You are on page 1of 6

5/4/2015

ARTICULOS

DESPECULUMAENTREORIENTEYOCCIDENTE:

LUCEIRIGARAY,25AOSDEFILOSOFA
FEMINISTADELADIFERENCIA(*)
Entrevistaexclusiva
JuandeAvila
LuceIrigaray,quiennacienBlgicayresideenPars,esunadelasms
grandespensadorasyfilsofasdelfeminismodeladiferencia.Desdesu
libroSpeculum,publicadoen1974,sucrticaalaculturapatriarcal
monosexuadahasidocentralparaunpensamientoyunhacerdelmundo
querompalaideadelvarncomoelneutrouniversalycontenedordel
gnerofemenino.Suprofusareflexinfilosfica,orientadasiemprealser
mujerenestaculturayalabsquedadecondicionesparaeldesarrollode
una"subjetividadfemeninaautnoma",haabarcadoanlisisdelas
relaciones,dellenguaje,delderecho,delahistoria,delasexualidad,dela
creatividadydelaesttica.
EnentrevistaexclusivaparaTripleJornada,realizadaensudepartamento
parisino,estafilsofa,psicoanalista,investigadora,escritora,conferencista
yluchadoraporunasociedadcapazdecontenerdiferenciadamentealos
dosgneros,habladelasconstantesdesuobra,aportasunuevavisin
sobrelavirginidadfemenina,sobrelanecesidadderefundarlafamilia
basadaenunreconocimientoentrehombreymujercomopersonascivilesy
noslocomoidentidadesnaturalesycriticaalasfeministasquehan
abandonadosusobjetivosy"hastaaellasmismas"porhacerunacarrera.
ElloenelcontextodesultimolibroEntreOrientetOccidentpublicadoeste
aoenFranciaporEdicionesGrassetyansintraduccinalespaol.
TripleJornada.Cmohasidolaevolucindesupensamientodesdesu
primeraobra,Speculum,pasandoporEtreDeux(SerDos)yahoraEntre
http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

1/6

5/4/2015

ARTICULOS

OrientetOccident.
LuceIrigaray.Miobraescritasedesarrollaarazndeunlibroporao,la
mayorpartedestoshansidotraducidosalingls,italiano,espaol,alemn
yjapons.Tresintencionesorganizaneldesarrollodemipensamiento:la
crticadeunaculturadesujetonico,elmasculinoladefinicinde
parmetrosquepermitanlaconstitucindeunasubjetividadfemenina
autnoma,ylabsquedadecondicionesdeposibilidadfilosficas,
lingsticas,polticasdeunaculturadedossujetosnosometidosunoal
otro.Aunqueeldesarrollodelaobraesciertamentecronolgico(7485,de
SpeculumaParlernestjamaisneutre8592,deParlernestjamaisneutre
aJaimetoiy9297deJaimetoiaEtredeux),estasdiferentes
dimensionesintervienenconfrecuenciaenelmismolibro.Esdecir,yaes
posibleencontrarenSpeculumelproyectorealizadoenEtreDeux.
T.J.EnsulibroEntreOrientetOccident,derecientepublicacinaquen
Francia,usteddaungiroasupensamientoydestinagranpartedesus
reflexionesalaculturadelcercanoylejanoOriente.
LI.Algunosdelosltimosfilsofosoccidentaleshanvolteadohaciael
Orienteparabuscarallelementosolvidadosenlatradicinoccidental.As
lohehechoyomisma,leyendoaNietzscheyaHeidegger,porejemplo.Por
otrolado,abordesteregresoalOrientecuando,despusdesufrirun
accidentedeauto,semeaconsejlaprcticadelyoga.Elmaestroqueme
inicilohizotambinenlecturasacordesconlaprctica.Deestamanera
descubrtextostradicionalesdeculturasdellejanoycercanoOriente,enlas
cualesencontrunmododepensardiferentealhabitualenOccidente,el
cualmeparecequecorrespondeaciertonmerodemisdeseos:un
pensamientomsencarnado,expresinmscercanaalarealidadyal
lenguajepotico,sabiduramsatentaalaidentidadfemeninayms
respetuosadelcosmos.Intentoasestablecer,orestablecer,puentesentre
lastradicionesdelOrienteydelOccidente,perodemaneradiferentealade
losfilsofosoccidentales:miacercamientoestligadoaunaprcticaya
unalecturadelostextostradicionalesdeesasculturasdelascualeshablan
pocolosfilsofosdeOccidente.
T.J.EnEntreOrientetOccidentustedhabladeenseanzasespirituales
nuevasaprendidasdelasculturasorientales.
LI.Deesasculturas,aprend,enefecto,queespiritualidadypensamiento
noseseparanennuestratradicin,diramos:filosofayreliginnose
separan,peroenlasculturasnooccidentales,setratadeunaespiritualidad
bastantediferente,quecadaunoestinvitadoapracticarrespetandolos
ritmosdesucuerpo,losritmosdeluniverso.Unaculturadelarespiracin,
http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

