Giaùo aùn lôùp 10

Hoïc kyø II

Phaàn 4: CAÙC ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN

Chöông VIII: ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN ÑOÄNG
LÖÔÏNG
----o0o----
Baøi 38-39: ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN ÑOÄNG LÖÔÏNG
I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc : Naém vöõng khaùi nieäm heä kín vaø khaùi nieäm ñoäng löôïng. Naém
vöõng noäi dung yù nghóa vaø taàm quan troïng cuûa ñònh luaät baûo toaøn ñoäng
löôïng .
- Kyõ naêng : Vaän duïng ñöôïng ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng trong caùc heä
ñöôïc xem laø heä kín .
- Tö duy : Reøn luyeän phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc.
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
Goàm 2 quaû bi coù khoái löôïng m nhö nhau vaø 1 bi coù khoái löôïng 3m ; 1 bi
ve , 1 bi theùp , boä maùng vaø maùng caùt.
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
1. Heä kín:
a/ Heä nhieàu vaät laø heä coù töø 2 vaät trôû leân.
b/ Heä kín (hay heä coâ laäp):
- Moät heä vaät ñöôïc goïi laø heä kín neáu caùc vaät trong
heä chæ töông taùc vôùi nhau maø khoâng töông taùc vôùi
caùc vaät ôû ngoaøi heä.
- Ví duï : Söï töông taùc 2 bi khoâng coù löïc ma saùt.
- Trong tröôøng hôïp noå hay va chaïm, noäi löïc xuaát
hieän raát lôùn so vôùi ngoaïi löïc taùc duïng leân vaät neân
coù theå xem heä vaät laø heä kín trong thôøi gian ngaén
xaûy ra hieän töôïng.
* Moät

soá heä ñöôïc xem laø heä kín :
 F nlöïc = 0 ( 2 bi töông taùc khoâng ma saùt )
Noäi löïc >> Ngoaïi löïc : Ñaïn noå
( Naêng löôïng >> Troïng löôïng ñaïn )
- Heä khoâng coù ngoaïi löïc taùc duïng leân moät phöông thì
theo phöông ñoù heä ñöôïc xem laø heä kín.

2. Caùc ñònh luaät baûo toaøn:

a/ Ñònh luaät baûo toaøn laø gì?
- Ñònh luaät baûo toaøn cho bieát ñaïi löôïng vaät lyù naøo
cuûa heä kín ñöôïc baûo toaøn.
b/ Taàm quan troïng cuûa ñònh luaät baûo toaøn:
- Caùc ñònh luaät baûo toaøn ñuùng cho moïi hieän töôïng

1
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

trong vaät lyù laãn trong theá giôùi voâ sinh, höõu sinh.
3. Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng:
a/ Ñoäng löôïng: 
- Ñònh nghóa Ñoäng löôïng p cuûa moät vaät laø moät
ñaïi löôïng vectô baèng tích khoái löôïng m vaø vaän toác

v cuûa vaät aáy.
- Bieåu thöùc: p  mv

* Vectô ñoäng löôïng p :
- Ñieåm ñaët: treân vaät khaûo saùt.

- Phöông: cuøng phöông v .

- Chieàu: cuøng chieàu vôùi v .
- Ñoä lôùn: p 
 mv


* Ñôn vò: kiloâgam meùt treân giaây (kgm/s)

* Ñoäng löôïng cuûa moät heä laø toång vectô ñoäng löôïng
cuûa caùc vaät trong heä.
Heä 2 vaät: p  p  p  m v  m v
h 1 2 1 1 2 2

b/ Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng:

- Phaùt bieåu: “Toång ñoäng löôïng cuûa moät heä kín ñöôïc
baûo toaøn”
- Bieåu thöùc: p  p  m v  m v  ...  m v'  m v'  ...
t s 1 1 2 2 1 1 2 2


p t : ñoäng löôïng cuûa heä tröôùc töông taùc.

p s : ñoäng löôïng cuûa heä sau töông taùc.
- Neáu heä kín goàm 2 vaät coù khoái löôïng m1 vaø m2 thì:
ÑLBTÑL:    
m1v1  m2 v2  m1v1'  m2 v2'

 
Vôùi: v1 vaø v 2 laø vaän toác cuûa 2 vaät tröôùc töông
taùc.
 
