TS.

L Quc Tun
Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

Chng 3

NG I CA C CHT
3.1. Gii thiu
Hng nm, hn 100.000 ha cht thi vo trong mi trng qua qu trnh
sn xut, s dng v x thi. hiu bit v d on nguy c tim n ca ha
cht i vi con ngi v i sng hoang d chng ta phi bit c c tnh ca
mt cht v lm th no ha cht i vo mi trng cng nh tc ng ca n
ti mi trng. Hnh 3.1 biu din mi tng quan gia mt ngun c, s phn
ca n trong mi trng, nh hng phi nhim v nng , v cui cng l cc
nh hng sinh hc ca c cht. nh gi nh hng ca mt c cht thng
bt u t vic xc nh tnh cht ngun nhim, m hnh ha s phn c cht
d on s phi nhim, v s dng cc chc nng phi nhim phn ng tin
on hu qu.
Cc c cht c thi vo trong mi trng bng nhiu con ng khc
nhau v chng c th di chuyn theo nhiu hng khc nhau trong sut thi gian
tn ti. Mt c cht hin din trong mi trng ti mt thi im v khng gian
xc nh c th tri qua 3 pha: (1) pha dng, phi nhim ti v tr , (2) c
vn chuyn n mt v tr khc hoc (3) c chuyn ha thnh cht khc. S ly
nhim v phi nhim mi trng t vic s dng mt ha cht c sa cha
bng s vn chuyn v chuyn ha ca ha cht trong mi trng. S pha
long v phn gii c th lm gim pht thi trong khi qu trnh tch ly ha cht
c th gy nn s pht tn c cht. S phn hin ti ca mt c cht ph thuc
vo qu trnh s dng cht v cc thuc tnh ha l ca n, kt hp vi cc
c tnh ca mi trng m n c thi vo.

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

Mo hnh van chuyen va so phan

Cac yeu to moi trng lam thay
oi phi nhiem

Nguon oc to

Mo hnh phi
nhiem va phan ng

Phi nhiem oc to

Anh hng oc

Hnh 3.1. M hnh m t ng i v s phn ca c cht trong mi trng

S vn chuyn v s phn ca mt c cht trong mi trng rt ging
trong mt c th sng. c cht i vo trong mt c th v trong mi trng
bng nhiu con ng khc nhau (vd. qua da, ming v ht th i vi sinh vt;
qua ng khi, cng x, hoc chy tr b mt i vi mi trng). c cht c
phn phi li t im i vo bng cc dch lng (dng mu i vi sinh vt; nc
v vn chuyn kh i vi mi trng) v cc qu trnh vn chuyn trung gian
nh phn phi (phn phi mu lipid trong sinh vt, nc t trong mi
trng) v to phc (lin kt vi protein trong c th sinh vt, lin kt vi cc
hp cht hu c trong mi trng). c cht c chuyn ha trong c th v
trong mi trng thnh cc cht khc bi cc phn ng nh thy phn, oxi ha
v kh. Nhiu qu trnh enzyme tham vo vic kh c v hot ha cc c cht
trong c th ging vi s chuyn ha sinh hc c cht bi vi sinh vt trong mi
trng.
Tht ra, cc m hnh chuyn ha cc cht trong c th ging vi cc m
hnh v s phn cc cht trong mi trng. Trong c 2 trng hp, ngi ta chia
mt h thng phc tp thnh cc cu thnh n gin hn, nh gi tc vn
chuyn gia cc cu thnh v nh gi tc chuyn ha trong cng mt cu
thnh. S khc nhau d dng nhn thy l trong h thng mi trng thng
phc tp hn bi v c nhiu ng i vo, nhiu cu thnh, nhiu bin (mi mt
bin c khong bin ng ln hn) v thiu s kim sot cc bin ny cho vic
nghin cu c h thng. Trong phn ny s cp mt cch tng qut cc qu
trnh vn chuyn v chuyn ha cc c cht trong mi trng nhm xy dng v
pht trin cc m hnh nh tnh v nh lng ca cc qu trnh ny.

