umarski Fakultet Univerziteta u Sarajevu

Katedra za ekonomiku, politiku i organizaciju

umarstva i urbanog zelenila
EKONOMIKA PREDUZEA U HORTIKULTURI

VJEBE 3 i 4
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

AMORTIZACIJA

Uvod

Stalna sredstva cijelom upotrebnom

supstancom uestvuju u procesu rada,
a samo alikvotni dio svoje vrijednosti
prenose na gotove proizvode ili usluge
u obliku amortizacije
Ne troe se u punom iznosu
Troenje se odvija postepeno kroz vie
sukcesivnih procesa reprodukcije
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Uvod
Potrebno je poznavati i iskazati vrijednost stalnih sredstava kako bi
mogli vriti obraun amortizacije, knjigovodstvenu i statistiku
evidenciju sredstava, analizu cijene kotanja proizvoda i sl.
Vrijednost stalnih sredstava moe se iskazati kao :
Fakturna vrijednost, tj. vrijednost stalnih sredstava prema
fakturi ili raunu prodavnica
Nabavna vrijednost je fakturna vrijednost uveana za dadbine,
trokove prevoza i montae i drugih trokova
Neotpisana vrijednost stalnih sredstava je dio nabavne
vrijednosti umanjene za otpisani iznos
Revalorizaciona vrijednost je usklaena vrijednost sa kretanjem
trine cijene ako djeluje inflacija
Vrijednost osnovnih sredstava i sisitemi obrauna amortizacije

Uvod

STALNA SREDSTVA

STVARI
- GRAEVINSKI OBJEKTI
- OPREMA
- UME I DUGOGODINJI ZASADI
- OSNOVNO STADO
- ZEMLJITE

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

PRAVA
- PATENTI
- LICENCE
- PRAVO NA UZORAK
- GOODWILL
- UPISANI A NEUPLAENI
KAPITAL

Amortizacija stalnih sredstava

Amortizacija postepeno prenoenje vrijednosti stalnih sredstva na
gotove proizvode ili usluge (VRIJEDNOSNI IZRAZ TROENJA
STALNIH SREDSTAVA)
Ne amortizuju se:
Zemljite,
Stalna sredstva u pripremi
Javni putevi
Tuneli
Mostovi
Upisani i neuplaeni kapital, potraivanja,...

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Sistemi i metode obrauna amortizacije

Sistemi obrauna
amortizacije

Linearna
(proprocionalna)

Vremenski

Funkcionalni

Progresivna

Degresivna

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Kombinovani

Vremenska amortizacija

Bazira se na pretpostavci da troenje sredstava ovisi o vijeku trajanja,

Da se odreeno sredstvo utroi u odreenom vremenskom periodu,
bez obzira u kojoj se mjeri ono koristi u procesu proizvodnje
Osnovna sredstva se amortizuju kroz pretpostavljeni broj godina
trajanja
Amortizacija se najee obraunava godinje. Taj se godinji iznos
amortizacije naziva amortizaciona kvota

Elementi za obraun amortizacije po

vremenskom sistemu su:
Osnovica za amortizaciju (Oam),
Prosjean vijek trajanja osnovnog sredstva
(n)
Stopa amortizacije (ams)
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Vremenska amortizacija
Osnovica za amortizaciju (Oam)

je nabavna vrijednost (reprodukciona ili revalorizaciona vrijednost)

Potreba za revalorizacijom, tj. ponovnom procjenom (usklaivanje
knjigovodstvene vrijednosti sa trinom vrijednou osnovnih
sredstava)
Pitanje investicionog odravanja
Prosjean vijek trajanja (n)
Iskazuje se u godinama
Procjena vijeka trajanja
Vijek trajanja je u uskoj vezi sa intenzitetom njegovog koritenja (rad
u vie smjena)
Fiziki i ekonomski vijek trajanja
Ekonomski vijek je uvijek krai, te utie na skraenje fizikog vijeka
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Vremenska amortizacija

Stopa amortizacije (ams)

Brzina reprodukcije osnovnih sredstava
Mogunost zamjene i uvoenja novih, savremenih,
Visina trokova proizvodnje (dio amortizacije)
Da bi se sauvao integritet sredstava u preduzeu, utvruje se stopa
amortizacije za pojedine grupe osnovnih sredstava (u skladu sa
nomenklaturom osnovnih sredstava)
Kada preduzee eli ubrzati amortizaciju svojih sredstava, ono
poveava stopu amortizacije

preniske stope amortizacije ne osiguravaju dovoljno sredstava ni za

jednostavnu reprodukciju,
previsoke stope amortizacije mogu toliko poveati cijenu kotanja proizvoda
ili usluga da oni postaju nekonkurentni.

