You are on page 1of 15

http://www.ebook.edu.

vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

CHNG 5: IEU KHIEN BANG IEN - KH NEN.


5.1. CAC PHAN T IEN - KH NEN:
He thong lap rap ien - kh nen c bieu dien mot cach tong quat theo hnh
5.1. Mach ien ieu khien thong thng la dong ien mot chieu.
Mach ien ieu khien

Nut an

U vao =230V50Hz

C cau chap hanh

Tiep iem

U ra =24VDC
Bo nguon

Phan t ieu khien


(van ao chieu)

Bo phan phoi ien

R - le

Nam cham ien

Hnh 5.1: He thong ieu khien ien kh nen.


5.1.1. Van ao chieu ieu khien bang nam cham ien:
a/ Ky hieu:
Van ao chieu ieu khien bang nam cham ien ket hp vi kh nen co the ieu
khien trc tiep hai au nong van hoac gian tiep qua van phu tr. Hnh 5.2 bieu dien
mot so ky hieu loai ieu khien.
Van ao chieu ieu khien trc tiep
bang nam cham ien va lo xo
Van ao chieu ieu khien trc tiep
bang nam cham ien ca hai pha
Van ao chieu ieu khien gian tiep bang
nam cham ien va kh nen ca hai pha
Van ao chieu ieu khien gian tiep bang
nam cham ien va ap thap ca hai pha

Hnh 5.2: Ky hieu cac loai ieu khien.


b/ ieu khien trc tiep:
Hnh 5.3 bieu dien cau tao va ky hieu cua van 2/2 ieu khien trc tiep bang
nam cham ien.
A
Ky hieu
A
P

Hnh 5.3: Van 2/2 ieu khien trc tiep bang nam cham ien.
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

72

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

Cau tao va ky hieu cua van ao chieu 3/2 ieu khien trc tiep bang nam cham
ien c bieu dien trong hnh 5.4.

Ky hieu
A
P R

Hnh 5.4: Van 3/2 ieu khien trc tiep bang lo xo.
5.1.2. ieu khien gian tiep:
Nguyen ly hoat ong cua van ao chieu 3/2 ieu khien gian tiep bang nam
cham ien va kh nen c bieu dien trong hnh 5.5 gom hai van: van chnh va van
phu tr. Khi van v tr khong ca noi vi nguon P se noi vi nhanh b, e van chnh
nam v tr b.
Cau tao cua van ao chieu 3/2 ieu khien gian tiep bang nam cham ien c
bieu dien hnh 5.5.
Cuon day

Loi sat
Lo xo

Van phu tr

Ky hieu
Pt tong phu

Van chnh

A
P R

R
A
P

Nong van

Hnh 5.5: Cau tao va ky hieu van ao chieu 3/2 ieu khien gian tiep bang nam cham
ien va kh nen.
d/ Mot so van ao chieu:
R P

Van ao chieu 4/2 ieu khien gan tiep


bang nam cham ien va kh nen

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

73

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"


R

Van ao chieu 5/2 ieu khien gan tiep


bang nam cham ien va kh nen

Hnh 5.6: Cau tao van ao chieu ieu khien gian tiep bang nam cham va kh nen.
5.2. CAC PHAN T IEN:
5.2.1. Cong tac:
Trong ky thuat ieu khien, cong tac, nut an thuoc cac phan t a tn hieu. Hnh
5.7 gii thieu hai loai cong tac thong dung: cong tac ong m va cong tac chuyen
mach quay.
Ky hieu

Hnh 5.7: Ky hieu cong tac.

5.2.2. Nut an:


Nut an ong m. Hnh 5.8 khi cha co tac ong th cha co dong ien chay qua,
khi tac ong th co dong ien i qua. Nut an chuyen mach, s o cau tao va ky hieu
trnh bay trong hnh ve.
Ky hieu

Hnh 5.8: Nut nhan va ky hieu.