3.2. Ngun gc cc c cht i vo trong mi trng

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

Ngun gc c cht c th phn thnh ngun c im xut pht hoc

ngun khng c im xut pht (Hnh 3.2). Cc ngun thi c cht c im
xut pht lun xc nh v o c c nh cht thi cng nghip hoc cht thi
sinh hot, r r du, bi chn lp ha cht, khi thi t cc nh my. Ngun
khng c im xut pht thng phn tn trn din rng v khng c im i vo
xc nh nh s ra tri nng ha, khi t xe c gii, s r r v phn tn cht
thi trn din tch rng (trm tch b nhim, khai thc khong sn) v dng

Ho

rai
gt
on

y t

b
ran

Ham mo
Nc ma

e m

a t

Kh thai

Thai t
ham mo

a
Ch
Lang nen
ay

Ro r, chay tran

ap

Ch ri xuong ho

p
n la
cho
Bai

Chat thai t
cac nha may
ap

Thanh
pho
Chay
tran

Bai chon
lap hoa
chat

Ben au
thuyen

Ben cang

Khu x ly bun thai

Bai chon lap cu

Bai bo lap, chon

chat thai
Bai chon lap chat
thai nguy hai
V tr x ly
bun thai

Gian khoan dau

ngoai khi

Dau tran

V tr co s hien dien
chat gay o nhiem

ai
dng

Hnh 3.2. Ngun gc ca c cht i vo trong mi trng

Bun thai t
gian khoan

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

chy nc ngm. Cc ngun khng c im xut pht thng bao gm nhiu

ngun c im xut pht nh hn nh cc hm t hoi, xe gn my. Do vy, vic
xc nh v m t c im ca mt ngun thng lin quan n cu thnh mi
trng hoc h thng c xem xt. V d, c rt nhiu ngun c cht i vo
trong mt dng sng, mi ngun phi c xem xt khi thc hin vic nh gi
s ri ro ca c cht i vi thy sinh vt trong con sng hoc i vi con
ngi c th ung nc ca con sng .
Tuy nhin, vic o c nng thp ca cc c cht trong mng li
dng thi khng phi l mt cng vic d dng. Thng cc phng php phn
tch c xut bi cc nh mi trng nhm kim sot c cht khng
nhy hoc c tnh chn lc cao o c cc c cht quan trng hoc cc sn
phm ph ca chng. Vic nh gi tc pht tn i vi cc ngun thi khng
c im xut pht thng rt kh. V d, s lng ng c cht vo trong khi
nc c th ph thuc rt ln vo c khng gian v thi gian. S ti hng nm
cao c th do s lng ng lin tc cc cht. S ti cht dit cn trng t mt
cnh ng n khi nc gn k cng bin ng theo thi gian v khng gian.
Nc ma ng mt vai tr quan trng trong vic ti c cht n khi nc, bi
v nc ma c tc dng ra tri cc c cht ti ngun thi v mang c cht
vo nhng vng nc thp hn.
Sau khi mt c cht c thi vo mi trng th cc qu trnh vn
chuyn s xc nh s phn phi ca n trong mi trng theo khng gian v
thi gian. Mi trng vn chuyn c cht thng l khng kh hoc nc, trong
khi c cht c th tn ti trong cc pha ha tan, kh, c c hoc ht l lng.
C th phn loi vn chuyn vt l thnh i lu hoc khuch tn.

3.3. Cc qu trnh vn chuyn c cht

3.3.1. i lu
i lu l s di chuyn th ng mt c cht trong mi trng vn

chuyn trong cng mt mi trng (vn chuyn ng nht) hoc gia 2 mi

trng khc nhau (vn chuyn khng ng nht). i lu ng nht bao gm vn
chuyn mt c cht trong khng kh trong mt ngy c gi hoc mt c cht
ha tan trong trong nc ang di chuyn trong mt dng chy, trong chy trn b
mt (ngun khng c im xut pht), hoc trong nc x thi (ngun c im