v1' vaø v 2' laø vaän toác cuûa 2 vaät sau töông taùc.
* Tröôøng hôïp rieâng: Neáu tröôùc töông taùc 2 vaät ñöùng
yeân thì: ÑLBTÑL:  
p s  pt  0
   m 
 m1v1'  m2 v 2'  0  v1'   2 v 2'
m1

* Chuù yù: Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng chæ ñuùng
trong heä kín.
4. Daïng khaùc cuûa ñònh luaät II

Newton:
 F  
Theo ñònh luaät II Newton: a   F  ma
m

2
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II
  
 v  v p  
maø a  . Ta suy ra: F  m   Ft  p :
t t t
ñaây laø daïng

khaùc cuûa ñònh luaät II Newton.
Vôùi: Ft : Ñöôïc goïi laø xung cuûa löïc

p : ñoä bieán thieân ñoäng löôïng.
“Ñoä bieán thieân ñoäng löôïng cuûa vaät trong moät
khoaûng thôøi gian baèng xung cuûa löïc taùc duïng leân
vaät trong khoaûng thôøi gian aáy”.

3/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 40: ÖÙNG DUÏNG ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN ÑOÄNG

LÖÔÏNG
I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc : Cuûng coá laïi ñònh luaät baûo toaøn .
- Kyõ naêng : Vaän duïng ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng ñeå giaûi caùc baøi toaùn
va chaïm, ñaïn noå … maø ta khoâng theå giaûi baèng caùc ñònh luaät Newton
- Tö duy : Reøn luyeän vieäc nghieân cöùu caùc hieän töôïng Vaät Lyù phöùc taïp baèng
caùch khaûo saùt caùc thoâng soá tröôùc vaø sau töông taùc , phöông phaùp laáy gaàn
ñuùng , ñôn giaûn hoùa baøi toaùn trong ñieàu kieän cho pheùp.
3
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

II. Ñoà duøng daïy hoïc:

III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
1. Suùng giaät khi baén:
- Xeùt moät suùng coù khoái löôïng M coù theå chuyeån
ñoäng treân maët baøn naèm ngang. Suùng baén ra 1 vieân
ñaïn coù khoái löôïng m theo phöông ngang vôùi vaän toác

v . Tìm vaän toác giaät luøi V cuûa suùng.
Giaûi
* Heä suùng – ñaïn laø heä kín.
 
* Aùp duïng ÑLBTÑL: pt  p s

Tröôùc khi baén: Suùng – ñaïn ñöùng yeân:  pt  0
  
Sau khi baén: p s  MV  mv
   m 
Vaäy: MV  mv  0  V   v (1)
M
* Töø bieåu thöùc (1) ta coù:
- Chuyeån ñoäng giaät luøi cuûa suùng ngöôïc chieàu vôùi
chuyeån ñoäng cuûa ñaïn. Chuyeån ñoäng naøy goïi laø
chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc.
- Vaän toác cuûa ñaïn caøng lôùn thì suùng giaät luøi caøng
maïnh.
2. Ñaïn noå:
Moät vieân ñaïn coù khoái löôïng m ñang bay vôùi vaän

toác v thì noå thaønh 2 maûnh coù khoái löôïng laø m1 vaø

m2 chuyeån ñoäng töông öùng vôùi vaän toác laø v1 vaø

v2 .
* Heä ñöôïc xem laø heä kín.
 
* Aùp duïng ÑLBTÑL: pt  p s
  
Tröôùc khi noå: pt  p  mv
    
Sau khi noå: p s  p1  p 2  m1v1  m2 v 2
  
 mv  m1v1  m2 v 2
hay   
p  p1  p 2

* Vaäy: p phaûi laø ñöôøng cheùo cuûa hình bình haønh
 
coù 2 caïnh laø p1 vaø p 2

4
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

p1

p

p2
III. Baøi toaùn :
Moät vieân ñaïn m = 2kg ñang bay thaúng ñöùng leân cao vôùi
vaän toác 250 m/s thì noå thaønh 2 maûnh coù khoái löôïng baèng
nhau. Bieát maûnh thöù nhaát bay theo phöông naèm ngang vôùi
vaän toác v1 = 500 m/s. Hoûi maûnh kia bay theo naøo, vaän toác
bao nhieâu ?
Baøi giaûi
Xem heä vieân ñaïn ngay tröôùc vaø sau khi noå laø heä kín. AÙp
duïng ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng
     
mv  mv1  mv 2 ; p  p1  p 2
Vôùi : p = m.v = 2.250 = 500 Kgms-1
p1 = m1.v1 = 1.500 = 500 Kgms-1
A 
 p
p2