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

Vremenska amortizacija

Amortizacione stope su vie u razvijenijim privredama jer se

visokim stopama ubrzava zamjena osnovnih sredstava,
Time se omoguava i primjena novih tehnikih i tehnolokih
dostignua

100
ams
n
ams - stopa amortizacije
n - vijek trajanja osnovnoga sredstva iskazan u godinama.

Na primjer, ako je vijek trajanja osnovnog sredstva 10 godina, onda

e stopa amortizacije biti:
ams

100
[% / godinje]
n

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

10

Vremenska amortizacija

Godinji iznos amortizacije je amortizaciona kvota

Oam ams
am
100

ili

Oam
am
n

am
ams
100
Oam

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

11

Vremenska amortizacija
Primjer 1: Nabavna vrijednost osnovnog sredstva iznosi 500.000 KM. Vijek
trajanja je 5 godina. Godinja amortizacija i stopa amortizacije su:
100
ams
20%
5

am

Oam ams 500.000 20

100000 KM
100
100

ili

am

Oam 500.000

100000 KM
n
5

ams

am
100.000
100
100 20%
Oam
500.000

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

12

Vremenska amortizacija

U obrazac za raunanje amortizacije moe se uvrstiti investiciono

odravanje
Nv I L
am
n

I .. investiciono odravanje
L . Likvidaciona vrijednost

Primjer: Fakturna vrijednost osnovnog sredstva iznosi 36.000 KM. Trokovi transporta i
montae iznose 1.720 KM. U toku upotrebe osnovnog sredstva izvrie se 3 velike opravke za
koje treba uloiti prosjeno po 3.000 KM. Na ime starog gvoa moe se realizovati prihod
od 2.500 KM. Vijek trajanja osnovnog sredstva je 8 godina. Amortizacija i amortizaciona
stopa su:

ams
am

100
12,5%
8

Oam I L
36.000 1.720 9.000 2500
12,5
12,5 5.527,5 KM
100
100

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

13

Vremenska amortizacija

U okviru vremenskog sistema postoje 3 metode:

linearna (proporcionalna)
degresivna
progresivna

Linearna metoda polazi od pretpostavke da se sredstva ravnomjerno troe kroz

cijelo vrijeme trajanja.

Metoda degresivne amortizacije polazi od pretpostavke da se u poetku troenja

sredstava amortizacija obraunava u veem iznosu, a prema kraju trajanja
sredstava u sve manjem iznosu.

Metoda progresivne amortizacije polazi od pretpostavke da je vijek trajanja

unaprijed predvien, ali da se sredstvo troi progresivno (sve vie) prema kraju
vijeka trajanja, pa se tako u poetku amortizacija obraunava u manjem, a kasnije
u sve veem iznosu.
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

14

Vremenska amortizacija
Linearna metoda (proporcionalna, ravnomjerna)

Najjednostavnija i najea u upotrebi

Ista osnovica i amortizaciona stopa
Nedostatak je u tome to se sredstva ne upotrebljavaju ravnomjerno
tokom obrauna amortizacije,
U odreenom vremenskom razdoblju trokovi amortizacije mogu
nerealno optereivati cijenu proizvoda ili usluge
est je sluaj da osnovno sredstvo bre ekonomski zastari nego li
se amortizira i nije vie u funkciji, a jo nije amortizirano
Nije reagibilna na stepen koritenja osnovnih sredstava
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

15

Vremenska amortizacija

Primjer 2: Preduzee je nabavilo u 2013. godini novu mainu ija je

fakturna vrijednost 200.000 KM. Trokovi prevoza su 15.000 KM.
Trokovi montae su 30.000 KM. Vijek trajanja maine je 8 godina.
Izraunati:
a) nabavnu vrijednost maine
b) godinju stopu amortizacije
c) godinji iznos amortizacije
d) sadanju vrijednost maine
e) otpisanu vrijednost maine