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

xut pht). i lu khng ng nht bao gm s lng ng mt c cht hp thu

trong ht l lng m ht ny lng xung nn y, s lng ng khng kh vo t
hoc nc, v thm ch hp thu cc ht nhim hoc thc n bi sinh vt (tch
ly sinh hc). S i lu khng b nh hng bi s ha tan. i lu c th vn
chuyn mt c cht hoc cng mt hng hoc khc hng. Do vy, s i lu
thng c gi l vn chuyn khng ha tan.
i lu ng nht. Tc vn chuyn i lu ng nht (N, g/h) l tch
ca nng c cht trong mi trng i lu (C, g/m3) v tc dng chy ca
mi trng (G, m3/h)
N=GxC
V d, nu dng chy ca nc ra khi h l 1000 m3/h v nng c
cht l 1 g/m3, th c cht c i lu t h vi mt tc l 1000 g/h (1
mg/h). Tc pht tn ca nhiu ngun c cht c th c tnh theo cch ny.
S i lu ca khng kh v nc c th thay i theo thi gian v khng
gian trong cng mt cu thnh. S i lu ca mt c cht trung bnh hng nm
trong mt cu thnh thng c nh gi thp hn so vi gi tr thc ca chng
bi nhiu yu t khc nhau. Tuy nhin, s i lu rt c gi tr cho vic nh gi
c tnh mn tnh.
Trong nc mt, cc dng i lu thng u th trong vic vn chuyn
c cht v chng c th c nh gi t cc m hnh thy ng hc hoc cc
o lng dng chy. Trong nhiu trng hp, dng i lu c th c c tnh
bi th tch nc trao i trn n v thi gian bng tng bo tn khi v o
lng dng chy vo hoc ra khi h thng. Tnh ton ny ch dng cho cc h
thng hn hp m cc h thng ny khng c hoc ch cc th tch nh ca nc
ng. Trong khi nc, cc m hnh i lu ring l hoc thi gian lu nc c
th c s dng cho mi lp nc. Trong khng kh, s i lu cng chim u
th trong vic vn chuyn c cht, vi dng kh c tc ng bi s chnh
lch p sut. Hng v cng ca vn tc kh c ghi nhn lin tc trong
nhiu vng, mi ngy, ma, hoc cc gi tr trung bnh nm c th c s dng
nh gi dng i lu kh.
Dng i lu kh v nc nh hn trong h thng t nhng vn nh
hng n s di chuyn ca cc c cht trong t. S i lu nc trong vng
bo ha thng c gii quyt bng cc m hnh thy ng hc. S i lu kh

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

v nc l phc tp bi v s khng ng nht ca cc h thng t. Cc m hnh

c pht trin cho s sp xp thuc tnh ca t v cc o c thuc tnh ca t
c thc hin ti mt v tr nht nh xc nh cc lp m hnh t lin kt
vi nhau nh th no.
i lu khng ng nht. Vn chuyn i lu khng ng nht lin
quan n pha th cp trong pha i lu, khi mt ht trong khng kh hoc nc
hot ng nh mt cht mang c cht. Trong nhiu trng hp s i lu
khng ng nht c xem nh s i lu ng nht nu bit c tc dng
chy v nng c cht trong pha th cp. V d nh trn, nu phn th tch
ca cc ht l lng trong nc h l 10-5, tc dng ca cc ht l lng l 0.01
m3/h, v nng ca c cht trong ht rn l 100 mg/m3 th dng i lu ca
c cht trong cc ht l lng s l 1 mg/h hoc ging nh dng i lu ng
nht qua nc. Cho d tc dng ca cc ht thp hn tc dng trong nc,
th nng c cht trong ht l lng cao hn so vi ha tan trong nc. V d
in hnh l DDT hoc benzo[a]pyrene. Trong cc h thng t v nn y, cc
ht mn c th ng vai tr quan trng trong vn chuyn i lu khng ng nht
bi v chng c di ng ln hn so vi cc ht c kch thc ln, chng
thng c kh nng hp thu nhiu c cht bi v thnh phn carbon v t s din
tch b mt/khi lng ln hn. nhng ni b nhim nng, cc dung mi hu
c th tn ti trong nc (thng l nc ngm) hot ng nh mt cht mang
hiu qu cc c cht thng qua s i lu khng ng nht trong nc.
Vn chuyn i lu khng ng nht thng khng n gin, c bit l
trong cc quy m nh v thi gian v khng gian. Hn na, s i lu cc ht
trong vn chuyn khng ng nht thng theo dng nc, trong pha lng bao
gm lng ht, ti ha tan, chn lp trong nn y v trn ln nn y nn rt kh
o c v kim sot. S lng ht l mt c ch quan trng trong vn chuyn cc
c cht k nc t nc n nn y. M hnh ha qu trnh ny c th n gin
ha bng cch s dng h s truyn khi tng hoc m hnh ha chi tit vi kch
thc, nng v thnh phn carbon hu c khc nhau. nh gi s n nh ht
thng t c qua vic s dng cc bung n nh trong phng th nghim
hoc ngay ti hin trng. Ti ha tan nn y din ra khi nng lng c
chuyn vo trong nn y t nc i lu, sng, thuyn b, li r, cu c v s
dch chuyn ca cc sinh vt y (vd. xo trn sinh hc). Tc ti ha tan rt
kh o c v thng c s bin ng cao theo thi gian v khng gian. S
ra tri cc cht dit cn trng t mt cnh ng u th bi mt vi trn ma, tc