O  B
p1
Theo ñònh lyù Pitago :
p 2  p 2  p12  500 2  500 2  500. 2
p2
maø p2 = m2.v2  v 2   500. 2 m/s
m1
p1 500 2
Sin =     = 450
p 2 500. 2 2
Vaäy maûnh thöù 2 bay theo höôùng 45 0 so vôùi phöuông
thaúng ñöùng vôùi vaän toác v = 707 m/s
4/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 41: CHUYEÅN ÑOÄNG BAÈNG PHAÛN LÖÏC

I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc : Bieát theá naøo laø chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc, nguyeân taéc
chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc, phaân bieät giöõa chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc vaø
chuyeån ñoäng nhôø phaûn löïc.
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:

5
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
1. Chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc:
Chuyeån ñoäng baèng phaûn löïc xuaát hieän do
töông taùc beân trong maø moät boä phaän cuûa vaät taùch
ra khoûi vaät chuyeån ñoäng theo moät chieàu, phaàn coøn
laïi chuyeån ñoäng theo chieàu ngöôïc laïi.
vd: chuyeån ñoäng giaät luøi khi baén, chuyeån ñoäng cuûa
ñoäng cô teân löûa, phaùo thaêng thieân.
2. Caùc ñoäng cô phaûn löïc:

4/ Cuûng coá – Daën doø:

Chöông 9: Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng

Baøi 42: COÂNG – COÂNG SUAÁT
I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc : Khaùi nieäm Coâng vaø coâng suaát vaø vaän duïng coâng vaø coâng
suaát : Caùc ñôn vò coâng vaø coâng suaát , giaûi thích ñöôïc caùc taùc duïng cuûa hoäp
soá xe maùy
- Kyõ naêng : Vaän duïng Coâng vaø coâng suaát vaøo caùc baøi taäp
- Tö duy : Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc vaän duïng moät caùch thuaàn thuïc vôùi
loái suy nghó khoa hoïc
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:

6
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
1. Coâng cô hoïc:
1) Ñònh nghóa : Coâng cuûa löïc F treân ñoaïn ñöôøng s laø
 moät ñaïi löôïng vaät lyù ñöôïc ño baèng tích soá giöõa ñoä
lôùn löïc F, quaõng ñöôøng s vaø cosin cuûa goùc taïo bôûi
F phöông cuûa löïc vaø phöông dòch chuyeån.
2) Bieåu thöùc
α
v  
AF =F.s.cosα
vôùi

  (F , v )
Vôùi: F: Löïc taùc duïng (N)
s: Quaõng ñöôøng vaät di chuyeån (m)
AF: Coâng cuûa löïc F thöïc hieän (N/m = J )
- Coâng laø ñaïi löôïng voâ höôùng , coù giaù trò döông
hoaëc aâm.
3) Caùc tröôøng hôïp:
*  = 0 0  cos = 1  AF = F.s (Giaù trò lôùn nhaát)
* 0 0 <  < 900  cos > 0  AF > 0 : Coâng phaùt ñoäng
(vaän toác vaät taêng).
* 900 <  <1800  cos < 0  AF < 0 : Coâng caûn (vaän
toác vaät giaûm).
*  = 1800  cos = -1  AF = - F.s ( Coâng caûn lôùn
nhaát).
* α =900  cosα =0 AF =0: khoâng thöïc hieän coâng.
Vì quaõng ñöôøng ñi phuï thuoäc vaøo heä quy chieáu
neân giaù trò cuûa coâng cuõng phuï thuoäc vaøo heä quy
chieáu.

