T.C.

EVRE VE ORMAN BAKANLII

EVRE YNETM GENEL MDRL

DZENL DEPOLAMA VE TIBB ATIK BERTARAF TESSLER

LETME VE KONTROL KILAVUZLARI

NSAN 2010

ii

NSZ

lkemizde kat atk ynetim hizmetlerinde yaanan en nemli

problemlerden biri kendi temizlik ileri veya kat atk ynetim
iletmeleri olan ok sayda kk belediyelerin bulunmasdr. Bu
sistem, etkili ve ekonomik olmad gibi, maliyetlerin karlanamamas,
yeterli kaynak ve uygun teknolojinin bulunamamas ve genellikle de
uygun kat atk ynetim pratiklerinin hayata geirilmesinde ilerleme
kaydedilememesi gibi problemlere yol amaktadr.
Benzer evre sorunlarna sahip belediyeler tarafndan ortaklaa kurulan
Yerel Ynetim Birliklerinin uygulamalar; zaman ve kaynaklarn
daha verimli kullanm asndan nem tamaktadr. Ayrca, blgesel
kalknma politikalar kapsamnda, blgesel lekli evre sorunlarnn
zlmesinde de Hizmet Birlii Modelinin kullanlmas
ngrlmektedir.
Bakanlmz tarafndan yaymlanan mevzuatn uygulanmas
noktasnda yerel ynetimler teknik kapasitelerinin yetersizlii
nedeniyle zaman zaman sknt yaamaktadrlar.
Kat Atk Bertaraf Tesislerinin yaplmas ynnde almalarn ve
Birlik oluturma ilemlerini belirli bir aamaya getiren Belediye
Bakanlklar ile koordinasyonun artrlmas, yeterli ibirliinin
gelitirilmesi ve almalarn hzlandrlmas konularnda Belediye
Bakanlklar ile birlikte allmakta olup, her trl teknik destek
Genel Mdrlmzce salanmaktadr.
Bu kapsamda Atk Ynetimi Dairesi Bakanlmz koordinasyonunda
bir yl sren zel htisas Komisyonu alma raporlarnn klavuz
kitapk halinde baslarak yerel ynetimlerin kullanmna sunulmas
faydal grlmtr.
zel htisas Komisyonu almalar kapsamnda mesailerini ayran
Komisyon yeleri Prof. Dr. Ahmet DEMRe, Yrd. Do.Dr. Sami
GRENe, Dr. enol YILDIZa ve etin ZTRKe katklarndan
dolay teekkr ederiz.

ii

NDEKLER
Blm 1-Dzenli Depolama Klavuzu ....................................1-83
Blm 2-Tbbi Atklarn
Buharla Sterilizasyonu Klavuzu ........................85-102
Blm 3-Kontrol Klavuzlar ............................................103-119
Dzenli Depolama Tesisleri Uygulama Projeleri
Kontrol Klavuzu .........................................................105-111
Tbbi Atk Dzenli Depolama Tesisleri Uygulama
Projeleri Kontrol Klavuzu ...........................................113-119

ii

DZENL DEPOLAMA KILAVUZU

iii

iv

NDEKLER
Resimler Listesi...iv
ekiller Listesi..v
Tablolar Listesi...vi
1. Giri...1
2. Klavuzun Amac..2
3. Mevzuat.....2
4. Vahi Depolama...5
5. Dzenli Depolama....7
5.1. Dzenli Depolamada Gerekli n Ettler...8
5.2. Dzenli Depolama Tasarmn Parametreleri9
5.3. Alan Seimi10
5.4. Dzenli Depolama Sahasnda Bulunmas Gereken Ana
niteler ve Ekipmanlar..13
5.5. Dzenli Depolama Sahasnda Kullanlan Makineleri..13
6. ED Raporunun Hazrlanmas / Ruhsatlandrma.15
6.1. ED Raporu..15
6.2. Ruhsatlandrma.16
7. Saha Yapm...16
7.1. Hafriyat Alma16
7.2. Kil Tabakasnn Oluturulmas..17
7.3. Geomembran ve Uygulamas.19
7.3.1. Nakliye ve Sahada Depolama20
7.3.2. Ankraj Hendei20
7.3.3. Geomembran Serimi21
7.3.4. Geomembran Kaynaklar...22

7.4. Geotekstil Serimi..25

7.5. Drenaj Tabakasnn Oluturulmas...27
7.6. Sznt Suyu(Drenaj) Borularnn Yerletirilmesi...28
7.7. Sznt Suyu Ynetimi...31
7.8. letme Plannn Hazrlanmas..33
8. Saha letmesi.34

8.1 Atk Karlama35

8.2 Kantara Giri.37
8.3 alma Yzeyine Ulam ve alma Platformlar38
8.4 Atklarn Yerletirilmesi41
8.4.1 Atklarn Serilmesi41
8.4.2 Atklarn Doldurulmas42
8.4.3 Atklarn Sktrlmas.48
8.4.4 rt Malzemesinin Kullanm....50

8.5 Kantardan ve Gvenlikten k.51

8.6 Sznt Suyu Kontrol51
8.7 Yzey suyu Kontrol..51
8.8 Gaz Kontrol..52
8.9. Atklarn rtlmesi ve Alann Yeillendirilmesi.59
8.10 Saha Ekipmanlar62
8.11 Saha letmesi Prosedrleri..64
8.12. Dzenli Depolama sahalarnn letilmesi ve Sahalarda
oluan letme Problemleri.64
8.13. Depolama Tesisi Maliyet Analizini Oluturan Kalemler66
9. Bakm Programlar69
9.1 Tesis Ana Giri Kaps..69
9.2 Binalar.69
9.3 Kantar..69
9.4 Yangn Sndrme Cihazlar.70
9.5 Gvenlik Malzemeleri Takibi..70
9.6 Yzey Suyu Toplama Kanallar..70
9.7 Saha evre Yollar...70
9.8 Aydnlatma.70
9.9 it...70
9.10 Mazot Tanklar70
9.11 Depolama Sahas Makineleri..71
9.12 Bakm Program Listeleri.71
10. i Sal ve Gvenlii Yntemleri.71
10.1 ba Prosedr ve Eitimler.72
10.2 Kiisel Koruyucular ve Kiisel Emniyet72
10.2.1 Kiisel Koruyucular ve zellikleri72
10.2.2 Kiisel Koruyucular Malzemelerin Kullanmda Uyulacak
Esaslar74

vi

10.2.3 Kiisel Emniyet Kurallar...74

10.2.4 Yangndan Koruma ve Mdahale.75
10.2.5 Motorlu Aralar Konusunda Emniyet77

10.3 Salk Konusunda Tedbirler.78

10.3.1 Kazas ve Raporlanmas..78
10.3.2 zinleri.79

10.4 Depolama Alanlar Trafik Tedbir ve Uygulamalar79

11. Saha Koullar zleme Yntemleri.80
11.1 Dolum Planlarnn Takibi.80
11.2 Yzey Suyu Gzlemleri..81
11.3 Yeralt Suyu Gzlemleri....81
11.4 Sznt Suyu ncelenmesi...82
11.5 Atk sahas gazlarnn incelenmesi.82
11.6 Atk Miktar Kaytlar.82
11.7 Gelen Atn ncelenmesi.82
11.8 Yllk Hacim Deerlendirmesi.83

vii

RESMLER LSTES
Resim 1. Vahi Depolama.5
Resim 2. Vahi Depolama.6
Resim 3. Vahi Depolama Sonucu Oluan Gk(p Kaymas)...7
Resim 4 Dzenli Depolama Yaplm Alanlar..8
Resim 5. Dzenli Depolama Sahalarnda Kullanlan
Makineleri...14-15
Resim 6. Hafriyat almalar.17
Resim 7. Kilin Tesviyesi.18
Resim 8. Kilin Sktrlmas...18
Resim 9. Ankraj Hendei21
Resim 10. Geomembran Serimi..22
Resim 11. Geomembran Kaynak lemleri.22
Resim 12. Geotekstil Serimi26
Resim 13. Geoteksil Serimi Yaplm Sahann Genel Grnm...26
Resim 14. Drenaj Tabakas..27
Resim 15. Sznt Suyu Dren Borularnn Yerletirilmesi..29
Resim 16. Sznt Suyu Borularnn Kaynak lemleri30
Resim 17. 30 cm Drenaj Tabakasnn Oluturulmas.30
Resim 18 Kat Atk Dkmne Hazr Sahann Genel Grnm...31
Resim 19. rnek Gaz Toplama Bacalar.55
Resim 20. Metan Gaznn Flayer de Yaklmas.56
Resim 21. Metan Gazndan Elektrik Eldesi57
Resim 22. Son rts Tamamlanm Dzenli Depolama Alan.61

viii

EKLLER LSTES
ekil 1. Geomembran Kaynaklar23
ekil 2. Saha letme Prensipleri.35
ekil 3. Saha i Yol ve Platform En Kesiti40
ekil 4. Atklarn Dolgu Eiminin Yukarsna Doru tilerek
Serilmesi..43
ekil 5. Atklarn Dolgu Eiminin Aasna Doru tilerek
Serilmesi..44
ekil 6. Birinci kademede lk Tabaka Dolgu Kesiti45
ekil 7. Birinci Kademe Doldurduktan Sonraki Tipik Kat Atk
Dolgu Alan Kesiti...47
ekil 8. Kat Atk Dolgu Alan Kesiti..48
ekil 9. rnek Gaz Toplama Bacas ve Boru Kesitleri...54
ekil 10.Kat Atk Dolgu Alan Kesit Grnts60

ix

TABLOLAR LSTES
Tablo 1. Depolanan Atk Trne Gre Kil ve Geomembran
Kalnlklarnn Deiimi..19
Tablo 2. Atk Depolama Sahalarndaki Ekipmanlarn Verimlilii..63
Tablo 3. Kiisel Koruyucular ve Kullanm
mrleri..724

1. Giri
Artan nfusa bal olarak byyen tketim ihtiyac ve
ilerleyen teknolojik geliimin beraberinde getirdii evre
kirlilii, ayn yerkreyi paylaan tm insanlarn ortak
sorunudur. evre kirliliinin nemli bir blmn oluturan
kat atk(p) sorunu ise tm dnyada ve zellikle de Trkiye
gibi gelimekte olan lkelerde iyiletirilmesi gereken bir
sretir.
ncelikli ama kat atk oluumunu en aza indirmek ve
doal kaynaklarn optimum seviyede kullanlmasn
salamaktr. Oluan atk miktarn azaltmak amacyla kat
atklarn mmkn olduunca etkin yntemlerle geri
kazanlmas mmkndr. Geri kazanlamayan kat atklarn
ise alc ortama etkisinin en aza indirgenerek bertaraf
edilmesi gerekmektedir.
Kat atklarn bertarafnda gnmzde mekanik
biyolojik artma (MBA), yakma ve dzenli depolama metotlar
kullanlmaktadr. MBA prosesi son zamanlarda zerinde
younlalan bir proses olmakla beraber, bu prosesle ilgili
kanun ve ynetmeliklerdeki aklklar ve yeni bir teknoloji
olmasndan dolay bertaraf metodu olarak tercih edilmesinde
skntlar yaanmaktadr. Yakma prosesinin ok iyi bir iletme
sistemi gerektirmesi, yetimi eleman ihtiyac, atklarn belirli
bir yanma kapasitesine sahip olmas gereklilii, yanmadan
kaynaklanan emisyon ve kllerin kontrolnn zorluu ve
yatrm maliyetinin ok yksek olmasndan dolay zellikle
gelimekte olan lkelerde pek tercih edilememektedir. Kat
atklarn dzenli depolamaya gnderilmesi en yaygn olarak
kullanlan ve maliyeti en az olan bertaraf teknolojilerinden
birisidir. Ancak AB Direktiflerinde depolama sahalarna
gnderilecek kat atklarn muhtevasyla ilgili sk standartlar
ve yaptrmlar getirilmitir. Depolamaya gnderilecek kat

atklarn ierisindeki organik maddelerin mmkn olduunca

en aza indirilmesi, geri dntrlebilir maddelerin ayrlmas
gerekmektedir.

2. Klavuzun Amac
Gelimekte olan lkelerdeki birok belediyede dzenli
depolama uygulamalar ve adaptasyonu, gvenilir ve pratik
uygulamalarn gsterildii iyi bir rehber oluturulmad iin bir
takm aksaklklara uramaktadr. Dzenli depolama
metodunun akland, gerekli tanmlamalarn verildii ve
pratikte uygulanabilirlii kantlanm prosedrleri ieren bir
rehber klavuzun oluturulmas bu metodu uygulayan tm
belediye ve zel firmalar iin ok faydal olacaktr.
Teknoloji ve pratik uygulamalar ieren birka rehber
dokman halihazrda mevcut olmasna ramen, bu kaynak
dokmanlarn sadece spesifik bir takm blgeler esas alnarak
hazrlanm olmasndan dolay, bu tr dokmanlarn
uygulanmasnda skntlar yaanabilmektedir.
Bu rehberin amac, evsel kat atklarn dzenli
depolama yntemi ile bertaraf edecek belediyeler ve zel
firmalar iin, alan seiminden sahann kapatlmasna kadar
olan tm aamalar hakknda pratik ve uygulanabilir bilgileri
ieren rehber bir kitapk oluturmaktr.

3. Mevzuat
1982 Anayasas vatandalara, salkl ve dengeli bir
evrede yaama hakk tanm, evrenin gelitirilmesi, evre
salnn korunmas ve kirliliin nlenmesini devlet ve
vatandan bir grevi olarak tanmlanmtr.
Trkiyede evre koruma politikas esas olarak 1983
ylnda yrrle konulan 2872 sayl evre Yasas ve bu

yasaya gre hazrlanm tzk, ynetmelik ve teblilerden

oluur. Bu nedenle de 2872 Sayl Yasa Trkiyedeki hem
evre ile ilgili kkl ve dorudan yasal almalarn balangc
hem de evre koruma politikasnn temel erevesi olarak
kabul edilir.
Trkiyede kat atklarn 2872 sayl evre Kanunu ve
bu kanun uyarnca yrrle konmu ynetmeliklere gre
depolanmas, tanmas ve bertaraf edilmesi gerekir. Ayrca
1593 sayl Umumi Hfzshha Kanunu, 1580 sayl Belediyeler
Kanunu ve 3030 sayl Belediyeler Hakkndaki Kanun
hkmleri de geerlidir.
Bu klavuzun hazrlanmasnda Mart 2009 tarih
itibariyle yrrlkteki mevcut yasal durum dikkate alnmtr.

evre Kanunu (2872)

evre Kanununun 8. maddesi gerei; her trl atk
ve art, evreye zarar verecek ekilde, ilgili Ynetmeliklerde
belirlenen standartlara ve yntemlere aykr olarak dorudan
ve dolayl biimde alc ortama vermek, depolamak, tamak,
uzaklatrmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktr.
Belediye Kanunu (5393)
Madde 14e gre, Belediye, imar, su ve kanalizasyon,
ulam gibi kentsel alt yap; coraf ve kent bilgi sistemleri;
evre ve evre sal, temizlik ve kat atk; zabta, itfaiye, acil
yardm, kurtarma ve ambulans; ehir ii trafik; defin ve
mezarlklar; aalandrma, park ve yeil alanlar; konut; kltr
ve sanat, turizm ve tantm, genlik ve spor; sosyal hizmet ve
yardm, nikh, meslek ve beceri kazandrma; ekonomi ve
ticaretin gelitirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptrr.

Bykehir Belediyesi Kanunu (5216)

Madde 7ye gre:

- Srdrlebilir kalknma ilkesine uygun olarak evrenin, tarm

alanlarnn ve su havzalarnn korunmasn salamak;
aalandrma yapmak; hafriyat topra, moloz, kum ve akl
depolama alanlarn, odun ve kmr sat ve depolama
sahalarn belirlemek, bunlarn tanmasnda evre kirliliine
meydan vermeyecek tedbirler almak; bykehir kat atk
ynetim plnn yapmak, yaptrmak; kat atklarn kaynakta
toplanmas ve aktarma istasyonuna kadar tanmas hari kat
atklarn ve hafriyatn yeniden deerlendirilmesi, depolanmas
ve bertaraf edilmesine ilikin hizmetleri yerine getirmek, bu
amala tesisler kurmak, kurdurmak, iletmek veya ilettirmek;
sanayi ve tbb atklara ilikin hizmetleri yrtmek, bunun iin
gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, iletmek veya ilettirmek;
deniz aralarnn atklarn toplamak, toplatmak, artmak ve
bununla ilgili gerekli dzenlemeleri yapmak bykehir
belediyelerinin,
- Bykehir kat atk ynetim plnna uygun olarak, kat
atklar toplamak ve aktarma istasyonuna tamak ile ve ilk
kademe belediyelerinin
grev, yetki ve sorumluluklar arasndadr.

Belediye Gelirleri Kanunu (2464)

Belediye Gelirler Kanununun 97. maddesi gerei;
kirleten der prensibiyle atk reticilerinin atk ynetimi
hizmetlerine katlm salanmaktadr. (TV)

Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii

14.3.1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede

yaymlanan, Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 5. Blm
dzenli depolamayla ilgili hkmleri dzenler.
Evsel ve evsel nitelikli endstriyel kat atklarn
ncelikle geri kazanlmas esastr. Geri kazanmann ekonomik
ve teknik olarak mmkn olmamas halinde, atklar evre
salnn korunmas, kat atk hacminin azaltlmas, ksmen

enerji veya kompost elde edilmesi amacyla termal veya

biyolojik ilemlere tabi tutulur. Ancak termal veya biyolojik
ilemlere elverili olmayan veya bu ilemler sonucu yan rn
olarak ortaya kan atklarn depolanmas zorunludur.

4. Vahi Depolama
Kat atklarn herhangi bir altyap ve saha
almalarnn yaplmad bir alana geliigzel bir ekilde
dklerek bertaraf edilmesi yntemine vahi depolama ad
verilmektedir. Vahi depolamaya ilikin fotoraflar Resim 1 ve
Resim 2de verilmitir.

Resim 1. Vahi Depolama

Resim 2. Vahi Depolama

Vahi depolamada koku kirlilii, yzey suyu kirlilii,
yeralt suyu kirlilii, atklarn evreye dalmas ve kirliliin
atklardan beslenen canllar tarafndan yerleim blgelerine
tanmas gibi sorunlar olumaktadr.
Vahi depolama sahalarnda, yer seimine zen
gsterilmemi, zemin ettleri yaplmam, geirimsizlik
tabakas ina edilmemi, atklar kontrolsz olarak
dklmtr. Vahi dkm sahalarnda her zaman yangn ve
kayma (gk) riski mevcuttur (Resim 3). Ayrca kesif kokular
ve salksz ortamlar mevcuttur.

Resim 3. Vahi Depolama Sonucu Oluan Gk

(p Kaymas)

5. Dzenli Depolama
Dzenli depolama; kat atk sznt sularnn ve depo
gaznn olumsuz etkilerini kontrol altna alnaca, szdrmazlk
ve gaz kontrol sisteminin yaplm olduu alanlara, kat
atklarn evre problemleri oluturmayacak ekilde kademeli
olarak zemin zerinde depolanarak bertaraf edilmesidir.
Dzenli depolamaya ilikin fotoraflar Resim 4te verilmitir.

