Drutvo i stanovnitvo

Drutvo je apstraktni pojam koji obuhvata drutvene odnose, system i strukturu institucija,
sistem vrednosti, porodicu, kulturu, drutveme grupe i zajednice. Nasuprot tome stanovnitvo
je pojam koji se odnosi na konktretni sadraj, tj. na skup pojedinaca ( stanovnika ) koji ive
na odreenom prostoru u odreenom vremenu i imaju odreene osobine. Sociologija
prouava drutvo, a demografija prouava stanovnitvo. Demografija je nauka o
stanovnitvu. Predmet demografije su precesi prirodnog (natalitet, mortalitet) i mehanikog
kretanja stanovnitva ( imigracija ) kao i structure ( osobine ) stanovnitva. Osnovni metod
demografije je statistika. Popis je osnovni izvor demografskih saznanja, pa su velika
sveobuhvatno detaljna istraivanja stanovnitva koje sprovodi drava ( statistiki zavodi ) na
celokupnoj svojoj teritoriji svakih 10 godina i to poetkom dekade. Tim putem se prikupljaju
sistematske informacije o veliini i osobinama ( strukturama ) stanovnitva, domainstva i
stanovanja, privrednim aktivnostima, naseljima i slino.
Demografska ( vitalna ) statistika je drugi vani izvor informacija o stanovnitvu koje takoe
prikupljaju i objavljaju statistiki zavod ali na godinjem nivou. U njima su sadrani podaci o
demografskim procesima: raanju, umiranju, sklapanju braka i razvodu, migracijama
( unutranjim ).
Natalitet oznaava process prirodnog obnavljanja stanovnitva koji nastaje udruivanjem
pojedinih dogaaja raenja, a izraava se na dva naina:
1.
Kao broj beba na100 stanovnika stradinom godine posmatrana
2.
Na 100 ena izmeu 15 i 49 godina ( ferilitet sposobnost raanja )

Mortalitet je negativnakomponenta kretanja stanovnitva. To je broj umrlih lica na 100 ( ivih )

sredinom godine. Njihova razlika ini prirodni prirataj stanovnitva.
Migracije ili mehaniko kretanje stanovnitva odnosi se na prostornu pokretljivost koja je
najee povezana sa drutvenom pokretljivou jer se ljudi obino sele u potrazi za boljim
ivotnim uslovima (ekonomske migracije). Pored njih postoje i prisilne migracije usled
drutvenih konflikta i ratova (izbeglice, interno naseljena lica i sl.), socijalne patologije
( krijumarenje ljudi ) ili prirodnih katastrofa. Zavisno od toga da li se prelaze dravne granice
dele se na:
Imigracije (useljavanje)
Emigracije (iseljavanje)
Osobine stanovnitvaizvodi se iz osobina pojedinava. To su distribucije stanovnitva prema
razliitim pojedinanim obelejima: biolokim ( starosno-polna struktura ), drutveno
ekonomskim ( brana struktura, struktura po zanimanju, po zaposlenosti... ) ili
kulturnoantropoloki ( etnika, prema obrazovanju, religiji, rasi ). Osnovna demografska
struktura je starosno**** koja je u osnovi svih ostalih struktura i bitno ute na njihov izgled.
Teorija demografske tranzicije formulisana je polovinom 20.veka na osnovu demografskog
razvitka severozapadne Evrope krajem 19.i u 19.veku kao troetapni model preobraaja
stanovnitva koji nastaje u vezi s procesima modernizacije i razvitka kapitalizma. Oznaava

prelaz reima visokih stopa nataliteta i mortaliteta na socijalnom, ekonomskom i racionalnom

reimu ****** stopa nataliteta i mortaliteta i niskog ili ak negativnog prirodnog prirataja
stanovnitva.
Populaciona politika se odnosi na konkretne praktine mere, akcije i progrese kojima se
demografske promene usmeravaju ka eljenom cilju. Sastavni je deo ostalih dravnih politika
tesno povezanih i drugim politikama vlade. Krajnji cilj je dostizanje optimalnog stanovnitva
to se moe postii kvantitativno ( odreena veliina populacije ) ili kvalitativno ( razvijanje
poeljnih osobina kod stanovnitva ) kao i dravnog razvoja.