2. Coâng suaát:
1) Ñònh nghóa:
Coâng suaát N laø ñaïi löôïng ñaëc tröng cho khaû naêng
thöïc hieän coâng nhanh hay chaäm cuûa maùy, ñöôïc ño
baèng thöông soá giöõa coâng A vaø thôøi gian t duøng ñeå
thöïc hieän coâng aáy.
2) Bieåu thöùc:
A
N 
t
Vôùi: A: coâng cô hoïc (J)
t: thôøi gian thöïc hieän coâng A (s)
N: coâng suaát (W)
- Boäi soá cuûa W: 1kW=1000W

7
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

1MW= 106W
- Ngoaøi ra ngöôøi ta coøn duøng ñôn vò coâng suaát laø
maõ löïc: Hp 1Hp=736W
- Neáu N= 1kW vaø t=1h thì A=1kWh= 3600000J.
3. Lieân heä giöõa coâng suaát vaø löïc:
Xeùt tröôøng hôïp coâng ñaït giaù trò cöïc ñaïi.
A F .s
Ta coù: N    F .v v: vaän toác cuûa vaät.
t t
ÖÙng duïng: cheá taïo hoäp soá xe
Moãi ñoäng cô coù moät coâng suaát N nhaát ñònh, tuøy theo
tröôøng hôïp thuaän lôïi, ta coù theå thay ñoåi löïc, vaän toác
thoâng qua hoäp soá.

4/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 43: COÂNG CUÛA TROÏNG LÖÏC.

ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN COÂNG.
I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc : Tính ñöôïc coâng cuûa troïng löïc, hieåu löïc theá laø gì, nhöõng loaïi löïc naøo
laø löïc theá
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS

8
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

4. Coâng cuûa troïng löïc:

a/ Coâng cuûa troïng löïc:
* Tính coâng cuûa troïng löïc P khi vaät coù khoái löôïng m
rôi töï do töø ñoä cao h1 xuoáng ñoä cao h2.
- Löïc taùc duïng leân vaät:
F=P
- Quaõng ñöôøng vaät ñi ñöôïc: P
h
s=h1-h2 
h
- Troïng löïc P cuøng höôùng 1
vôùi chuyeån ñoäng: α=0
h2
- Coâng cuûa troïng löïc:
AP = P(h1-h2) =mgh
* Tính coâng cuûa troïng löïc khi vaät coù khoái löôïng m
tröôït xuoáng theo maët phaúng nghieâng goùc α, ñoä cao h.


h P1

- Löïc taùc duïng leân vaät laøm vaätP α(
chuyeån ñoäng:
F=P1=Psinα.
- Quaõng ñöôøng vaät ñi ñöôïc laø chieàu daøi cuûa maët
h
phaúng nghieâng: s vôùi s 
sin 

- Löïc P1 hôïp vôùi ñöôøng ñi moät goùc α=00
h
- Coâng cuûa troïng löïc: AP = Psinα. = Ph=mgh
sin 
* Coâng cuûa troïng löïc khi vaät ñi theo quyõ ñaïo baát
kyø:
Ta chia ñöôøng ñi thaønh nhieàu ñoaïn nhoû, moãi ñoaïn coi
nhö 1 maët phaúng nghieâng. Coâng cuûa troïng löïc toång
coäng treân caû ñoaïn ñöôøng laø: AP =mgh
b/ Ñaëc ñieåm:
- Coâng cuûa troïng löïc khoâng phuï thuoäc vaøo daïng
cuûa quyõ ñaïo, maø luoân luoân baèng tích cuûa troïng löïc
vôùi hieäu 2 ñoä cao cuûa hai ñaàu quyõ ñaïo.
AP =mgh
Vôùi: m:khoái löôïng cuûa vaät (kg)
g: gia toác rôi töï do (m/s2)
h=h1-h2 h1: ñoä cao ñieåm ñaàu cuûa quyõ ñaïo
(m)
h2: ñoä cao ñieåm sau cuûa quyõ ñaïo
(m).
- Vaät ñi töø treân xuoáng: AP =mgh
- Vaät ñi töø döôùi leân: AP =-mgh