Resim 4. Dzenli Depolama Yaplm Alanlar

Bir
dzenli
depolama
tesisinin
tasarmnda
mhendislik esaslarnn dikkate alnmas gerekir.

5.1. Dzenli Depolamada Gerekli n Ettler

Dzenli depolama tesislerinin tasarm iin yaplacak n
ettler aadaki gibidir:

Herhangi bir ehir iin alternatif depolama alanlar ilgili

meslek gruplar uzmanlarndan oluan bir komisyonca
aratrlmaldr.
Depolama yerleri, jeoloji, yeralt suyu, yerst suyu,
geoteknik, deprem mhendislii ve dier parametreler
asndan dikkatle ett edilmelidir.
evresel Etki Deerlendirilmesi yaplmaldr.

5.2. Dzenli Depolama Tasarmn Parametreleri

Dzenli depolama tasarmnda dikkate alnacak parametreler
unlardr.
Dzenli depolamaya kabul edilmeyecek atklar
Dzenli depolama yaplacak sahann yaps
Yaklam yollar,
Toprak hareketleri,
Sahann hazrlanmas,
Sznt sularnn toplanp artlmas,
Depo gazlarnn toplanp ileme tabi tutulmas,
Depo taban ve st tabakalar,
Ana bina ile yardmc bina ve tesisler.
Dzenli Depolama Tasarmnn Genel artlar
Dzenli depolama sahalarnn says az olmaldr.
Yeralt sularn kontrol iin kontrol kuyular almaldr.
Heyelana
yol
aabilecek
uygulamalardan
kanlmaldr.
Yollar her trl hava artlarnda ara trafiine elverili
olmaldr.
Alt yap tesisleri, artma tesisleri dhil, planlanmaldr.
Alan trafik balants, yol ve kpr balantlar yk
snrlar asndan uygun olmaldr.
Depolama tesisi etraf tel itle evrilmeli ve sahaya
giri kontrol altnda tutulmaldr.

Dzenli deponun tabannda ynetmeliklere uygun bir

szdrmazlk tabakas bulunmaldr.
Gaz toplama borular ile pasif veya aktif yntemler
kullanlarak gazlar kontrol edilmelidir.
Depolama tesisi evresinde yaplacak hendeklerle
drenaj salanmaldr.
Depo tesisine girite beki kulbesi ve kantar
bulunmaldr.
Depo tesisi iinde tesisin byklne uygun ekilde
idare ve iletme binalar olmaldr.
Depolama yerini terk eden aralarn tekerlekleri ve
evresi ykanp temizlenmelidir.
p zerindeki nihai rt tabakas, suyu geirmeyen
katmanlardan olumaldr.
Deponun st yzeyinin eimi yeterli olmaldr.
Tehlikeli atklar evsel atklarn depoland tesise kabul
edilmemelidir.
Deponun son seviyesine ulam ksmlarnda
yeillendirme ve aalandrma yaplmaldr.

evresel Etki Deerlendirmesi almas sonunda

uygun olduu belirlenen bir dzenli depolama yeri iin
yukarda belirtilen konularda detayl bilgi, maliyet ve haritalar
ieren planlar ve projeler hazrlanmaldr

5.3. Alan Seimi

lkemizde ou belediyede evsel kat atklar;
Ak arazide,
Yerleim alanlarna ok yakn sahalarda,
Deniz, gl ve dere yataklarnda depolanmaktadr.
Oysaki Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinde kat
atk depo tesislerinin yer seimi ve depo tesisleri ile ilgili
detayl bilgiler verilmektedir.

10

Evsel ve evsel nitelikli endstriyel kat atklar ve

artma amurlarn dzenli olarak depolamak amacyla
ina edilen depo tesisleri, Bakanlk veya ilgili
belediyeler tarafndan ime suyu temin edilen ve
edilecek olan yzeysel su kaynaklarnn korunmas ile
ilgili
olarak,
karlan
ynetmeliklerde,
p
dklemeyecei ve depolanamayaca belirtilen
koruma alanlarnda kurulamaz. (Madde 24)
Depo tesisleri, en yakn yerleim blgesine uzakl
1000 metreden az olan yerlerde ina edilemez. Ancak,
depo tesislerinin evresinde tepe, yn ve
aalandrma gibi tabii engeller varsa mahalli evre
kurullarnn karar ve gerektiinde Bakanln uygun
gr ile, bu mesafeden daha az olan yerlerde de
ilgili belediye ve mahallin en byk mlki amirliince
depo kurulmasna msaade edilebilir. (Madde 24)
Takn riskinin yksek olduu yerlerde, heyelan,
ve erozyon blgelerinde, ime, kullanma ve sulama
suyu temin edilen yeralt sular koruma blgelerine kat
atk depo tesislerinin yaplmasna msaade edilemez.
(Madde 24)
Bu alanlar iletmeye aldktan sonra iskna
almayacak ekilde planlanr ve etraflarna bina
yaplmasna msaade edilmez. (Madde 24)

Depo tesisleri aada belirtilen zellikleri tamaldr

:(Madde 25)
Evsel ve evsel kat atk zelliindeki endstriyel atklar
ile bunlarn atk su artma amurlarn depolamak
zere ina edilen depo tesislerinin asgari kapasiteleri,
nfusu 100.000'den kk olan yerleim blgelerinde
10 yllk depolama ihtiyacn karlayacak ekilde,
nfusu 100.000'den byk olan yerlerde 500.000 m
olarak planlanr.

11

Depo tesisine ulam ve depo i yollarnda gei her

trl hava artlarnda mmkn olacak ekilde
dzenlenir.
Planlanan depo tesisi bir itle evrilir.
Depolama sahasnda kirlenen araba tekerleklerinin
yollar ve caddeleri kirletmemesi iin, tekerlekleri
temizleyecek teknik tedbirler alnr.
Depo tesisi giriinde, girii kontrol altnda tutmak,
gelen kat atklar muayene etmek, tartmak amac ile
gvenlik kulbesi, iletme odas, kantar ve binas
bulunur.

Dzenli Depolama iin Uygun Araziler

Kurak, tuzlu, susuz, orak ve dk verimli araziler,
ok az rn veren topraklar,
inde su olmayan maden, ta, kum, akl ve kil
ocaklar,
Maden ocaklar zerinde zamanla ortaya kan ve
zerine inaat yaplamayan knt arazileri,
Yeralt suyunu kirlenme asndan tehdit etmeyen
yerler,
Deniz kenarnda orak, ekime elverisiz, zaman
zaman deniz altnda kalabilen yerler (Tabanda ve
seddede szdrmazlk katmanlar yaplmas artyla),
Takn sahalar dndaki yerler,
Konutlara 1 kilometre, hava alanlarna 3 kilometre
mesafede ve daha uzakta bulunan yerler.
Dzenli Depolama iin Uygun Olmayan Yerler
me suyu temin edilen veya edilecek olan havzalar,
Sel ve takn tehlikesi bulunan yerler,
Heyeln ve tehlikesi olan yerler,
Tabiat koruma ilemlerinin uyguland yerler,
Halkn mesire ihtiyacna ayrlm alanlar,

12

Meskn blgelerin depolama yerinden geen hkim

rzgrlarn altnda kald yerler.

5.4. Dzenli Depolama Sahasnda

Gereken Ana niteler ve Ekipmanlar

Bulunmas

Yer alt suyunu ve sznt suyunu izlemek zere

alacak sondaj kuyular,
Depo sahas etrafndaki it ve yzeysel drenaj sistemi,
Depo tabannda oluturulacak sznt suyu toplama ve
artma sistemi (veya uygun bir artma tesisine nakil
sistemi),
Tesise girie ait yaklam yollar, tesis ii kalc ve
geici yollar; kpr ve menfezler,
Elektrik, su, doalgaz, telefon, ime suyu ve atk su
sistemi ve artma tesisleri; dier alt yap tesisleri,
Giri kantar ve gvenlik binas,
dare binas,
Garaj ve tamir atlyesi, teknik servisler,
Tesis knda ara tekerlek ykama nitesi,
Yangn sndrme tertibat,
lk yardm seti,
Trafik iaretleri,
Aralar (buldozer, ykleyici, skreypr, greyder, tanker,
kamyon, ekskavatr, su pompalar, kompresr,
jeneratr, kiisel gvenlik donanm, yangn sndrc
v.s)
Radyasyon lm sistemi.

5.5. Dzenli Depolama Sahasnda Kullanlan

Makineleri
Dzenli depolama sahalar iin gerekli i makineleri ve
ekipman,
plerin ksa mesafe iinde tanmalar, ezilip,
paralanp sktrlmalarn,

13

Daha sonra zerlerinin rt topra ile rtlmesini

salayacak nitelik ve sayda olmaldr.

Orta ve byk lekli depolama tesislerinde rt

toprann tanmas iin ayrca paletli veya lastik tekerlekli
ykleyici, damperli kamyon, skreyper gibi i makineleri
gereklidir.
Depolama tesislerinde ekskavatr, rt topran
sulayp sktrmak zere tanker, sktrmal ve sktrmasz
silindir, kei aya silindir, greyder ve kepeli ekskavatr
kullanlr. Ayrca su pompalar, kompresr, jeneratr, yangn
sndrcler vb. kullanlmaktadr. Depolama sahalarnda
kullanlan i makinelerine ait fotoraflar Resim 5te verilmitir.

14

Resim 5. Dzenli Depolama Sahalarnda Kullanlan

Makineleri

6.
ED
Raporunun
Ruhsatlandrma

Hazrlanmas

6.1. ED Raporu
evresel
Etki
Deerlendirmesi
(ED);
gerekletirilmesi planlanan projelerin evreye olabilecek
olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz
yndeki etkilerin nlenmesi ya da evreye zarar vermeyecek
lde en aza indirilmesi iin alnacak nlemlerin, seilen yer
ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek deerlendirilmesinde
ve projelerin uygulanmasnn izlenmesi ve kontrolnde
srdrlecek almalar ifade eder.

15

ED
Raporu;
evresel
Etki
Deerlendirme
Ynetmeliinin EK-I listesinde yer alan veya Bakanlka
"evresel Etki Deerlendirmesi Gereklidir" karar verilen bir
proje iin belirlenen zel formata gre hazrlanacak raporu
ifade eder (ED Ynetmelii, 2008)

6.2. Ruhsatlandrma
Evsel ve evsel nitelikli endstriyel kat atk ve artma
amurlar depo tesisine inaat ruhsat vermeye;
Belediye hudutlar ve mcavir alan snrlar dnda
kalan yerlerde mahallin en byk mlki amiri,
Belediye hudutlar ve mcavir alanlar iinde kalan ve
bykehir belediyesi olan yerlerde bykehir
belediye
bakanl,
dier
yerlerde
belediye
bakanlklar, yetkilidir.
Ancak bu idareler Kat Atk Depo Tesisine depolama
ruhsat vermeden nce gerekli tm bilgi ve belgelerle
birlikte nfusu on bine kadar olan yerlerde Mahalli
evre Kurulu'na, nfusu on binden yukar olan
yerlerde ise Bakanla mracaat ederek bu
makamlarn uygun grn almak zorundadr.

7. Saha Yapm
Yer alt suyu, toprak, hava ve genel evrenin
kirlenmesini nlemek amacyla depolama alannn alt
yapsnn dzenlenmesi gerekmektedir. Depo taban yer alt
suyunun maksimum seviyesine en az 1m ykseklikte
olmaldr.

7.1. Hafriyat Alma

Planlanan proje kapsamnda sahann hafriyat
almas yaplr. Yaplacak hafriyat miktar seilen sahann
konumu ve byklne de bal olarak deiir. Depo
tabannn yer alt suyuna mesafesi de hafriyat srasnda

16

dikkate alnmas gereken bir parametredir.

almalar Resim 6da gsterilmitir.

Hafriyat

Resim 6. Hafriyat almas

7.2. Kil Tabakasnn Oluturulmas

Depo tabanna; sktrlm kalnl en az 60 cm olan
kil veya ayn geirimsizlii salayan doal ya da yapay
malzeme serilir. Bu malzemelerin geirimlilik katsays (1.10-8)
m/sn den byk olamaz. Az atlakl kaya zeminlerde ise bu
deer 1.10-7 m/sn olarak alnr (Kat Atklarn Kontrol
Ynetmelii, Madde 26/2). Depolanan atk trne gre kil ve
geomembran kalnlklarnn deiimi Tablo 1de verilmitir.
Depolamadan kaynaklanan sznt suyunu sistemli bir
ekilde kontrol altna almak iin depolama taban szdrmazl
geoteknik ynden en nemli aamadr. Killi topraklarn
kolayca bulunmas geirimsizlik tabakas uygulanmasn
yaygn hale getirmektedir. Killi topraklarn geirgenliini
etkileyen faktrler; sktrma metodu, sktrma enerjisi, kilin
nem ierii, kilin topak bykl ve toprak katmanlar
arasndaki ban derecesidir (Resim 7 ve Resim 8).
Killi topraklarn atlaklarn kendi kendilerine kapatma
zellii ve taban rtsnn tm kalnl boyunca delinmesi
zor oluu kil taban rtsnn avantaj olarak saylabilir.

17

Resim 7. Kilin Tesviyesi

Resim 8. Kilin Sktrlmas

18

Tablo 1. Depolanan Atk Trne Gre Kil ve Geomembran

Kalnlklarnn Deiimi
HDPE Geomembran
Depolanan Kat
Kil Szdrmazlk
Geirimsizlik Tabaka
Atk Tr
Kalnl
Kalnl
Evsel Kat Atk
60 cm
2 mm
Tbbi Atk
150 cm
2,5 mm
Tehlikeli Atk
90 cm
2,5 mm
Pratik uygulamada;
Hafriyat alnm sahaya 15-20 cm kalnlnda
aamal olarak -drt tabaka halinde paletli ak
kepeyle kil serilir (30cm kalnlnda iki kademeli
olarak da kil serilebilir).
Serilen kil, ierisindeki topak eklindeki paralarn
azaltlmas,
sznt
suyu
yollar
oluumunun
engellenmesi ve olas oturmalarn minimize edilmesi
iin kompaktr ve titreimli silindir ile sktrlr.
Yeterince sktrlamayan, zayf ya da kebilen
ksmlar kartlp yeri uygun ekilde doldurulur.
Kaplanacak btn yzeyler dz olmal, yabanc ve
organik maddeden, kesici madde ve molozdan
arndrlm olmaldr. Su birikintilerine ve ar neme
msaade edilmemelidir.
Kildeki nem oranna gre sulama yaplr (% 20-30 ise
normal nemde).
Toplamda 60 cm kil ykseklii elde edilene kadar
yukardaki ilemler tekrar edilir.
Kil zerine serilecek olan malzemenin zarar
grmemesi iin greyderle alan dzeltilir.

7.3. Geomembran ve Uygulamas

me ve kullanma suyu havzalarnn uzun mesafeli
koruma alannda ina edilecek dzenli depo sahas
tabannda, sktrlm kalnl 60 cm. olan kil tabakasnn

19

zerine, kalnl 2 mm olan yksek younluklu polietilen folye

(HDPE) serilir. Serilecek folyenin younluu 941-965 kg/m3
arasnda
olmak
zorundadr.(Kat
Atklarn
Kontrol
Ynetmelii. Madde 26/2).
Geomembran, kimyasal maddelere kar yksek
diren gsterdii, ekme mukavemeti yksek, geirgenlii
dk, delinme ve atlamalara kar son derece dayankl
olduu iin szmalara kar stn bir koruma oluturmaktadr.
Kat atk dolgu alanlarnda zemin taban rts olarak
kullanlmaktadr. HDPE yaklak 2-10 metre geniliinde
rulolar halinde,140-190 metre uzunluklarnda retilir.
Kalnlklar 2 ile 8 milimetre arasnda deimektedir.

7.3.1. Nakliye ve Sahada Depolama

Geomembran rulolarnn zarar grmelerini engellemek
iin uygun ekilde ambalaj yaplmal ve yklenmelidir.
Geomembran delinmeden, kirden, yadan, sudan, nemden,
amurdan, mekanik anmadan, ar scaktan ve dier
zararlardan korunacak ekilde depolanmaldr.

7.3.2. Ankraj Hendei

Ankraj hendekleri geomembran serilmeden nce
uygulama projelerinde gsterildii biimde kazlmaldr.
Hendek keleri hafife yuvarlatlarak, geomembrann
hendekle
birletii
yerlerde
keskin
kvrlmalardan
kanlmaldr. Ankraj hendei dolgu malzemesi ile
sktrlmaldr (Resim 9).

20

Resim 9. Ankraj Hendei

7.3.3. Geomembran Serimi

Sahadaki ekipman yada aletler, geomembran tama
ve kullanm srasnda, yada baka sebepler ile geomembrana

21

hibir zarar vermemelidir. Geomembran zerinde alrken

sigara iilmemeli, geomembrana zarar verecek ayakkab
giyilmemeli ve baka faaliyetlerde bulunulmamaldr (Resim
10 ve Resim 11).

Resim 10. Geomembran Serimi

Resim 11. Geomembran Kaynak lemleri

7.3.4. Geomembran Kaynaklar

Onaylanm kaynak metodu, otomatik makine ile
fzyon kayna veya ekstrzyon kaynadr. Kaynaklar
mmkn olduunca eve paralel olarak dzenlenmelidir.

22

eve dik kaynaklardan kanlmal, kelerde ve geometrik

ekilli ksmlarda, saha kaynaklar en aza indirgenmelidir.
Tabandaki T kaynaklar ev topuuna 1,5 metreden daha
yakn olmamaldr. Kaynaklar en az krkln ve balk
aznn oluaca ekilde dzenlenmelidir (ekil 1)

ekil 1. Geomembran Kaynaklar

Kaynak Ekipmanlar
Fzyon (hot shoe) kaynak makinesi
Ekstrzyon kaynak makinesi
Yksek hzl grinder ( talama aleti )
Scak hava bloweri
Vakum testi ekipman
Kaynak kayma ve syrlma testleri iin saha
tensiometresi ve test numunesi kesme ekipman
Hava basnc testi iin ekipman
Rulo ama ekipman
Gerekli elektrik kablolar ve dier aletler
Saha kaynaklarnn Testleri
Vakum Testi ve test iin yaplmas gereken ilemler:
Bindirmenin fazlalk ksmlar kesilecektir.
Vakum kutusu izleme penceresi, conta yzeyleri
temizlenecek, kaak olabilecek yerler kontrol
edilecektir.

23

Geomembran zeri yaklak 30cm x 120cm ( kutu

boyu kadar) bir erit halinde kpkl solsyon ile
slatlr.
Kutu slatlan ksmn zerine yerletirilir ve bastrlr.
Vakum motoru altrlr ve vakum kutusunun
geomembran emmesi salanr.
Kaan olmad kontrol edilir.
Yaklak 15 sn sre ile izleme penceresinden sabunlu
solsyonda
kabarcklarnn
varl
aratrlarak
geomembran incelenir.
Eer 15 saniyelik srede kabarck grlmez ise vakum
motoru kapatlr ve membran serbest braklr. Kutu
15cm test edilen ksma tarlarak bitiik ksma getirilir
ve ilem tekrarlanr.
Kabarck grlen tm alanlar iaretlenmeli, onarlmal
ve tekrar test edilmelidir.