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

16

Vremenska amortizacija

a) Nabavna vrijednost maine:

Fakturna vrijednost maine
Trokovi prevoza
Trokovi montae
Nabavna vrijednost

= 200.000 KM
= 15.000 KM
= 30.000 KM
= 245.000 KM

b) godinja stopa amortizacije:

Stopa amortizacije = 12,5%
c) godinji iznos amortizacije (A): se moe izraunati po formuli:
a = 30.625 KM

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

17

Vremenska amortizacija

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

18

Vremenska amortizacija
Degresivna metoda

Stalno opadanje mase obraunate amortizacije (najvei iznos u

prvoj a najmanji u posljednoj godini)
Polazi se od pretpostavke novo sredstvo daje najvee efekte
Kasnije se gubi njegova funkcionalnost, esti su kvarovi u radu pa se
obraunava manja amortizacija
Postepeno smanjenje amortizacije i njen sve manji udio u cijeni
proizvoda ili usluge.
Kod ove se metode obrauna amortizacija sredstva se u poetku
moraju i maksimalno koristiti
Kod degresivne metode moe se primjeniti:
Ista amortizaciona stopa na opadajuu osnovicu
Na istu osnovicu opadajua amortizaciona stopa
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

19

Vremenska amortizacija
Primjer 3: U tekuoj godini nabavljen je ureaj u vrijednosti 15.000
KM, iji vijek trajanja je 5 godina. Stopa amortizacije je 30% u
prvoj godini, a kasnije opada za 5% godinje. Izraunati:
- Iznos amortizacije po godinama
- Sadanju vrijednost
- Otpisanu vrijednost

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

20

Vremenska amortizacija
Godina

Nabavna
vrijednost
KM

Stopa
amortizacije
%

Iznos
amortizacije
KM

Sadanja
vrijednost
KM

Otpisana
vrijednost
KM

15.000

30

4.500

10.500

4.500

II

15.000

25

3.750

6.750

8.250

III

15.000

20

3.000

3.750

11.250

IV

15.000

15

2.250

1.500

13.500

15.000

10

1.500

100

15.000

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

15.000

21

Vremenska amortizacija
Progresivna metoda

Amortizaciona kvota je manja u prvim godinama koritenja osnovnog

sredstva sa tendencijom porasta
Obraun progresivne amortizacije ima smisla kada se sredstvo u
poetku nedovoljno koristi (na primjer kada se krene novim
sredstvom u proizvodnju novoga proizvoda) i kada se odlui da se
visokom amortizacijom ne optereuje cijena kotanja proizvoda ili
usluge
Nova

sredstva kojima nisu ovladali radnici, nisu savladali novu

tehnologiju
Kako se prodaja proizvoda ili usluga bude poveavala na tritu
tako e se i amortizacija progresivno poveavati
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

22

Vremenska amortizacija
Primjer 4: Nabavna vrijednost maine je 20.000 KM, a vijek trajanja 8
godina. Stopa amortizacije je 9% u prvoj godini, a svake naredne raste za
1%.
Izraunati:

godinji iznos amortizacije za svaku godinu

stopu amortizacije po godinama
sadanju i otpisanu vrijednost

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

23

Vremenska amortizacija
Godina

Nabavna
vrijednost
KM

Stopa
amortizacije
%

Iznos
amortizacije
KM

Sadanja
vrijednost
KM

Otpisana
vrijednost
KM

20.000

1.800

18.200

1.800

II

20.000

10

2.000

16.200

3.800

III

20.000

11

2.200

14.000

6.000

IV

20.000

12

2.400

11.000

8.400

20.000

13

2.600

9.000

11.000

VI

20.000

14

2.800

6.200

13.800

VII

20.000

15

3.000

3.200

16.800

VIII

20.000

16

3.200

20.000

100

20.000

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

24

Funkcionalni sistem obrauna

amortizacije

Zasniva se na kriteriju da se obraun amortizacije obavlja prema

stepenu koritenja osnovnih sredstava,
Iznos amortizacijske stope, a to znai i kvote zavisi od uinka
ostvarenog upotrebom osnovnog sredstva

