagaimanakahMenjalankan
MenjalankanOrientasi
OrientasiMurid
Murid??

Secara sistematik
Berperingkat
selama dua minggu sebelum murid masuk sendiri ke pusat PAK

Langkah-Langkah Orientasi
Guru melatih murid tentang
kemahiran asas belajar.

Murid menjalankan beberapa

aktiviti di pusat PAK bersama-sama guru.

Murid menjalankan aktiviti PAK bersendirian.

(Peranan guru semakin berkurangan
murid meneroka pembelajaran alternatif ini.)

Aktiviti
Aktiviti
Orientasi
Orientasi
Murid
Murid
Jejak
Jejak Pusat
Pusat PAK
PAK
murid
murid
menjalankan
menjalankan
aktiviti
aktiviti di
di dalam
dalam
pusat
pusat PAK
PAK
mengikut
mengikut arahan
arahan
yang
yang disediakan
disediakan
murid
murid
membiasakan
membiasakan diri
diri
di
di Pusat
Pusat PAK
PAK
selepas
selepas
menjalankan
menjalankan
aktiviti
aktiviti di
di atas
atas

Senarai
Senarai Semak
Semak

Kuiz
Kuiz

mengandungi
mengandungi
maklumat
maklumat
tentang
tentang pusat
pusat
PAK
PAK dan
dan
bahan-bahan
bahan-bahan
yang
yang terdapat
terdapat
di
di dalamnya
dalamnya

soalan
soalan
tentang
tentang
bahan
bahan yang
yang
disediakan
disediakan
dan
dan lokasi
lokasi
bahan
bahan dalam
dalam
pusat
pusat PAK
PAK

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid

Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Ujian Penentuan
Aras

Telesidang
Telesidang

Katalog
Katalog

Muridmengenal
mengenalpasti
pastidan
dan
Murid
berbincangdengan
denganpakar
pakar
berbincang
secaravirtual
virtual
secara

Muridmerujuk
merujuk
Murid
kepadakatalog
kataloguntuk
untuk
kepada
mencaribahan
bahan
mencari
pembelajaran
pembelajaran

Internet
Internet
Muridmencari
mencari
Murid
maklumatdaripada
daripada
maklumat
internetdengan
dengan
internet
menggunakanenjin
enjin
menggunakan
carianyang
yangsesuai
sesuai
carian

Kemahiran
Kemahiran
Merujuk
Merujuk

Kamus/Ensiklopedia
Kamus/Ensiklopedia
Muridmencari
mencarimakna
makna
Murid
perkataandalam
dalam
perkataan
kamus/ensiklopedia
kamus/ensiklopedia

Indeks
Indeks
Muridmerujuk
merujukbahagian
bahagian
Murid
indeksbuku
bukuuntuk
untuk
indeks
mencaribahagian
bahagianyang
yang
mencari
relevan
relevan

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid

Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Ujian Penentuan
Aras

Ujian
Ujian Penentu
Penentu Aras
Aras
Tujuan ?
Untuk menentukan tahap kemahiran dan aras
pembelajaran murid;
Bila ?
Dijalankan sebelum murid mula masuk ke pusat PAK;
Tugas guru ?
Memantau dan membuat rumusan tentang kemajuan
murid untuk memastikan kesediaan murid maju ke tahap
yang lebih tinggi.

PentaksiranProgresif
Progresif
Pentaksiran

Pentaksiran
PentaksiranInformal
Informal
Pemerhatian
Pemerhatianguru
guru
Interaksi
Interaksiguru
guru--murid
murid

Pentaksiranberkala
berkala
Pentaksiran

Jenis
Jenis Ujian
Ujian
Penentu
Penentu Aras
Aras

Pentaksiran
Pentaksiran
Formal
Formal
Ujian
Ujian
penempatan
penempatan
Rekod/buku
Rekod/bukulog
log

Pentaksiran
Pentaksiran
Alternatif
Alternatif

(menentukankesediaan
kesediaanmurid
murid
(menentukan
sama
ada
telah
bersedia
ke
sama ada telah bersedia ke
tahapyang
yanglebih
lebihtinggi)
tinggi)
tahap

Pentaksiran
PentaksiranKendiri
Kendiri
Murid
Muridtaksir
taksirdiri
dirisendiri
sendiri

(Bertujuan
(Bertujuanuntuk
untukmenguji
mengujikemahiran
kemahiran
dan
pengetahuan)
dan pengetahuan)

Kontrak
Pembelajaran

Analisis
Keperluan
PERKEMBANGAN
MURID

Rekod Kerja

Proses
Proses Perkembangan
Perkembangan
Murid
Murid
Kenal
Kenalpasti
pasticara
caraterbaik
terbaik
murid
muridbelajar
belajar

Kenal
Kenalpasti
pastijenis
jenis
seseorang
seseorangmurid
murid

Jalankan
Jalankananalisis
analisis
keperluan
keperluan

Timbulkan
Timbulkankesedaran
kesedaran
murid
muridtentang
tentangstrategi
strategi
meningkatkan
meningkatkan
pembelajaran
pembelajaranmereka
mereka
sendiri
sendirimelalui
melaluiPAK
PAK

Aktiviti Persediaan Murid

Kemahiran
Belajar

Kemahiran
merujuk

Orientasi Murid
PERSEDIAAN
Persediaan
Persediaan
MURID
murid
murid

Perkembangan Murid
Analisis
keperluan

Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

Ujian Penentuan
Aras

Analilsis
keperluan

Kontrak

Rekod kerja

PERKEMBANGAN MURID

Analisis
Analisis Keperluan
Keperluan
1

Tentukan keperluan murid

- gaya pembelajaran
- kekuatan/kelemahan murid

Susun keperluan mengikut keutamaan

- ditentukan bersama oleh guru dan
murid

Tetapkan sasar yang realistik

- perlu dicapai dalam tempoh
yang ditetapkan

Guru dan murid sediakan

program pembelajaran murid

Sediakan kontrak pembelajaran untuk

- pastikan pelaksanaan pembelajaran
- wujudkan iltizam murid

Kontrak
Kontrak Pembelajaran
Pembelajaran
Dengan ikatan kontrak ini, murid bertanggungjawab ke atas
pembelajaran yang perlu disempurnakan.

Murid menetapkan matlamat pembelajaran mereka sendiri;

Menjelaskan dan membina pernyataan matlamat

pembelajaran;

Menyediakan rancangan pembelajaran, menyatakan jenis

tugasan dan tempoh menyempurnakannya; dan

Murid memperakui kontrak pembelajaran.

Rekod
Rekod Kerja
Kerja
Murid dilatih untuk menyimpan rekod kerja sendiri;
Rekod kerja mencatatkan bilangan bahan/aktiviti yang telah
dilengkapkan mengikut kemahiran/pengetahuan;
Rekod kerja boleh membantu murid mentaksir kemajuannya
sendiri;
Rekod kerja boleh membantu guru memantau kemajuan kerja
murid; dan
Rekod kerja boleh membantu guru memsatikan perkembagan
murid mengikut hala tuju yang ditetapkan.

PEMBELAJARAN

AKSES

KENDIRI
BERAUTONOMI

Berpusatkan murid

Tempat

Terarah kendiri

Amalan kemahiran
belajar

Bahan

Tempo kendiri

Bantuan fasilitator

Penaksiran kendiri

Stail

Keperluan kendiri

Masa

Matlamat kendiri

Tanpa tekanan

Perancangan kendiri

TERIMA
KASIH