Hava Basnc Testi ve test iin yaplmas gereken ilemler:

Test edilecek kaynan bir ucu kapatlr.
ne ya da onaylanm basn besleme aleti, ift dikili
fzyon kayna ile oluturulan kanaln kapatlm
ucundan sokulur.
Hava
kanalnn
tamamen
temiz
olduunun
grlebilmesi iin pompa ile hava baslr.
Kanaln dier ucu da kapatlr.
Hava pompas ile 25-30 psilik(1.75-2.10 at) bir basn
verilir, vana kapatlr ve kanal iindeki basn iki dakika
iinde dengelendikten sonra, basn yaklak 5 dakika
tutulur.
Basn kayb 4 psi (0.28 at ) aarsa ya da basn
sabitlemez ise hatal yer bulunur, onarlr ve tekrar
test edilir.
ne ya da onaylanm basn besleme aleti karlr,
kanaln ular alr.

24

Bozuk ve hatal kaynaklarn onarm ileri:

Kk delikler ekstrzyon kayna ile kapatlarak
onarlabilir. Eer delik 6 mm den bykse
yamanmaldr.
Yrtklar yama yaplarak onarlacaktr. Yama eer ev
zerinde ya da bir gerilme blgesinde ise ve keskin bir
ucu
varsa
buras
yama
yaplmadan
nce
yuvarlatlarak yrtn ilerlemesi engellenmelidir.
Geni delikler, prz ve ham maddenin iyi
dalmamasndan dolay oluan bozukluklar ile
herhangi bir yabanc maddeden dolay kirlenmi yerler
yamanacaktr.
Yamanacak HDPE geomembran yzeyi, onarmdan
en fazla 10 dakika nce temizlenmeli ve talanmaldr.
Kalnln % 10 undan fazlas alnmamaldr.
Kaynaklama, talamann balad yerden itibaren
balatlmaldr ve daha nceki kaynak yerine en az 5
cm bindirme yaplmaldr. Mevcut bir exturzyon
kaynann zerine tekrar ekstrzyon kayna
yaplacak ise eski kaynak yzeyi talanmaldr.
Yamalar yuvarlak ya da oval biimde olmaldr ve
hatal ksmn kenarn en az 15 cm amaldr. Tm
yamalar kullanlan geomembran ile ayn kalnlkta ve
yapda olmaldr. Tm yamalar, geomembran zerine
yerletirilmeden nce al grinder ile talanarak
kenarlar eimli hale getirilmelidir. Yamalar ancak
onaylanm yntemlerle uygulanabilir.

7.4. Geotekstil Serimi

Geotekstil, yksek blgesel yklere dayankldr.
Gzenek yaplar suyun geiine msaade ederken silt veya
kum gibi ince taneli malzemeleri tutar. Geotekstillerin zel
yaps filtrenin tkanmasn nlemekte ve geomembrann zarar
grmesini engellemektedir. Geotekstil serimi Resim 12de,

25

geoteksil serimi yaplm sahann genel grnm Resim

13te verilmitir.

Resim 12. Geotekstil Serimi

Resim 13. Geoteksil Serimi Yaplm Sahann Genel

Grnm

26

7.5. Drenaj Tabakasnn Oluturulmas

Depolama alannda oluan sznt sular aada
verilen drenaj sistemleri ile toplanabilir:

Alan Drenaj Sistemi

Mineral maddeden tekil edilen szdrmazlk
tabakasnn inaatndan hemen sonra kalker oran %30dan
kk, akl filtreden tekil edilen alan drenaj sistemi
yaplmaldr. Alan drenaj sistemi, szdrmazlk tabakasn
yamur
erozyonu
ve
gne
nlarna
kar
korumaktadr(Resim 14).

Resim 14. Drenaj Tabakas

Boru Drenaj Sistemi
Bu sistemde sznt suyu borularla toplanmaktadr.
Borularla drenaj yaplmas halinde dahi alan drenajnn terk
edilmesi uygun deildir. Kuvvetli saanak yalarda, gneli
havalarda mineral tabaka korunamamaktadr. Boru drenaj
sisteminde, borularn tkanma durumu sz konusudur ve
temizlenmeleri zordur.

27

Birleik Drenaj Sistemi

Alan drenaj ile boru drenajnn birlikte kullanld
sistemdir. Drenajn en salkl yaplabilecei sistemdir. p
suyu drenaj iin depolama sahalarnda yaplacak mhendislik
almalar;
Drenaj
amal
granler
materyal
(akl)
kullanlmaldr. Temiz ve yuvarlak ekilli akl
kullanlmaldr.
Tabann dikey istikamette eimi minimum %2
olmaldr.
Taban yanal eimi minimum %1 olmaldr.
Yksek poroziteli drenaj tabakas tekil edilmelidir
Byk hacimli ve filtre stabilitesi olan malzeme
kullanlmaldr.
Drenaj borular aras mesafe uygun olmaldr.
Drenaj tabakas zeri uygun atkla minimum 2m
kalnlnda rtlmelidir.
Paralel toplama hatlar oluturulmaldr.
Boru ap 150 mmden byk olmaldr
Drenaj tabakas kalnl >30 cm olmaldr.
Boru istikametleri, depo artlarnda oluacak
basnlara gre dizayn edilmelidir.

7.6. Sznt Suyu(Drenaj) Borularnn Yerletirilmesi

Geirimsiz hale getirilen taban zerine dren borular
denerek sznt sular bir noktada toplanr. Hidrolik ve statik
olarak hesaplanmas gereken drenaj borularnn ap
minimum 150 mm ve minimum eimi % 1 olmaldr. Dren
borular, mnferit borular eklinde, yatayda ve deyde kvrm
yapmadan dorusal olarak depo sahas dna karlr. Depo
tesisi knda kontrol bacalar bulunur. Ayrca dren borular
evresinde kum ve akl filtre yerletirilmelidir. Bu filtrenin
boru srtndan itibaren ykseklii minimum 30 cm olmaldr.

28

Sznt suyu dren borularnn yerletirilmesi Resim 15te,

sznt suyu borularnn kaynak ilemleri Resim 16da, 30 cm
drenaj tabakasnn oluturulmas Resim 17de ve kat atk
dkmne hazr sahann genel grnm Resim 18te
verilmitir.

Resim 15. Sznt Suyu Dren Borularnn Yerletirilmesi

29

Resim 16. Sznt Suyu Borularnn Kaynak lemleri

Resim 17. 30 cm Drenaj Tabakasnn Oluturulmas

30

Resim 18 Kat Atk Dkmne Hazr Sahann Genel

Grnm
Boru seiminde istenilen kriterler:
Saha iersinde kalan ksmlar 1/3 dolu, 2/3 delikli
kesite sahip olmaldr.
Borular i basnca deil d basnca dayankl olmaldr.
Boru et kalnlna dikkat edilmelidir. ( HDPE PN 10
gibi)

7.7. Sznt Suyu Ynetimi

Sznt suyu kat atklarn iinden szlerek birtakm
kimyasal, biyolojik ve fiziksel olaylara maruz kalarak oluur.
Kat atklarn iinden szlen sznt suyu, kat atklarn
muhtevasndan kaynaklanan ok saydaki element ve bileii
ierir. Sznt suyu zellii; kat atk bileenleri, depo ya,
depo alannn hidrojeolojik durumu, depo iindeki fiziksel,
kimyasal ve biyolojik aktiviteler, kat atktaki su miktar, s, pH,
redox potansiyeli, stabilizasyon derecesi, kat atk depolama
ykseklii, depolama sahasnn iletilmesi ve iklim artlarna

31

gre deiir. Bunlarn iinde en nemlisi atk bileenleridir.

Organik ve inorganik bileenlerin biyolojik, kimyasal ve fiziksel
prosesleri genel olarak sznt suyu karakterini belirler. Yksek
miktardaki organik maddeler iin en nemli proses biyolojik
prosestir. norganik atklarn znrl de sznt suyu
kompozisyonu iin nemlidir. Atk bileenleri ve reaksiyon
rnleri depo iinde szlerek sznt suyu iinde eriyik veya
gaz olarak dar kar. Deiik bileenlerin azalmas,
tkenmesi ve redox potansiyeli, pH, slfitler, iyonik kuvvet gibi
kimyasal evreden dolay da atk ve sznt suyu
kompozisyonu zamanla deiir.
Kat atk depolama alanna geri devrettirilen suyun
miktar maddelerin eriyebilirlii ve mikrobiyal paralanmay
etkilediinden sznt suyu kalitesini etkiler. Dk hzl
filtrasyonda, anaerobik mikrobiyolojik aktivite sznt suyu
organik madde konsantrasyonunu azaltan nemli bir faktrdr.
Fakat yksek debili akmlarda ise znebilir organikler ve
hatta mikrobiyal hcreler yksek debili sznt suyu ile dar
srklenebilirler. Bu gibi durumlarda mikrobiyolojik aktivite,
sznt suyu kirletici konsantrasyonlarnn azalmasnda fazla
bir rol oynamaz.
Depolanan atktaki su muhtevas ve dardan depoya
giren su miktar (yamur suyu, yzeysel sularn ve yeralt
sularnn depoya szarak girmesi), sznt suyu oluumunun iki
nemli kaynadr.
Dzenli depolama alanlarnda p sznt suyu
oluumu sahaya giren su miktaryla (yamur vb) doru
orantldr.
Depolama sahalarnda oluacak sznt suyu
miktar blgedeki yamur ve buharlama miktarna, dolgu
srasnda sktrmann ekline bal olarak deimektedir.
Sznt suyu miktarn tam olarak tespit etmek zordur. nk,

32

Evsel atklar heterojendir ve blgelere bal olarak

deiiklik gsterir.
Byk hacimli ve tam olarak temsili numune almak
zordur.
Bu konuda yeterli standart yoktur.
Atklarn zellikleri zamana ve iletmeye bal olarak
ayn depolama sahasnda bile farkllk gstermektedir.
Sahada lmleri takip eden personelin konuyla ilgili
tecrbe ve eitimi lm sonularn etkilemektedir.

Yamur suyu, yzeysel ak, evaporasyon ve

evapotranspirasyon, nihai rtden szma, kat atn su tutma
kapasitesi ve gaz retiminde tketilen su miktar (isel
tketim) sznt suyu miktarna etkili olan parametrelerdir.
Sznt suyu miktar, literatrde 2-5 m3/ha/gn, fiili durumda
15-35 m3/ha/gndr.
Sznt suyu karakteri, zehirlilik potansiyeli, dearj
alternatifleri, artma derecesi, artlabilirlik almalar, iletme
ve maliyet artma sistemi seimini etkileyen en nemli
parametrelerdendir.
Dnyada p sznts suyu deiik yntemlerle
bertaraf edilmektedir. p sznt suyunun depolama
sahasna veya saha yaknnda zel olarak hazrlanan
sahalara geri devrettirilmesi, sznt sularnn merkezi atksu
artma tesisine nakledilerek artlmas ve biyolojik+ileri artma
teknolojileri sznt suyu artmnda kullanlan yntemlerdir. Bu
teknolojiler sznt suyu kapasite ve zelliine gre tercih
edilebilir.

7.8. letme Plannn Hazrlanmas

Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine gre depolama
sahasn ileten kurum veya kurulularca iletme plan

33

hazrlanma gereklilii belirtilmitir. Kat atk depolama

sahalarna iletme plan hazrlanmasyla, hem sahann
maksimum atk alabilecek ekilde etkin planlanmas hem de
tesisin planl ekilde iletilmesi salanr. Hazrlanan iletme
planlarnda;
alanlarn grev, sorumluluk ve yetkinlikleri,
ve ii gvenlii,
Bakm programlar,
Acil eylem planlar,
Saha izleme koullar,
evresel etki kontrolleri ve
Atk kabulnden bertarafna kadar geen tm
srelerde
iletme
ve
uygulama
esaslar
vurgulanmaktadr.

8. Saha letmesi
Dzenli depolama sahasnn belli prensiplere gre
iletilmesi iletmenin verimliliini dolays ile baarsn
arttracandan ok nemli bir husus olarak karmza
kmaktadr. Saha genel iletme prensipleri hiyerarik olarak
aadaki ekilde sralanabilir. (ekil 2)

34

Atk Karlama
Kantara Giri
alma Yzeyine Ulam
alma Yzeyine Dkm
Atklarn Yerletirilmesi
Sznt Suyu Kontrol
Yzey Suyu Kontrol
Gaz Kontrol
Atk Nakliye Aralar
ekil 2. Saha letme Prensipleri

8.1 Atk Karlama

Kat atklarn dzenli depolama sahasna geliigzel
boaltlmasn nlemek iin, depolama sahasnda genel giri
ve atk tama ara girilerinde belirli giri iaretleri
bulunmaldr. Gvenlik sorumlusu/ kantar sorumlusu genel
girii kontrol etmeli ve yetkisiz ara trafiini nlemelidir.
Dzenli depolama sahalarna insan ve evre saln
korumak amacyla;
Svlarn ve sv atklarn,

35

Akcl kayboluncaya kadar suyu alnmam artma

amurlarnn,
Patlayc maddelerin,
Hastane ve klinik atklarnn,
Hayvan kadavralarnn,
Depolama esnasnda ar toz, grlt, kirlenme ve
kokuya sebep olabilecek atklarn,
Radyoaktif madde ve atklarn,
Tehlikeli atk snfna giren kat atklarn,
Ambalaj atklarnn,
depolanmas
yasaktr.
(Kat
Atklarn
Kontrol
Ynetmelii. Madde 22)
Atk getiren aralar girite kantar grevlisi tarafndan
atk tr kontrol edilerek tartm ilemi iin kantara alnmaldr.
Denetlemenin amac kazalar nlemek, kat atklarn yetkisiz
olarak kartrlmasn nlemek, sahada depolanmas
mmkn olmayan atklarn tespitini salamak ve sktrma ve
rt yerletirme ilemleri iin kullanlan alandaki ekipmann
kapasitesini aan bir oranda atk boaltm yaplmasn
nlemektir.
Bu
hususta
aadakiler
gz
nnde
bulundurulmaldr.

Denetimler belgelenerek dosyalanmaldr.

Tesis personeli tehlikeli atk tanmlamas ve sahaya
alnabilecek atklar konusunda eitilmi olmaldr.
Tehlikeli atn ve depolanmas yasak olan atklarn
bulunmas zerine, gvenlik grevlisi veya kantar
sorumlusu yk izole etmeli ve ynetime bildirimde
bulunmaldr.

Dardan getirilen gnlk rt malzemesi kantarda

tartlp kayd tutulduktan sonra gnlk rt depolama
sahasnda depolanmaldr.

36

Atk pil depolama alanna getirilen atklarn sahaya

kabul iin de yukardaki yntem uygulanmaldr. Atk kabul
ilemleri, kantar grevlisinin atk pil konteynerini sahaya
almadan nce kontrol etmesiyle balamaldr. Sahaya kabul
edilen atk pil konteyneri kantar grevlisi tarafndan tartldktan
sonra ieri alnmaldr. Sahaya gelen tehlikesiz endstriyel
atklar, analiz raporlarnn istenmesi ve uygunluk raporu
alnmasndan sonra sahaya kabul edilmelidir.

8.2 Kantara Giri

Atk depolama sahasnda depolanan atn hacmi ile
ilgili kaytlar olmadan, atn ton bana maliyetini belirlemek
mmkn deildir. Hacim verileri ayn zamanda doldurma
ileminin ilerlemesini denetlemek ve doldurma alan
kullanmn projelendirmek iin de kullanlmaktadr. Sahaya
giren tm atklar kontrol altna alnmaldr. Atk hacmi ile ilgili
en iyi veriler doldurma alanndaki kamyonlar tartmak suretiyle
elde edilmektedir. Bu nedenle atk depolama tesisinde kantar
sistemi kullanlmaldr. Kantar kullanm ve veri toplama
sistemi aadaki gibi olmaldr:

Tesisteki kantar grevlisi kantar binas zerindeki

trafik klarn kullanarak aracn girmesi gereken
kantar srcye gstermelidir.
Ara kantara alnarak dolu tartm yaplmal, tartm
yaplan aralar iin ilgili formlar doldurulmal ve tonaj
bilgileri aylk olarak arivlenmelidir.
Kantar zerinde sabit olarak bulunmas gereken ve
otomatik olarak alan radsyasyon kontrol cihaz ile
atklara radyasyon testi yaplmaldr. Test sonucuna
gre radyasyonlu kan atklar sahaya alnmamaldr.
Kantara alnan atklar numune alma personeli
tarafndan gzle incelenmeli ve beyan edilen atk cinsi

37

olup olmad kontrol edilmelidir. Ayrca pheli olan

atklardan numune alnarak analize gnderilmelidir.

8.3 alma Yzeyine Ulam ve alma Platformlar

Trafiin ynlendirilmesi alma yzeyinin uzanda
geliigzel kat atk boaltlmamasna ve kazalarn
nlenmesine yardmc olmaktadr. Trafik; iaretler, engeller
veya her ikisinin bileimi ile ynlendirilebilmektedir. Aralarn
alma yzeyinin st blgesinde mi yoksa alt blgesinde mi
boaltma
ilemi
yapaca
saha
tasarmna
gre
belirlenmelidir.
Ara atk dkm sahasna ulatnda saha sorumlusu
tarafndan karlanmaldr. Gerekli onaylara baklmal ve
uygun olarak dkm yaplabilmesi iin ara srcs
ynlendirilmelidir. Atn beyan edilenden farkl trde atk olup
olmad kontrol edilmelidir. Byle bir durum sz konusu ise
atn boaltlmasn engelleyerek tesis sorumlusuna haber
verilmelidir. Herhangi bir sorun olmamas durumunda atk
dkm uygun yere yaplmaldr. Sahada alan yetkili ve
sorumlu personel; atn sahada evraklarnn kontrolnden,
boaltlmasndan ve ara dkm sahasndan ayrlana kadar
olan tm ilemlerinden sorumludur. Saha sorumlusu operatr
ve dier yardmc elemann sevk ve idaresini, atn boaltm
ve depolanmas esnasnda gerekli malzemelerin teminini ve
kullanmn salamaldr. Acil durumlarda (yaralanma veya
aracn batmas, bozulmas) ilk mdahale yaplmal ve ilgili
birimlere haber verilerek gerekli Kazas Tutana Formu
doldurulmaldr.
Sahada yangn kmas durumunda saha sorumlusu
ilk olarak alan makinalar ve kiileri ortamdan
uzaklatrmal, gvenlie haber vermeli ve sahada bulunan
yangn sndrme tpleri ile yangn ekibi gelene kadar ilk
mdahalenin yaplmasn organize etmelidir.