To znai da e i stepen amortizacije zavisiti o stepenu koritenja,

odnosno troenja sredstava

Funkcionalni sistem predvia obraun amortizacija po osnovu:

koliine ostvarenih uinaka

sati rada sredstava

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

25

Funkcionalni sistem obrauna

amortizacije

Elementi za obraun su:

Osnovica za amortizaciju (Oam)
Koristan uinak u vijeku trajanja osnovnog sredstva (Q)
koliina ili broj komada
Preeni km za prevozno sredstvo
t/km za transportno sredstvo
Amortizacija po jedinici proizvodnje (amq):
Oam
amq
Q

Q - koristan uinak u vijeku trajanja osnovnog sredstva

Godinji iznos amortizacije

am amq q godinje
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

26

Funkcionalni sistem obrauna

amortizacije

Primjer 5: Nabavljen je autobus ija je nabavna vrijednost od 80.000

KM. Prema planu i tehnikim karakteristikama on moe prei
400.000 km u vijeku trajanja od 5 godina.
Izraunati amortizaciju po jedinici korisnog uinka i godinji iznos
amortizacije, ako se pretpostavlja da e prosjeno godinje prelaziti
isti broj km.
Amortizacija po jedinici korisnog uinka

amq

Oam 80.000

0,20 KM / km
Q
400.000

Godinji iznos amortizacije

am amq Qgodinje 0,20 80.000 16.000 KM

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

27

Poreenje funkcionalnog i vremenskog

sistema obrauna amortizacije

Prednosti vremenskoga sistema

Jednostavnosti postupka
Obezbjeuje integritet sredstava (odravanje osnovnih sredstava u punoj
vrijednosti)
Stimulativno djeluje u vezi koritenja osnovnih sredstava

Nedostataci vremenskog sistema

Visina amortizacije nije odraz stvarnog troenja sredstava

Moe izgubiti funkcionalnost i prije nego to je reprodukovana njegova vrijednost

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

28

Poreenje funkcionalnog i vremenskog

sistema obrauna amortizacije

Prednosti funkcionalnog sistema

Amortizacija se obraunava srazmjerno upotrebi osnovnog
sredstva
Uslovljena je stvarnim troenjem sredstava
Omoguava utvrivanje realne amortizacije

Nedostaci funkcionalnog sistema

Postoji mogunost da sredstvo bre ekonomski zastari nego fiziki

(kada se koristi metoda obrauna prema satima rada)
Osnovna sredstva se troe i kada nisu u upotrebi pod dejstvom
vremenskih faktora (zub vremena)
Ne obezbjeuju se sredstva za prostu reprodukciju sredstava

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

29

Kombinovani sistem obrauna

amortizacije
Realna,

racionalna amortizacija
Vodi rauna o intenzitetu koritenja osnovnog sredstva (rad u vie
smjena)
Koeficijent intenziteta koritenja osnovnog sredstva (i)
Obrazac za raunanje amortizacije je:

Oam ams i
Oam i
am
am
n
100
broj sati koritenja osnovnog sredstva
i
broj sati na osnovu koga se procjenjuje vijek trajanja
Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

30

Kombinovani sistem obrauna

amortizacije

Primjer 6: Neko osnovno sredstvo ima nabavnu vrijednost

600.000KM sa vijekom trajanja 5 godina, raunatog na bazi rada u
jednoj smjeni od 8 sati. Izraunati amortizaciju i amortizacionu
stopu ako sredstvo radi:
a) 8 sati dnevno
b) 12 sati dnevno
c) 4 sata dnevno

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

31

Kombinovani sistem obrauna

amortizacije
a.

am
ams

b.

am

am
120000
100
100 20%
Oam
600000

Oam
600000
i
1,5 180000 KM
n
5

ams

c.

Oam 600000

120000 KM
n
5

am
180000
100
100 30%
Oam
600000

Oam
600000
am
i
0,5 60000 KM
n
5
ams

am
600000
100
100 10%
Oam
600000

Vrijednost osnovnih sredstava i sistemi obrauna amortizacije

8
1
8

12
1,5
8

4
0,5
8

32

HVALA
NA PANJI
UPOTREBA
UMSKIH
RESURSA

umarstvo kao specifina ljudska djelatnost i korisnici umskih resursa

33