5.2.3. R le:
Trong ky thuat ieu khien, r le c s dung nh la phan t x ly tn hieu. Co
nhieu loai rle khac nhau, tuy theo cong dung. Nguyen tac hoat ong cua rle la t
trng cuon day. Trong qua trnh ong m se co hien tng t cam.
- R le ong mach:
Nguyen ly hoat ong cua rle ong mach c bieu dien hnh 5.9. Khi dong
ien vao cuon day cam ng, xuat hien lc t trng hut loi sat, tren o co lap cac tiep
iem. Cac tiep iem co the la cac tiep iem chnh e ong m mach chnh va cac tiep
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

74

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

iem phu e ong m mach ieu khien. Rle ong mach ng dung cho mach co cong
suat ln t 1 kW 500kW.
Ky hieu

Hnh 5.9: Ky hieu cua rle ong mach.


- Rle ieu khien:
Nguyen ly hoat ong cua rle ieu khien cung tng t nh rle ong mach, no
ch khac rle ong mach cho la rle ieu khien ong m cho mach co cong suat nho
va thi gian ong, m cac tiep iem rat nho (t 1ms en 10ms).
Tiep iem

Ky hieu
3
4 2
1

A1
on bay

K
A2

Hnh 5.10: R le ieu khien.


- Rle thi gian tac ong muon:
Nguyen ly hoat ong cua rle tac ong muon tng t nh rle thi gian tac
ong muon cua phan t kh nen, iot tng ng nh van mot chieu, tu ien nh bnh
trch cha, bien tr R1 nh van tiet lu. ong thi tu ien co nhiem vu giam ien ap
qua tai trong qua trnh ngat.
+
S1

Ky hieu

D
R2

R1 C

K1

Hnh 5.11: Rle thi gian tac ong muon.


- Rle thi gian nha muon:
Nguyen ly hoat ong cua rle thi gian nha muon tng t nh rle thi gian
nha muon cua phan t kh nen, iot tng ng nh van mot chieu, tu ien nh bnh
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

75

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

trch cha, bien tr R1 nh van tiet lu. ong thi tu ien co nhiem vu lam giam ien
ap qua tai trong qua trnh ngat.
+
S1
Ky hieu

D
R2

R1 C

K1

Hnh 5.12: Rle thi gian nha muon.


- Cong tac hanh trnh ien - c:
Nguyen ly hoat ong cua cong tac hanh trnh ien c c bieu dien trong
hnh 5.15. khi con lan cham c hanh trnh th tiep iem 1 noi vi 4.

Ky hieu

Hnh 5.13: Cong tac hanh trnh ien c.


Can phan biet cac trng hp cong tac thng ong va thng m khi lap cong
tac hanh trnh ien - c trong mach.
5.2.4. Cong tac hanh trnh nam cham:
Cong tac hanh trnh nam cham thuoc loai cong tac hanh trnh khong tiep xuc.
Nguyen ly hoat ong, ky hieu c bieu dien hnh 5.16.
Hop cong tac

Pt - tong

Xy - lanh khong t tnh hoa

Nam cham vnh cu

Can pt - tong

Hnh 5.14: Cong tac hanh trnh nam cham.


5.2.5. Cam bien cam ng t:
Nguyen ly hoat ong cua cam bien cam ng t bieu dien hnh 5.18. Bo tao
dao ong se phat ra tan so cao. Khi co vat can bang kim loai nam trong vung t
trng, trong kim loai o se hnh thanh dong ien xoay. Nh vay, nang lng cua bo
dao ong se giam. Dong ien xoay se tang, khi vat can cang gan cuon cam ng. Qua
o bien o dao ong cua bo dao ong se giam. Qua bo so, tn hieu se c khuech
ai.
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

76

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

- Cam bien ien dung:


Nguyen ly hoat ong cua cam bien ien dung bieu dien trong hnh 5.19. Bo
tao dao ong se phat ra tan so cao. Khi co vat can bang kim loai hoac phi kim loai
nam trong vung ng sc cua ien trng, ien dung tu ien thay oi. Nh vay, tan
so rieng cua bo dao ong thay oi. Qua bo so va bo nan dong tn hieu c khuech
ai.
- Cam bien quang:
Nguyen tac hoat ong cua cam bien quang gom hai phan:
- Bo phan phat.
- Bo phan nhan.
Bo phan phat se phat i tia hong ngoai bang iot phat quang, khi gap vat chan,
tia hong ngoai se phan hoi lai vao bo phan nhan. Nh vay, bo phan nhan, tia hong
ngoai phan hoi se c x ly trong mach va cho tn hieu ra sau khi khuech ai.
Bo phan phat
May phat song

en phat quang
Vat chan

Tn hieu ra

Bo loc

Transistor quang

Bo khuech ai

Bo phan nhan

Hnh 5.15: Cam bien quang.


5.2.6. Bieu dien ieu khien tiep iem ien:
ieu khien tiep iem c bieu dien vi s o mach trang thai khong ong.
- S o dong bieu dien lien quan vi nhau:
L1
L2
L3
N

Nguon ieu khien


(24 V DC)
+
-

Bo ngat nh v
K1

K 10

R - le ieu khien R - le bao ve


en bao H1

M
ong c

H5.16: S o bieu dien cac mach ien lien quan vi nhau.


Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

77

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

Vi bo ngat S1 r - le K1 qua bao ve K10 noi mach ien xoay chieu vao ong c
M1. en bao H11 cua bo ngat nh v sang neu ong c c noi mang va tat neu ong
c ng yen. Tn hieu thay oi khi bo ngat nh v khong con b tac ong.
- S o bieu dien tach:
s o nay moi thiet b ien c bieu dien bang mot oan dong. Cac oan
mach can c anh so va ve t tren xuong di va ke ben nhau.
Trong s o nay, ngi ta chia ra hai loai mach c ban trong ieu khien. Mac
ieu khien bao gom cac thiet b a tn hieu, thiet b ieu khien .v.v Mach ong lc
bieu dien s ket noi cua nguon ong lc vi c cau chap hanh.
Mach ieu khien 24 V DC Mach bao ve (220 V AC)

S1

K1

K1

Mach ong lc (380 V AC, 3 )


L1
L2
L3
N
K 10

K1

H1

K 10

H5.17: S o dong bieu dien tach.


5.2.7. Mach c s ieu khien tiep iem ien:
- Truyen tn hieu vi mot r - le hoac bao ve, ngi ta co the truyen tn hieu
mach t oan mach nay sang oan mach khac ma khong can noi ien gia chung.
Muc ch la mach ieu khien ch can mot ien ap nho mot chieu hoac xoay chieu,
nh tac ong cua r - le co the ieu khien c nhieu muc ch khac nhau nh:
* Khuech ai: R - le K1 ch can mot cong suat ien rat nho e ong ngat. Tiep
iem K1 cua r - le co the ong ngat mot cong suat ln gap nhieu lan.
* Nhan len: R - le co rat nhieu tiep iem, ngi ta co the dung cac tiep iem
nay e ong ngat nhieu mach ien (nh he thong en bao hieu, bm nc lam nguoi
.v.v). Nh vay, vi mot tn hieu co the ieu khien c rat nhieu mach.
* ao ngc: Vi bo ngat S1, cac thiet b co the c ong. en bao H1 ch can
sang khi ong c hoac may cong tac ng yen va tat khi a ong mach. Viec ao tn
hieu nay co c nh mot bo m tn hieu cua r - le K1 (tiep iem thng m). R - le
am nhiem ca viec ao tn hieu.
* Lien ket:
oi vi lien ket AND, cac tiep iem c au noi tiep. R - le K1 ch hoat ong
vi ieu kien bo ngat nh v S1 va S2 c tac ong. Lien he nay c bieu dien bang
ham so mach, ky hieu K1 = S1 S2.
oi vi lien ket OR cac tiep iem c au song song. R le K1 hoat ong
vi ieu kien ch can mot trong hai bo ngat nh v S1 va S2 c tac ong. Lien he
nay c bieu dien bang ham so mach, ky hieu K1 = S1 S2.
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