38

Atklarn hcrelere doldurulmas eimin yukarsndan

aaya doru olduundan aralarn hcrelere atk boaltm
depolama alannn stnden olacaktr.
Aralarn dolgu yaplan blgeye ulamalarnn
salanmas iin saha ii yollar yaplmaldr. Aralarn atk
boaltmalar iin de ara younluuna cevap verebilecek
byklkte dkm platformu yaplmaldr. Yol ve platformlar
kat atk dolgu alan zerinde yaplacandan stabilite
salamak amacyla kaln toprak tabakas ve iri krma ta
kullanlmaldr. Ar tonajl aralarn her trl hava artlarnda
rahatlkla dkm yapabilmeleri iin saha ii yol ve
platformlarn yapmna azami dikkat gsterilmelidir.
Dkm alannda oluturulan platformlar sayesinde
alma yzeyi oluturulmakta ve atk dkm platformlar
yardm ile yaplmaktadr. Atn dklecei alana 1- 1,5 m
yksekliinde bir platform yaplmaldr (ekil 3). Kamyonlar
platformun u noktasndan pleri aa dkmek suretiyle
platformu ykseltirler ve platform belli seviyelere ulatnda
kompaktr ile sktrlarak platform seviyesine kadar
doldurulur. Bu sayede platform toporafyann elverdii lde
ilerlemektedir. Atk miktarna bal olarak platformlar
hazrlanr. Platformlarn oluturulmasnn aamalar;

Saha iletme planna uygun yol gzergahnn

belirlenmesi, (saha ii yollarn daha uzun sre
kullanlmas iin yol gzergah depolama alannn
kenarnda ev stnde seilmelidir.)
Platform iin uygun alann belirlenmesi, (yol yaplacak
blgenin stabil bir zemin olmad, aerobik ve
anaerobik faaliyetlerin srekli devam ettii dolaysyla
lokal kmelerin ve deformasyonlarn olaca dikkate
alnarak.)

39

Gzergah belirlendikten ve kotu tespit edildikten

sonra depolama alanna gelen moloz, inaat atklar
gibi atklar yol gzergahnda kullanlmaldr. Bu
malzemeler kullanlarak yolun kotu ve eimi ayarlanr.
Eer yeterli moloz ve inaat at yoksa toprak serilir
(1-1,5 m ykseklikte) ve sktrlr.
Platform iin gelen malzemenin artnameye
uygunluunun kontrol edilmesi,
Aralarn malzeme dkm iin ilgili alana
ynlendirilmesi,
Ocak ta ve krma ta malzemenin alana yaklak 50
cm civarnda serilerek sktrlmas ve tesviye
edilmesidir.
Yaplan saha ii yollarn srekli bakm yaplmaldr.

ekil 3. Saha i Yol ve Platform En Kesiti

Depolama sahasnda imal edilen platformlarn ilgili
talimatnda belirtilen artlara uygun olarak hazrland kayt

40

altna alnmaldr. Nihai durumdaki p eimleri %3 civarnda

olacak ekilde dkm yaplmaldr.

8.4 Atklarn Yerletirilmesi

8.4.1 Atklarn Serilmesi
alma yzeyinin tam boyutu ynetmeliklerde
belirtilmemitir. Ancak depolama alanlarnda pn, mmkn
olan en kk uygulama alanna boaltlmas uygun bir
yaklamdr. alma yzeylerinin kk tutulmasnn
avantajlar ise;

Rzgar ve yamura maruz kalmay minimize eder,

gnnn sonunda daha az rt malzemesine ihtiya
duyulur ve
Daha dk ekipman kullanm giderleri salar.

Dkm ve serim yaplacak alann boyutu aadakiler

gz nne alnarak belirlenebilir:
Alnan gnlk atk miktar,
Kullanlan saha ekipman (atn dkm, serimi,
sktrlmas vs. iin) says,
Dolum plan.
Hazrlanacak saha dkm planna gre saha
sorumlusu dkm sahasna dkm yapan kamyonu sahadan
kartmal ve sahada kullanlan ekipmann operatrn
ynlendirerek atn serilmesini salamaldr.
Atk alndktan sonra saha sorumlusu gzetiminde
operatr at gevek katmanlar halinde (derinlik olarak 50
cmi gemeyecek ekilde) pratik olarak mmkn olan en
azami younlukta sktracak ekilde datmaldr. Saha

41

sorumlusu gzetiminde operatr, ilk kaldrmada alt katmana

hasar verebilecek hibir nesne yerletirmemelidir.

8.4.2 Atklarn Doldurulmas

Depolama sahalarnda kat atklar yaygn olarak
hendek metodu, alan metodu ve hcre metodu kullanlarak
doldurulmaktadr.
Hendek metodu, yeralt suyu seviyesinin yksek
olduu alanlarda az miktarda atk depolanacandan ve
doldurulacak atk hacmi kadar kaz yaplacandan ok
ekonomik bir yntem deildir.
Alan
metodu
daha
ok
doal
ukurlarda
uygulandndan ar miktarda sznt suyu olumaktadr.
Ayrca iletilmesinde kontroln ok zor olmas sebebiyle tercih
edilen yntem deildir.
Hcre metodunda kat atklar daha nceden
hazrlanm, alanlara depolanr. zellikle son yllarda,
ekonomik ve emniyetli olmas sebebiyle, hcre metodunun
kullanm olduka yaygnlamtr. Hcreleme metoduyla atk
doldurulmasnda dnyadaki yaygn teknik, ekil 4de
grld gibi atklarn dolgu eiminin yukarsna doru
(rampa ynetimi) itilerek serilmesidir. Bu dolgu yntemi atn
mmkn olan en iyi biimde sktrlmasn salayacaktr.

42

ekil 4. Atklarn Dolgu Eiminin Yukarsna Doru tilerek

Serilmesi
Ancak lkemizin atk muhtevas dolgu eiminin
yukarsna doru itilerek serilmesine uygun deildir.
Atklarmzn organik atk oran ve su muhtevas fazla olmas
i makinelerinin rampa yukar atk serilmesini engellemektedir.
Dolaysyla bu yntem lkemizde dolgu eiminin yukarsna
doru deil aasna doru serme eklinde uygulanmaktadr.
Atklarn dolgu eiminin aasna doru serilmesi
ekil 5te grlmektedir. Bu zorunluluk baz maliyetleri
beraberinde getirmektedir. Atklarn hcrelere doldurulmas
eimin yukarsndan aaya doru olduundan aralarn
hcrelere atk boaltm depolama alannn stnden olacaktr.
Bu durum saha ii yol ve platform gereksinimini
dourmaktadr.

43

ekil 5. Atklarn Dolgu Eiminin Aasna Doru tilerek

Serilmesi
Atk depolama almalarnn belirli snrlar iinde
gerekletirilebilmesi iin, her kademede atklar snrlar
belirlenmi bir dizi atk hcresine depolanacaktr. Bu yntem
mobil ekipmanlarn ve toprak rtsnn verimli bir ekilde
kullanlmasn ve atk sevkiyat trafiinin etkili bir biimde
ynetilmesini salayacaktr.

Hcrelerin bykl sahaya gelen atk miktarna

bal olarak yzey alannn minimum dzeyde
kalmasn salayacak ekilde olmaldr.
Hcrelerin alt ksmna sznt sularnn toplanmasn
salamak amacyla geici sedde yaplmaldr.

Taban rts serilmi hcre alannn ilk blmnn

tamamna serilecek ilk atk tabakasnn kalnl 2 metre
civarnda olmaldr. lk atk tabakasnn iinde alttaki taban
rtsne ve sznt suyu toplama sistemine zarar verebilecek,
byk ktleli cisimler, uzun tahta paralar, borular ve benzeri
keskin maddeler bulunmamaldr. Sahaya gelen atklar

44

incelenmeli ve sadece hcre tabanna ilk atk dolgusu olarak

kullanlmaya uygun atklara izin verilmelidir. Atk boaltlrken,
seilirken ve sktrlrken taban rtsne zarar vermemeye
dikkat edilmelidir. Taban rts sisteminin btnlnn
korunmas iin ilk atk tabakas fazla sktrlmayabilir.
Atklar yukardan aaya doru serileceinden i
makinelerinin dorudan szdrmazl salanm taban
zerinde almalar nlenerek taban tekilinin zarar grmesi
nlenecektir. lk atk tabaka dolgusu ekil 6 da grlmektedir.

ekil 6. Birinci kademede lk Tabaka Dolgu Kesiti

45

Dolgu hcreleri gnlk atk miktar tahminlerine gre

atk boaltlan yzey alannn minimum dzeyde
kalmasn salayacak byklkte olmaldr.
Tm kaz alanna ve btn evlere taban rts serilip
yeni banket yapldnda kaldrlacak olan kuaklama
banketin bir miktar ilerisine kadar serilmelidir.
LFT, her gn kat atk dolgu alannda almalarn
srd yzeye serilen p ve gnlk rt tabakasdr.

Hcre tabannn tamamlan ksmnn ilk p tabakas

serildikten sonra, bu tabakann zerine ilave p tabakalar
serilecektir. lk olarak eimin st tarafndan yaplan platforma
atk boaltlr. Dozerler vastasyla 50-60 cm tabakalar halinde
atk muhtevasna bal olarak dikey/yatay oran 1/3 veya 1/4
olacak ekilde atklar serilir. Serilen atklar kei ayak elik
silindirli kompaktrlerle sktrlr. Her serme ileminden
sonra mutlaka sktrma yaplmaldr. Kompaktrler at
paralayp
optimum
younlukta
sktracak
ekilde
kullanmaldr.
Atklar sktrlrken aadaki amalara uygun hareket
edilmelidir:
Atk younluu mmkn olduunca artrlarak mevcut
bo alanlarn optimum ekilde kullanlmas,
Gnlk rt ihtiyacnn en aza indirilmesi,
Haere, sinek ve bceklerin istilas nedeniyle
oluabilecek problemlerin azaltlmas,
Anaerobik
faaliyetlerinin hzlanmas ve atk
stabilizesinin salanmas,
Atklarn serilmesi ve sktrlmas tabaka kalnl
yaklak 5 metre kalnla ulancaya kadar srdrlr.
Hcreleme yntemiyle kat atk dolgu ilemi ayrntl olarak
ekil 7 ve ekil 8de grlmektedir.

46

ekil 7. Birinci Kademe Doldurduktan Sonraki Tipik Kat Atk

Dolgu Alan Kesiti

47

ekil 8. Kat Atk Dolgu Alan Kesiti

8.4.3 Atklarn Sktrlmas

Sktrma, doldurma alannn iletilmesi ile ilgili
sorunlardan pek ounun azaltlmas bakmndan son derece
nemli bir unsurdur. Faydalar aadaki gibidir:

pteki byk boluklar ortadan kaldrlaca iin

daha az rt kullanlr,
Daha kk bir blgeye daha fazla atk
yerletirilmesine imkan verir,
Dolaysyla doldurulan blgelerdeki nihai yerletirme
miktar azalacaktr,
pn rzgrdan savrulma miktarn azaltr,
Yzey sularnn ak desteklenir,

48

Doldurma alanna giren ve sznt suyu retim

potansiyelini (bileenlerine ayrlm atk, bakteri ve
dier tehlikeli maddeleri ieren sv) etkileyen ya
miktarnn etkisini azaltarak daha az geirgenlikte
dolgu maddesi oluturur.

Operatr sktrma talimatnda belirlenen ekipman

kullanmal ve ekipman en az drt kere atk yzeyinin
stnden geirmelidir. Optimum sktrma aadaki
yntemlerin kullanlmas ile elde edilebilmektedir;

Eim: Kamyon tipi ekipmanlar, atklar 3:1

(yatay:dey)
oranndaki
bir
eim
zerinde
tandnda daha etkin ekilde alrlar. Bu yzden
nihai durumda p yzeyi eimleri 3:1 olacak ekilde
tasarlanmtr. Ekipman arlnn bir kamyon yzeyi
alan zerinde younlamasn salar. Sktrcnn
tasarm arln hali hazrda daha kk bir yzey
zerinde younlamas nedeniyle dz yzeyde en
etkin sktrma meydana gelmesini salar.
S Katmanlar: Atk 50 cmden fazla olmayan
kalnlktaki katmanlarda sktrlmaktadr. Atklar
tanrken, dozer kepesinin yerden 60-100 cm yukar
kalkmas sonucu byk atk istifleri yaylabilmektedir.
Dolum ve sktrma almalarnda saha tasarm ile
belirlenmi
yksekliin
geilmemesine
dikkat
edilmelidir.
Geiler: Optimum sktrma 3 ile 5 kez arasnda atk
zerinde allarak elde edilir. Sahada operatrlerinin
tm atk yzeyinden 4 kez gemesini salamak
gereklidir.

49

8.4.4 rt Malzemesinin Kullanm

Tamamlanan her blmede atk zerine gnlk rt
tabakas yerletirilmelidir. Bu rtnn amac:

Hastalk tayclar azaltmak: Sinek yumurtalar

topran 15 cm iinde ortaya kamaz. Bu, ayn
zamanda fareler ve kular iin de caydrcdr.
p yn denetimi: alma saatlerinden sonra
hibir p akta kalmaz.
Yangn denetimi: p iinde younlaan gaz gnee
maruz kaldnda dier atklar tututurabilir. Gnlk
muhafaza ayn zamanda havadaki oksijeni de kontrol
eder ve blmeler arasnda bir yangn bariyeri
oluturur.
Kokular azaltmak: Toprak rt biyofiltre grevi
grerek kokuyu azaltr.
Boaltmay hzlandrmak: Yzey suyunun p yzeyi
ile dorudan temasn engelleyeceinden yzey
sularnn rt tabakas zerinden akmasn salar ve
pn iine szmasn nemli lde engeller.
Bitkilerin yetimesi iin ortam salamak: p
yzeyinin nihai olarak kapatlmasndan sonra
yeillendirilmesinde belli kk boyundaki bitkilerin
kullanlmasna imkan tanr
Sznt sularnn ve gazlarn hareketini kontrol etmek

Kullanlan rt tabakas sahadan temin edilebilir.

Gnlk rt malzemesi saha iinde muhafaza edilmeli,
sahada dkm yapldktan sonra i makineleri ile serilmelidir.

50

8.5 Kantardan ve Gvenlikten k

Kantar personeli tarafndan gerekli
yapldktan sonra aracn bo arl tartlmaldr.

kontroller

8.6 Sznt Suyu Kontrol

Dzgn alan bir sznt suyu toplama sistemi elde
etmek iin aadaki tedbirler alnmaldr:
Tkanmay nlemek iin drenaj tabakas zerine
geosentetik filtre dokusu veya baka uygun bir
malzeme yerletirilmeli,
Sznt suyu borular sistemin dzgn boaltm ve
tkanmamas iin uygun ekilde yaplmal,
Borularn eimi en az yzde 1 olmal,
Sistem i inceleme, temizlik ve bakma uygun ekilde
tasarlanmal,
Kk bir alanda optimum sktrma salamak,
Tm alanlar zerinde yeterli miktarda gnlk rt
kullanmak,
En uygun yzey suyu denetimini yapmak,
Erozyonu denetlemek,
Kk szntlar ortaya kt takdirde, eer kayna
tespit edilirse toprakla kaplayarak nlemektir.

8.7 Yzey suyu Kontrol

Yzey suyu kontrol, depolama sahasnn bakm
asndan nemli bir faktrdr. Denetlenmedii takdirde, ar
miktarda ya ve dier keltiler alana girecek ve sznt suyu
oluumuna neden olacaktr. Yzey suyu kontrol iin
aadaki yntemler kullanlabilir:
Yzey suyu, drenaj hendekleri ya da banketleri
kullanlarak saha dna uzaklatrlabilir.

51

Dz bir tesviye ve st rts kaplama; suyun daha

hzl sahadan uzaklamasn salamakta ve p iine
szan su miktarn azaltabilmektedir.
Denetlenmeyen yzey suyu erozyona yol aabilir.
Erozyon
denetimi
iin
de
aadaki
yntemler
kullanlmaktadr.
Bitki yetitirilmesi (geici, uzun vadeli ve nihai koruma
iin gereklidir),
Kalc veya geici drenaj hendekleri ina edilmesi,
Erozyon meydana geldiinde, daha fazla rt
malzemesi eklenmekte ve alanlar, belirlenen rt malzemesi
derinliini korumak iin eimli hale getirilmektedir.

8.8 Gaz Kontrol

Dzenli depolama sahas iindeki atk ayrrken,
atklardan gaz ortaya kmaktadr. Atklar hem kendilerinden
kaynaklanan svlar ile kimyasal reaksiyona girerek, hem de
ortamda doal olarak oluan bakterilerin ve dier mikroplarn
hareketi ile ayrr. Organizmalar, atkta bulunan organik
maddelerden esas olarak aadakilerden oluan bileiklere
doru znerek beslenirler:

CO2(karbondioksit): Karbondioksit; suda yksek

dzeyde znr, karbonik asidi meydana getirir,
metal konserve kutularndan demiri ve kalsiyum ieren
maddelerden kireci zer, suyun sertliini artrr
(yeralt suyu dhil), kokusuz ve renksizdir.
CH4(metan): atktan yukar doru veya atmosfere,
borulara ya da binalarn iine doru en az direnli yolu
izler ve suda ok iyi znmez, patlaycdr, kokusuz,
renksiz ve tatszdr.
Hidrojen slfr: suda eridiinde ve su ierisinde erimi
oksijenin varlnda koku karr (rk yumurta

52

kokusu) ve tad ktdr; slfr oksidize olduunda

tatsz ve kokusuz slfr ve slfatlar oluturur.
NH3 (amonyak)
H2O (su)
VOC ler

Sahada periyodik gaz lmleri yaplarak gaz lm

raporlar oluturulmaldr. Depo ktlesinde havasz kalan
organik maddenin, mikrobiyolojik olarak ayrmas sonucu
evreye yaylarak, patlamalara, zehirlenmelere neden
olabilecek, metan gaz arlkl olmak zere karbondioksit,
hidrojen slfr, amonyak ve azot bileikleri yatay ve dey
gaz toplama sistemi ile toplanr. Gaz bacalarnn yapm amac
ileriye dnk enerji dnm ve depolamadan kaynaklanan
gazlarn kontrol altna alnmas, yangn v.b risklerin minimize
edilerek pasif kontrol salamaktr. Gaz bacas yapmnda
140 cmlik HDPE delikli boru, elik hasr (5*15 cm) ve akl
veya benzer amac temin eden dier malzemeler kullanlr.
ekil 9da gaz toplama bacas ve boru kesitleri, Resim 19da
rnek gaz toplama bacas resimleri verilmitir.

53

ekil 9. rnek Gaz Toplama Bacas ve Boru Kesitleri

54

Resim 19. rnek Gaz Toplama Bacalar

Depolama sahalarnda gaz oluumu atn iinde
bulunan aadaki parametrelere baldr.

Biyolojik olarak hzl ayrabilir maddelerin miktar

(nebati atklar, hayvan lleri vb.)
Biyolojik olarak yava ayrabilir maddelerin miktar
(kat rnleri, tekstil, ahap vb.)
Biyolojik
olarak
ayramayan
maddelerin
miktar(metaller, plastikler, seramikler vb.)
Dier inert maddeler. (toprak, kmr kl vb.)
Depolama sahalarnda oluan biyogaz genelde %55
metan, %45 karbondioksitten olumaktadr. Gaz oluumu ile
ilgili deerlendirmeler, kullanlabilecek depo alan gaz
retiminin depo alannn fiilen iletildii dnem sresince ve
buna ilaveten 10-20 yl boyunca gerekletirilebileceini
gstermektedir
Gerek retim mr, kullanlacak depo gaz elde etme
sisteminin verimine ve iletme parametrelerine bal olacaktr.

