TUİK Çevre Istatistikleri

TK
EVRE
STATSTKLER
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 8
ISSN 0259-5036
TRKYE STATSTK KURUMU
TK
EVRE
STATSTKLER
TK
EVRE
STATSTKLER
ISSN 0259-5036
ISSN 0259-5036
TRKYE STATSTK KURUMU
TK
"KA"
BDDBD12"A
BSSA~S~!
DIA1N"BDDBD11FAF4F
"KA"BDDBD12"A
BSSA~S~!
S~~a~~m
!S}})a
D~q
(Sq
NS}~~m
!~B~S~~~
D~q
(Sq
NS}m~~~S}}m
~~S~)a
D~q
(Sq
~~
q
"S
a_
NS}5
D~S1
Nk~~~4S5~kSa~Su5q
SSS51ADIA1N"
S}}BS}}(~BSS"~~1SS~~
S} D~ S 1 SS}}S S )~m~ ~S
~~SS}uSmS}SS~uS}}SS
D~S14SaSS}rSS
D~q^(Sq
D~
MTB: 2009-0497-10 Adet
+B5
nsz
NSZ
Trkiye statistik Kurumu karar alclarn, aratrmaclarn ve
tm istatistik kullanclarnn ihtiya duyduklar istatistiksel verileri,
uluslararas standartlara uygun olarak gvenilirlik, tutarllk,
tarafszlk, istatistiki gizlilik, gncellik ve effaflk ilkeleri
dorultusunda retmekte ve yaymlamaktadr. retilen istatistiklerin
gerekleri yanstmasnn salanmas, tm kullanclara tarafsz ve e
zamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine uyulmas, kamuoyunun
bilgi edinme hakknn gzetilmesi temel esaslardr.
Kurumumuzun gerek basl yayn olarak kard, gerekse
internet sayfasnda yaymlad tm istatistiksel veriler ile birlikte
metaverisine (kullanlan tanm, kavram ve snflamalar, aratrmann
kapsam ve yntemi, rnek tasarm vb.) ilikin aklamalar da
kapsaml ve gncel olarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktadr.
statistiksel verilerin doru okunmas, salkl yorumlanmas, ancak
metodolojik aklamalarn dikkate alnmas ile mmkndr.
evre statistiklerine ilikin ayrntl metodolojik aklamalar
TK web sayfamzda ve basl yayn olarak mevcuttur. Bu yaynda,
evre istatistikleriyle ilgili merak edilen, tartlan, eletirilen hususlar
ile en ok sorulan sorulara ilikin aklamalara yer verilmi ve yayn
hazrlanrken konuya ilgi duyan herkes tarafndan anlalabilir olmas
hedeflenmitir.
Sorularla Resmi statistikler Dizisinin 8. yayn olan bu yaynn
tm kullanclara yararl olmasn dilerim.
A. mer TOPRAK
Bakan
V.
A. mer
TOPRAK
Bakan V.
TK, evre statistikleri

III
indekiler
NDEKLER
Sayfa
nsz
III
indekiler
Simge ve Ksaltmalar
I. Genel evre statistikleri

1. evre nedir?
2. evre istatistiklerinin kapsam nedir?
3. evre istatistikleri neden nemlidir?
4. evre istatistikleri ne zaman retilmeye balanm ve
nasl gelimitir?
5. Resmi statistik Program kapsamnda evre istatistikleri
retmekle sorumlu kurulular hangileridir? Sorumlu
olduklar konular nelerdir?
6. evresel veriler nasl derlenmektedir?
7. retilen evre istatistikleri Avrupa Birlii tanm, kapsam
ve snflamalar ile uyumlu mudur?
1
1
1
2
2
3
3
II. Hava statistikleri

8. Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda yaplan almalar
nelerdir?
9. Hava kalitesi istatistiklerinin corafi kapsam nedir?

10. Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda hangi
deikenler ve gstergeler yaymlanmaktadr?
4
4
11. Kkrtdioksit ve partikler madde nedir?

12. Hava kalitesi snr deerleri nelerdir?
13. Kkrtdioksit ve partikler madde deiim oran
hesaplanrken ve kirlilik sralamas belirlenirken kullanlan
kriterler nelerdir?
4
5
7

indekiler
Sayfa
14. Kkrtdioksit ve partikler madde ortalamalar nasl
hesaplanr?
15. K sezonu neyi ifade etmektedir?

16. Hava kalitesi verileri nasl derlenmektedir?
17. Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi
ne zaman yrrle girmitir ve Trkiye Szlemeye ne
zaman taraf olmutur?
8
8
8
18. Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve

Szlemesinin amac ve ykmllkleri nelerdir?
19. Kyoto Protokol nedir?

20. Hava emisyonu istatistikleri kapsamnda yaplan
almalar nelerdir?
9
10
21. Hava emisyonlarnn hesab iin gerekli veriler hangi

kurumlardan derlenmektedir?
10
22. Seragaz Emisyon Envanteri hangi ana balklardan

olumaktadr?
11
23. Yanma kaynakl emisyonlar nasl hesaplanmaktadr?

24. Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar nasl
hesaplanmaktadr?
11
12
25. Seragaz emisyon envanteri hangi gazlar

kapsamaktadr?
26. Seragaz emisyonlar neden karbondioksit CO2
edeerine dntrlr?
14
14
III. Su, Atksu ve Atk statistikleri
VI
27. TK tarafndan su, atksu ve atk verileri hangi

kaynaklardan derlenmektedir?
15
28. Su, atksu ve atk istatistikleri verileri hangi tarihten

itibaren ve hangi sklkla derlenmektedir?
15

indekiler
Sayfa
29. Belediye su, atksu ve atk istatistikleri anketlerinin
kapsam nedir?
30. Belediye su istatistikleri kapsamnda hangi veriler
derlenmektedir?
16
16
31. Belediye atksu istatistikleri kapsamnda hangi veriler

derlenmektedir?
17
32. Belediye atk istatistikleri kapsamnda hangi veriler

derlenmektedir?
17
33. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri

anketlerinin kapsam nedir?
34. Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri
18
19
35. Organize sanayi blgesi su, atksu ve atk istatistikleri

19
36. Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda imalat

sanayi iyerlerinden, termik santrallerden ve organize
sanayi blgelerinden hangi veriler derlenmektedir?
37. me ve kullanma suyu ebekesi nedir?
38. mesuyu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir?
39. Atksu nedir?
40. Kanalizasyon ebekesi nedir?
41. Atksu artma tesisi nedir ve artma tipleri nelerdir?
42. Atk (p) nedir?
43. Belediye atklar ve evsel atk nedir? Fark nedir?
44. Atk bertaraf nedir?
45. Atk bertaraf ve geri kazanm tesisleri nelerdir?
46. Tehlikeli atk nedir?
47. Geri kazanm ve yeniden kullanm nedir?
48. me ve kullanma suyu ebekesi ve ime suyu artma
tesisi ile hizmet verilen nfus ne demektir ve nasl
hesaplanmaktadr?
19
20
20
21
21
21
22
22
22
23
23
24
24

VII
indekiler
Sayfa
49. Kii ba gnlk ekilen ime ve kullanma suyu miktar
nasl hesaplanmaktadr?
25
50. Kanalizasyon ebekesi ve atksu artma tesisi ile hizmet

verilen nfus ne demektir ve nasl hesaplanmaktadr?
26
51. Kii ba gnlk atksu miktar nasl hesaplanmaktadr?

52. Kii ba gnlk toplanan belediye atk miktar nasl
hesaplanmaktadr?
27
27
53. Belediyelerde toplanan mevsimsel atk miktar nasl

hesaplanmaktadr?
28
54. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri

kapsamnda hangi snflamalar kullanlmaktadr?
28
55. Su, atksu ve atk verileri hangi corafik dzeyde

yaymlanmaktadr?
28
56. Su, atksu ve atk istatistiklerinin yaym dnemi nedir?
29
57. Su, atksu ve atk ile ilgili derlenen veriler

yaymlanmadan nce hangi srelerden gemektedir?
29
IV. evresel stihdam ve Harcama statistikleri
VIII
58. evresel faaliyet nedir?

59. evresel istihdam nedir?
60. evre koruma harcamalar nedir?
61. evresel vergiler nedir? Ka grupta toplanr?
62. evresel istihdam ve harcamalarla ilgili veriler
derlenirken faaliyet kapsamn tanmlamak iin hangi
snflama kullanlmaktadr?
30
30
30
31
31
63. evre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA)

kapsamnda yer alan faaliyetler hangileridir ?
32

indekiler
Sayfa
64. Kamu kurulular, il zel idareleri, belediyeler ve

mahalli idare birliklerinde harcamalarn kayt altna
alnmas iin hangi hesap sistemi kullanlmaktadr?
32
65. Analitik bte snflandrma (ABS) sistemi nedir?

66. Analitik bte snflandrma (ABS) sistemi iinde evre
koruma harcamalarnn ayr kayt altna alnmas mmkn
mdr?
67. Analitik bte snflandrma (ABS) sistemi ile evre
Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) arasnda faaliyet
konular asndan farkllklar nelerdir?
33
33
34
68. evresel istihdam ve harcama istatistikleri

kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?
35
69. Belediyelerden derlenen evresel gelirler hangileridir?
35
70. TK evresel istihdam ve harcama istatistikleri

kapsamnda hangi kaynaklardan veri derlenmektedir?
36
71. Kamu sektr evresel harcama istatistiklerinin

kapsam nedir?
36
72. evresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili

veriler hangi tarihten itibaren derlenmektedir?
36
73. evresel harcama istatistiklerinin yaym dnemi nedir?
37
74. evresel harcama ile ilgili derlenen veriler

37
75. evresel harcama istatistiklerinin kullanld alanlar

nelerdir?
38
76. evresel hesap sistemi nedir?