78

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

oi vi lien ket NOT cac tiep iem c au song song. R - le K1 hoat ong
vi ieu kien bo ngat nh v S1 khong tac ong. Trng hp S1 c tac ong r - le
K1 ieu khien tiep iem thng ong m ra, mach ong lc b ngat. Lien he nay c
bieu dien bang ham so mach, ky hieu K1 = S1.
Lien ket nay thng hay gap trong trng hp mach ieu khien ong c ien
xoay chieu 3 pha thay oi chieu quay trong qua trnh lam viec. Th du: K1 ieu khien
cho ong c quay phai, K2 ieu khien cho ong c quay trai. e ong ngat K1 va K2
co the dung tiep iem co nh v nh c hoc, hoac tiep iem thng m K1 ket hp vi
lien ket NOT e khoa tiep iem K2 va ngc lai khi muon oi chieu quay.

S1

S1

S2

K1

Lien ket AND

S1

S1

S2
K2

K1

Lien ket OR

K1

K1
K2
Lien ket NOT

Hnh 5.18: Cac loai lien ket trong mach ien.


* Duy tr trang thai mach:
Mot trang thai mach co the c duy tr nh mot tiep iem t gi. mach t
duy tr co khoa K1 trong oan mach r - le K1 co cha mot tiep iem thng m cua r
- le o c au song song vi khoa K1. Neu nut ong S1 tac ong ngat, R - le K1
c kch thch va khoa K1 ong dong song song vi S1. Nh o r le c t gi
trang thai kch thch, ca khi S1 tr ve v tr m. Nut ngat S2 lam cho K1 mat dong, duy
tr b xoa. Nut ngat S2 trc nhanh t duy tr se ngat r - le K1 trong moi trng hp,
ke ca nut ong S1 c tac ong.

S 2 (Ngat)

S1 (Khi ong)

S 3 (Ngat)
K 1 (Tiep iem duy tr)

K1

Hnh 5.19: Mach duy tr.

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

79

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

5.3. THIET KE MACH IEU KHIEN IEN KH NEN:


5.3.1. Nguyen tac thiet ke:
S o mach ien - kh nen gom co hai phan:
- S o mach ien ieu khien.
- S o mach kh nen.
Cac phan t ien a c trnh bay phan tren. Sau ay la ky hieu cac phan t
ien:
- Tiep iem:

Thng m

Thng ong Chuyen mach ong cham

M cham

Nha cham

- Nut an:

Thng m

Thng ong Chuyen mach Chuyen mach 4 au day

- Rle:

Ky hieu chung Tac ong muon

Nha muon

- Cong tac hanh trnh:

Cong tac hanh trnh ien c


(loai tiep xuc)

Cong tac hanh trnh nam cham


(loai khong tiep xuc)

- Cam bien:
Fe
Cam ng t

ien dung

Quang

5.3.2. Mach ieu khien ien - kh nen vi 1 xy - lanh:


a/ Mach ieu khien vi tiep iem t duy tr:
C s e thiet ke mach ieu khien ien - kh nen la bieu o trang thai.
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

80

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"


Xy - lanh 1.0

+
Xy - lanh 1.0

Y5

SP R

Hnh 5.20: Bieu o trang thai va s o mach kh nen.


S o s o mach ien ieu khien c bieu dien trong hnh 5.19.
Khi tac ong vao nut an S2, rle K2 co ien, cac tiep iem tng ng cua rle
K2 se ong, o la tiep iem K2 nhanh th ba va K2 nhanh th nam.
Khi nha nut an S2, nh tiep iem duy tr K2 nhanh th ba, rle K2 van co ien
va tiep iem K2 nhanh th nam - tiep iem ong e dong ien qua cuon cam ng
cua van ao chieu, xylanh i ti..
Khi tac ong vao nut an vao nut an S1 dong ien trong nhanh hai mat, rle K2
mat ien, cac tiep iem tng ng m ra va xylanh se lui ve.