55

Depolama sahalarnda oluacak gaz miktarlarn belirlemek

amacyla kullanlan baz teorik metotlar aada sralanmtr.

zgl gaz yntemi

Tabasaran modeli
Scholl Canyon modeli
SCS mhendislik modeli

Dzenli depolama alanlarndan elde edilen depo

gazlar iki ekilde kontrol altna alnabilir:
1- Pasif Kontrol: Oluan metan gaznn flayerde
yaklmas (Resim 20)

Resim 20. Metan Gaznn Flayer de Yaklmas

2- Aktif Kontrol: Oluan metan gazndan elektrik elde
edilmesi (Resim 21)

56

Resim 21. Metan Gazndan Elektrik Eldesi

Kat atk depolama alanlarnda kurulacak gaz ynetim
sisteminin tasarmnda aadaki unsurlar dikkate alnmaldr.

57

Depo gaz toplama sistemi, atk depolama hcresinin

her ynne doru, yaklak 50m aralklarla, dzenli bir
ebeke halinde yerletirilmi dikey gaz kartma
kuyularndan olumaldr. Gaz bacalar depo dahas
son blmleri son seviyelerine ulap kapatlrken,
kademeli olarak planlanmaldrlar. Depo sahas dikey
gaz bacalar, depo sahasnn her bir blm
tamamlandka uzatlabilecek balant dirsekleriyle
birbirine
balanmaldr.
Gaz
bacalar
aklla
evrelenmi delikli borulardan olumaldr.
Depo gaz toplama sistemi, depolama sahas nihai
rt ve son kaplama sistemi altnda bulunan hendekler
ierisinde yatay ebekeler halinde denmelidir.
Depolama sahas evresinde muhtemel gaz
kaaklarnn tespiti amacyla pasif kontroll gaz
kuyular almaldr.

Kat atk depo gaz, gmlen atn iindeki btn

oksijen aerobik organizmalarca yok edildikten sonra
anaerobik ayrmaya maruz kalmasyla oluan bir rndr.
Anaerobik bakteriler, metabolik bir rn olan ve hacminin
yarsndan ounu metan gaznn ve geri kalann
karbondioksitin oluturduu bir gaz karm retirler. Bu
bakteriler sellozlu maddeler gibi atn iindeki (yiyecek at
gibi) dier organik maddeleri de rtebilirler. Bu durum,
btn kat atk dolgu alanlarnda grld zere yzeyin
byk lde oturmasn salar. Depo gaz topraa szp
kapal yerlerde birikebilir. Bu gibi durumlarda depo gaz uygun
ekilde kontrol altnda tutulmazsa tehlike yaratabilir.
Kat atk depolama sahalarnda kurulan dhili gaz elde
etme sisteminin grevi, depo alannda gaz olutuu anda
toplayp kartmak ve bylece bitiikteki arazilere kontrolsz
gaz kaaklarn en aza indirerek enerji kazanmn en st
dzeye kartmaktr. Dhili gaz elde etme sistemi depo alan
st kapak rtsnn altnda yer alacak bir gaz toplama

58

sistemi ve atk iindeki dey kuyulardan oluacak bir

sistemden olumaldr.
Dzenli Depolama standartlarna gre depolanan
evsel atklar oksijensiz ortamda zamana bal olarak fermante
olmakta ve kalorifik deeri yksek %50-60 orannda metan
CH4 ieren p gaz (LFG-depo gaz) retmektedir. Bu gaz
toplanarak gaz motorlarnda yaklmakta ve elektrik enerjisine
dntrlmektedir.
Evsel atklardan enerji eldesi sadece yenilenebilir
enerji uygulamas olmayp, ayn zamanda kan gazn direk
atmosfere karmas engellenerek doal alc ortamlara
getirecekleri kirlilik yklerinin ortadan kaldrlmas anlamna
gelmektedir. kan p gaz karbondioksite gre 21 kat daha
fazla kresel snma potansiyeli olan metan iermekte, bu
gazn toplanarak dorudan atmosfere karmas yerine
yaklarak elektrik retilmesi ile de emisyon azaltm salanm
olmaktadr.

8.9. Atklarn rtlmesi ve Alann Yeillendirilmesi

zellikle tek vardiya alan sahalarda uuabilecek
maddelerin rzgrla srklenmesinden, kemirgenlerden,
tayc hayvanlardan, haerelerden ve kokudan kaynaklanan
sorunlar nlemek iin btn ak atk yzeyleri her gnn
sonunda 15 cm kalnlnda bir gnlk toprak rt tabakasyla
rtlmelidir. Gnlk rtnn salad faydalar aadadr:
Rzgrda uuabilecek atklarn evreye yaylmasnn
nlenmesi
Kokunun kontrol altna alnarak azaltlmas
Tayc hayvanlarn mikrop tamasnn engellenmesi
Kontrol d yaplabilecek ayklamann nlenmesi
Sivrisineklerin remesinin azaltlmas
Kontrolsz depo gaz szmalarnn nlenmesi

59

Atk tabakalarnn hava ile temas kesilmesi sebebiyle

anaerobik faaliyetlerin hzlanmasna ve atklarn ksa
srede stabilize olmasna katk salanmas
Geirimsiz alt tabaka zerine hcreleme metoduyla
sktrlarak serilen kat atklar yaklak 1metre ykseklie
eritiinde zerine 30 cm yksekliinde bir kumlu toprak
tabakas serilir. Kumlu toprak hava almay ve kat atklar
arasndaki sv akna engel olmad iin tercih edilmelidir.
stenilen depolama yksekliine kadar ilem devam ettirilir.
Atk ykseklii iletme plannda belirtilen maksimum
ykseklie ulatnda atn zerine projesinde belirtilen nihai
kapama tabakas ina edilir. Bu tabakann st eimleri %5
ile %15 arasnda olacak ekilde yaplmaldr. Bu tabaka yeil
alanlarn oluturulmasna imkn salayacak kalitede ve yeterli
kalnlkta bitkisel toprak iermelidir (ekil 10).

ekil 10.Kat Atk Dolgu Alan Kesit Grnts

60

Bitkisel toprakla rtlen sahada, yamur sularnn

szmasnn engellenmesi, yangn tehlikesinin azaltlmas,
atmosfere gaz knn engellenmesi ve alann baka amal
kullanmna msaade edilmemesi iin bitkilendirme almas
yaplmaldr (Resim 22).

Resim 22. Son rts Tamamlanm Dzenli Depolama

Alan

61

st rt bitkilendirmesinde en nemli faktr bitki

kklerine uzun sre su temini iin uygun rt malzemesi
kullanmdr.

8.10 Saha Ekipmanlar

Dzenli depolama sahalarnda kullanlacak ekipmann
seiminde aadaki hususlar dikkate alnmaldr:

Malzemenin Tanmas: Gereken hacim, tanan rt

malzemesi mesafesi ve kaz yaplacak topran
durumu
Atk ve Toprak rt Malzeme Kompaksiyonu:
Sktrlan kat atn tr ve miktar, rt
malzemesinin tr ve derinlii, makinenin yapmas
gereken gei says ve asgari arlk ve g gerekleri,
Destekleyici
Grevler:
Sahann
boaltlp
temizlenmesi, bakm ulam yolu ve kaz hendekleri
Makine Durumu: Tavsiye edilen kullanm oranlar (saat
bana birim olarak kapasite), yedekleme ekipmannn
varl, satn alma yaplrken makine garantisinin
deerlendirilmesi ve makine mr iin tahmin edilen
makine tamirleri ve igc.

Aadaki tablo atk depolama sahalarndaki

ekipmann performans ile ilgili zelliklerini gstermektedir;

62

Tablo 2. Atk Depolama Sahalarndaki Ekipmanlarn

Verimlilii
Kat Atk

Ekipman

rt Malzemesi

Yayma

Sktrma

Kazma

Yayma

Sktrma

Tama

Paletli
Dozer

N/A

Paletli
Ykleyici

N/A

Lastik
Tekerlekli
Ykleyici

N/A

N/A

N/A

N/A

N/A

Kompaktr

N/A

N/A

N/A

Scraper

N/A

N/A

N/A

Yol
Dndaki
Kamyonlar

N/A

N/A

N/A

N/A

N/A

iyi

G=yi

Derecelendirme
N/A:Uygulanamaz

Anahtar:

E=ok

F=

Orta

P=Zayf

Depolama sahasnda kullanlan ekipmanlar 2 ayr

kategoride deerlendirilir. lk kategorideki ekipmanlar rn ve
hizmetlerin kalitesini doruca etkileyen malzemelerden oluur
(geomembran, ocakta, HDPE drenaj borusu vs). kinci
kategorideki malzemeler ise rn ve hizmet kalitesini dolayl
olarak etkileyen malzemelerdir.

63

8.11 Saha letmesi Prosedrleri

Dzenli
depolama
sahasnda
kullanlabilecek
talimatlara rnek tekili asndan bir talimat listesi aada
verilmitir:

Arazz altrma Talimat,

Arazz ile sulama alma talimat,
Arazze su doldurma alma talimat,
Baca gaz lm cihaz altrma talimat,
Baca gaz lm talimat,
Ekskavatr altrma talimat,
Ekskavatr ile rt topra kazma alma talimat,
Ekskavatr ile malzeme ykleme alma talimat,
Dozer altrma talimat,
Dozerle atk serme alma talimat,
Gaz bacas yapma ve ilave etme alma talimat,
Gaz bacalarn birletirme alma talimat,
Greyder altrma talimat,
Greyder ile tesviye alma talimat,
Kafa hendei yapma alma talimat,
Kamyon altrma talimat,
Kamyonla rt topran serme alma talimat,
vb.

8.12. Dzenli Depolama sahalarnn letilmesi ve

Sahalarda oluan letme Problemleri
Kat atk depolama tesisi iletmecisi kii ve kurulular,
her depo tesisinde tesise gelen atklarn kontrolnden ve
depo tesisinin iletilmesinden sorumlu bir teknik grevli
bulundurmak zorundadrlar.

64

Dzenli depolama tesisi ileten kii ve kurulular

tarafndan, tesis iin Bakanlka hazrlanacak Kat Atk
Dzenli Depolama Tesisi letme Format dorultusunda bir
iletme plan hazrlanr. letme plan erevesinde, sznt
suyu miktar ve zellikleri tesisi iletenler tarafndan belirli
aralklarla llr ve sonularndan istenildiinde Bakanla
bilgi verilir.
Tesisi ileten kii veya kurulular, evsel kat atk
niteliinde olmayan pil, ak ve ila gibi tehlikeli ve tbbi atklar
depo sahasna kabul etmezler. Bu atklar Tehlikeli Atklarn
Kontrol Ynetmelii, Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii ve
Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliine gre
bertaraf edilir.
Depo sahas evresine sznt suyu ve depo gaz
izleme ve lme kuyular alr. Bu kuyularda iletme plan
erevesinde belirli aralklarla, olas sznt suyu ve depo gaz
kaaklarna kar depo tesisi ileten kii ve kurulular
tarafndan lmler ve kontroller yaplr. lm ilemleri, depo
sahas kapatldktan sonra 10 yl mddetle devam eder.
Depolama Sahalarnda oluan iletme problemleri:

Babo hayvan
Lotlarda geri kazanlabilir atklarn ayrlmas
Gnlk rt yaplmamas
Depolanan pn kaymas
Sznt suyunun iyi ynetilememesi
Sznt suyunun artlmamas
Teknik eleman yetersizlii

65

Gnlk dklen evsel atk miktar, artma amuru, ana

arter at, zel evsel atk, tanan p suyu miktar, ocak ta,
krma ta, baca akl ve dere akl miktar rutin olarak kontrol
edilmelidir.
Ayrca,
i
makinelerinin
faal
olarak
alp/almad, arza durumlar kontrol edilmelidir.
Personelin alma ve izin durumlar rutin kontrol edilmelidir.
Depolama sahasndaki kularn durumu, sznt suyu
havuzu doluluk oran gibi birtakm teknik konularda rutin
olarak takip edilmelidir.

8.13. Depolama Tesisi Maliyet Analizini Oluturan

Kalemler
Bir dzenli depolama sahasnda maliyeti
oluturabilecek kalemler aa da verilmektedir.
1) Yatrm Maliyetleri
o

n Maliyetler, Ruhsatlandrma ve Atk Kabul

Safhasna Kadar Olan Maliyetler: Jeolojik
aratrmalar, mhendislik almalar, alan
seimi, teknik deerlendirme ve inceleme,
yasal harcamalar, arazi tahsis creti, evresel
etki deerlendirmesi.

Sosyal Tesisler(Saha Yapm Maliyetleri) :

Yollarn yapm, idari bina, kantar ve kantar
binas, peyzaj maliyeti, sznt suyu toplama
havuzu, depolama alannn evresi iin it
denmesi, yeralt gzleme kuyular.

Saha Taban Szdrmazl Maliyeti: Kaz-dolgu

(ukur, hendek v.s.), akl (drenaj tabakasna),
kil, sznt suyu drenaj borular, sentetik
tabakalar (geomembran), geotekstil, iilik.

66

Tehizat: Dozer, kompaktr, lastikli ykleyici,

paletli ekskavatr, paletli ykletici, silindir alm,
ekipman bakm iin alet edevat alm, otomatik
radyasyon sistemi, atlye.

Sznt suyu ynetimi: Artma tesisi(inaat,

ekipman alm, sznt suyu havuzu inaat,
laboratuar) veya atksu artma tesisine nakliye.

Gaz Toplama ve Enerji retim: Boru, gaz

toplama sistemi, metan gaz kontrol, elik
hasr, enerji retim sistemi, flare
sistemi
(ekipman, borulama, in.v.s), akl.

Depolama
Sahas
Kapatma
Maliyeti:
Depolama
sahasnn
st
ksmnn
hazrlanmas(geotekstik,
geomembran
ve
bitkisel toprak), geirimsiz st tabannda
kme, oturma, atlak, kayma ve erozyon
kontrol, saha yeillendirmesi.

2) letme Maliyetleri
o Bakm-Onarm-Ykama
niteleri
ve
sahas
hazrlanm
kat
atk
dzenli
depolama
alanlarnn iletilmesi : Su, boru, mazot,
elektrik(artma tesisi dahil), formen, dz ii ,
mhendis, inceleme (haritalama, gaz lmleri, koku
emisyonlar.), usta, operatr, kantar operatr, ef
o Atn dzenli ekilde yaylmas, sktrlmas:
Dozer, silindir, ekskavatr, damperli kamyon, greyder,
paletli ykleyici, scraper, lastikli ykleyici, silindir,
arazz, ekici tr, makine ve aralarn bakm onarm

67

o Platform Yapm: Moloz ta nakli, krma ta nakli,

makine ile yumuak ve sert toprak kazlmas
(serbest kaz), ocakta ta hazrlanmas
o Ara rt: antiye snrlar ierisinde kamyonla kaz
malzemesi ve moloz(inaat at) nakli, Makine ile
krma ta kum, akl ve benzeri malzemelerin
serilmesi
o Sznt
Suyu
Bertaraf:
Artma
tesisi
iletmesi(elektrik,
kimyasal
madde,
artma
amurunun bertaraf, iilik, su), sznt suyunun
tanmas, laboratuar tesisi iin gerekli cihazlarn
alm
o Dier letme Maliyetleri: Yol bakm ve onarm,
peyzaj, elektrik retimi ve metan gaz ilemleri (ya
gideri, elektrik i tketim gideri, personel gideri, nakil
gideri, bakm gideri v.s.), tayclarn kontrol(bcek
ilalama, koku kontrol, ku kontrol), i sal ve
gvenlii giderleri
3) Depolama
Sahasn
Kapatmadan
Sonraki
Maliyetler: Sigorta giderleri, peyzaj ve evre dzeni,
denetim ve bakm
4) Gelirler: Elektrik enerjisi geliri, termal (s) enerji geliri,
emisyon sat

68

9. Bakm Programlar
9.1 Tesis Ana Giri Kaps
Ana girite bulunan kapnn srekli alr durumda
tutulabilmesi iin gerekli periyodik bakmlar yaplmaldr.

9.2 Binalar
Gvenlik binas, kantar, artma tesisi, idari bina, depo,
ara bakm atlyesi 1 ylk aralkla genel bakma alnmaldr.
Elektrik tesisat, shhi tesisat ve genel kullanm
malzemelerinin kontrol, bakm ve gerekli onarmlar yine ayn
dnemde yaplmaldr.

9.3 Kantar
Kantarn kalibrasyon yenileme ve pil deitirme ilemi
teknik servis tarafndan yaplarak ilgili formlar doldurulup
depolama sahas efliinde muhafaza edilmelidir.
Sistem zerindeki uyar iaretlerine dikkat edilmelidir.
Mekanik sistem ve evredeki dier balantlar, zellikle
kontrol sistemi zerinde ilem yapmadan nce kontrol
nitesinin balants kesilir ve sistemin kaza ile tekrar devreye
sokulmasn nleyici tedbirler alnmaldr. Elektrik sistemleri
zerinde almadan nce elektrik balantlar kesilmelidir.
Bakm ve onarm ileri srasnda sistemin tm ksmlar,
zellikle elektrikle ilgili olanlar snmadan ve nemden
korunmaldr. Hareketli nitelerin kablo ve borular hasarlara
kar korunmaldr.
Kantar, enerji kesintilerinden korumak amacyla genel
sistemdeki olmas gereken acil durum jeneratrne
balanmaldr. Kantara zg parametreleri ve kullanc verileri
saklamak amacyla arj edilmeyen bir lityum pil,
deerlendirme ve kontrol nitesine konulmaldr.

69

9.4 Yangn Sndrme Cihazlar

Periyodik olarak seyyar yangn tplerinin tartm,
basn ve kontrolleri periyodik olarak yaplmaldr.

9.5 Gvenlik Malzemeleri Takibi

gvenlik malzemelerinin 15 gnde bir genel kontrol
yaplmaldr. Kullanlan maske filtreleri, toz maskeleri, eldiven,
i tulumlar ve ayakkablarnn kontrol yaplp deimesi
gerekenler deitirilmelidir. Ayrca kullanm mrleri tespit
edilerek deimesi gereken tarihler takip edilmelidir.

9.6 Yzey Suyu Toplama Kanallar

Saha evre yollarnda bulunan toplama kanallarnn
kontrol genelde periyodik olarak ancak ar yalarda ya
sonras yaplmaldr. Periyodik olarak kanal i temizlii
yaplmal, hasar tespit edilir ise onarm yaplmaldr.

9.7 Saha evre Yollar

Saha ulam yollarnn bakm aylk olarak yaplmaldr.
Yollarda zamanla oluabilecek hasarl ksmlar onarlmaldr.

9.8 Aydnlatma
Aydnlatma sistemi periyodik olarak gzden geilip
yanmayan armatrler deitirilmelidir.

9.9 it
Gvenlik devriyesi tarafndan tel it kontrol yaplmal,
tel itte hasar grldnde tamir ve onarm yaplmaldr.