77. evresel hesap sistemi ile ilgili mevcut almalar
nelerdir?
38
38

IX
Simge ve Ksaltmalar
Sayfa
78. evresel harcama istatistikleri ve evresel hesap
sistemi iin rehber olabilecek dokmanlar hangileridir?
39
V. evre statistikleri Yaynlar ve Datm

79. evre istatistikleri kapsamndaki TK yaynlar
nelerdir?
80. evre istatistikleri kapsamnda retilen bilgilere nasl
ulalr?
40
41
81. evre istatistikleri konusunda Eurostata veri aktarm

nasl yaplmaktadr?
41
82. evre istatistikleri ile ilgili bavurulabilecek Web

sitelerinin adresleri nelerdir?
42
83. evre istatistikleri ile ilgili baucu yaynlar nelerdir?
43
Simge ve Ksaltmalar
ABD
ABS
CEPA
CRF
DE
EC
EWC
Eurostat
GWP
IMF
IPCC
ISIC Rev.2
ISIC Rev.3
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Amerika Birleik Devletleri

Analitik Bte Snflandrma
evre Koruma Faaliyetleri Snflamas
Genel Raporlama Format
Devlet statistik Enstits
Avrupa Komisyonu
Avrupa Atk Katalou
Avrupa Birlii statistik Ofisi
Kresel Isnma Potansiyeli
Uluslararas Para Fonu
Hkmetleraras klim Deiiklii Paneli
Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart
Sanayi Snflamas Revize 2
Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararas Standart
Sanayi Snflamas Revize 3

Simge ve Ksaltmalar
BBS
KVS Deeri
NACE
Rev.
1.1
NAMEA
OECD
SEEA
SERIEE
:
:
:
:
:
:
:
TK
UN
UNECE
statistiki Blge Birimleri Snflamas

Ksa Vadeli Snr Deeri
Avrupa Topluluunda Ekonomik Faaliyetlerin
statistiki Snflamas Revize 1.1
evre Muhabesi in Ulusal Hesap Matrisi
Ekonomik birlii ve Kalknma rgt
Btnleik evresel ve Ekonomik Hesaplar
evre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmas
iin Avrupa Sistemi
Trkiye statistik Kurumu
Birlemi Milletler
Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu
CH4
Metan
CO2
Karbondioksit
Flor
HFCs
Hidroflorokarbonlar
NMVOCs
Metan d uucu organik bileikler
N2O
Nitroz oksit
NOx
Azot oksitler
PM10
Partikler madde
SF6
SO2
Kkrt hekzaflorid
Kkrtdioksit

XI

I. GENEL EVRE STATSTKLER
Soru 1: evre nedir?
evre, canllarn yaamlar boyunca ilikilerini srdrdkleri ve
etkileim iinde bulunduklar fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve
kltrel ortamdr.
Soru 2: evre istatistiklerinin kapsam nedir?
evre istatistikleri; su, atksu, atk, hava emisyonu, hava kalitesi,
evresel harcama, evresel istihdam, toprak kirlilii, deniz kirlilii,
grlt, biyoeitlilik ve iklim istatistiklerini kapsamaktadr.
Soru 3: evre istatistikleri neden nemlidir?
Bir ilikiler sistemi olan evrenin bozulmas ve evre sorunlarnn
ortaya kmas, genellikle insan kaynakl etkenlerin doal dengeleri
bozmasyla balamtr. nsann evresiyle kurduu doal dengeyi
meydana getiren zincirin halkalarnda oluan kopmalar, zincirin
tmn etkileyip, bu dengenin bozulmasna sebep olmakta ve evre
sorunlarn oluturmaktadr. Canllarn salkl bir yaam srdrmesi
ancak salkl bir evreyle mmkndr. Dolaysyla, evrenin
durumu, evre zerindeki basklar, bunlarn etkisi ve bu basklara
evrenin tepkisinin izlenmesi etkin bir evre ynetiminin temelini
oluturmaktadr. Bu amala, evre ile ilgili ihtiya duyulan
politikalarn retilmesi, izlenmesi ve deerlendirilmesine ynelik
gncel, gvenilir ve zamanl evre istatistiklerinin retilmesi nem
tamaktadr.


Soru 4: evre istatistikleri ne zaman retilmeye balanm
ve nasl gelimitir?
1990 ylna kadar eitli kurum/kurulularca deiik amalarla evre
verisi derlendii ancak bu verilerin dzenli istatistiklere
dntrlmedii grlmektedir. 1990 ylnda Devlet statistik
Enstits (DE-TK), evre istatistikleri konusunda almalar
balatm ve ilk olarak Salk Bakanl tarafndan yaplan hava
kalitesi lmlerini deerlendirerek kamuoyuna duyurmutur. 1992
ylnda balatlan su ve atk istatistikleri, 1997 ylnda balatlan hava
emisyonu, evresel istihdam ve harcama istatistikleri ile DE
bnyesinde retilen evre istatistiklerinin kapsam geniletilmitir.
Trkiye statistik Kurumu (TK) koordinasyonunda, 2006 ylnda
ilgili tm kurum/kurulularn katlm ile oluturulan 2007-2011
Resmi statistik Program ile programl istatistik retim sreci
balatlmtr. Programla ulusal ve uluslararas ihtiyalar da dikkate
alnarak evre istatistikleri erevesi geniletilmitir.
Soru 5: Resmi statistik Program kapsamnda evre
istatistikleri retmekle sorumlu kurulular hangileridir?
Sorumlu olduklar konular nelerdir?
Resmi statistik Program ile 2007-2011 dneminde evre
istatistiklerinin retilmesi sorumluluu, TK ile evre ve Orman
Bakanlna verilmitir.
Program ile su temini, atksu, belediye atklar, tehlikeli ve tehlikesiz
endstriyel atklar, tbbi atklar, tarmsal atklar, hava emisyonu,
hava kalitesi ile evresel istihdam ve harcama istatistiklerinin TK
sorumluluunda, su kalitesi, su potansiyeli, ambalaj ve ambalaj
atklar, inaat ve yknt atklar, zel atklar, dier atklar, atk
ticareti, atk kompozisyonu, biyoeitlilik, korunan alan, toprak
kirlilii, deniz kirlilii, grlt ve iklim istatistiklerinin evre ve
Orman Bakanl sorumluluunda retilmesi planlanmtr.
Kurum/kurulularn kendi faaliyetleri erevesinde derledikleri ancak
Programda yer almayan istatistiki bilgiler resmi istatistik olarak
kabul edilmemektedir.



Soru 6: evresel veriler nasl derlenmektedir?
lkemizde evresel verilerin tamam henz dzenli olarak kayt
altna alnamamtr. Bu nedenle evre verilerinin idari kaytlardan
elde edilmesi ounlukla mmkn olamamaktadr. Gerek ulusal
gerek uluslararas talepler dorultusunda bu veriler anketlerle
derlenmektedir.
Soru 7: retilen evre istatistikleri Avrupa Birlii tanm,
kapsam ve snflamalar ile uyumlu mudur?
TK bnyesinde evre istatistikleri retiminde, ulusal evre
mevzuatnn yansra zellikle Ekonomik birlii ve Kalknma rgt
(Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD)
ile Avrupa Birlii statistik Ofisi (Statistical Office of the European
Communities - Eurostat) tanm, kapsam ve snflamalar ile
uluslararas anlamalar (klim Deiiklii Szlemesi ereve
Szlemesi vb.) dikkate alnmaktadr. Dolaysyla, Avrupa Birlii
metodolojisi ile tam uyumludur.
II. HAVA STATSTKLER
Soru 8: Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda yaplan
almalar nelerdir?
TK, hava kalitesi istatistikleri kapsamnda 1990 ylndan itibaren
2007 yl Ekim ayna kadar Salk Bakanl tarafndan Trkiye
genelinde il merkezleri ve baz ile merkezlerinde llen gnlk
kkrtdioksit
(SO2)
ve
partikler
madde
(duman)
konsantrasyonlarn deerlendirerek aylk, k sezonu ve yllk haber
bltenleri olarak yaymlamtr.


evre ve Orman Bakanlnn, 2005 ylnda balatt hava kalitesi
izleme an Trkiye geneline yaygnlatrmas ile 2007 yl Ekim
ayndan itibaren evre ve Orman Bakanl tarafndan llen
kkrtdioksit (SO2) ve partikler madde (PM10) konsantrasyonlar
deerlendirilerek hava kalitesi haber bltenleri yaymlanmaya
balanmtr.
Soru 9: Hava kalitesi istatistiklerinin corafi kapsam nedir?
2007 yl Ekim ayna kadar Trkiye genelinde Salk Bakanlna ait
hava kalitesi lm istasyonlarnn bulunduu il ve ile merkezleri,
2007 yl Ekim ayndan sonra ise evre ve Orman Bakanlna ait
hava kalitesi lm istasyonlarnn bulunduu 81 il merkezi ve baz
ile merkezleri kapsama dahil edilmitir.
Soru 10: Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda hangi
deikenler ve gstergeler yaymlanmaktadr?
Hava kalitesi istatistikleri kapsamnda il merkezleri ve baz ile
merkezlerinde llen kkrtdioksit ve partikler madde
konsantrasyonlarnn aylk, k sezonu (Ekim-Mart) ve yllk
ortalamalar, minimum ve maksimum deerleri, lm yaplan gn
says, bir nceki dneme gre deiim oranlar, snr deerleri ve
uyar eiklerinin ald gn saylar yaymlanmaktadr.
Soru 11: Kkrtdioksit ve partikler madde nedir?
Kkrtdioksit (SO2): Yaktlarn doal olarak yapsnda bulunan
kkrt bileiklerinin yanma esnasnda aa kmasyla oluan
kirletici, boucu, renksiz ve asidik gazdr.


Partikler madde: Gaz halindeki emisyonlarn kimyasal
dnm ve yn halinde ekillenmesi ile oluur. 5-10 mikrometre
apl partikller, asl partikler madde olarak tanmlanr. Genel
olarak heterojen karmlar ierir ve karakteristikleri bir yerden bir
baka yere nemli lde farkllk gsterir. ap 10 mikrometre
altndaki partikler maddelere PM10 denir.
Soru 12: Hava kalitesi snr deerleri nelerdir?
02.11.1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliine gre
kkrtdioksit ve partikler madde iin uygulanan snr deerler
aada verilmitir.
Kkrtdioksit iin;
x Hedef Snr Deeri: 150 g/m3
x Ksa Vadeli Snr (KVS) Deeri: 400 g/m3
x 1. Uyar Kademesi Snr Deeri: 700 g/m3
Partikler Madde iin;
x Hedef Snr Deeri: 150 g/m3
x KVS Deeri: 300 g/m3
x 1. Uyar Kademesi Snr Deeri: 400 g/m3
06.06.2008 tarihli Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi
Ynetmeliine gre kkrtdioksit ve partikler madde iin snr
deerler ve uyar eikleri yeniden dzenlenmitir. Ynetmeliin Ek-I
Asnda yer alan gei dnemi snr deerleri 05.05.2009 tarihli
Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmeliinde Deiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelie gre kademeli olarak azaltlacaktr.