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

ti ha tan hng nm c th u th bi mt cn bo v trong cc vng nh hn

th bi mt con thuyn nh hoc c nn y. Tc ti ha tan c th c nh
gi t vic ph vng nn y ngay trn b mt y hoc t s n nh ht v lng
y thng xuyn. S vn chuyn khng ng nht cc c cht trong cc ht
lng c th phc tp hn do nhiu h thng thy sinh c m hnh ha hon
chnh.
Vn chuyn i lu khng ng nht trong khng kh xy ra trc tin
qua vic hp thu cc c cht vo trong cc ht lng (lng m) hoc hp thu c
cht vo trong cc ht rn (lng kh). Trong mt vi iu kin, c 2 qu trnh c
th c xem nh s vn chuyn i lu bc nht bng cch s dng tc dng
v nng trong mi trng i lu. V d, lng lng thng c xc nh c
tnh qua h s ra tri.
3.3.2. Khuch tn
S khuch tn l qu trnh vn chuyn mt cht bi vic di ng ngu
nhin da vo mt trng thi khng cn bng. V d, s khuch tn gy nn s di
chuyn mt c cht trong cng mt pha (vd. nc) t ni c nng tng i
cao n ni c nng thp hn cho n khi cht c phn tn ng nht
trong pha. Tri li, vn chuyn khuch tn s lm cho mt cht gia mi trng
(vd. nc v kh) t n nng cn bng.
Khuch tn trong cng 1 pha. Vn chuyn khuch tn trong cng mt
pha c th gy nn s chuyn ng ngu nhin ca c cht (khuch tn phn t),
s xo trn ca mi trng khuch tn (khuch tn xo trn), hoc kt hp c hai.
Khuch tn xo trn thng chim u th trong vn chuyn khuyc tn c cht
trong khng kh v trong nc do cc vn chuyn xo trn v dng xoy thng
ph bin trong t nhin. Trong nn y v t, vn tc nc thng rt thp
to nn cc dng xoy, nhng s xo trng ngu nhin vn c th xy ra khi
nc chy xung quanh cc ht t. khuch tn theo c ch ny thng gi l s
phn tn v s phn tn quy m ln hn nh khi nc ngm di chuyn xung
quanh cc vng t c thm thp.
Khuch tn gia cc pha. S vn chuyn mt c cht gia cc pha i
khi c xem nh l phng thc vn chuyn th 3 ca cc qu trnh vn chuyn
hoc nh l mt phn ng chuyn ha. Tuy nhin, vn chuyn gia cc pha
khng phi l mt phn ng chuyn ha bi v khi c cht di chuyn gia cc
pha, n khng b thay i bn cht cng nh cu trc. Tht ra, vn chuyn gia

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

cc pha hoc gia cc mi trng n gin ch l s khuch tn c cht gia 2

pha. Khi mt c cht tip cn b mt tip xc ca 2 pha nh kh nc, ht
nc, hoc mng sinh hc nc, 2 mi trng khuch tn to nn mi mt ca
b mt tip xc, chng s ha tan vo trong 2 pha cho n khi t c trng thi
cn bng

3.4. S phn phi cn bng

Khi cho mt lng nh ha cht vo trong 2 pha khng ha tan, lc u,
cc pha s tch nhau ra v ha cht s phn b vo trong 2 pha ty theo
ha tan ca n trong mi pha. T s nng ti trng thi cn bng c gi l
h s phn b (K12), gi tr ny c th o c trong phng th nghim.

C1 v C2 l nng ca ha cht trong pha 1 v pha 2.

Cc h s cn bng u c th o c trong h thng 2 pha nh: nc
khng kh, octanol nc, lipid nc, ht nc, Cc h s cn bng ngoi
mi trng cng c th o c. Cc iu kin mi trng ti mt v tr xc nh
c th nh hng n s phn phi cn bng pha.