9
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

- Quyõ ñaïo laø ñöôøng cong kheùp kín: AP =0

c/ Löïc theá:
Khi nghieân cöùu moät soá loaïi löïc nhö löïc ñaøn hoài,
löïc haáp daãn, löïc tónh ñieän … ta thaáy coâng cuûa caùc
löïc naøy khoâng phuï thuoäc vaøo daïng quyõ ñaïo cuûa
vaät chòu löïc, maø chæ phuï thuoäc vaøo vò trí ñieåm ñaàu
vaø vò trí ñieåm cuoái cuûa quyõ ñaïo, neáu quyõ ñaïo laø
ñöôøng cong kín thì coâng cuûa chuùng baèng khoâng.
Nhöõng löïc naøy goïi laø löïc theá.
5. Ñònh luaät baûo toaøn coâng:
“Taát caû caùc maùy cô hoïc ñeàu khoâng laøm lôïi cho ta
veà coâng. Khi söû duïng maùy, neáu ñöôïc lôïi bao nhieâu
laàn veà löïc thì thieät baáy nhieâu laàn veà ñöôøng ñi”
Coâng chæ baûo toaøn trong tröôøng hôïp lí töôûng khoâng
coù ma saùt.
6. Hieäu suaát: laø tæ soá giöõa coâng coù ích vaø
coâng toaøn phaàn.
A
H  ' .100%
Vôùi: A: coâng coù ích. A
A’: coâng toaøn phaàn.

4/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 44-45: NAÊNG LÖÔÏNG. ÑOÄNG NAÊNG VAØ THEÁ NAÊNG

I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc: Naém vöõng khaùi nieän naêng löôïng – ñoäng naêng – theá naêng –
ñònh lí ñoäng naêng .
- Kyõ naêng : vaän duïng ñònh lí ñoäng naêng ñeå giaûi quyeát caùc baøi taäp ñoäng
naêng
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS

10
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

7. Naêng löôïng:
a/ Ñònh nghóa:
- Naêng löôïng laø moät ñaïi löôïng Vaät Lyù ñaëc tröng
cho khaû naêng thöïc hieän coâng cuûa moät vaät hay moät
heä vaät.
Ví duï: Thaùc nöôùc coù khaû naêng thöïc hieän coâng
laøm quay tua pin hôi ñoäng cô
- Cô naêng laø daïng naêng löôïng gaén lieàn vôùi chuyeån
ñoäng cô hoïc goàm ñoäng naêng vaø theá naêng.
b/ Giaù trò cuûa naêng löôïng:
Giaù trò naêng löôïng cuûa moät vaät hay heä vaät ôû moät
traïng thaùi naøo ñoù baèng coâng cöïc ñaïi maø vaät hay
heä vaät aáy coù theå thöïc hieän trong quaù trình bieán ñoåi
nhaát ñònh
c/ Ñôn vò naêng löôïng: Jun (J)
8. Ñoäng naêng:
a/ Ñònh nghóa:
Ñoäng naêng cuûa moät vaät laø naêng löôïng maø vaät coù
do noù chuyeån ñoäng.
b/ Bieåu thöùc: Xeùt ví duï sau:

Ñaåy cho xe laên vôùi vaän toác v, khi daây caêng ra, khuùc
goã baét ñaàu chuyeån ñoäng, nhö vaäy xe ñaõ thöïc hieän
leân khuùc goã moät coâng cô hoïc.
A = - T.s (T: Löïc caêng daây)
v2 v2
Maët khaùc : s  
2a 2T/m
 
 Tv 2  mv 2
Do vaäy : A   
   2T   2
  m  
 
mv 2
Vaäy : Wd 
2
Ñoäng naêng ñöôïc ño baèng nöõa tích khoái löôïng m
vôùi bình phöông vaän toác v cuûa vaät aáy.
c/ Tính chaát:
Ñoäng naêng laø moät ñaïi löôïng voâ höôùng, luoân coù
giaù trò döông vaø coù tính töông ñoái phuï thuoäc vaøo
moác tính vaän toác.
d/ Ñôn vò: Trong heä SI:
m: khoái löôïng (kg)
v: vaän toác (m/s)
Wñ: ñoäng naêng (J)

11
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

9. Ñònh lyù ñoäng naêng:

a/ Ví duï:
Ta giaû söû vaät m chuyeån ñoäng vôùi vaän toác v, khi ñoù
mv 2
ta coù ñoäng naêng : Wd  , sau ñoù xe haõm phanh.
2
Khi ñoù coâng thöïc hieän ñeå haõm phanh: A = Fms.s
v2  v2 v2  v2
A  Fms 2 1  Fms 2 1  m(v 22  v12 )
2a F
2 ms
m
A = Wñ2 – Wñ1 = W
b/ Ñònh lyù: “Ñoä bieán thieân ñoäng naêng cuûa moät vaät
baèng toång coâng cuûa ngoaïi löïc taùc duïng leân vaät”.
Neáu coâng naøy laø döông thì ñoäng naêng taêng, neáu
coâng naøy laø aâm thì ñoäng naêng giaûm.
Wñ2 –Wñ1 =Angoaïi löïc
10. Theá naêng:
a/ Ñònh nghóa:
Theá naêng laø naêng löôïng maø1 heä vaät (hay moät vaät)
do coù töông taùc giöõa caùc vaät cuûa heä (caùc phaàn
cuûa vaät) vaø phuï thuoäc vaøo vò trí töông ñoái cuûa caùc
vaät aáy.
b/ Bieåu thöùc: coù hai loaïi theá naêng:
* Theá naêng troïng löïc: Choïn goác theá naêng laø maët
ñaát.
Theá naêng cuûa vaät ôû ñoä cao h laø:
Wt=mgh
m: khoái löôïng cuûa vaät (kg)
g: gia toác rôi töï do (m/s2)
h: ñoä cao (m)
* Theá naêng ñaøn hoài:
1 2
Wt  kx
2
Wt: theá naêng (J)
k: ñoä cöùng cuûa vaät ñaøn hoài (N/m)
x: ñoä bieán daïng (m)
c/ Ñònh lyù theá naêng:
Khi vaät rôi töø ñoä cao h1 chuyeån sang ñoä cao h2 < h1 thì
troïng löôïng thöïc hieän coâng döông
A = m.g(h1 – h2)  Wt1 – Wt2 =AP
“Ñoä giaûm theá naêng baèng toång coâng cuûa ngoaïi löïc
taùc duïng leân vaät”

12
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

4/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 46-47: ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN CÔ NAÊNG

I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc: Naém vöõng noäi dung ñònh luaät baûo toaøn cô naêng
- Kyõ naêng : vaän duïng ñònh luaät baûo toaøn cô naêng vaøo caùc baøi taäp öùng
duïng
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
11. Ñònh luaät baûo toaøn cô naêng:
a/ Tröôøng hôïp troïng löïc:
- Xeùt vaät rôi töï do töø ñoä cao h1 xuoáng h2.
- Coâng cuûa troïng löïc laøm taêng ñoäng naêng cuûa vaät,
theo ñònh lyù ñoäng naêng ta coù:
AP =Wñ2 –Wñ1 (1)
- Ñoàng thôøi coâng naøy cuõng baèng ñoä giaûm theá
naêng cuûa vaät: AP =Wt1 –Wt2 (2)
Töø (1) vaø (2) ta thaáy: ñoä taêng ñoäng naêng = ñoä
giaûm theá naêng. Wñ2 –Wñ1=Wt1 –Wt2
Wñ2 +Wt2=Wñ1+Wt1  W2=W1
- Ñònh luaät: “Trong quaù trình chuyeån ñoäng cuûa vaät
chæ döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc coù söï bieán ñoåi qua

13
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

laïi giöõa ñoäng naêng vaø theá naêng nhöng toång cuûa
chuùng, töùc cô naêng ñöôïc baûo toaøn”
(Ta xem heä: Vaät vaø Traùi Ñaát laø moät heä kín vaø boû
qua moïi ma saùt hay löïc caûn cuûa moâi tröôøng)
b/ Tröôøng hôïp löïc ñaøn hoài:
Keùo giaõn loø xo roài thaû ra vaät seõ dao ñoäng quanh O
- Taïi ñieåm O: V0 lôùn nhaát  Wd lôùn nhaát nhöng Wt0
= 0 vì loø xo khoâng bieán daïng
- Taïi ñieåm A vaø B: Ñoåi chieàu chuyeån ñoäng
 VA = VB = 0  WdA = WdB = 0 nhöng bieán daïng
cöïc ñaïi  WtA vaø WtB lôùn nhaát.
Neáu khoâng coù ma saùt, keát quaû thí nghieäm cho :
WdO = WtA = WtB
c/ Ñònh luaät baûo toaøn cô naêng toång quaùt:
“Trong heä kín, khoâng coù ma saùt thì coù söï bieán ñoåi
qua laïi giöõa theá naêng vaø ñoäng naêng, nhöng toång
cuûa chuùng, töùc laø cô naêng ñöôïc baûo toaøn”.
Ñònh luaät baûo toaøn cô naêng chæ ñuùng cho heä kín
vaø khoâng ma saùt : Wd + Wt = Const
12. ÖÙng duïng ñònh luaät baûo toaøn cô naêng:
a/ Maët phaúng nghieâng:
Moät vaät coù khoái löôïng 1 kg tröôït khoâng ma saùt töø
ñænh moät maët phaúng daøi 10m vaø nghieâng goùc 300 so
vôùi maët phaúng naèm ngang. Vaän toác ban ñaàu baèng 0.
Tính vaän toác cuûa vaät ôû cuoái maët phaúng nghieâng
baèng phöông phaùp duøng ñònh luaät baûo toaøn cô naêng.
( Cho g = 10 m/s2 )
Höôùng daãn
Vaät tröôït khoâng ma saùt neân cô naêng ñöôïc baûo
mv 2
toaøn : WB = WA   mgh  v 2gh
2
Vôùi h = AB. Sin300 = 5m  v = 10 m/s .
b/ Con laéc ñôn : ( Hình veõ beân )
l α
Choïn goác theá naêng taïi B : hB = 0
H mv 2A
A Taïi A : WtA = mghA vaø WdA =
h 2
B mv 2B
Taïi B : WtB = mghB vaø WdB =
2
AÙp duïng ñònh luaät baûo toaøn cô naêng :
mv 2A mv 2B
mghA + = mghB +
2 2
2
v
 ghA = B  v B  2gh
2