Buna gre;
Kkrtdioksit iin;
KVS Deeri , 01.01.2009 tarihinde balayarak 01.01.2014 tarihine
kadar 250 g/m3 (snr deerin %62,5u) olana kadar her 12 ayda
bir eit miktarda yllk olarak azaltlacaktr. 2013 ylna kadar
uygulanacak KVS deerleri aada verilmitir.
x
x
x
x
x
x
2008
2009
2010
2011
2012
2013
yl
yl
yl
yl
yl
yl
iin
iin
iin
iin
iin
iin
KVS
KVS
KVS
KVS
KVS
KVS
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
400
370
340
310
280
250
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3 tr.
Ynetmelie gre lk Seviye Uyar Eii ise 500 g/m3 tr.

Partikler Madde iin;
KVS Deeri, 1.1.2009 tarihinde balayarak 1.1.2014 tarihine kadar
100 g/m3 (snr deerin %33) olana kadar her 12 ayda bir eit
miktarda yllk olarak azaltlacaktr. 2013 ylna kadar uygulanacak
KVS deerleri aada verilmitir.
x
x
x
x
x
x
2008
2009
2010
2011
2012
2013
yl
yl
yl
yl
yl
yl
iin
iin
iin
iin
iin
iin
KVS
KVS
KVS
KVS
KVS
KVS
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
Deeri:
300
260
220
180
140
100
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3
g/m3 tr.
Ynetmelie gre lk Seviye Uyar Eii ise 260 g/m3 tr.


Soru 13: Kkrtdioksit ve partikler madde deiim oran
hesaplanrken ve kirlilik sralamas belirlenirken kullanlan
kriterler nelerdir?
Deiim oran hesaplanrken, kyaslanabilirlik asndan aadaki
kriterler gzetilmektedir.
Aylk deiim oran iin; mevcut yl ve bir nceki yln her ikisinde de
szkonusu ayda en az 21 gn lm yaplm olmas, k sezonu
deiim oran iin szkonusu k sezonu ve bir nceki k sezonunun
her ikisinde de en az 4 ay boyunca 21er gn lm yaplm olmas,
yllk deiim oran hesaplanrken ise cari yl ve bir nceki yln her
ikisinde de 9 ay boyunca 21er gn lm yaplm olmas art
aranmakta aksi durumda deiim oran hesaplanmamaktadr.
Belirli bir dnem iin il ve ile merkezlerinin kirlilik sralamasnn
belirlenmesinde de yukarda bahsedilen kriterler dikkate
alnmaktadr. Verilerin kyaslanabilirliinin salanmas iin aylk, k
sezonu ve yllk bazda yukarda verilen kriterlere gre lm
yaplmayan bir yerleim yeri kirlilik sralamasna dahil
edilmemektedir.
Soru 14: Kkrtdioksit ve partikler madde ortalamalar
nasl hesaplanr?
Kkrtdioksit ve partikler madde konsantrasyonlarnn aylk, k
sezonu ve yllk ortalamalar hesaplanrken, bir yerleim yerinde ilgili
dnemde lm yaplan tm istasyonlardan elde edilen gnlk
ortalama deerlerin toplam, deer saysna blnmektedir.
rnein; iki lm istasyonu olan ve her iki istasyonda da hergn
kkrtdioksit lm yaplm olan bir ilenin Kasm ay
kkrtdioksit ortalamas hesaplanrken; Kasm ay boyunca iki


istasyondan elde edilen 60 adet gnlk kkrtdioksit konsantrasyon
deerinin toplam 60a blnmektedir.
Soru 15: K sezonu neyi ifade etmektedir?
Bir nceki yln Ekim, Kasm, Aralk aylar ile bir sonraki yln Ocak,
ubat ve Mart aylar bir k sezonu olarak tanmlanmaktadr.
Soru 16: Hava kalitesi verileri nasl derlenmektedir?
Hava kalitesi verileri 2007 yl Ekim ayna kadar Salk Bakanlnn
idari kaytlarndan derlenirken, 2007 yl Ekim ayndan itibaren
evre ve Orman Bakanlnn idari kaytlarndan derlenmektedir.
evre ve Orman Bakanl tarafndan istasyon bazndaki gnlk
hava kalitesi lm sonular (kkrtdioksit ve partikler madde)
ilgili ay takip eden ay iinde TKe gnderilmektedir.
Soru 17: Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesi ne zaman yrrle girmitir ve Trkiye
Szlemeye ne zaman taraf olmutur?
Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi, 1992 ylnda
evre ve Kalknma Konferansnda kabul edilmi ve 50 lkenin
onaylamasn mteakip 21 Mart 1994 tarihinde yrrle girmitir.
Trkiye, BM klim Deiiklii ereve Szlemesi kapsamnda ve
srdrlebilir kalknma ilkesi dorultusunda, bir yandan kalknma
hedeflerini gerekletirirken, dier yandan iklim deiikliinin
olumsuz etkilerinin azaltlmasna ynelik olarak yrtlen bu kresel
ortak eylemde yerini almak iin Szlemeye 24 Mays 2004 tarihinde
189. lke olarak taraf olmutur.


Soru 18: Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesinin amac ve ykmllkleri nelerdir?
Szlemenin amac, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan
kaynakl sera gaz emisyonlarnn iklim sistemi zerindeki olumsuz
etkisini nlemek ve belli bir dzeyde tutulmasn salamaktr. Bu
amaca ulamak iin gelimi lkeler sera gaz emisyonlarn 1990 yl
seviyesine indirmek ve gelime yolundaki lkelere teknolojik ve mali
kaynak salamakla ykmldrler.
Soru 19: Kyoto Protokol nedir?
Kyoto Protokol, kresel iklim deiikliiyle mcadele etmek iin,
Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi Sekreteryas
tarafndan, 1997'de Japonya'nn Kyoto ehrinde Taraflar
Konferansnda (Conference of the Parties) kabul edilen bir
anlamadr.
Kyoto Protokol ile klim Deiiklii ereve Szlemesinin Ek Iine
dahil olan lkelerin sera gaz emisyonlarn, 2008-2012 dneminde,
1990 seviyesinin %5 altna indirmeleri ngrlmtr. Belirtilen bu
hedef, Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi
balamnda, iklim deiikliini nlemeye ynelik atlan ilk esasl
adm olarak grlmektedir. Kyoto Protokolne gre bu hedefe
ularken, baz lke veya bloklarn emisyon azaltm hedefleri farkllk
gstermektedir. rnein; 1990 yl emisyon seviyesinin altna
indirme balamnda; Avrupa Birlii ortalama olarak %8, ABD %7,
Japonya %6 ve Rusya %0 hedefleri belirlemitir. AB ye lkelerinin
belirlenen hedefe ularken Yk Paylam (Burden Sharing) ilkesi
gerei baz ye lkeler ok fazla emisyon indirimi taahhd altna
girerken, baz lkeler 1990 seviyesinin daha da stnde sera gaz
emisyonu
retebileceklerini
bildirmitir.
lkemizin
Kyoto
Protokolne taraf olmas 5 ubat 2009 tarihinde Trkiye Byk
Millet Meclisinde kabul edilmitir.


Soru 20: Hava emisyonu istatistikleri kapsamnda yaplan
almalar nelerdir?
TK emisyon hesaplamalar ile ilgili almalara 1997 ylnda
balam, 2004 ylnda Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesine taraf olunmasyla hz kazanmtr. TK, klim
Deiiklii Koordinasyon Kurulunun altnda oluturulan 8 alma
grubundan biri olan Sera Gaz Emisyon Envanteri alma Grubunun
koordinasyonundan
sorumludur.
klim
Deiiklii
ereve
Szlemesi kapsamnda gelitirilen Hkmetleraras klim Deiiklii
Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC)
Rehberinin nerdii yaklamlar kullanlarak enerji, endstriyel
prosesler, tarmsal faaliyetler ve atklardan kaynaklanan emisyonlar
hesaplanmaktadr. Ulusal dzeyde ve ylllk bazda hesaplanan
emisyonlar, "Genel Raporlama Format (Common Reporting Format
- CRF) tablolarna aktarlmakta,, "eilim analizleri (trend analysis)",
"belirsizlik analizleri (uncertainty analysis)" ve anahtar kaynak
analizleri
yaplarak
Ulusal
Emisyon
Envanteri
Raporu
hazrlanmaktadr. CRF tablolar ve Ulusal Emisyon Envanteri Raporu
her yl Nisan ay banda Birlemi Milletler klim Deiiklii
Sekretaryasna gnderilmek zere evre ve Orman Bakanlna
iletilmektedir.
Soru 21: Hava emisyonlarnn hesab iin gerekli veriler
hangi kurumlardan derlenmektedir?
Emisyon hesaplamalarnda kullanlan bilgilerden; enerji denge ve
petrol denge tablolar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl,
alminyum retim miktar ET Alminyum A.. Genel Mdrl,
imento retim miktar imento Mstahsilleri Birlii, scaklk verileri
Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl, hayvan saylar, tarmsal
retim verileri, sanayi retim verileri ise TKin ilgili birimlerindeki
10


idari kaytlardan derlenmektedir. Ayrca arazi kullanm, arazi
kullanm deiiklii ve ormanclktan kaynaklanan yutak ve
emisyonlar ile F gaz emisyonlar, evre ve Orman Bakanl,
ulatrma emisyonlar, Ulatrma Bakanl ve termik santrallerden
kaynaklanan emisyonlar, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl
tarafndan hesaplanarak TKe gnderilmekedir.
Soru 22: Seragaz Emisyon
balklardan olumaktadr?
Envanteri
hangi
ana
Hkmetleraras klim Deiiklii Paneli 1996 metodolojisi

kullanlarak, yaplan hesaplamalar, 6 balk altnda toplanmaktadr.
Bu balklar;
x
x
x
x
x
x
enerji,
endstriyel prosesler,
zc ve zc kullanm,
tarm,
arazi kullanm,
atk tr.
Soru
23:
Yanma
hesaplanmaktadr?
kaynakl
emisyonlar
nasl
Yanma kaynakl emisyonlar, yakt ieriinin aa kmasyla

meydana gelmektedir. Bu nedenle ulusal emisyon tahminleri yakt
miktarna ve yaktn ierik yzdesine dayandrlmaktadr.
Karbondioksit (CO2) emisyonu, tketilen yakt miktar, IPCCnin
nerdii emisyon faktr
ve evrim faktr kullanlarak
hesaplanmaktadr. Tketilen yakt miktar, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanl tarafndan retilen enerji denge tablolarndan
salanmaktadr. Yanma kaynakl emisyon ise aadaki forml
kullanlarak hesaplanmaktadr.
11