9.10 Mazot Tanklar

Mazot tanklarnda gnlk olarak hortum, vana ve
tankn genel kontrolleri yaplmal, herhangi bir hasar
durumunda onarm gerekletirilmelidir.

70

9.11 Depolama Sahas Makineleri

makinelerinin periyodik ve arza bakm almalar,
i makineleri bakm personeli tarafndan yrtlmelidir.
Herhangi bir arza durumunda Bakm Onarm Formu
doldurularak bakm onarm talebi yaplmaldr. Ar arza ve
bakm almalarnda makinelerin servisleri veya konusunda
uzman firmalardan destek alnmaldr.

9.12 Bakm Program Listeleri

Sahadaki ekipman iin bakm program listeleri
oluturulmaldr. Depolama sahas bnyesinde kullanlan ve
arzalanan aralar iin Arza Bildirim Formu doldurularak
bakm blmne gnderilen aralara yaplan ilemlerin takibi
yaplmal ve kayt altna alnmaldr.

10. i Sal ve Gvenlii Yntemleri

Depolama tesislerinde yaplan iin doas gerei
alanlar ve mteriler zel risk altndadr. ou kaza ve bu
kazalarn neden olduu yaralanmalar nlenebilir niteliktedir.
Btn kazalarn yzde 80den fazlas gvenli olmayan
davranlardan dolay olur. letmede kullanlan ar
ekipmanlar, ham maddeler iindeki yabanc maddeler,
patojenler, grlt, toz, yangn, vb. nedeniyle atk depolama
ilemi baz riskler tar.
Gvenli iletme, atk depolama ii sahibine, yneticiye
ve operatre fayda salar. Atk depolama ii sahibi ve
yneticisine olan faydalar aada verilmitir:
iler yarallar listesinde deil de ilerinin bandadr,
Gvenli bir alma ortamndan dolay moraller
yksektir,
Kaza sigortasnn maliyeti daha az olur,
Daha az tamiratla ekipmanlar daha uzun mrl olur

71

Operatre olan faydalar arasnda unlar vardr:

Ar ve muhtemel kalc yaralanmadan kanlr ve i
gvenlii kayb olmaz,
Kaza vs. kt olaylar daha az yaanacandan moral
de yksek olur.

10.1 ba Prosedr ve Eitimler

Depolama tesislerinde grev yapmak zere belirlenen
personel iba yaptnda ilk etapta altrma eitiminden
geirilmelidir. Bu eitim program depolama sahas genel
kurallar, gvenlik kurallar, iletme giri k kurallar, kiisel
koruyucular ve kullanm, yangnla mcadele ve tesis
imkanlar hakknda bilgilendirme, depolama alan genel
tantm, atk sahas ileyi prosedr, spesifik grev tanm ve
kurallarn iermelidir.
Personel Puantaj izelgesi aylk
almalarn takibini salamak amacyla kayt altna
alnmaldr. Yllk ve idari (doum, hastalk vs.) izinlerin
dzenlenmesi ve yaplan fazla mesai almalar ilgili
formlarla kayt altna alnmaldr. Depolama alannda grev
yapan tm personele Genel Personel Talimatlar Eitimi,
Yangnla Mcadele ve nleme Metotlar Eitimi, Makineleri
Kullanm Eitimi, lkyardm Eitimi, Kiisel Koruyucu
Malzemelerin Seimi ve Kullanm Konulu Eitimleri
verilmelidir.

10.2 Kiisel Koruyucular ve Kiisel Emniyet

Kiisel koruyucular ve kiisel emniyet konulu
ynetmelik maddeleri i Sal ve Gvenlii Mevzuat
(1998) 3. Blm temel alnarak tesis artlarna
uyarlanmaldr.

10.2.1 Kiisel Koruyucular ve zellikleri

Tam yz maskesi: Doal kauuk malzemeden imal

edilmi, yze tam oturan ve dardan hava almay
engelleyici nitelikte, gaz ve toz tutucu filtrelerle

72

kombineli kullanlabilen, gz korumasn gerektiren

artlarda kullanlan koruyucu tipidir.
Yarm yz maskesi: Srekli kullanmlarda taklabilir,
hafif, doal kauuk malzemeden imal edilmi, gaz ve
toz tutucu filtrelerle kombineli alr nitelikte kullanlan
koruyucu tipidir.
Gaz filtreleri: Organik buharlara, inorganik gazlara, asit
gazlarna ve amonyak gazlarna kar korumal;
(ABEK 1) tip gaz fitlerleri kullanlmaktadr. Kullanm
mr 3-5 ay olup deimesi gereken zamann tespiti
nefes alp verme esnasnda temiz ortamda
taklmasna ramen d koku alglanmas halinde
belirlenir.
Toz filtreleri: P3 seviyeli korumaya sahip 50 mikrona
kadar olan ince (toz) partikllere kar koruma
salayan filtrelerdir. Bu filtrelerde nefes almak
zorlatnda mrnn bitmi olduu tespit edilir.
Toz maskeleri: P1 seviyeli korumaya sahip 250
mikrona kadar olan ince partikllere kar koruma
salayan, yze uyumlu, buharlamay nleyici ventilli
maske tipidir.
Ar i eldiveni: zellikle kesilmeye ve yrtlmaya kar
mukavemeti yksek, asit ve kostiklere dayankl, ksa
konlu eldiven tipidir. Temizlenebilme zellii vardr.
Nitrit kapl kimyasal eldiveni:
Uzun konlu el
hkimiyetini kstlamayan ve kimyasal maddelere
dayankl trde bir eldivendir. Temizlenebilme zellii
vardr.

73

Tablo 3 Kiisel Koruyucular ve Kullanm mrleri

Kiisel
Koruyucu
Malzeme Tipi
Tam Yz
Maskesi
Yarm Yz
Maskesi
Gaz Filtresi
Toz Filtresi
Toz Maskesi
Ar
Eldiveni

Kullanm
mr
Minumum

Kullanm
mr
Maksimum

Malzeme
Durum
Kontrol
Periyodu

1 yl

2 yl

1 Hafta

1 yl

2 yl

1 Hafta

3 ay
1 ay
15 gn

5 ay
3 ay
30 gn

1 Hafta
1 Hafta
1 Hafta

30 gn

45 gn

1 Hafta

10.2.2 Kiisel Koruyucular Malzemelerin Kullanmda

Uyulacak Esaslar

Kiisel koruyucu malzemeler iverence temin edilecek

ve bakm, kullanm talimatlarna uyma sorumluluu
teslim alan personele ait olacaktr.
Kiisel koruyucu malzemelerin kullanm hakknda
dzenlenen eitimlerde koyulan artlar ve kurallara
uymaktan personel birinci derecede sorumludur.
Kiisel koruyucu malzemelerin kullandrlmasndan
ncelikli olarak depolama alanlar eflii sorumludur,
kontrol gvenlik efliince yaplacaktr.
Kiisel koruyucu malzemelerin kullanlmamas halinde
personel ynetmeliinin hkmleri uygulanmaldr.

10.2.3 Kiisel Emniyet Kurallar

yeri gvenliinin salanmas iin personel tantm

kart taklmaldr.
yeri ile ilgili kanun, tzk, ynetmelik, genelge, grev
tarifleri ve yaynlanm dier talimatlara uygun olarak
allmaldr.

74

Her trl makine, ara, tehizat ve malzemeyi mutlaka

zel kullanm talimatlarna uygun olarak kullanlmal ve
arza veya can ve mal emniyeti ynnden tehlikeli bir
durum tespit edildiinde personel grevi ise derhal
gidermeli, grevi deil ise mdahale etmeyerek derhal
amirine haber vermelidir.
allan ve bulunulan yerler zellikle salk, yangna
kar tedbir ve rahat alma ortam salanmas iin
daima temiz tutulmaldr.
Personel verilen talimat tamamen anladndan emin
olmaldr. Bu talimat telefon veya benzeri haberleme
cihaz ile veriliyor ve alnyorsa, nce kendini tantmal,
gerekiyorsa talimat tekrarlayarak hatalar nlemelidir.
Yangn ve benzeri acil durumlarda kontroll hareket
edilmelidir.
Acil durumlarda alnmas gereken nlemler herkes
tarafndan iyice anlalm ve biliniyor olmaldr.
Yangn ve dier acil durumlarda ne yaplaca bu
konuda hazrlanm bildiri, ynetmelik ve talimatlardan
renilmelidir.
elbisesi ve i ayakkablarn giymeden ie
balanmamaldr.
Makineler kesinlikle alr halde terk edilmemelidir.

10.2.4 Yangndan Koruma ve Mdahale

Yangndan Koruma
Yangndan
koruma
konusundaki
talimat
ve
ynetmeliklere riayet edilmelidir.
Yangn
Mcadele
Sistem
ve
Ekipmanlar
tanmlanmaldr.
Belirlenmi mahallin dnda kesinlikle sigara
iilmemelidir.
Akaryakt, gaz kaaklar, ya dkntleri vb. yangna
sebep olabilecek szntlar derhal ilgili amire
bildirilmelidir.

75

Yangn sndrme alet ve cihazlar, yangn ve

sndrme talimatlar dnda kullanlmamal ve yeri
kesinlikle deitirilmemelidir.
Yangn sndrme cihazlarnn yanna ve nne,
onlara
erimeyi
gletirecek
malzemeler
konulmamaldr.
Sigara ime mahallerinde sigara ve kibritler kl
tablalarna ve kovalara atlmal ve sndnden emin
olunmaldr.

Yangn Annda Personelin Hareket Tarz

Yangn annda soukkanllkla yangnn eidine en
uygun ve yakn sndrme aleti ile ilk mdahaleye
balanmal,
Derhal gvenlik birimine yangn yeri ve durumu
hakknda bilgi verilmeli,
Yangn blgesinde grev d hibir ie mdahale
edilmemeli,
Yangnn yaylmasn nlemek iin yanc maddeleri
uzaklatrmal,
tfaiye geldiinde itfaiyeye devredilmeli,
Yangn blgesine giri ve k olma ihtimaline kar
blge kontrol altna alnmal,
Mdahale sonunda kullanlan yangn sndrme
cihazlar tespit edilmeli,
Meydana gelen hasar olay sonras tespit edilmeli,
Seyyar Yangn Sndrme Cihazlar; Korlu yanan kat
maddeler yanc svlar veya sv haline gelen katlar,
hidrojen, metan, LPG, propan, btan, etilen, doal gaz
vb. yanc gazlar ve elektrik yangnlarnda kullanlmak
zere temin edilmelidir.

76

Seyyar
yangn
sndrcleri
haftalk
olarak
manometrelerinden basn kontrolne tabi tutulmaldr.
Basn dmesi grlen tpler derhal kontrole gnderilmelidir.
Tm yangn sndrclerin aylk olarak arlk kontrolleri
yaplmaldr. Standardn altnda arlk gzlendiinde sz
konusu yangn sndrcler doluma gnderilmelidir. Tplerde
6 ay sre ile hibir problem yaanmasa dahi tm tpler 6
ayda bir ierisinde malzeme asndan boaltlarak
yenilenmelidir.
Yangnla mcadele ekipleri u ekilde oluturulabilir:
Yangnla Mcadele Ekipleri 5 kiiden oluur. Grevi; tesiste
kabilecek yangnla ilgili olarak; derhal yangn mahalline
gidip gelimesine engel olacak ve sndrme almalarn
balatmaktr. Kurtarma Ekibi 5 kiiden oluur. Grevi; yangn
kmas halinde can ve mal kurtarma ilerini yapar, ayn
zamanda yedek mcadele ekibi pozisyonundadr. lkyardm
Ekibi 3 kiiden oluur. Grevi; yangn nedeniyle yaralanan ve
hastalanan kiilere ilkyardm yapmakla ykmldr. Teknik
Onarm Ekibi 2 kiiden oluur. Grevi; yangn nedeniyle tahrip
olan nemli yerlerin onarmn ve gerekli nlemlerin
alnmasn salamaktadr. Mcadele ve kurtarma ekiplerinin
yangn annda sevk ve idaresi itfaiye gelene kadar Gvenlik
eflii / Nbeti Amirin grevidir. tfaiye geldiinde mcadele
ve kurtarma ekipleri derhal itfaiye amirinin yetkisine girecektir.
Acil Durum Eylem Plan yangn dhil tm acil
durumlarda (kaza, sel vs.) yaplmas gerekli hareket plan
belirlenmi olup organize bir ekilde mdahale edilmelidir. Bu
tr hallerde gerek haberleme gerekse mdahale yetkileri net
bir ekilde iaret edilmi olmaldr.

10.2.5 Motorlu Aralar Konusunda Emniyet

Belgeli operatrler dnda hibir personel aralar

kullanmamaldr.
Genel trafik ve emniyet kurallarna uyulmaldr.

77

Aralarn iletme, bakm ve emniyet talimatlar

renilmelidir.
Forklift, unimog, loder ve kompaktr gibi i
makineleriyle personel tanmamaldr.
eitli sebeplerle yol kenarlarnda kalan arac
mmkn olduu kadar saa ekip, trafik iaretleri
konulmaldr.
Aralarda trafik ynnden bulunmas gerekli olan
techizat (ilk yardm seti, takoz, halat, yangn
sndrc) mutlaka bulunmaldr.
Kn soutma sistemlerine antifiriz konulmaldr.
Ara park edilirken el freni ekilerek, motor
durdurularak,
aracn
kendiliinden
hareketi
nlenmelidir.
Motorlu aralarda gndz lo ve karanlk yerlerde
veya gece kullanmlarnda n ve arka klar
yaklmaldr.
Aralarn periyodik bakmlar zamannda yaplmaldr.
Grevli olmayanlarn motorlu aralarn ve rmorklarn
zerine
kmalar
operatrler
tarafndan
engellenmelidir.
Her trl arza ve bozulma yetkililere haber
verilmelidir.
alan makineye el ile veya baka bir malzeme ile
mdahale edilmemeli, makine alrken yalama ve
onarm yaplmamaldr.
Makinelerin alt ksmlardaki uyar levhalarna
uyulmaldr.

10.3 Salk Konusunda Tedbirler

10.3.1 Kazas ve Raporlanmas
Bir i kazasnda ilk mdahaleyi gerekletirecek olan
salk personeli kazas tutana tutmakla mkelleftir.
Herhangi bir i kazas vuku bulunduunda;

78

ncelikle personel kendisine zarar verecek ortam

veya nesnelerden uzaklatrlmaldr.
Acilen salk personeline haber verilmelidir.
Salk memuru ncelikle yapabilecei ilk mdahaleyi
gerekletirerek, hastay ilgili salk kurumuna sevk
edilmelidir.
Salk memuru olayn saati, yeri, muhatap kalan
personel hakkndaki bilgileri, yaplan n mdahaleyi ve
sevk durumunu i kazas tutanana ilemelidir.
lgili salk kurumu tedaviyi gerekletirecek ve i
kazas tutanan tutmaldr.
Kurum raporu ile birlikte tesis iinde tutulan i kazas
tutana birletirilerek en ge 15 ign ierisinde
Blge alma Mdrlne bildirilmelidir.

10.3.2 zinleri
Depolama alanlar ierisinde yaplacak ilemlerde iin
niteliine gre i izni alnmas gerekmektedir. Farkl i
tiplerine gre ayr form ve prosedrler uygulanmaktadr.
izinleri temel olarak;
Scak i izni
Kaz izni
Kapal alanlarda alma izni
Bakm i izni eklinde snflandrlmtr.

10.4
Depolama
Uygulamalar

Alanlar

Trafik

Tedbir

ve

Depolama alanlarnda trafiin dzenli ilemesi ve ayn

ekilde sorunsuz srmesi amacyla alnacak tedbirler
unlardr.
Tesis giriinden itibaren hz limiti belirtilmelidir.
Atk getiren atk aralar iin belirlenen kantar ve
gzerghlar kullanlmaldr.
Atk getiren aralar depolama alanlarna girilerinde
yn levhalaryla belirlenen yollar takip etmelidir.

79

K
aylarnda
atk
getiren
aralarn
zincir
bulundurmalar arttr.
K aylarnda girite tuz ve kum depo edilerek belli
aralklarla serilmelidir.
Tm bu trafik ve emniyet kurallar tesise atk getiren
aralara gvenlik personelince datlmaldr.
Atk getiren aralar ve tesis ii aralar bu kurallara
uymaldr.

11. Saha Koullar zleme Yntemleri

Saha koullarnn izlenmesi ve bilgi toplanmas ve
toplanan bilginin olmas gerekenle karlatrlmas ve
uyumun belirlenmesi sreci oluturmaldr. Metan gaznn
mevcudiyetini, yzey suyunu kalitesini ve blgedeki yeralt su
kaynaklarn belirlemek zere evresel izleme yaplmaldr.
Numuneler ve alnan lmler izlenen aktiviteyi temsil
yeteneinde olup btn izleme bilgileri, dosyalanan kaytlar ve
bu raporlar bir araya getirmek iin kullanlan btn veriler 3
yllk bir sreyle saklanmaldr. Sahada elde edilen veri
kategorileri aadakileri iermelidir:
Dolum planlarnn takibi,
Yzey suyu kalitesi gzlemleri,
Yeralt suyu kalitesi gzlemleri
Atk sahasnda oluan gazlarn testi,
Atk hacim verileri.

11.1 Dolum Planlarnn Takibi

Dolum projelerin takibinde ana unsur uygun
yksekliklerin planlara sadk kalnarak devam ettirilmesidir.
Bunun iin, ncelikle projeler zerinde mevcut yksekliklerin
ve nerilen atk depolama yksekliklerinin belirlenmesi
gerekir. Planlarn takibinde aadaki hususlar gereklidir:

80

Referans noktas olarak kullanlmak zere daimi

dzey kazklar/ykselti iaretleri gereklidir. Bunlar
zamanla deimeyecek sabit noktalar olmaldr.
Eim ve ykseklikleri elde etmek zere atk
depolamann yapld alanlara geici dzey kazklar
yerletirilebilir.
Kot seviyesi planlara gre periyodik olarak kontrol
edilmelidir.
Nihai kota nasl ulalacan gstermek zere
hazrlanan nihai dolum planlar kullanlarak uygun kot
ykseklikleri kontrol edilmelidir.

11.2 Yzey Suyu Gzlemleri

Yzey suyu numunesi sznt suyunun yzey su drenaj
sistemine girmediini teyit etmek amacyla alnmaldr. Yzey
suyu izleme noktalar, yzey drenajnda depolama sahasn
terk eden suyun zelliini anlamak zere belirlenmelidir.
zleme yerleri seilirken, depolama sahasnn zerinde ya da
atk yerletirilen yerin etkisinin dndaki bir yerde bir alan
belirlenmelidir.

11.3 Yeralt Suyu Gzlemleri

Uygun olarak gelitirilmi bir yeralt su kalitesi izleme
sistemi yeralt suyu kalitesinin kesin ve tam bir
deerlendirmesini mmkn klar ve yeralt suyu ak ve ak
sistemlerinin zelliini belirtir. Bu sistemlerin en azndan
hidrolik olarak karma alanndan memba ksmna olan bir
kuyuyu ve mansap izleme kuyusunu iermelidir. Eer bir
laboratuar numune konsantrasyonunda parametrelerin biri ya
da birden fazlasnn aldn gsteriyorsa ve bu alma da
teyit numunesiyle kantland takdirde, yeralt suyu
deerlendirme plan hazrlanlr.