14
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

4/ Cuûng coá – Daën doø:

Baøi 48: ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN NAÊNG LÖÔÏNG

I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc: Phaùt bieåu chính xaùc ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng, hieåu ñöôïc
hieäu suaát cuûa maùy trong tröôøng hôïp toång quaùt.
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
13. Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng:
“Trong moät heä kín coù söï chuyeån hoùa cuûa naêng
löôïng töø daïng naøy sang daïng khaùc. Nhöng naêng
löôïng toång coäng thì ñöôïc baûo toaøn”.
14. Hieäu suaát cuûa maùy:
Maùy coù nhieäm vuï bieán ñoåi moät löôïng E V (naêng
löôïng döôùi daïng vaøo) thaønh moät löôïng Er (naêng
löôïng döôùi daïng ra) luoân luoân Er < EV vì moät phaàn Ev
bieán thaønh daïng naêng löôïng voâ duïng khaùc hoaëc
vaãn giöõ ôû daïng ban ñaàu.
Hieäu suaát :
Er E
H  1 Hoaëc : H %  r 100%
Ev Ev

4/ Cuûng coá – Daën doø:

15
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

Baøi 48: ÖÙNG DUÏNG ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN NAÊNG

LÖÔÏNG
I. Muïc ñích – yeâu caàu:
- Kieán thöùc: Phaùt bieåu chính xaùc ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng, hieåu ñöôïc
hieäu suaát cuûa maùy trong tröôøng hôïp toång quaùt.
- Vaän duïng ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng vaøo vieäc giaûi baøi taäp.
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
15. Chuyeån ñoäng cuûa vaät coù ma saùt treân maët
phaúng nghieâng:
- Aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng:
Wñaàu = Wsau + Afma saùt
- Baøi toaùn: Moät vaät coù khoái löôïng m = 1kg tröôït
khoâng vaän toác ñaàu töø ñænh maët phaúng nghieâng AB
daøi 10m, nghieâng goùc  = 300 so vôùi maët phaúng
ngang. Heä soá ma saùt k = 0,1 . Tính vaän toác vaät ôû
cuoái maët phaúng nghieâng
Höôùng daãn :
Vaät chuyeån ñoäng coù ma saùt , aùp duïng ñònh luaät
baûo toaøn naêng löôïng :
WA = WB + AFms
Vôùi AFms = - Fms. S ; Fms = kmgcos300 = 0,86N  AFms =
- 8,6J  AFms = 8,6J
WB = ½ mv2 = 0,5  50.0,5 v2 + 8,6  v = 9,1 m/s.

16. Va chaïm meàm:

- Va chaïm meàm laø va chaïm maø cô naêng khoâng
baûo toaøn. Sau va chaïm hai vaät dính vaøo nhau
vaø cuøng chuyeån ñoäng.
- Va chaïm meàm: sau va chaïm 1 phaàn doäng naêng
cuûa heä bieán thaønh noäi naêng (bieán thaønh
nhieät vaø laøm bieán daïng vaät). Trong va chaïm

16
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

meàm ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng ñuùng.