Emisyon = (n + n Hin SD) * EF
n: yakt retim miktar
n: ithal edilen yakt miktar
Hin: ihra edilen yakt miktar
SD: stok deiimi
EF: emisyon faktr
n : yakt tipi
Soru 24: Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan emisyonlar
Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan seragazlar balca, hayvanclk
(hayvanlarn beslenmesi ve gbre amenajmanndan), pirin ekimi
ve tarmsal artklarn yaklmasndan ortaya kmaktadr.
Enterik fermentasyondan ve gbre amenajmanndan kaynakl
metan (CH4) emisyonlar
Hayvanclkta hayvanlarn gevi getirmesi esnasnda karbonhidratlar
mikroorganizmalarn paralamas ve buna ek olarak gbrenin,
oksijensiz ortamda paralanmas sonucu yan rn olarak CH4 aa
kar. CH4 emisyonlar, her hayvan cinsi iin hayvan saylarnn
emisyon faktrleri ile arplmas ile elde edilir.
Emisyon = Hayvan saylar (tre gre) * EF (tre gre)
EF: Emisyon Faktr
12


Tarmsal atklarn alanda yaklmas
Gelimekte olan lkelerde tarmsal
yaklmaktadr. Hesaplama Yntemi;
atklarn
%40
akta
Emisyon = Yn * Rn * K * YM * O * C * NC * F * EF
Yaklan ekin artklarnn en nemli olanlar belirlenir,
Yn : yllk ekin retimi,

Rn :artk / Ekin miktar oran,
K : kuru madde oran,
YM: Alanda yaklan miktarn oran,
O : Oksidasyona urayan miktar,
C : Her atn karbon oran,
NC: Azot/Karbon oran,
F: Karbondan, karbondioksit ve karbon monoksit ve azotdan
azotoksitler ve N2Oya gemek iin evrim faktrleridir.
EF: Emisyon faktr
n: rn tipi
Pirin retiminden kaynaklanan emisyon

Emisyon = Pirin ekili alan * EF
EF: Emisyon faktr

13

Soru 25: Seragaz
kapsamaktadr?
emisyon
envanteri
hangi
gazlar
Seragaz emisyon envanteri; enerji, endstriyel prosesler, tarmsal

faaliyetler ve atk bertarafndan kaynaklanan, dorudan seragazlar
olan karbon dioksit (CO2), metan (CH4), nitroz oksit (N2O),
hidroflorokarbonlar (HFCs) ve kkrt hekzaflorid (SF6) ile dolayl
seragazlar olan azot oksitler (NOx), metan d uucu organik
bileikler (NMVOCs) ve karbon monoksit (CO) emisyonlarn
kapsamaktadr.
Soru 26: Seragaz emisyonlar neden karbondioksit (CO2)
edeerine dntrlr?
Atmosfere salnan seragazlarnn farkl yansma kuvvetleri
(radiating force) ve atmosfer mrleri bulunmaktadr. Bu yzden
iklim zerindeki etkileride farkl olabilmektedir. Etkilerin birbirleri ile
toplanabilmesi iin evrim katsaylar ile gazlar arplarak CO2
edeeri olarak hesaplanmakta ve salnan direk gazlar ilede (CO2,
CH4, N2O ve F gazlar) iklim zerindeki etkisi toplam olarak
bulunmaktadr.
Seragaz emisyonu (CO2 edeer) = En x GWPn
En: Kresel snma potansiyeli (GWP: Global Warming
Potential)
GWPn: CO2 edeeri
n: Seragaz emisyonu (CH4, N2O, F gazlar)
14


Seragazlarnn
verilmitir:
Gaz
CO2
CH4
N2O
HFCs
SF6
envanterde
kullanlan
GWP
deerleri
aada
GWP
1
21
310
140-11700
23900
III. SU, ATIKSU VE ATIK STATSTKLER

Soru 27: TK tarafndan su, atksu ve atk verileri hangi
kaynaklardan derlenmektedir?
Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda veri kaynaklar;
belediyeler, imalat sanayi iyerleri, termik santraller ve organize
sanayi blgeleridir.
Soru 28: Su, atksu ve atk istatistikleri verileri hangi
tarihten itibaren ve hangi sklkla derlenmektedir?
Belediye su, atksu ve atk verileri 1994 ylndan itibaren
derlenmektedir. 1994-1998, 2001-2004 yllar aras ile 2006 ylna
ait veriler mevcuttur.
malat sanayi iyerlerinden su, atksu ve atk verileri 1992, termik
santral ve organize sanayi blgelerinden ise 1994 ylndan itibaren
derlenmektedir. malat sanayi iyerleri iin 1992-1997 yllar aras ile
2000 ve 2004 yllarna ait, organize sanayi blgeleri iin 1994-1997

15

ve 2000-2004 yllar arasna ait, termik santraller iin ise 1994-1998
ve 2000-2006 yllar aras veri mevcuttur.
2007-2011 Resmi statistik Programna gre su, atksu ve atk
verileri iki ylda bir derlenecektir.
Soru 29: Belediye su, atksu
ve
atk
istatistikleri
Belediye tekilat kurulmu tm belediyeler anket kapsamndadr.

Soru 30: Belediye su istatistikleri kapsamnda hangi veriler
derlenmektedir?
Belediye su istatistikleri kapsamnda,
x
ime ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilen belediye

says,
ime ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet verilen nfus,
artma tesisi ile hizmet verilen belediye says,
artma tesisi ile hizmet verilen nfus,
ebeke ile datlmak zere kaynaklarna gre ekilen su

miktar,
abone trlerine gre datlan su miktar ve deeri,
imesuyu artma tesislerinin kapasiteleri,
artlan imesuyu miktar
verileri derlenmektedir.
16


Soru 31: Belediye atksu istatistikleri kapsamnda hangi
veriler derlenmektedir?
Belediye atksu istatistikleri kapsamnda,
x
kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen belediye says,
kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nfus,
atksu artma tesisi ile hizmet verilen belediye says,
atksu artma tesisi ile hizmet verilen nfus,
kanalizasyon ebekesinden dearj edilen atksuyun alc

ortamlara gre miktar,
atksu artma tesislerinin kapasiteleri,
artlan atksu miktar,
kirlilik ykn hesaplamaya ynelik parametre
Soru 32: Belediye atk istatistikleri kapsamnda hangi
veriler derlenmektedir?
Belediye atk istatistikleri kapsamnda,
x
atk hizmeti verilen belediye says,
atk hizmeti verilen belediye nfusu,
p toplama, tama
tarafndan yrtld,
yaz ve k mevsimi itibariyle toplanan gnlk ortalama p

miktar,
plerin bertaraf edilme yntemleri,
ve
bertaraf
faaliyetlerinin
kim

17

x
ayr toplanan tbbi atk miktar ve bertaraf yntemleri,
halen kullanlmakta olan ve kapatlan plkler ile ilgili

bilgiler,
bertaraf ve geri kazanm tesisleri ile ilgili bilgiler,
bertaraf ve geri kazanm tesislerine getirilen atk tiplerinin

kaynaklarna gre dalm,
bertaraf ve geri kazanm tesislerine getirilen atklarn, atk

tiplerine gre bertaraf yntemleri,
bertaraf ve geri kazanm tesislerinde sznt suyu toplama

sistemleri durumu,
retilen kompost miktar ve kullanm alanlar,
kat atklar konusunda yaynlanm olan Ynetmeliklere

uyum durumu
Soru 33: malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri
1992-2000 yllar imalat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri anket
kapsam, 25 ve daha fazla kii alan, retimin %88.33 ve
istihdamn %75.6'sn temsil eden iyerleridir.
2004 yl anket kapsam, devlet sektr imalat sanayi iyerlerinin
tamam ile 10 ve daha fazla kii alan zel sektr imalat sanayi
iyerlerinin katma deerinin %80'den fazlasn oluturan byk
lekli iyerleridir.
2008 yl verilerinin derlenmesi amacyla yerel birim baznda 50 ve
daha fazla alan olan imalat sanayi iyerleri kapsanmtr.
18


Soru 34: Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri
Termik santral su, atksu ve atk istatistikleri anket almasnn
kapsam, kurulu gc 100 MW ve zeri olan tm termik
santrallerdir.
Soru 35: Organize sanayi blgesi su, atksu ve atk
istatistikleri anketlerinin kapsam nedir?
Altyaps tamamlanm organize sanayi blgelerinin tmne anket
uygulanmaktadr. Adresler, Sanayi ve Ticaret Bakanlndan temin
edilmektedir.
Soru 36: Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda imalat
sanayi iyerlerinden, termik santrallerden ve organize
sanayi blgelerinden hangi veriler derlenmektedir?
malat sanayi iyerlerinden, termik santrallerden ve organize sanayi
blgelerinden sektrel detayda;
kaynaklarna gre temin edilen su miktar,
kullanm amacna gre tketilen su miktar,
alc ortamna ve artlma durumuna gre dearj edilen
atksu miktar,
x atksu artma tesisi tipi, says, kapasitesi, artlan atksu
miktar,
x atksuya ilikin kirlilik yk parametreleri (2008 ve sonras),
x artma amur miktar, uygulanan amur younlatrma ve
slah ilemleri,
x artma amuru kullanm ve bertaraf yntemi,
x atk tipine gre kat atk miktarlar, geri kazanm ve bertaraf
yntemleri,
x atksu dearj izni ve evre ynetim sistemi belgesi
mevcudiyeti
x
x
x