Xy - lanh lui ve

S1

Xy - lanh i ti

S2

5
K2

K2

K2

Tiep iem
t duy tr

Y5

H3

Hnh 5.21: Mach ieu khien vi tiep iem t duy tr.


b/ Mach ieu khien vi rle thi gian tac ong muon:
Bieu o trang thai, s o mach kh nen c trnh bay hnh 5.22. S o mach
ieu khien vi phan t t duy tr va rle thi gian tac ong muon. Sau thi gian t1 cong
tac hanh trnh ien - c S2 ong (v tr cuoi hanh trnh), th rle thi gian tac ong
muon K2 mi co ien.
+

Xy - lanh 1.0

Xy - lanh 1.0

S2

Nut an S4a
Cong tac hanh
trnh ien c S2
R le thi gian
tac ong muon K 2

0
1
0
1

Y 6a

1.1

A
a

SP R

Hnh 5.22: Bieu o trang thai va mach kh nen.


Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

81

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"


3

Xy - lanh lui ve

S4

S2

Xy - lanh i ti

S 4a

K2

H3

K4
K4

K4

Tiep iem
t duy tr

Y6a

H5

Hnh 5.23: Mach ieu khien t duy tr vi rle thi gian tac ong muon.
c/ Mach ieu khien ket hp vi thuy lc (dau ep):
Quy trnh gia cong cua may khoan c bieu dien hnh 5.23. Trong trng
hp may khong hoat ong, au khoan phai nam v tr pha tren, cho nen chon van ao
chieu bang nam cham ien va lo xo.
Y1

S 7.0

S 7.1
S 7.2

P
Bieu o trang thai

Xy - lanh thuy lc giam chan

Chc nang

Y1

Y2

au khoan i ti (nhanh)

Khoan (cham)

au khoan lui ve (nhanh)

S 7.0
S 7.1
S 7.2

Hnh 5.24: Quy trnh gia cong cua may khoan.

1
S0

S2

S1

S3

S 7.4

K1

K2

3
K1

K3

K1

K4

K3

S 7.1

S 7.0

K4

K2

K2

K4

K5

K1

K4

K5

K3

10

9
K5

11

12

K4

K5

K5
S 7.2

K5

K6

K6

Y1

Y2

Hnh 5.25: S o mach ien ieu khien qui trnh khoan.


d/ Mach ieu khien ien - kh nen vi 2 xy lanh:
- Mach ieu khien theo nhp:
Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

82

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

Quy trnh mach ieu khien theo nhp vi 2 xy lanh bieu dien tren hnh 5.25.
Khi tac ong vao nut an S5, cac xy lanh se thc hien theo quy trnh e ra.
B
S1
S2

S1

S2

Y1

S3

S4

A+ B+ B-

A- KT

Y2

S3
S4

Xy - lanh

Cong tac hanh trnh S 5 S2 S4 S3 S1


Nam cham ien

Y1 Y2

Hnh 5.26: Qui trnh ieu khien 2 xy - lanh.


Moi nhp eu co mach t duy tr. Sau khi an nut khi ong S5. Lan lt nhp 1
cho en cac nhp tiep theo se ong mach. Nhp cuoi cung tac ong cho quy trnh tr ve
v tr ban au.

S1
S5

K1

S2

K2

S4

K3

S3

K5

K1

K2

K3

K1

K2

K3

K4

SET

K4
K4

K5

K1

K2

K4

K3

Y1

Y2

Hnh 5.27: S o mach ien ieu khien quy trnh khoan.