81

11.4 Sznt Suyu ncelenmesi

Atk depolama alanlar sznt suyu retmektedir ve
oluan sznt suyu miktar, atk alanna girmesine izin verilen
su miktarndan dorudan etkilenmektedir. Sznt suyu
karakteri depo yana gre deimektedir. Bu deiim artm
asndan takip edilmelidir.

11.5 Atk sahas gazlarnn incelenmesi

Patlayc gaz seviyeleri gaz detektr ile sahada gaz
kuyularnda llmelidir. Patlayc gaz metre yzde patlayc
okumas gstermektedir. Sahada periyodik gaz lmleri
yaplmaldr.

11.6 Atk Miktar Kaytlar

Depolama sahasna kabul edilen atk miktarlar, geldii
yerde belirtilmek kaydyla kantarda kayt altna alnmaldr.

11.7 Gelen Atn ncelenmesi

Depolanan atn niteliinin tespit edilmesi iin ve
tehlikeli atklarn depolama sahasna alnmasn nlemek iin
aadaki verilen yntemler gelitirilmelidir.
Gelen atn rastgele incelenmesi,
pheli yklemelerin incelenmesi,
nceleme kaytlar,
Gelen ve/veya depolama sahasna dklen zararl
at fark edecek tesis personelinin eitimi
Tesiste, depolanm zararl atn kefedilmesi
durumunda ilgili yerlere bildirimde bulunulmas iin
prosedrler/ talimatlar ve
alanlarn emniyeti, sal, eitimi ve incelemelerde
kullanlacak olan ekipmanlar

82

11.8 Yllk Hacim Deerlendirmesi

Atk depolama alannda, atk depolanmasnda
kullanlabilecek geriye kalan atk depolama hacimlerini
belirlemek zere yllk aratrmalar yaplmaldr. Yllk lmler
aadakileri iermelidir.
Depolanan mevcut atk,
Depolama sahas mevcut dolum ykseklikleri,
Geriye kalan kullanlabilir kapasite

83

84

TIBB ATIKLARIN BUHARLA

STERLZASYONU KILAVUZU

86

NDEKLER
1.Giri .............................................................................. 88
2.Ama ve Kapsam......................................................... 88
3. Tbbi Atklar Hakknda Genel Bilgiler ....................... 89
4. Sterilizasyon Tesisi Besleme Sistemi ...................... 92
5. Sterilizasyon nitesi .................................................. 92
5.1. Genel zellikler ..................................................... 92
5.2. Teknik zellikler .................................................... 95
5.2.1. Sistem zellikleri .....................................................95
5.2.2. Sterilizasyon Kazan ................................................96
5.2.3. Kap /Kapak Sistemi ................................................96
5.2.4. Kumanda Sistemi .....................................................97

6. lm ve Kontroller ................................................... 99
6.1. Buhar Kazan Sistemi (Buhar Jeneratr) ........... 100
6.2. Emniyet Tedbirleri ............................................... 100
7. Sterilizasyon nitesinin Muayene ve Kabul ........ 101

87

1.Giri
Sterilizasyon, bakteri sporlar dahil her trl mikrobiyal
yaamn fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon
(irradiation) yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu
mikroorganizmalarn seviyesinin % 99,9999 orannda
azaltlmas ilemidir (Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii,
madde 4 ).
Sterilizasyon sistemi ana hatlar ile besleme sistemi,
sterilizasyon nitesi, paralama nitesi, yeterli buhar
salamak iin kazan sistemi ve bu sistemlerin birbirine
entegre olaca her trl tasarm, yazlm ve mhendislik
hizmetleri ile birlikte elektrik mekanik tesisat sistemlerinden
olumaktadr.

2.Ama ve Kapsam
nsan ve evre saln dorudan ve dolayl olarak
etkileyen Tbbi Atklarn, deiik bertaraf teknolojileri
mevcuttur. Tm bertaraf teknolojilerinin amac, bu
atklarn insan ve evreye zarar vermeyecek ekilde
bertarafnn salanmasdr. Trkiye gibi gelimekte olan
lkelerde zellikle kk kapasitelerde, sterilizasyon
nitelerinin daha ekonomik ve uygulanabilir olduu
grlmtr. Bu klavuzun amac, tbbi atklarn bertaraf
teknolojilerinden birisi olan sterilizasyon ilemi ile ilgili
gvenilir ve pratik uygulamalarn gsterildii iyi bir
rehber dokmantasyonu oluturmaktr. Bu klavuzda
yaygn kullanm olan buharla sterilizasyon dikkate
alnm olup dier sterilizasyon trleri kapsam dnda
braklmtr. Bu klavuz 03 Mart 2009 itibariyle
88

yrrlkteki mevzuat dikkate alnarak hazrlanmtr,

mevzuat deiikliklerinde revize edilmelidir.

3. Tbbi Atklar Hakknda Genel Bilgiler

Tbbi Atk: nitelerden kaynaklanan, ve 25883 sayl Tbbi
Atklarn Kontrol Ynetmeliinde tanmlanan enfeksiyz,
patolojik ve kesici-delici atklar,
Enfeksiyz Atk: Enfeksiyon yapc etkenleri tad bilinen
veya tamas muhtemel bata kan ve kan rnleri olmak
zere her trl vcut svlar ile insan dokular, organlar,
anatomik paralar, otopsi materyali, plasenta, fetus ve dier
patolojik materyali; bu tr materyal ile bulam eldiven, rt,
araf, bandaj, flaster, tamponlar, ekvyon ve benzeri
atklar; hemodiyaliz nitesi ve karantina altndaki hastalarn
vcut kartlarn; bakteri ve virs tutucu hava filtrelerini;
enfeksiyz ajanlarn laboratuvar kltrlerini ve kltr
stoklarn; aratrma amac ile kullanlan enfekte deney
hayvanlarnn leleri ile enfekte hayvanlara ve kartlarna
temas etmi her trl malzemeyi, veterinerlik hizmetlerinden
kaynaklanan atklar,
Patolojik Atk: Cerrahi giriim, otopsi veya anatomi
almas sonucu ortaya kan dokular, organlar, vcut
paralarn, insan fetusunu ve hayvan cesetlerini,
Kesici-Delici Atk: rnga, enjektr ve dier tm deri alt
giriim ineleri, lanset, bisturi, bak, serum seti inesi,
cerrahi stur ineleri, biyopsi ineleri, intraket, krk cam,
ampul, lam-lamel, krlm cam tp ve petri kaplar gibi
batma, delme, syrk ve yaralanmalara neden olabilecek
atklar,

89

Geici Depolama: Atklarn bertaraf alanna tanmasndan

nce nite iinde ina edilen birimlerde veya konteynerlerde
48 saati gememek zere geici sre ile bekletilmesini,
Nihai Bertaraf : Tbbi atklarn evreye ve insan salna
zarar vermeyecek ekilde ilgili mevzuatlarda ngrlen her
trl nlemin alnd tesislerde zararsz hale getirilmesi veya
bertaraf edilmesini,
Dzenli Depolama Tesisi: Tbbi atklarn dzenli depolama
yoluyla bertaraf edildii tesisleri,
Tbbi Atk Torbas veya Kab: Tbbi atklarn toplanmas ve
biriktirilmesi amacyla kullanlan, teknik zellikleri, krmz
renkli, gvenli kapatlabilir, plastik biriktirme kabn,
Otoklav Torbas: Tbbi atklarn basnl buhar ile
sterilizasyon ilemine tabi tutulmas durumunda, tbbi
atklarn toplanmas ve biriktirilmesi amacyla kullanlan ve
teknik zellikleri ynetmenliin 13 nc maddesinde
belirtilen, krmz renkli, gvenli kapatlabilir, plastik biriktirme
kabn,
Kesici-Delici Atk Kab: Kesici ve delici atklarn toplanmas
ve biriktirilmesi amacyla kullanlan biriktirme kabn,
nite i Tama: Atklarn retildii yerlerden uygun tama
aralar ile alnarak geici depolama birimlerine gtrlmesi
ilemini,
Tama: Atklarn geici depolama birimlerinden uygun
tama aralar ile alnarak bertaraf alanna gtrlmesi
ilemini,
Sterilizasyon: Bakteri sporlar dahil her trl mikrobiyal
yaamn fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon

90

(irradiation) yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu

mikroorganizmalarn seviyesinin % 99,999999 (6 log10 )
orannda azaltlmasn,
Sterilizasyon Yk: Sterilizyon nitesinde e zamanl olarak
sterilize edilecek veya edilmi at,
Sterilizasyon Dngs: Sterilizasyon nitesine tbbi atk
yklenmesinden balayp tekrar atk almna kadar olan
sreci,
Maruz Braklma Sresi: Sterilizyon nitesinde belirli
scaklk, basn ve nem salandktan sonra, bu koullarda
atn ilem grd sreyi,
Biyolojik
ndikatr:
Sterilizasyon
etkinliinin
aratrlmasnda plastik ambalaj veya benzeri bir tayc
mekanizmaya
inokle
edilmi
standart/bilinen
bir
mikroorganizmay,
Kimyasal
ndikatr:
Sterilizasyon
etkinliinin
aratrlmasnda kat bant veya benzeri bir taycya
emdirilmi, yksek s ile renk deitiren kimyasal maddeyi,
n Lisans: Ynetmelik gereince, tbbi atk bertaraf tesisi ile
sterilizasyon tesisi kurmak isteyen gerek ve tzel kiilerin
Bakanlktan almalar gereken, kuracaklar tesisle ilgili her
trl plan, proje, rapor, teknik veri, aklamalar ve dier
dokmanlara ilikin tesisin projelendirilmesine ilikin izni,

Lisans: Ynetmelik gereince tbbi atk tayan belediye

veya firmalarn valilikten; tbbi atk bertaraf tesisi ile
sterilizasyon tesisi kurmak ve iletmek isteyenlerin ise
Bakanlktan alacaklar ve konu ile ilgili yeterli uzman ve

91

teknolojik imknlara sahip olduunu gsterir belgeyi,ifade

eder.

4. Sterilizasyon Tesisi Besleme Sistemi

Sterilizasyon besleme sistemi mmkn olduunca el
demeden yaplmaldr. Sterilizasyon nitesi, doldurma ve
boaltma esnasnda operatr mdahalesine ihtiya
duyulmayacak ekilde tasarlanmaldr.
Asansrl sistemlerde veya konteynerle beslemeli tip
sterilizasyon nitelerinde seilen nitenin kapasitesine ve
tekniine uygun olarak ray sistemi kurulmal, ray sistemi
konteyneri otomatik srecek ekilde dizayn edilmeli, gereksiz
insan gcne ve mdahalesine ihtiya duyulmamaldr.
Alttan boaltmal sistemlerde atk, direkt olarak konteynere
alnmal veya bant sistemi ile tanmaldr.
Beslemenin konteyner ile olduu sistemlerde tesisin tam
kapasitede almasna mani olmayacak sayda konteyner
tedarik edilmelidir.

Sterilizasyon nitesinde kantar sistemi olmal ve

bertaraf edilecek tbbi atk miktar besleme nitesinde
tartlarak bilgisayar sistemi ile otomatik kayt altna
alnabilmedir.

5. Sterilizasyon nitesi
5.1. Genel zellikler
Sterilizasyon ilemlerinde 30/7/2004 tarihli ve 25538 sayl
Resmi Gazetede yaymlanan Tbbi Atklarn Kontrol
Ynetmeliinde belirtilen artlar salanmaldr(madde 46,47).

92

Bununla birlikte her trl bakteri sporu ve mikroorganizma

iin minumum Mikrobiyel naktivasyon 6 log 10 olmaldr.
nite, seilen zellikler ve tercihlere gre, krmz torba
atklar, keskin aletler, cam gereler, svlar, sert rnler, ince
sarlm porz ykler de dahil olmak zere, hastane ya da
laboratuvar tbbi atklarnn EU ve TC. yasal mevzuatlarna
uygun ekilde ve steril olarak ilenmesine imkan vermelidir.
Kurulacak olan sterilizasyon nitesinde; sterilizasyon
ileminin balamasndan bitimine kadar olan ilemler tam
otomatik ve operatre ihtiya duymadan yaplacak ekilde
olmaldr.
Sterilizasyon sistemi mevcut kullanlan tbbi atk poetlerine
ve/veya otoklav torbalarna uygun olmaldr.
Sistemde paralayc bulunmaldr. Paralama sistemi kesme
eklinde olmaldr. (baklar birbirine gemeli, uygun gte,
aftl sistem, minimum 2 aft ) Tbbi atk torbalar
sterilizasyondan sonra sahaya sevk edilecek durumda
paralanm ekilde rn olmal ve bu ekilde sahaya sevk
edilebilmelidir.
Sterilizasyon sisteminde, paralayc sterilizasyon dngs
iinde veya sterilizasyon makinasndan sonra olmaldr.
Paralaycnn sistemin nnde olmas tercih edilmelidir.
Tbbi atklara karmas muhtemel sert cisimlerin (protez,
metal vb. sert cisimler) sistemi bloke etmemesi iin
paralayc her nerede olursa olsun AUTOREVERSE
fonksiyonuna sahip olmaldr. (aft sistemi skma
durumunda ters ynde alabilme zelliine sahip
olmaldr.)

93

Paralaycnn tc birimi zel elik (1.4301 ya da daha

yksek kalitede) malzemeden yaplm olmaldr.
Her sterilizasyon dngsnde paralayc baklar da
otomatik olarak sterilizasyona tabi tutulmaldr, bunun iin
ayrca ilem yapmaya gerek kalmaldr. (paralayc otomatik
olarak kendi kendini sterilize edebilmelidir). Tamamen
sterilize olmu atklarla temas eden ve paralaycnn sonda
olduu sistemler iin ayrca paralaycnn sterilize edilmesi
istenmeyebilir.
Sistem trifaze voltaj ile almal ve ebekede meydana
gelebilecek dalgalanmalara kar voltaj reglatr ve koruma
sistemi olmaldr. Elektrik sistemi Trkiyede kullanlan
enterkonnekte sistemin standartlarna uyumlu olmaldr.
Sterilizasyon ilemi ncesinde, esnasnda ve sonrasnda
hibir kimyasal madde kullanlmamaldr.
Herhangi bir yanl ilem sonrasnda ve sterilizasyon
artlarnn salanamamas gibi bir durumda sistem kendini
otomatik olarak durdurmal, operatr alarm sistemi ile
uyarlmal, sorun giderilinceye kadar tm ilemler
sonlandrlarak steril hale getirilmeyen atklarn evreye ve
alanlara zarar vermesini nleyecek ekilde dizayn
edilmelidir.
Bakm veya tamirat iin niteye mdahale edilmesi
gerektiinde sistem kendini dezenfekte edebilmeli ve salk
ve gvenlik artlar salandktan sonra sisteme mdahale
edilebilmelidir.
Elektriksel donanm Tbbi Atklar iinde metal paralarn
varl durumunda herhangi bir ark, alev ve tutuma ve
yangn tehlikesi oluturmayacak ekilde dizayn edilmelidir..

94

Sisteme atk ykleme esnasnda d evreye buhar k,

sznt suyu k v.b. tesirler olumamaldr. lemler
sonunda sistem ierdeki buhar i evrimde kullanabilmeli
veya tam olarak dearj sistemine tahliye edebilmelidir. D
ortama kontrolsz kesinlikle brakmamaldr.

5.2. Teknik zellikler

5.2.1. Sistem zellikleri
Genel s Aral 130C ila 170C olmaldr.
evrenin ve suyun kirlenmesini engellemek iin sterilize
edilmemi ya da younlam havann otoklavdan kmasn
nlenecek veya hava kirlilii ynetmeliine uygun ekilde
artlm olarak ortama verilebilmelidir.
Sterilizasyon sistemi, sterilizasyon kazanndan kan havay
sterilize eden bir da akar sisteme sahip olmal veya
sistemden dar zararl hava veya nem k olmamaldr.
Sterilizasyon dngsnn balamasndan bitirilmesine kadar
olan srete vakumlama yaplyorsa vakumlanan hava hibir
ekilde sterilize edilmeden ortama verilmemelidir. Ortama
verilen havann kirlilik yk hibir ekilde hava kirlilii
ynetmelii snr deerlerinin stnde olmamaldr.
Sistem, sterilizasyon kazanndan kan hava ve nemin
soutulmas iin gerekli donanm iermelidir.
Prosesten kaynaklanan nem ve su atlmadan nce termal
artmaya tabi tutulmaldr. Artma seviyesi tbbi atk artma
seviyesine uymaldr.

95

Tm sistemden kaynaklanacak grlt seviyesi tesis alan

ierisinde 85 dB(A)y gememeli ve ilgili ynetmeliklerdeki
dier hususlar da salamaldr.
5.2.2. Sterilizasyon Kazan
Sterilizasyon kazan, AISI 316-L paslanmaz elikten imal
edilmelidir.
Basnl kaplar test standard ve EN 285 standardnda
belirtilen basn ve vakum deerleri salanmaldr.
EN 285 Byk kapasiteli buhar sterilizasyon tesisleri, EN 866
Sterilizasyon tesisleri test standard ve TS EN 13445 atele
temas etmeyen basnl kaplar standartlarnn gereklilikleri
yerine getirilmelidir.
Sterilizasyon kazan sl direnci en az 2,6 m2 K/W olan
malzeme ile izole edilmi olmal ve maksimum d yzey
scakl 40 C yi gememelidir.
5.2.3. Kap /Kapak Sistemi
Kap /Kapak contas, yksek s ve basnca kar, sya
dayankl silikon kauuktan veya en az bu artlar salayan
uygun materyalden retilmelidir.
Kaplar/Kapaklar, kapanrken bir engelle karlatnda
durmal ve geri ekilmelidir.
Sterilizasyon ilemi, kap/kapak
kilitlenmeden balamamaldr.

tam

kapanmadan

ve

Kap/Kapakn kaza ile kapanmasn nleyecek bir dzenek

bulunmaldr.