19

Soru 37: me ve kullanma suyu ebekesi nedir?
nsanlarn gnlk faaliyetlerinde ime, ykanma, temizlik ve benzer
ihtiyalar iin kullandklar suyun datm iin kullanlan borulu
sistemdir.
Soru 38: mesuyu artma tesisi nedir ve artma tipleri
nelerdir?
mesuyu ierisinde kirlilie neden olan yabanc maddelerin, deiik
metodlarla (fiziksel, konvansiyonel, gelimi) sudan uzaklatrld
birimlere imesuyu artma tesisi denir. Balca artma tipleri;
Fiziksel artma: Su ierisinde znmemi halde bulunan yzer
maddeler ile kendiliinden kebilen kat maddelerin zgaralar, kum
filtreleri, dengeleme, havalandrma ve keltim havuzlarndan
oluan sistemlerle sudan uzaklatrlmasdr.
Kimyasal artma: Fiziksel artma yntemleri ile uzaklatrlamayan,
suda znm halde bulunan kirleticilerin kimyasal maddeler
kullanlarak artlmasdr.
Konvansiyonel artma: Fiziksel ve kimyasal artmann birarada
kullanld artma sistemidir.
Gelimi artma: Konvansiyonel artma yntemleri ile elde
edilenden daha yksek bir su kalitesi elde etmek, konvansiyonel
yntemlerle artmann mmkn olmayaca baz kirletici maddelerin
(ar metal vb.) giderilmesini salamak ya da deniz suyundan
imesuyu elde etmek amacyla uygulanan artma tipidir. (rnein
ters ozmoz ve dier membranl artma teknikleri)
20


Soru 39: Atksu nedir?
Evsel, endstriyel, tarmsal ve dier faaliyetler sonucunda mevcut
zellikleri ksmen veya tamamen deimi sular, atksu olarak ifade
edilmektedir.
Soru 40: Kanalizasyon ebekesi nedir?
Atksular toplamaya, uzaklatrmaya ve artma tesislerine ya da
dearj edilen yere iletmeye yarayan birbirleriyle balantl boru ya
da kanallardan oluan sistemdir.
Soru 41: Atksu artma tesisi nedir ve artma tipleri
nelerdir?
Atksu ierisinde kirlilie neden olan yabanc maddelerin deiik
metodlarla (fiziksel, kimyasal, biyolojik, gelimi) atksudan
uzaklatrld birimlere atksu artma tesisi denir.
Fiziksel artma: Atksu ierisinde znmemi halde bulunan
kirleticilerin ktrlerek ya da yzdrlerek atksudan ayrld
artma sistemidir. Izgaralar, elekler, kum tutucular, dengeleme,
keltim ve flotasyon havuzlar en yaygn fiziksel artma niteleridir.
Kimyasal Artma: Atksuda znm halde bulunan ya da askda
bulunup kendiliinden kemeyen maddelerin kelmesini salamak
amacyla koaglant ve polielektrolit vb. kimyasal maddeler
kullanlarak atksudan ayrlmasdr.
Biyolojik artma: Atksuda znm halde bulunan ve fiziksel
veya kimyasal yntemlerle istenilen dzeyde giderilemeyen organik
esasl kat maddelerin mikroorganizmalar yardmyla atksudan
uzaklatrlmas ilemidir. Damlatmal filtre, aktif amur,
stabilizasyon havuzu (oksidasyon havuzu), balca biyolojik artm
niteleridir.
21

Gelimi artma: Fiziksel veya biyolojik artma yntemleriyle
yeterli dzeyde artlamayan ya da artm mmkn olmayan kirletici
maddelerin (azot, fosfor, ar metaller, toksik organik maddeler vb.)
giderilmesinde
kullanlan
artma
ilemidir.
Nitrifikasyon,
denitrifikasyon, absorpsiyon, iyon deitirme v.b. balca gelimi
artma yntemleridir.
Soru 42: Atk (p) nedir?
retim ilemleri, rnlerin tketilmesi ve dier insan faaliyetleri
sonucunda oluan ve artk ihtiya duyulmayan ve uzaklatrlmak
istenen her trl maddedir.
Soru 43: Belediye atklar ve evsel atk nedir? Fark nedir?
Belediye atklar: Yerleim yerlerindeki meskenlerden, ticari
iletmeler ve brolar ile pazar yeri, hal, park, bahe ve
cadde/sokaklardan kaynaklanan atklardr.
Evsel atk: Meskenlerden kaynaklanan her trl atk evsel at
oluturur.
Belediye atklar ile evsel atk arasndaki fark; belediye at,
yerleim yerleri, ticari iletmeler, brolar, park vb. kaynaklanan
atklar yani belediyenin p toplama hizmeti gtrd tm alanlar
kapsar. Evsel atk ise, sadece meskenlerden kaynaklanan atklar
ierir. Dolays ile evsel atklar belediye atklarnn bir parasdr.
Soru 44: Atk bertaraf nedir?
Atklarn toplum ve evre salna zarar vermeyecek ekilde etkisiz
hale getirilmesi ya da imha edilmesidir.
22


Soru 45: Atk bertaraf ve geri kazanm tesisleri nelerdir?
Trkiyede 4 tip atk bertaraf tesisi bulunmaktadr. Bunlar;
Dzenli depolama tesisi: Atklarn sistematik olarak yaylp
sktrldktan sonra zerlerinin gnlk olarak rtld alanlardr.
Bu alanlarn titizlikle seilmi ve hazrlanm olmas ve sznt
sularnn, ya sularnn ve p gazlarnn kontrol altnda tutulmas
gerekmektedir.
Yakma tesisi: plerin zel bir ekilde projelendirilmi frnlarda
yakld tesislerdir. Yakma ileminde balca hedefler, pleri
evreye zarar vermeyecek ekilde kararl (stabil) hale getirmek ve
plerin hacmini azaltmak olarak saylabilir.
Kompost tesisi: plerin biyolojik olarak paralanabilen %4060'lk ksmnn (fermente olabilen ksm) stabil rne
dntrld tesislerdir. Bu tesislerde organik esasl atklarn
oksijenli ortamda ayrtrlmas suretiyle retilen, topran kalitesini
iyiletirici maddeye kompost denir.
Sterilizasyon tesisi: Bakteri sporlar dahil her trl mikrobik
canllarn fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon
yoluyla tamamen yok edilmesi ve bu mikro-organizmalarn
seviyesinin %99,99 orannda azaltlmasn, bir baka ifade ile, tbbi
atklarn enfekte zelliklerinin yok edilerek evsel atk haline
dntrlmesini salayan tesislerdir.
Soru 46: Tehlikeli atk nedir?
Bata sanayi olmak zere tm ekonomik faaliyetlerden
kaynaklanan, insan ve evre salna zarar verecek (zehirleyici,
yanc, radyoaktif ve hastalk yapc) olan atklara tehlikeli atk denir.
rnein; pil, boya, ak ve baz kimyasallar, atk madeni yalar vb.

23

Soru 47: Geri kazanm ve yeniden kullanm nedir?
Geri kazanm: Atn baz ilemlerden geirilerek benzeri bir
maddeye
ya da yeni bir hammaddeye, rne ya da enerjiye
dntrlmesidir. rnein, PET ieden naylon iplik elde edilmesi,

kadn tekrar kada dnm, atklarn yakma tesislerinde yakt
olarak kullanlmas ile enerji elde edilmesi, vb.
Yeniden kullanm: Atn herhangi bir ilemden gemeden baka
amala yeniden kullanlmasdr. rnein; su iesinin tekrar su iesi
olarak kullanlmas vb.
Soru 48: me ve kullanma suyu ebekesi ve ime suyu
artma tesisi ile hizmet verilen nfus ne demektir ve nasl
hesaplanmaktadr?
Belediye snrlar iinde ime ve kullanma suyu ebekesi ile hizmet
verilen nfus, ebeke ile hizmet verilen nfus yzdesi ve belediye
nfusunun arplmas sonucunda elde edilir.
Artma tesisi ile hizmet verilen nfusun hesaplanmasnda ise artlan
su, toplam temin edilen imesuyu miktarna oranlanr, elde edilen
sonu ebeke ile hizmet verilen nfus yzdesi ve belediye nfusu ile
arplr.
24

rnein;
Toplam
Belediye
nfusu
25000
mesuyu
ebekesi ile
hizmet verilen
nfus yzdesi
(%)
70
Temin edilen
su miktar
(m3/yl)
Artlan
su miktar
(m3/yl)
2250000
1500000
ise,
mesuyu ebekesi ile
hizmet verilen nfus:
25000*0.7 = 17500 kii
mesuyu artma tesisi

ile hizmet verilen nfus: (1500000/2250000)*25000*0.7
= 11667 kii
bulunur.
Soru 49: Kii ba gnlk ekilen ime ve kullanma suyu
miktar nasl hesaplanmaktadr?
me ve kullanma ebekesi ile datlmak zere ekilen yllk toplam
su miktar (litre olarak) ebeke ile hizmet verilen nfusa ve 365e
blnerek kii ba su miktar hesaplanmaktadr.