- Va chaïm ñaøn hoài: laø va chaïm maø cô naêng
ñöôïc baûo toaøn.
- Ví duï: moät vaät coù khoái löôïng m1 chuyeån
ñoäng vôùi vaän toác v1 va vaøo moät vaät coù khoái
löôïng m2. Sau va chaïm hai vaät dính vaøo nhau vaø
cuøng chuyeån ñoäng vôùi vaän toác v2. So saùnh
ñoäng naêng cuûa heä tröôùc vaø sau va chaïm.

4/ Cuûng coá – Daën doø:

17
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

Baøi 48: ÑÒNH LUAÄT BERNULI

I. Muïc ñích – yeâu caàu:
Naém ñöôïc ñònh luaät vaø giaûi thích ñöôïc cô cheá hoaït ñoäng cuûa nhöõng thieát bò
phoå bieán öùng duïng ñònh luaät naøy.
II. Ñoà duøng daïy hoïc:
III. Leân lôùp:
1/ OÅn ñònh:
2/ Baøi cuõ:
3/ Baøi môùi:
Phaàn laøm vieäc cuûa Noäi dung baøi ghi
GVHS
1. Söï chaûy oån ñònh cuûa chaát loûng:
a/ Ñieàu kieän chaûy oån ñònh
- Vaän toác chaûy nhoû, chaát loûng chaûy thaønh lôùp
chöù khoâng coù xoaùy.
- Vaän toác ôû moïi ñieåm cuûa chaát loûng khoâng ñoåi
theo thôøi gian, tuy coù theå khaùc nhau ôû caùc ñoaïn
khaùc nhau cuûa oáng.
- Ma saùt khoâng ñaùng keå, caû ma saùt vôùi thaønh
oáng vaø ma saùt giöõa caùc lôùp chaát loûng (Noäi ma
saùt)
b/ Heä thöùc lieân heä giöõa vaän toác chaûy vôùi tieát
dieän cuûa oáng
Ta xeùt khoái chaát loûng naèm giöõa hai tieát dieän S1 ôû
A vaø S2 ôû B vôùi S1 > S2 . Sau moät ñôn vò thôøi gian ,
khoái chaát loûng chuyeån ñoäng ñeán vò trí A’B’ vôùi :
VAB = VA’B’ = V
Ta coù V = S1.v1 = S2.v2
Vaäy trong söï chaûy oån ñònh , vaän toác cuûa chaát
loûng, tyû leä nghòch vôùi tieát dieän cuûa oáng.
v1 S 2

v 2 S1

2. Ñònh luaät Bernuli:

a/ Ñònh luaät Becnuli
“ Trong söï chaûy oån ñònh, toång aùp suaát ñoäng vaø aùp
suaát tónh khoâng ñoåi doïc theo oáng ( naèm ngang )”
v2
p  const
2

Vôùi :  : Khoái löôïng rieâng

p : AÙp suaát tónh

18
Nguyeãn Thò Kim Dung
Giaùo aùn lôùp 10
Hoïc kyø II

v2
 : AÙp suaát ñoäng: do vaän toác cuûa chaát
2
loûng gaây ra, ñôn vò Pa (Pascal)
b/ Heä quaû:
-ÔÛ choå heïp vaän toác lôùn  aùp suaát tónh giaûm.
c/ OÁng Pitoâ:
Caùc oáng aùp keá duøng ñeå ño aùp suaát tónh thì
mieäng oáng phaûi song song vôùi doøng chaûy ñeå loaïi
boû aûnh höôûng cuûa aùp suaát ñoäng.
Neáu mieäng oáng vuoâng goùc vôùi doøng chaûy thì ño
ñöôïc aùp suaát toaøn phaàn ( Pt ) : Pt = P + Pñ .
OÁng naøy goïi laø oáng Pitoâ
d/ ÖÙng duïng:
Ñònh luaät Becnuli coù nhieàu öùng duïng nhö boä cheá
hoøa khí ñeå cung caáp caùc hoãn hôïp nhieân lieäu vaø
khoâng khí ño cho ñoäng cô ñoát trong.

4/ Cuûng coá – Daën doø:

19
Nguyeãn Thò Kim Dung