96

Kap/Kapak, bir dng devam ederken ve sterilizasyon

kazan vakum ya da basn altndayken alamamaldr.
5.2.4. Kumanda Sistemi
Sterilizasyon nitesinde programlanabilir bir mikro ilemci
kontrol nitesi bulunmaldr.
Kontrol paneli dokunmatik veya tulu olmal ve bilgisayarla
kullanc arasnda bir ara yz (prosesin aknn grlecei
bir ekran) olmaldr.
Sterilizasyon ilemi srasnda otomatik kontrol sistemi
yannda gerekli hallerde kullanlmak zere manuel kontrol
sistemi de bulunmaldr.
Kontrolrde bir i batarya yedei bulunmal ve bu sayede
tm dngler hafzada 5 yla kadar tutulabilmelidir.
Sterilizasyon sistemi besleme nitesinden tesis k
noktasna kadar ( bant sistemi de dahil) tam otomatik olarak
kontrol edilebilmeli, besleme , sterilizasyon dngs
paralama, boaltma, atn uygun bant sistemi ile tesis
dna karlmas PLC sistemi ile takip edilebilmeli, uygun bir
PC tarafndan sistem izlenebilmelidir.
Elektrik kesintisi durumunda, dng tekrar elektrik gelene
kadar
ayn
fazda
tutulmaldr.
Dngnn
tekrar
balatlabilmesi operatr yetkisinde olabilmelidir.
Yazlm sisteminde operatr, dngnn elektrik kesintisi
srasnda hangi fazda olduuna bal olarak, dngye kald
yerden devam etme ya da batan balatma seeneklerine
sahip olmaldr.
Kumanda Panosunda u bilgiler yer almaldr.(en az):

97

Dng Faz,
lem s bilgileri ve kaytlar ( C cinsinden),
lem basn bilgileri ve kaytlar (kPa veya bar
cinsinden),
Sterilizasyon kazanndaki Yksek Su Younlama
Seviyesi (Alarm),
Zaman ve Tarih,
Tarih Format ,
Zaman niteleri, (leden nce(AM)/leden
Sonra(PM) ya da 24 Saat),
Ar Is (Alarm),
Dk Is (Alarm),
Sterilizasyon Sresi,
Sterilizasyon Iss (scakl),
Sterilize olan atn kilogram veya litresi,
(kantardan okunan)
Faz Alarmlar (Alarm),
Sterilizasyon kazan Basn Noktalar (Alarm),
Hata bilgileri,

30/7/2004 tarihli ve 25538 sayl Resmi Gazetede

yaymlanan Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen
artlar (madde 48) Sterilizasyon ileminin geerliliinin
belgelenmesi salanacaktr. Kumanda sistemine ait rapor
retme ve yazdrma sistemi olacak ve alnan raporlar en az
u bilgileri ierecektir;

Sterilize edilen atk miktar,

98

Seilen sterilizasyon ss ve zaman,

program tarihi,
gerek zaman,
seilen program,
gerekletirilen dngnn zeti ve tanmlama
bilgileri,
seilen kuruma sresi.
Yukardaki parametreler gerek zamanl olarak bir
kullanc operasyon blou sayesinde izlenebilmelidir.

6. lm ve Kontroller
Sterilizasyon ilemine tabi tutulan enfekte atklarn
zararsz hale getirilip getirilmedii kimyasal ve biyolojik
indikatrler kullanlarak test edilmelidir.
Biyolojik indikatrler kullanlarak uygulanan sterilizasyon
geerlilik testleri, o gn sterilize edilen atk ile birlikte
sterilizatre konulan biyolojik indikatrlerin incelenmesi
suretiyle haftalk olarak yaplmaldr.
Gerekli durumlarda sterilizasyondan kan sterilize edilmi ve
evsel atk karakterizasyonu kazanm atklar, atk bertaraf
sahasnda depolanmadan nce sterilizasyon tesisinin
bulunduu sahann uygun bir yerinde evreye zarar
vermeyecek ekilde kapal konteynerler iinde biyolojik
indikatr testleri sonulanncaya kadar muhafaza edilmeli ve
bekletilmelidir.
Test sonucu olumlu ise bertaraf edilen atk depolanmak
zere uygun bir alana sevk edilmeli, test sonucu olumsuz ise
sistem
kontrol
edilmeli
ve
sterilizasyon
ilemi
tekrarlanmaldr.

99

Sistemde kullanlacak lm cihazlar u hassasiyette

olmaldr:
Basn ler

: 5 kPa (1 ila 8 bar aralnda)

Is ler
180 C aralnda)

: 0.5 C ( t<5 sn iin) ( 20 ila

6.1. Buhar Kazan Sistemi (Buhar Jeneratr)

Buhar kazan sistemi; gerekli kapasite ve basntaki buhar
retecek, atk suyun oluumu en aza indirgeyecek ekilde
tesis tasarlanmaldr.
Soutma suyu gerekli olan hallerde, snan soutma suyunu
tekrar kullanabilecek sistem olmaldr.
Buhar kazan sisteminde kullanlacak suyun sisteme uygun
olarak artlandrlmas yumuatlmas ekipmanlar
gerekiyor ise sisteme entegre olarak dahil edilmelidir.
Borulama ve tedarik iin tm malzemeler anmaya kar
dayankl zel alaml paslanmaz malzemeden seilmelidir.
Seilecek buhar kazan sistemi elektrikli, gerektiinde
doalgazla da altrlabilecek fuel oil (dual) yaktl sistemler
olmaldr.

6.2. Emniyet Tedbirleri

malat ve montaj almalar esnasnda alan personelin
can gvenlii iin (alanlar ve evre dahil) her trl
emniyet, iletiim, trafik ve dier tedbirleri alnmaldr.

100

Tm tesislerde her trl konulardaki (ilgili kanun, tzk,

ynetmelikler, OHSAS 18001 ve fen kurallarnn belirledii)
ii sal ve i gvenlii tedbirlerini alnmaldr.
Hibir zaman emniyet tedbiri alnmadan alma
yaplmamaldr. Tesislerin her noktasna gerekli ikaz ve uyar
levhalar koyulmal ve lzumlu her tedbirin alnmas, eitim
verilmesi ve kontrollerin yaplmas salanmaldr.
Tesisler salk ve gvenlik risklerini en aza indirgeyecek
ekilde tasarlanmal ve ina edilmelidir.

7. Sterilizasyon nitesinin Muayene ve

Kabul
30/7/2004 tarihli ve 25538 sayl Resmi Gazetede
yaymlanan Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliinin tm
gerekleri salanmaldr. Sistemde kullanlan tm artma
ekipman tiplerine tbbi atk artm iin Trk standartlarna
veya muadiline uygunluk aranmaldr..
Tedarik edilen sterilizasyon tesisinin test ve kabul iin iki
aama test yaplr. lk aamada sistemin imal edildii yerde
gerekletirilecek homologasyon testi (iletme verilerinin,
hangi eit atklarn hangi proseste sterilize edilecei,
ykleme ve paketleme kurallar dahil lmler ve kritik
seviyeleri) ve ikinci aamada ise tesisin kurulaca yerde
yaplacak iletmeye alma testleridir.
letmeye alma
testlerinde u testler bulunmaldr: Mikrobiyolojik artma testi,
scaklk testi, basn testi, vakum testi, hava szdrmazlk
testi.
Avrupa Normlar EN 866-3 ve/veya Trk Standard TS- ENISO 11138-2/3 Sterilizasyon niteleri prosesi testleri iin
biyolojik sistemler standartlarna uygun akredite veya Tp
Fakltelerinin ilgili mikrobiyoloji laboratuarlarndan sistemin

101

tm sterilizasyon artlarn salad (6log10) deneme

sresince en az 3 farkl zamanda yaplacak testler ile
kantlanmaldr. Dier testler istee bal olarak bir akredite
laboratuarlarda veya ilgili niversitelerin laboratuarlarnda
yaplabilir.
Tesisin kontrollk, iletme ve bakm ilerini stlenecek
personele yetkin bir eitmen tarafndan en az iki hafta sreli
ve uygulamal olarak kurulan tesis zerinde eitim
materyalleri ile birlikte eitim verilmelidir.
Montaj bittikten sonra sistemin istenilen teknik artlar
saladnn deneme sresinde grlmesinden sonra
sterilizasyon nitesi Kontrol ekibi tarafndan tutanakla teslim
alnarak geici kabul yaplabilir.
Sistemin tm zellikleri ile ynetmelik ve teknik artnameye
uygun olarak tm modlleri ile tam ve doru olarak
altnn tespiti kesintisiz bir aylk deneme srecinde
yaplmaldr.

letme sresi sonunda tesisin tm bakm ve onarm ilemleri

yaplarak, tesis alr vaziyette eksiksiz olarak teslim
alnabilir. (Sterilizasyon nitesine ait balant emalar
(Elektrik, Mekanik) ve Trke kullanma ve bakm klavuzu
dhil).

102

KONTROL KILAVUZLARI

104

Dzenli Depolama Tesisleri Uygulama

Projeleri Kontrol Klavuzu

106

KATI ATIK DZENL DEPOLAMA TESSLER

UYGULAMA PROJELER KONTROL KILAVUZU
SAHA UYGULAMA PROJELER (Mevcut bir dzenli depolama sahas
ierisinde yeni alan ina edilecek veya alan genilemesi yaplacak ve
mevcut tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap tesislerine ait
projelerin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod

Pafta Ad

zellik

Hali Hazr
Harita

lke koordinatlatlar aplike

edilmelidir. Toporafik
kotlarn yansra arazi
zerindeki; yol, su birikintileri,
yaplar, elektrik, su ve
doalgaz hatlar ve eim
balang biti noktalar
belirtilmelidir.

Saha Genel
Yerleim
Plan

Tesis niteleri
numaralandrlarak
belirtilmelidir. Saha plannda
etaplar, seddeler ve eimler
gsterilmelidir.

Saha
Kesitleri

Sahaya ait gerektii kadar

boy ve en kesit paftas
verilmelidir.

107

Deerlendirme

Kaz-Dolgu
Planlar ve
Kesitleri

Saha taban eimi boyuna ve

enine olmak zere sznt
suyunun verimli toplanmasn
salamal.

Kademe
Dolgu
Planlar

Depolama sahas atk dolum

kademelerini ve kademelerin
dolum sonras kotlarn
gstermelidir.

Nihai Atk
Dolum Plan

Depolama sahasnn tm
kademeleri doldurulmu
halinin plandr. Doldurulmu
alan yanal eimleri 1/3 ten
kk olmamaldr.

Yzey Suyu
Drenaj Plan
ve Detaylar

evreden gelen sular

toplayp tahliye edecek
ekilde sahann etrafn
sarmal ve eimi ak
salayacak ekilde
tasarlanmaldr.

Sznt Suyu
Drenaj Plan
ve Detaylar

Ana ve tali borularn aplar,

oluacak sznt suyu miktar
dikkate alnarak
hesaplanmal. Kamera ile
kontrol edilecek ise ap en
az 350 mm olmaldr.

Sznt Suyu
Toplama
Bacas
Detaylar

Sznt suyu toplama bacas

kullanlacaksa baca kesit
detay konulacaktr. Ancak
sznt suyunun baca
gerektirmeksizin borularla
nakledilmesi durumunda bu
detaya gerek yoktur.

10

Yol
Aplikasyon
Plan

Yol aplikasyon tablosunda

koordinatlar, yol uzunluklar
ve kurplar belirtilmelidir.

108

11

Yol Boy ve
Tip Kesitleri

Depolama sahas atk dolum

blmleri yol eimleri %8-9
olmal, ara younluu az ise
%12' ye kadar karlabilir.
Dolgu blgeleri dnda kalan
yollarn eimleri mevcut
toporafyaya gre tanzim
edilecektir.

12

Gaz
Toplama
Bacalar ve
Yerleim
Plan

Gaz bacalar yerleim skl

etkin ap ortalama 50 m
olacak ekilde
planlanmaldr.

13

Sedde Plan
ve Kesitleri

Depolama sahasnda
kullanlacak seddelere ait tip
kesit verilmelidir

Depo Taban
Szdrmazlk
Sistemi
Depo st
rts
Szdrmazlk
Sistemi

lgili Ynetmelikte belirtilen

szdrmazlk kesitini
salamaldr.

14

15
16
17

17
18

lgili Ynetmelikte belirtilen

szdrmazlk kesitini
salamaldr.

Geomembran Ankraj Detaylar

Gzlem
Kuyular
Plan ve
Kesiti
Gzlem
Kuyular
Plan ve
Kesiti

Sahann etrafna olas sznt

suyu kaaklarn tespit etmek
iin yerletirilmelidir.
Sahann etrafna olas sznt
suyu kaaklarn tespit etmek
iin yerletirilmelidir.

Sznt Suyu Bertaraf Sistemi

109

MMAR PROJELER (Mevcut bir dzenli depolama sahas ierisinde yeni

alan ina edilecek veya alan genilemesi yaplacak ve mevcut tesislerin
altyaps kullanlacaksa mevcut altyap tesislerine ait mimari projelerin
yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod

Pafta Ad

zellik

Gvenlik Binas

dari Bina Projesi

Su Deposu

Teker Ykama nitesi

Atlye Binas

Kantar

Telit Detay

Deerlendirme

ELEKTRK PROJELER (Mevcut bir dzenli depolama sahas ierisinde

yeni alan ina edilecek veya alan genilemesi yaplacak ve mevcut
tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap tesislerine ait elektrik
projelerinin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod
1
2
3

Pafta Ad

zellik

Kantar Elektrik Projesi

Teker Ykama nitesi
Elektrik Projesi
Gvenlik Binas Elektrik
Projesi

dari Bina Elektrik Projesi

evre Aydnlatma Projesi

110

Deerlendirme

6
7

Alak Gerilim Datm

Projesi
Atlye Binas Elektrik
Projesi

Trafo

Paratoner

MEKANK PROJELER (Mevcut bir dzenli depolama sahas ierisinde

yeni alan ina edilecek veya alan genilemesi yaplacak ve mevcut
tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap tesislerine ait mekanik
projelerin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod
1
2
3
4
5
6

Pafta Ad

zellik

Deerlendirme

dari Bina Shhi Tesisat

Projesi
dari Bina Istma Tesisat
Projesi
Atlye Binas Shhi Tesisat
Projesi
Atksu Kanalizasyon Hatt
Plan
Yangn ve Servis Suyu Plan
Kesiti
Su Deposu

Not: Bu proje kontrol klavuzu Mart 2009 tarih itibariyle yrrlkteki mevcut
mevzuata gre hazrlanmtr. Mevzuat deiikliklerinde revize edilmelidir.

111

112

Tbbi Atk Dzenli Depolama Tesisleri

Uygulama Projeleri Kontrol Klavuzu

114

TIBB ATIK DZENL DEPOLAMA TESSLER

UYGULAMA PROJELER KONTROL KILAVUZU
SAHA UYGULAMA PROJELER (Tbbi atk dzenli depolama sahas
mevcut bir dzenli depolama sahas ierisinde ina edilecek veya alan
genilemesi yaplacak ve mevcut tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut
altyap tesislerine ait projelerin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod

Pafta Ad

zellik

Hali Hazr
Harita

lke koordinatlatlar aplike

edilmeli. Toporafik kotlarn
yansra arazi zerinde; yol, su
birikintileri, yaplar, elektrik, su
ve doalgaz hatlar ve eim
balang biti noktalar
belirtilmelidir.

Saha Genel
Yerleim
Plan

Tesis niteleri
numaralandrlarak
belirtilmelidir. Saha plannda
etaplar, seddeler ve eimler
gsterilmelidir.

Saha
Kesitleri

Sahaya ait gerektii kadar boy

ve en kesit paftas verilmelidir.

115

Deerlendirme

Kaz-Dolgu
Planlar ve
Kesitleri

Saha taban eimi boyuna ve

enine olmak zere sznt
suyunun verimli toplanmasn
salamal.

Kademe
Dolgu
Planlar

Depolama sahas atk dolum

kademelerini ve kademelerin
dolum sonras kotlarn
gstermelidir.

Nihai Atk
Dolum Plan

Depolama sahasnn tm
kademeleri doldurulmu
halinin plandr. Doldurulmu
alan yanal eimleri 1/3 ten
kk olmamaldr.

Yzey Suyu
Drenaj Plan
ve Detaylar

evreden gelen sular toplayp

tahliye edecek ekilde sahann
etrafn sarmal ve eimler
ak salayacak ekilde
tasarlanmaldr. Yzey
suyunun nereye tahliye
edildiine dikkat edilmelidir.

Sznt Suyu
Drenaj Plan
ve Detaylar

Ana ve tali borularn aplar,

oluacak sznt suyu miktar
dikkate alnarak hesaplanmal.
Kamera ile kontrol edilecek ise
ap en az 350 mm olmaldr.

Sznt Suyu
Toplama
Bacas
Detaylar

Sznt suyu toplama bacas

kullanlacaksa baca kesit
detay konulacaktr. Ancak
sznt suyunun baca
gerektirmeksizin borularla
nakledilmesi durumunda bu
detaya gerek yoktur.

10

Yol
Aplikasyon
Plan

Yol aplikasyon tablosunda

koordinatlar, yol uzunluklar ve
kurplar belirtilmelidir.

116

11

Yol Boy ve
Tip Kesitleri

12

Sedde Plan
ve Kesitleri

Depolama sahas atk dolum

blmleri yol eimleri %8-9
olmal, ara younluu az ise
%12' ye kadar karlabilir.
Dolgu blgeleri dnda kalan
yollarn eimleri mevcut
toporafyaya gre tanzim
edilecektir.
Depolama sahasnda
kullanlacak seddelere ait tip
kesit verilmelidir

15

Depo Taban lgili Ynetmelikte belirtilen

Szdrmazlk szdrmazlk kesitini
salamaldr.
Sistemi
Depo st
lgili ynetmelikte belirtilen
rts
szdrmazlk kesitini
Szdrmazlk salamaldr.
Sistemi
Geomembran Ankraj Detaylar

16

Sznt Syu Bertaraf Sistemi

13

14

MMAR PROJELER (Tbbi atk dzenli depolama sahas mevcut bir dzenli
depolama sahas ierisinde ina edilecek veya alan genilemesi yaplacak ve
mevcut tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap tesislerine ait mimari
projelerin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No Kod

Pafta Ad

Gvenlik Binas

dari Bina Projesi

Su Deposu

Ara Ykama nitesi

Atlye Binas

Kantar

Telit Detay

zellik

117

Deerlendirme

ELEKTRK PROJELER (Tbbi atk dzenli depolama sahas mevcut bir

dzenli depolama sahas ierisinde ina edilecek veya alan genilemesi
yaplacak ve mevcut tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap
tesislerine ait elekrik projelerinin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No

Kod Pafta Ad

zellik Deerlendirme

Kantar Elektrik Projesi

Ara Ykama nitesi Elektrik

Projesi

Gvenlik Binas Elektrik Projesi

dari Bina Elektrik Projesi

evre Aydnlatma Projesi

Alak Gerilim Datm Projesi

Atlye Binas Elektrik Projesi

Trafo

Paratoner

MEKANK PROJELER (Tbbi atk dzenli depolama sahas mevcut bir

dzenli depolama sahas ierisinde ina edilecek veya alan genilemesi
yaplacak ve mevcut tesislerin altyaps kullanlacaksa mevcut altyap
tesislerine ait mekanik projelerin yeniden hazrlanmasna gerek yoktur.)

No
1
2

Kod Pafta Ad

zellik Deerlendirme

dari Bina Shhi Tesisat

Projesi
dari Bina Istma Tesisat
Projesi

118

3
4
5

Atlye Binas Shhi Tesisat

Projesi
Ara Ykama nitesi Shhi
Tesisat Projesi
Atksu Kanalizasyon Hatt
Plan

Yangn ve Servis Suyu Planlar

Su Deposu

Not: Bu proje kontrol klavuzu Mart 2009 tarih itibariyle yrrlkteki mevcut
mevzuata gre hazrlanmtr. Mevzuat deiikliklerinde revize edilmelidir.

119

120