25

Soru 50: Kanalizasyon ebekesi ve atksu artma tesisi ile
hizmet
verilen
nfus
ne
demektir
ve
nasl
hesaplanmaktadr?
Belediye snrlar iinde atksular kanalizasyon ebekesi ile toplanan
nfus, kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nfustur. ebeke ile
hizmet verilen nfus yzdesi ile belediye nfusunun arplmas ile
elde edilir.
Atksu artma tesisi ile hizmet verilen nfusun hesaplanmasnda ise
artlan atksu, toplam atksu miktarna oranlanr, elde edilen sonu
kanalizasyon ebekesi ile hizmet verilen nfus yzdesi ve belediye
nfusu ile arplr.
rnein;
Toplam
Belediye
nfusu
40000
Kanalizasyon
ebekesi ile hizmet
verilen nfus
yzdesi (%)
80
Toplam
atksu miktar
(m3/yl)
Artlan
atksu miktar
(m3/yl)
2650000
2000000
ise,
Kanalizasyon ebekesi ile
hizmet verilen nfus:
40000*0.8 = 32000 kii
Atksu artma tesisi

ile hizmet verilen nfus: (2000000/2650000)*40000*0.8
= 24151 kii
bulunur.
26


Soru 51: Kii ba
hesaplanmaktadr?
gnlk
atksu
miktar
nasl
Kanalizasyon ebekesi ile toplanan yllk toplam atksu miktar (litre

olarak) ebeke ile hizmet verilen nfusa ve 365e blnerek kii ba
atksu miktar hesaplanmaktadr.
Soru 52: Kii ba gnlk toplanan belediye atk miktar
Kii ba gnlk toplanan belediye atk miktar, belediyeler ya da
belediyeler adna toplanan yllk atk miktarnn (kilogram olarak),
atk hizmeti verilen belediye nfusuna ve 365 gne blnmesi ile
elde edilir.
rnein;
Toplanan atk miktar
(kg/yl)
95000000
Belediye nfusu
200000
Atk hizmeti verilen

nfus yzdesi (%)
95
ise,
Atk hizmeti verilen belediye nfusu: 200000*0.95 = 190000 kii
Kii ba belediye atk miktar: (95000000/190000)/365
= 1.37 kg/kii-gn
olarak hesaplanr.

27

Soru 53: Belediyelerde toplanan mevsimsel atk miktar
Belediye atk istatistikleri kapsamnda, belediyelerden yaz ve k
mevsimlerinde gnlk toplanan ortalama atk miktarna ilikin bilgi
derlenmektedir. Yllk toplam atk miktarnn hesaplanmasnda ise
Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnn gnlk scaklk lm
sonular kullanlmakta ve aylk ortalama scakl 15 C0nin stnde
olan aylar yaz, altnda olan aylar ise k kabul edilmektedir.
Mevsimlere gre gn saylar ile gnlk atk miktarlar arplmakta,
yaz ve k toplam alnarak yllk atk miktar elde edilmektedir.
Soru 54: malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri
kapsamnda hangi snflamalar kullanlmaktadr?
1994-2004 dneminde yaplan almalarda Ekonomik Faaliyetlerin
Uluslararas Standart Sanayi Snflamas revize 2 ve 3 (International
Standard Industrial Classification of all Economic Activities-ISIC
Rev.2 ve ISIC Rev.3) snflamalar kullanlmtr. 2008 yl verilerinin
deerlendirilmesinde
ise,
Avrupa
Topluluunda
Ekonomik
Faaliyetlerin statistiki Snflamas (NACE Rev. 1.1) kullanlmtr.
malat sanayinden kaynaklanan atk verileri ise, Avrupa Atk
statistikleri Ynetmelii ekinde yer alan Avrupa Atk Katalou
(European Waste Catalogue- EWC) ile atk listesinin (LoW List of
Waste) entegre edilmesiyle oluan istatistiksel atk snflamasna
uygun olarak derlenmektedir.
Soru 55: Su, atksu ve atk verileri hangi corafik dzeyde
yaymlanmaktadr?
malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri Trkiye toplam ve
sektrel detayda, termik santraller ve organize sanayi blgeleri
Trkiye toplam olarak, belediye su, atksu ve atk istatistikleri
28


verileri ise, Trkiye, statistiki Blge Birimleri Snflamas (BBS) 1.
dzey, 2. dzey ve 3. dzey (iller) ayrntsnda yaymlanmaktadr.
Soru 56: Su, atksu ve atk istatistiklerinin yaym dnemi
nedir?
Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda bir nceki yla ait veriler
toplanmakta ve verinin ait olduu yla referans yl denilmektedir.
Belediye su, atksu ve atk istatistikleri, referans yl takip eden 16
ay iinde, sanayi sektrnde ise 14 ay iinde yaymlanmaktadr.
rnein, 2007 yl iinde 2006 ylna ait belediye su, atksu ve atk
verileri derlenmekte ve sonular 2008 ylnn Nisan aynda
yaymlanmaktadr.
Soru 57: Su, atksu ve atk ile ilgili derlenen veriler
Su, atksu ve atk verileri kat ortamnda derlendikten sonra, TK
Blge Mdrlkleri personeli tarafndan veri girii yaplmaktadr.
Girilen verilerin nce isel tutarll kontrol edilmekte, daha sonra
verinin gemi yllara ait verilerle uyumuna baklarak ve idari
kaytlardan elde edilebilen verilerle (artma tesisleri proje bilgileri
vb.) doruluu kontrol edilerek hatal veriler tespit edilmektedir. Bu
veriler soru kadna cevap veren kiilerle iletiime geilerek
dorulanmaktadr.
Veri
dorulamas
tamamlandktan
sonra
tablolatrlarak yaymlanmaktadr.

29

IV. EVRESEL STHDAM VE HARCAMA STATSTKLER
Soru 58: evresel faaliyet nedir?

evre kirliliini nleme, azaltma ve evre koruma amal yaplan her
trl faaliyet evresel faaliyettir (mesuyu ve kanalizasyon
ebekesi, artma tesisi ve atk bertaraf ve geri kazanm tesisi
projelendirmesi, kurulmas ve iletilmesi, slah almalar, her trl
evresel konu hakknda danmanlk hizmeti verilmesi, evresel etki
deerlendirmesi almalar vb.).
Soru 59: evresel istihdam nedir?

evre kirliliini nleme, azaltma ve evre koruma amal yaplan her
trl evresel faaliyette alan personeldir. evresel faaliyetlerin
yansra farkl ilerle ilgilenen personel de evresel istihdam
kapsamnda kabul edilmektedir.
Soru 60: evre koruma harcamalar nedir?
retim sreleri ile mal ve hizmetlerin tketiminden kaynaklanan
kirliliin nlenmesi, azaltlmas ve giderilmesi amal faaliyetler iin
yaplan harcamalardr. Kamu sektrnde, ynetim, izleme ve
mevzuat uygulamalar iin yaplan harcamalar da evre koruma
harcamalarna dahil edilmektedir.
30


Soru 61: evresel vergiler nedir? Ka grupta toplanr?
evre vergilerini, devlet tarafndan zorunlu ve karlksz olarak
alnan, evreyle ilgili bir unsuru konu alan vergiler eklinde
tanmlamak mmkndr. Bu tanma gre evre vergisinin muhtemel
konular arasnda zararl gaz ve su emisyonlar, enerji rnleri
(Tamaclkta ve dier ekillerde kullanlan), tamaclk (Kilometre
esasl, yllk vergi ve sat vergileri), atk su, tarmsal girdiler (Gbre,
bcek ilac), atklar (Genel atk toplama hizmetleri ve pil, araba
lastii, ambalaj malzemesi gibi kiisel rnler) ve ozon tabakasna
zararl rnler yer almaktadr
evresel vergiler;
x
enerji vergileri,
ulam vergileri,
kirlilik vergileri,
kaynak vergileri,
olmak zere 4 ana grupta toplanmaktadr.

Soru 62: evresel istihdam ve harcamalarla ilgili veriler
derlenirken faaliyet kapsamn tanmlamak iin hangi
snflama kullanlmaktadr?
evre koruma harcamalarnn kapsamn tanmlamak iin, Birlemi
Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (United Nations Economic
Commission for Europe - UNECE) ve Eurostat tarafndan hazrlanan
evre
Koruma
Faaliyetleri
Snflamas
(Classification
of
Environmental Protection Activities - CEPA) kullanlmaktadr.

31

Soru 63: evre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA)
kapsamnda yer alan faaliyetler hangileridir?
evre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) 9 ana balktan
olumaktadr.
x
d ortam havasnn ve iklimin korunmas,
atksu ynetimi,
atk ynetimi,
toprak, yeralt suyu ve yzey sularnn korunmas ve

iyiletirilmesi,
grlt ve vibrasyonun azaltlmas,
biyoeitlilik ve peyzajn korunmas,
radyasyona kar koruma,
aratrma ve gelitirme,
dier evre koruma faaliyetleri.
Su hizmetleri ve enerji ile ilgili faaliyetler CEPAda yer almamasna

ramen, TK tarafndan gerekletirilen almalarda evre ile ilgili
konular olmas sebebiyle bu konular, evresel faaliyet listesine
eklenmitir.
Soru 64: Kamu kurulular, il zel idareleri, belediyeler ve
mahalli idare birliklerinde
harcamalarn kayt altna
alnmas iin hangi hesap sistemi kullanlmaktadr?
Kamu kurulularnda 2004ten itibaren kademeli geile, il zel
idareleri, belediyeler ve mahalli idare birliklerinde 2006 ylndan
32


itibaren harcamalarn kayt altna alnmas iin Analitik Bte
Snflandrma (ABS) Sistemi kullanlmaktadr.
Soru 65: Analitik Bte Snflandrma (ABS) Sistemi nedir?

Analitik bte snflandrma sistemi, devlet faaliyetlerinin;
x
kurumsal,
fonksiyonel,
ekonomik
kriterlere
gre
snflandrld
bir
hesap
sistemidir.
Soru 66: Analitik Bte Snflandrma (ABS) Sistemi iinde
evre koruma harcamalarnn ayr kayt altna alnmas
mmkn mdr?
ABS Sisteminde, fonksiyonel snflandrmaya gre evre koruma
harcamalar ayr bir ekilde kayt altna alnabilmektedir. 2. dzey
fonksiyonel kodlarda evre koruma faaliyetleri konularna gre
ayrtrlmaktadr.
ABS evresel harcamalar 6 balk
altnda
toplamaktadr.
x atk ynetimi hizmetleri,
x atksu ynetimi hizmetleri,
x kirliliin azaltlmas hizmetleri,
x doal ortamn ve ve biyoeitliliin korunmas,
x evre korumaya ilikin arge hizmetleri,
x snflandrmaya girmeyen evre koruma hizmetleridir.