Neu ta chon van ao chieu 4/2 xung, ca hai pha tac ong bang nam cham ien,
s o mach ieu khien ien bieu dien tren hnh 5.27. Mac dau moi nhp co mach t
duy tr, nhng neu nhp tiep theo c thc hien, khi nhp trc o phai c xoa.

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

83

http://www.ebook.edu.vn
S1
Y1

S2

Y2

S3
Y3

S1
S5

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

S2
K1

K1

K2

Nam cham ien

S3
K3

A- KT

K4

K5

K3

Y1 Y3 Y 4 Y2

SET

K4

K1

K2

K3

K4

Ch
ua
n

K5

A+ B+ B-

Cong tac hanh trnh S 5 S2 S4 S3 S1

Y4

S4
K2

Xy - lanh

S4

K2
K1

K3

K4

K5

K1

K2

K3

K4

K5

Xo
a

Y1

Y3

Y4

Y2

Hnh 5.28: Quy trnh ieu khien vi van ao chieu xung 4/2.
- Mach ieu khien vi chon che o lam viec:
Quy trnh gia cong cung tng t vi v du tren. ieu kien yeu cau tiep theo la
xy - lanh B chuyen ong, khi thoa man ieu kien la ap suat trong xy - lanh A at c
gia tr cho phep. Nh vay ap suat trong xy - lanh A (xy - lanh) kep chi tiet c kiem
soat bang rle ap suat - ien.
A (Kep chi tiet)

R - le ap suat
S6

S2
Y1

S4

Y2

S8

S6

S4

S8

S10

S2

S10

Y3

+
S2

S4

B (au khoan)

S15
K 17

S8

K8
S 20
K 15

Thao

K17

S22
Kep

K 15 K 28

K24
K 17

S24a

K8

Tien

K 20

K 15 K
28
K4

K2

K4

K6
A

K8

K10
B

K15

K17
Chon che o
lam viec

K 20

K 22
A

K 24

K10

K17

K2
K 17

K6

S8

S 24
Lui

S2

S10

K 24

K 28
B

A thong bao
(sau khi a lui ve)

Hnh 5.29: Quy trnh gia cong vi chon che o lam viec va s o mach ien ieu
khien.

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

84

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

K 20

K 22

Y1

K 24

Y2 Y3
A

Kep

Thao

Tien/lui

5.3.3. Bo ieu khien theo tang:


Nguyen tac thiet ke mach ieu khien theo tang la chia cac bc thc hien co
cung chc nang thanh tng tang rieng. Phan t c ban cua ieu khien theo tang la
phan t nh - R - le.

- Mach ieu khien cho 2 tang:


+ S
K1

Sc

K1

e2

K1

T1

T2

K1

Hnh 5.30: Mach ieu khien 2 tang.


- Mach ieu khien cho 3 tang:

S
Sc

K1

K1

K1

e3

e2

K1

K2

K2

K2

K2

T2

T1

T3

Hnh 5.31: Mach ieu khien 3 tang.

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

85

http://www.ebook.edu.vn

Bai giang: "ieu khien ien- kh nen"

Th du 1: Mach ieu khien 2 tang:

a1
A
a0
b1
B
b0

B
a0

Y1

a1

Y2

b0

Y3

b1

Y4

S
K1

K1

a0

K1

b1

a1

K1

Y1

b0

Y3

Y4

Y2

Tang 1

Tang 2

Hnh 5.32: Mach ieu khien 2 tang.


Th du 2: Mach ieu khien 3 tang:
A
B
C

a1
a0
b1

a0

b0
c1

Y1

c0

a1

Y2

b0

Y3

Y4

b1

c0

Y5

c1

Y6

S
a0

K1

K1

K1

c1

b1

K1

K2

K2

K2

K2

Y1

Y3
Tang 1

c0

b0

a1
Y4

Y5
Tang 2

Y6

Y2
Tang 3

Hnh 5.33: Mach ieu khien 3 tang.

Chng 5: ieu khien bang ien - kh nen.

86

You might also like