3.5. Cc qu trnh chuyn ha

S nguy hi mi trng tim n ca vic s dng mt ha cht lin quan
trc tip vi s bn vng ca n trong mi trng, tc l ph thuc vo tc
ca cc phn ng chuyn ha ha hc. Cc phn ng chuyn ha c th c
chia thnh 2 loi: phn ng thun nghch l phn ng lin quan n s trao i
lin tc gia cc trng thi ha hc (ion ha, to phc) v phn ng khng
thun nghch l s chuyn ha hon ton mt cht ban u thnh mt cht khc
hoc mt sn phm khc (quang phn, thy phn v nhiu phn ng oxy ha
kh). Cc phn ng thun nghch thng l cc qu trnh v sinh, cho d cc qu
trnh hu sinh vn cn nh hng ln chng. Cc phn ng khng thun nghch
c th l v sinh hoc c tc ng trc tip bi sinh vt, c bit l vi khun.
3.5.1. Phn ng thun nghch

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

Ion ha. Ion ha lin quan ti s phn li ca mt ha cht trung tnh

thnh cht mang in. Dng ph bin nht ca s phn ly mt c cht trung tnh
l cn bng acid-base. V d s phn ly ca mt cht HA trong nc c th c
biu din theo cn bng sau:

Hng s cn bng cho phn ng ny, hng s acid (Ka), c xc nh nh sau:

Kt ta v ti ha tan. Mt trng hp c bit ca ion ha l ti ha tan

ca mt cht rn trung tnh thnh cht lng. V d CuS c th ha tan trong nc
theo phng trnh:

Hng s cn bng cho phn ng ny, sn phm ha tan (Ksp) c tnh

Hng s ha tan ca CuS rt thp (Ksp = 10-19), v th s hin din ca

sulfide trong nc c tc dng c nh Cu (v nhiu kim loi khc) v lm gim
s phi nhim. S to thnh sulfide kim loi l quan trng trong t k kh v
trong nn y, trong cc h v lu nc ng v trong nhiu nh my x l nc
thi. S ng kt ta kim loi cng c th l mt qu trnh loi thi quan trng
trong nc t nhin. Trong cc h thng hiu kh, s kt ta cc oxide ngm
nc ca Mn v Fe thng i km vi cc kim loi khc. Trong cc h thng k
kh, s kt ta ca sulfide st c th bao gm cc kim loi khc.
Phn ng to phc. Trong h thng t nhin cha nhiu ha cht thc
hin cc phn ng ion hoc cng ha tr vi cc c cht thay i tnh cht
ca c cht v c tnh ca ha cht c th gy nh hng ln n c s phn v
c tnh. Trong trng hp Cu, cc ion (Cl-, OH-) v cht hu c (acid humic,
peptide) s phn ng vi Cu2+ to thnh nhiu phc cht gn kt kim loi.
Nhiu c cht kim loi trong nhm chuyn tip nh Cu, Pb, Cd v Hg c kh
nng to phc lin kt vi cc hp cht c cha nhm amine, sulfhydryl v

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

carboxylic acid. Nhng nhm ny kh ph bin trong t nhin. Mt s phn ng

to phc vi Cu2+ c biu din nh sau:

Mi bc to phc lm cho Cu dng t ta tr thnh dng d tan

trong nc nhng vn khng cho Cu dng t Cu2+ (l dng c th gy c).
Cc cn bng c th c kt hp li di mt phng trnh phn ng:

3.5.2. Phn ng khng thun nghch

Cc phn ng chuyn ha thun nghch c cp trn lm thay i
s phn v c tnh ca ha cht, nhng chng khng thay i mt cch khng
thun nghch cu trc hoc thuc tnh ca ha cht. Mt acid c th tr nn trung
tnh khi kt hp vi base v ngc li. ng c th kt ta di dng sulfide
ng, ha tan v to thnh mt phc cht vi nhiu mi lin kt, v cng c th
kt ta li thnh sulfide ng. Cc phn ng khng thun nghch lm thay i
cu trc v thuc tnh ca mt ha cht vnh vin.
Thy phn. Thy phn l s phn tch cc phn t hu c qua phn ng
vi nc

Thy phn thng kt hp vi nc mt nhng cng xy ra trong khng

kh (sng, my), trong nc ngm, ti b mt tng tc gia ht t nc ca
t hoc nn y, v trong c th sng.
Tc ca phn ng thy phn v u th tng i ca cc sn phm