33

Soru 67: Analitik Bte Snflandrma (ABS) Sistemi ile
evre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA) arasnda
faaliyet konular asndan farkllklar nelerdir?
CEPAda evre ile ilgili konular, dokuz ana balk altnda toplanrken,
ABS Sisteminde evresel harcamalar, 6 balk altnda
ayrtrlmaktadr. CEPAda yer alan atksu ynetimi, atk ynetimi,
biyoeitlilik ve peyzajn korunmas, aratrma ve gelitirme ile dier
evre koruma faaliyetleri, ABS Sisteminde birebir karlklarn
bulurken, d ortam havasnn ve iklimin korunmas, toprak, yeralt
Soru 67de yer alan tablo
suyu
ve yzey sularnn korunmas ve iyiletirilmesi, grlt ve
evre Koruma Faaliyetleri Snflamas ile Analitik Bte
vibrasyonun
azaltlmas
ve radyasyona
kar koruma konular ile ilgili
Sistemi arasndaki
balant
Snflandrma
harcamalar, ABS Sisteminde kirliliin azaltlmas hizmetleri bal
altnda toplanmtr.
evre
evreKoruma
Koruma
Analitik Bte Sistemi (ABS)
Faaliyetleri
(CEPA)
FaaliyetleriSnflamas
Snflamas
(CEPA) Analitik Bte Sistemi (ABS)
Atksu
Atksuynetimi
ynetimi
Atksu
ynetimi
hizmetleri
Atksu
ynetimi
hizmetleri
Atk
Atkynetimi
ynetimi
AtkAtk
ynetimi
hizmetleri
ynetimi
hizmetleri
Doal ortamn ve biyoeitliliin

Biyoeitlilik
peyzajn
korunmasDoal ortamn ve biyoeitliliin
Biyoeitlilik
veve
peyzajn
korunmas
korunmas
korunmas
D ortam havasnn ve iklimin
D ortam havasnn ve iklimin

korunmas
korunmas
Toprak, yeralt suyu ve yzey
Toprak,
yeralt
suyu ve yzey
sularnn
korunmas
ve
sularnn korunmas ve iyiletirilmesi
Kirliliin
azaltlmas
hizmetleri
Kirliliin
azaltlmas
hizmetleri
iyiletirilmesi
Grlt
azaltlmas
Grltvevevibrasyonun
vibrasyonun
azaltlmas
Radyasyona kar koruma
Radyasyona kar koruma
Aratrma ve gelitirme
evre korumaya ilikin

evre korumaya ilikin
ARGE hizmetleri
Dier
faaliyetleri
Dierevre
evrekoruma
koruma
faaliyetleri
Snflandrmaya
girmeyen
Snflandrmaya
girmeyen
evre
koruma
hizmetleri
evre
koruma
hizmetleri
Aratrma ve gelitirme
34

ARGE hizmetleri

Soru 68:
evresel istihdam ve harcama istatistikleri
kapsamnda hangi veriler derlenmektedir?
evresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda;
x meslek, grev ve cinsiyet ayrntsnda,
x evresel faaliyetlerde alan personel says,
x eitim durumu,
x kadro durumu,
x nitelii,
x evresel konu ve harcama kalemleri ayrntsnda,
x evresel cari harcamalar,
x evresel yatrm harcamalar ,
x evresel gelir kalemleri ayrntsnda,
x evresel gelir
Soru 69: Belediyelerden
hangileridir?
derlenen
evresel
gelirler
Belediyelerden evresel vergilerle ilgili olarak

x evre temizlik vergisi,
x evre temizlik vergisinden alnan pay,
x kaynak sular harc,
x kanalizasyon harcamalarna katlm paylar,
x su tesisleri harcamalarna katlma paylar,
x dier evresel gelir

35

Soru 70: TK evresel istihdam ve harcama istatistikleri
kapsamnda hangi kaynaklardan veri derlemektedir?
evresel istihdam ve harcama istatistikleri kapsamnda veri
kaynaklar; kamu sektrnde kamu kurulular, il zel idareleri ve
belediyeler, i sektrnde madencilik ve taocakl, imalat sanayi
ile elektrik, gaz ve su sektr giriimleridir. Ayrca uzmanlam
kurulular kapsamnda mahalli idare birliklerinden ve bykehir
belediyelerinin su ve kanalizasyon idaresi genel mdrlklerinden
veri derlenmektedir.
Soru 71: Kamu sektr evresel harcama istatistiklerinin
kapsam nedir?
Kamu sektr evresel harcamalar; belediyeler, il zel idareleri ve
dier kamu kurulularna ait evresel harcamalar kapsamaktadr.
Soru 72: evresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili
veriler hangi tarihten itibaren derlenmektedir?
evresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili veriler, kamu
kurulularndan 1997 ylndan itibaren, belediyelerden 2001
ylndan itibaren, il zel idareleri ve mahalli idare birliklerinden ise
2005 ylndan itibaren derlenmektedir. Ayrca 2007 ylndan itibaren
maden ve taocakl, imalat sanayi, elektrik, gaz, buhar scak su
retimi ve datm sektrler ait giriimlerden veri derlenmeye
balanmtr.
36


Soru 73: evresel harcama istatistiklerinin yaym dnemi
nedir?
evresel harcama istatistikleri kapsamnda bir nceki yla ait veriler
toplanmakta ve verinin ait olduu yla referans yl denilmektedir.
Sonular kamu sektr iin referans yl takip eden 15 ay, giriimler
iin referans yl takip eden 16 ay iinde aklanmaktadr. rnein,
2007 yl iinde 2006 ylna ait evresel harcama verileri derlenmi
ve sonular 2008 ylnn Mart ve Nisan aylarnda yaymlanmtr.
Soru 74: evresel harcama ile ilgili derlenen veriler
x
sorularda isel tutarlln salanmas,
sorular aras tutarlln salanmas,
aklama metinlerinin deerlendirilmesi,
sektre, alan saysna, nfusa, yaplan ie bal olarak

byklk kontrol,
farkl kaynaklardan elde edilen verilerle uyumluluk kontrol,
verilerin nceki yl verileri ile istatistiki birim dzeyinde

karlatrlmas,
n kontrol iin sonu tablolarnn hazrlanmas,
toplulatrlm rakamlarn nceki yl toplamlar ile

karlatrlmas,
yaln tablolarn hazrlanmas (rnekleme ise),
geniletme faktrleri kullanlarak nihai sonularn elde edilmesi

(rnekleme ise),
yayn tablolarnn oluturulmas,
haber blteninin yaymlanmas.

37

Soru 75: evresel harcama istatistiklerinin kullanld
alanlar nelerdir?
evresel harcama istatistikleri; ulusal ve blgesel evre eylem
planlarnda, kalknma planlarnda ve dier ulusal veri taleplerinde
kullanlmaktadr. Ayrca uluslararas taleplerin karlanmas amacyla
kullanlmaktadr.
Soru 76: evresel hesap sistemi nedir?
evresel hesap sistemi, ekonomi evre arasndaki etkileimi
aklamak amacyla evrenin durumu ve geliimi hakknda makro
seviyede bilgi retmek ve ekonomik hesaplardaki lmleme
ilevlerinin evresel deerlere uygulanmas sonucunda oluturulacak
istatistiksel sistemdir. evresel hesap sisteminin oluturulmasnn
asl amac eitli ekonomik aktivitelerin evreye olan etkisini tespit
etmek, evresel ve ekonomik verileri ayn kavramsal at altnda
birletirmektir.
Soru 77: evresel hesap sistemi ile ilgili mevcut almalar
nelerdir?
Trk statistik Sisteminin Gelitirilmesi II Projesi kapsamnda,
fiziksel su hesaplar ile ilgili almalar balatlm ve Trkiye
leinde fiziksel arz ve kullanm tablolar doldurulmutur. Ayrca
ok Yararlananl statistik birlii 2006 Program kapsamnda
madde ak hesaplar, hava emisyon hesaplar ve evre koruma
harcamalar ile ilgili metodolojik almalar balatlmtr.
38


Soru 78: evresel harcama istatistikleri ve evresel hesap
sistemi iin rehber olabilecek dokmanlar hangileridir?
evresel hesaplarla iligili kullanlacak temel referans dokuman,,
Btnleik evresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab, 2003
(System of Integrated Environmental and Economic Accounting SEEA-2003)dr.
SEEA-2003 ilk olarak 1993 ylnda Birlemi
Milletler (United Nations - UN), Avrupa Komisyonu (European

Commission - EC), Uluslararas Para Fonu (International Monetary
Fund - IMF), OECD ve Dnya Bankasnn ortak almalar sonucu
hazrlanmtr.
evresel harcama istatistikleri ve evresel Hesap Sistemi ile ilgili
dier elkitab veya rehber dokmanlar ise;
x
SERIEE, 1994 evre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmas

iin Avrupa Sistemi Rehberi
evresel Harcama statistikleri Sanayi Veri Derleme

Rehberi
evresel
Harcama
statistikleri
Genel
Devlet
ve
Uzmanlam Kurulular iin Veri Derleme Rehberi

x
SERIEE evre Koruma Harcamalar Hesaplar Veri Derleme

Rehberi
Su Kaynaklar in Btnleik evresel ve Ekonomik

Hesaplar El Kitab,
Hava Emisyonlar iin NAMEA Veri Derleme Rehberidir.

39

V. EVRE STATSTKLER YAYINLARI VE DAITIMI
Soru 79: evre istatistikleri kapsamndaki TK yaynlar

nelerdir?
Haber Bltenleri;
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Hava Kalitesi
Seragaz Emisyon Envanteri
Belediye me ve Kullanma Suyu statistikleri
Belediye Atksu statistikleri
Belediye Kat Atk statistikleri
malat Sanayi evre statistikleri
Termik Santral Su, ve Atk statistikleri
Organize Sanayi Blgeleri evre statistikleri
Kamu Sektr evresel stihdam ve Harcamalar
Giriimlerde evresel stihdam ve Harcamalar
Basl yaynlar;
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
40
Hava Kirlilii ,1984-1991

Belediye Kat Atk statistikleri,1992
Hanehalk p Eilim Anketi Sonular,1992
yeri p Eilim Anketi Sonular,1992
malat Sanayi Atk statistikleri,1992
Hanehalk Kat Atk Kompozisyon Aratrmas Sonular,1993
Trkiye evre statistikleri
Environmental Statististics Compendium of Turkey
Environmental Statististics Compendium of Turkey II
evresel Gstergeler, 2006
Environmental Indicators, 2006


Soru 80: evre istatistikleri kapsamnda retilen bilgilere
nasl ulalr?
evre istatistikleri kapsamnda retilen tm veriler, ulusal veri
yaymlama takvimi erevesinde yaymlanan haber bltenleri ile
kullanclara sunulmaktadr. TK internet sayfasnda da mevcuttur.
Ayrca evre istatistikleri kapsamnda retilen veriler modler yapda
oluturulan evre istatistikleri veri taban ile kullanclara
sunulmaktadr.
Bunun dndaki kullanc talepleri, veri gizlilii ilkeleri gzetilerek
kat, CD, e-posta vb. ortamlarnda karlanmaktadr.
Soru 81: evre istatistikleri konusunda Eurostata veri
aktarm nasl yaplmaktadr?
1992-2004 dneminde iki ylda bir gelen isular, atk ve evre
koruma harcamalar OECD/Eurostat ortak soru katlar
doldurularak veriler OECDye gnderilmitir.
2004 ylndan itibaren OECD/Eurostat isular ve evre koruma
harcamalar ortak soru katlar doldurularak Eurostata
gnderilmektedir. Atk verileri ise Avrupa Birlii atk istatistikleri
ynetmeliinin ekinde belirtilen tablolar doldurularak Eurostata
gnderilmektedir.
Eurostata veri aktarm eDAMIS araclyla gerekletirilmektedir.
eDAMIS yazlm, AB ve aday lkelerin gerek istatistik
kurumlarndan, gerek bilgi reten dier kurumlardan retilen
istatistiki bilgilerin gnderimi iin belirledii standart bir yoldur.

41

82. evre istatistikleri ile ilgili bavurulabilecek Web
sitelerinin adresleri nelerdir ?
Bavuru yaplabilecek Web sayfalar unlardr;
http://unstats.un.org/unsd/environment_main.htm
http://unstats.un.org/unsd/envaccounting
http://unstats.un.org/unsd/methods/citygroup/londongroup.htm
http://unfccc.int/2860.php
http://www.oecd.org/topic/0,3373,en_2649_37465_1_1_1_1_3746
5,00.html
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/environment/in
troduction
http://circa.europa.eu/Public/irc/dsis/envirmeet/library
http://ec.europa.eu/environment/enveco/industry_employment/ind
ex.htm
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/structural_i
ndicators/indicators/environment
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/intro
duction
http://www.eea.europa.eu/
http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm
http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/
42


83. evre istatistikleri ile ilgili baucu yaynlar nelerdir ?
Yaynlar;
x
Btnleik evresel ve Ekonomik Hesaplar El Kitab, 2003

(SEEA-2003),
SERIEE, 1994 evre ile ilgili Ekonomik Bilgilerin Toplanmas

iin Avrupa Sistemi Rehberi,
evresel Harcama statistikleri Sanayi Veri Derleme

Rehberi,
evresel Harcama statistikleri Genel Devlet

Uzmanlam Kurulular iin Veri Derleme Rehberi,
Data Collection Manual for the OECD/Eurostat Joint

Questionnaire on Inland Waters Tables 1-7
EC Waste Statistics Regulation (No.2150/2002)
Manual for the Implementation of Regulation

No.2150/2002 on Waste Statistics, Version 2
SERIEE evre Koruma Harcamalar Hesaplar Veri Derleme

Rehberi,
Su Kaynaklar in Btnleik evresel ve Ekonomik

Hesaplar El Kitab,
Hava Emisyonlar iin NAMEA Veri Derleme Rehberi,
Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas

Inventories,
IPCC Good Practice Guidance and Uncertainty Management

in National Greenhouse Gas Inventories, 2000.
ve
(EC)

43
Ek
EK 1
lgili bilgilere ulamak iin.
To reach the related information
Haber Blteni:Ulusal Veri Yaymlama takviminde belirtilen aklanma
periyodunda en gncel bilgilerin yer ald son haber bltenine ve
nceki saylarna, internet sayfamzn istatistikler/evre ve Enerji/evre
statistikleri blmnn son haber blteni ve yaynlanma takvimi
balndan ulaabilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=10&ust_id=3
Press Release: The latest press release including the most recent
data and previous press releases can be reached from the heading of
Latest Press Release in Statistics/Environment and Energy/Environment
Statistics of
http://www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=10&ust_id=3
according to the period of National Data Release Calender.
Yayn: lgili yaynlar internet sayfamzda yer alan yayn
kataloumuzdan inceleyebilir ve bilgi sat blmnden talep
edebilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/yayinupload/katalog
http://www.tuik.gov.tr/Satis.do?metod=Giris
Publication: You can examine the related publications from the
catalogue and request them from info market on our web site.
http://www.turkstat.gov.tr/yayinupload/katalog.pdf
http://www.turkstat.gov.tr/Satis.do?metod=Giris
Tablo: zet ve ayrntl tablolarna internet sayfamzn istatistikler/
evre ve Enerji/evre statistikleri Blmnn Veri balndan
ulaabilirsiniz.
Table: You can reach the summary and detailed tables from the
heading of Data in Environment and Energy/Environment Statistics
page of our web site.
Veri taban: Dinamik sorgulama yapma imkan salayan
veritabanndaki ayrntl bilgilere, internet sayfamzn istatistikler/evre
ve Enerji/evre statistikleri/Veri blmndeki Dinamik Sorgulama veya
veritabanlar balndan ulaabilirsiniz.
Database: You can reach the detailed data in database providing
dynamic search option on Databases heading or Dynamic Search on
Data section of Statistics/Environment and Energy/Environment
Statistics /Data on Statistics page of our web site.
Mikro veri: Mikro verileri karlkl protokol ile kullanclara
salanmaktadr.
Microdata: Microdata are provided to users by bilateral protocol.
statistik Bilgi Hatt: Mevcut deildir.
Statistics Information Line: Not available.
Mobil Telefon: Hava kalitesi istatistikleri ile ilgili gncel bilgilere
Turkcell ve Avea hatl cep telefonlarndan HK yazarak 3737ye ksa
mesaj gnderebilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.html
Mobile Phone: You can reach the updated information on air quality
statistics by sending SMS to HK 3737 from Turkcell and Avea cell
phones.
TRT-Telegn Sayfas: Gncel zet bilgilere haber blteni yaymlama
takvimine paralel olarak TRT telegn yaynndan ulaabilirsiniz.
Sayfa:590
TRT-Telegun Page: You can reach the recent summary information
from TRT Telegun broadcasting according to national data release
calender.
Page:590
44

erik/Content
Biim/Format
Metin/Text
Tablo/Table
Kat/Paper
MS-Excel
MS-Word
Metin/Text
Tablo/Table
Grafik/Graphic
Kat/Paper
CD-Rom
PDF
Tablo/Table
Excel
Tablo/Table
Excel
PDF
Html
Veri/Data
Tablo/Table
CD-ROM

TUİK Çevre Istatistikleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TUİK Çevre Istatistikleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TK

Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 8

TRKYE STATSTK KURUMU

Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 8

Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 8

TRKYE STATSTK KURUMU

TK, evre statistikleri

I. Genel evre statistikleri

II. Hava statistikleri

9. Hava kalitesi istatistiklerinin corafi kapsam nedir?

11. Kkrtdioksit ve partikler madde nedir?

TK, evre statistikleri

15. K sezonu neyi ifade etmektedir?

18. Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve

19. Kyoto Protokol nedir?

21. Hava emisyonlarnn hesab iin gerekli veriler hangi

22. Seragaz Emisyon Envanteri hangi ana balklardan

23. Yanma kaynakl emisyonlar nasl hesaplanmaktadr?

25. Seragaz emisyon envanteri hangi gazlar

III. Su, Atksu ve Atk statistikleri

27. TK tarafndan su, atksu ve atk verileri hangi

28. Su, atksu ve atk istatistikleri verileri hangi tarihten

TK, evre statistikleri

31. Belediye atksu istatistikleri kapsamnda hangi veriler

32. Belediye atk istatistikleri kapsamnda hangi veriler

33. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri

35. Organize sanayi blgesi su, atksu ve atk istatistikleri

36. Su, atksu ve atk istatistikleri kapsamnda imalat

TK, evre statistikleri

50. Kanalizasyon ebekesi ve atksu artma tesisi ile hizmet

51. Kii ba gnlk atksu miktar nasl hesaplanmaktadr?

53. Belediyelerde toplanan mevsimsel atk miktar nasl

54. malat sanayi su, atksu ve atk istatistikleri

55. Su, atksu ve atk verileri hangi corafik dzeyde

56. Su, atksu ve atk istatistiklerinin yaym dnemi nedir?

57. Su, atksu ve atk ile ilgili derlenen veriler

IV. evresel stihdam ve Harcama statistikleri

58. evresel faaliyet nedir?

63. evre Koruma Faaliyetleri Snflamas (CEPA)

TK, evre statistikleri

64. Kamu kurulular, il zel idareleri, belediyeler ve

65. Analitik bte snflandrma (ABS) sistemi nedir?

68. evresel istihdam ve harcama istatistikleri

69. Belediyelerden derlenen evresel gelirler hangileridir?

70. TK evresel istihdam ve harcama istatistikleri

71. Kamu sektr evresel harcama istatistiklerinin

72. evresel istihdam ve harcama istatistikleri ile ilgili

73. evresel harcama istatistiklerinin yaym dnemi nedir?

74. evresel harcama ile ilgili derlenen veriler

75. evresel harcama istatistiklerinin kullanld alanlar

76. evresel hesap sistemi nedir?

TK, evre statistikleri

V. evre statistikleri Yaynlar ve Datm

81. evre istatistikleri konusunda Eurostata veri aktarm

82. evre istatistikleri ile ilgili bavurulabilecek Web

83. evre istatistikleri ile ilgili baucu yaynlar nelerdir?

Amerika Birleik Devletleri

TK, evre statistikleri

statistiki Blge Birimleri Snflamas

Metan d uucu organik bileikler

TK, evre statistikleri

I. Genel evre statistikleri

TK, evre statistikleri