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

thng ph thuc vo pH. V d DDT v methoxychlor l 2 cht c cu trc gn

tng ng. Trong khong pH (5-8) tc thy phn ca methoxychlor l khng
i trong khi tc thy phn DDT pH 8 gp 15 ln so vi ti pH 5. Ch khi
pH>8 th tc thy phn methoxychlor tng ln. Sn phm thy phn DDT
khng thay i (DDE), trong khi sn phm thy phn ca methoxychlor
chuyn t alcohol ti pH 5-8 n DMDE ti pH>8.
Quang phn. S quang phn ca mt ha cht c th xy ra bi hp thu
nh sng trc tip (quang phn trc tip) hoc bi phn ng vi mt cht khc
m cht ny c sinh ra bi nh sng (quan phn gin tip). Trong mi trng
hp, chuyn ha quang phn nh ct ni i, chuyn nhm, sp xp ni phn t,
v phn ng gia cc phn t u c th xy ra. Quang phn c th xy ra bt
c ni u c nng lng nh sng, bao gm kh quyn (trong pha kh v
trong sol kh, trong cc ht sng), nc mt (trong pha ha tan hoc b mt
tng tc gia ht v nc), v trong c mi trng t (trn cy v cc b mt
t/khong cht).
Quang phn quyt nh s phn ca nhiu loi ha cht trong khng kh
bi v c bc x mt tri cao.
Phn ng oxi ha kh. Cho d nhiu phn ng oxi ha kh l thun
nghch, nhiu phn ng oxi ha kh (c cp y) nh hng n s phn
ca nhiu c cht l khng thun nghch v c quy m thi gian v khng gian.
S oxi ha c nh ngha n gin l s mt i cc in t. Cc phn
ng oxi ha c th dn n s gia tng trng thi oxi ha ca ha cht nh trong
s oxi ha kim loi hoc s oxi ha c th lin kt vi oxygen trong phn t
oxygen. Cc phn ng oxi ha cc cht hu c bao gm kh alkyl, lin kt oxi,
ct mch vng v hydroxyl ha. Cc ha cht c th phn ng c trong mi
trng nc v khng kh vi oxygen, ozone, peroxide, cc gc oxy ha t do v
oxy nguyn t. B mt khong cht c bit l ni thc hin nhiu phn ng
oxi ha. St, oxide silicon, nhm, st v mangan c th cung cp cc v tr b mt
hot tnh gia tng tc oxi ha
S kh mt ha cht din ra khi mt cht nhng in t (cht kh)
chuyn in t cho mt cht nhn in t (cht oxi ha). Cc ha cht hu c
hot ng nh mt cht oxi ha, trong khi cc cht kh th bao gm sulfide kim
loi, kim loi kh hoc cc hp cht cha lu hunh v cc cht hu c t nhin.
C nhiu cht kh sinh ha ngoi bo nh porphyrin, corrinoid v cc coenzyme

TS. L Quc Tun

Khoa Mi Trng v Ti Nguyn, H Nng Lm TP.HCM

cha kim loi. Hu ht cc tc nhn kh hin din trong mi trng k kh ni

m cc vi khun k kh thc hin cc phn ng kh ha cht. Cc nhm chc
bn vi s kh bao gm aldehyde, ketone, carboxylic acid (v ester), amide,
alkene v hydrocarbon vng.
Chuyn ha sinh hc. ng vt c xng sng pht trin kh nng
chuyn ha nhiu c cht thnh cc ha cht khc, i khi cn kh c ha cht
v hot ha n. Cc qu trnh tng t thc hin phn ng thy phn, oxi ha v
kh c cht trong ng vt c xng sng cng din ra trong cc c th sng
bc thp hn. c bit, vi khun, ng vt nguyn sinh, nm c kh nng chuyn
ha sinh hc c cht trong mi trng.
Chuyn ha sinh hc l mt lot cc phn ng phc tp c thc hin
bi cc enzyme. Do , tim nng cho chuyn ha sinh hc mt ha cht ph
thuc vo s kh trong nng lng t do c to thnh t phn ng ca cht
ny vi cc cht khc trong mi trng ca n (v d oxygen). Sinh vt s dng
enzyme lm gim nng lng hot ha ca phn ng v tng tc chuyn
ha. Cc phn ng tip theo l s khong ha hon ton cc cht cho ra CO2,
nc, cc mui v c v cc cht ny tip tc i vo chu trnh carbon v nc
trn mt t.

3.6. Cc m hnh v s phn mi trng ca c cht (xem thm ti liu

tham kho)