2/6

5/4/2015

ARTICULOS

delaliento,permite,porotraparte,uniresosdosaspectosdelmundo
natural.
EnOccidente,lafilosofanosenseaqueelhombreesunanimaldotadode
lenguajeenOriente,elhumanorealizadoaparecemsbiencomocapazde
dominarsualientoy,atravsdeestadominacin,despertarytransfigurar
pocoapocolamateriadelacualesthecho,ladelmundoasualrededor,la
delosotrosseresvivos.Alaluzdeestaculturadelaliento,hepodido
interpretarporotraparteciertosmisteriosdelatradicinoccidental,de
maneramsapropiadaaundevenirespiritualfemenino.
T.J.EnsucaptulosobrelasEnseanzasorientalesabordaeltemadela
virginidadcomounanecesidadounadecisindelamujeryhastapodra
deducirsequerecomiendasuprctica,buscaabrirustedunanuevava
parainterpretaryvalorizardemaneradiferentealaactuallavirginidad
femenina?
LI.Virginidadesunapalabraquedurantemuchotiempohaservidoparala
explotacindelamujer.Porellopiensoqueesimportantedescubrirleo
redescubrirleunsentidopositivo.Estoesposibleapartirdeunaculturadel
aliento:lavirginidadcorrespondeentoncesaunadimensinespiritualenla
cuallasmujerespuedenasegurarellasmismaslaprctica(delavirginidad),
sinunasumisinalasenseanzasmasculinaspocoprevenidassobrela
subjetividadfemenina.Porotrolado,lavirginidaddelamujerpuede
igualmentesignificarunderecho,paraella,alaintegridadfsicaymoral,que
deberasergarantizadoporunalegislacin.Lavirginidadfemeninahasido
consideradadurantemuchotiempocomounvaloralserviciodelvarn,
notoriamenteparahacerdelamujerunobjetodeintercambioentrelos
hombres.Reencontrarunsentidopositivoalavirginidadporpartedela
mismamujeresimportanteculturalmentehablando.
T.J.Eltemadelafamiliaysucrisiscontemporneaesttambinpresente
ensuobra.Cmorefundarlafamiliaapartirdelasituacinactual?
LI.ActualmenteenOccidentelasfamiliasexplotan:padresymadresse
separan,loshijosvandeunaalotro,delotroalauna.Volveralosantiguos
modelosfamiliaresnoesunasolucin.Setratamsbiendeinventaruna
nuevafamilia:nomsesaenlacualcadaunoocadaunapierdesu
identidadenuntodoindiferenciadodondegobiernalamadreenlacasayel
padre,comociudadano,dentroyfueradelhogar.Parasalirdeestetipode
comunidadfamiliar,noseralasolucinrefundarlafamiliasobreuna
alianzaentreelhombreylamujer,reconocidosamboscomopersonas
civilesynosolamentecomoidentidadesnaturales?Lafamiliaseconvierte
asenunlugarenconstruccindelacomunidadcivilydeldevenircultural
delahumanidad.Lafiliacinnoesmssuobjetivoprincipalsinoel
http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

3/6

5/4/2015

ARTICULOS

florecimientodelaparejaydelmundoenelcualvive.Porqutemerque
esteflorecimientoseopongaalageneracin,sistetomaelsentidonode
undestinoodeunaobligacin,sinodeunauninmsntimayms
completa?
T.J.Elconceptodeladiferenciaentrehombreymujereslaclaveensu
obra.Porqumientraslamayorahabladelaigualdadustedhabladela
diferencia?
LI.Primero,creoquecontinuamentehayunaconfusinentreigualdady
equivalenciadelosderechos.Segundo,devenirigualsignifica
frecuentementeabolirsuidentidad.Msprofundamente,yodiraqueelmal
denuestrapocavienesobretododeunaprdidadelaautonomapersonal,
resultantedeunafaltadeculturadelavidacomotal,quehaceque
difcilmentenosencontremoselunofrentealotro.ElOtroseconvierteen
unpadreounnio,enunamoounesclavo,unsuperiorouninferior,una
cosaounverdugo.Larelacindereconocimientoydereciprocidadesrara.
Noesalldondeseencuentraelmayorbien?Elproblemadelaigualdad
entrelosindividuos,particularmenteentrelossexos,nopuederesolverla
cuestin:laigualdadseevalaenfuncindealgoencomnqueposeems
omenoscadauno,loqueentraarelacionesdecompeticinagresiva.No
haycuestionamientoentoncesrespectoalamorylareciprocidaddelas
personas.Estonopuedeocurrirmsquedentrodelrespetodelas
diferencias,cuandoelotroesreconocidoporloquees,enundeseo,una
alianzayunentrelazamientodelascualidadespropiasdecadaunoouna.
T.J.Veentoncesustedunamaneradeconstruirununiversoculturaly
socialdondelarelacindeamor,afecto,interaccin,tengaunamayor
participacinenlaconstruccindeparejasyfamilias?
LI.S,enelmundoenteronoexistensinohombresymujeres,dediferentes
edades,dediferentesrazas,dediferentestradiciones.Desarrollaruna
culturadelrespetodeladiferenciaentrehombresymujeresvuelvea
construirlasbasesdeunademocraciauniversal,porloqueladesaparicin
deladiferencia,delasdiferencias,conduce,ella,alacompetencia,al
conflicto,alaguerra.
T.J.Qupiensausteddelosdebatesactualessobrelaparidaden
poltica?Lasmodificacionesconstitucionalesalrespectoleparecen
deseables?
LI.Segnyo,laparidaddeberacomenzaralniveldelaciudadanaentre
mujeresyhombres,enlavidaprivadaypblica.Paraestaparidad,
debemoscompletarelCdigoCivilmsquemodificarlaconstitucinque,
http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

4/6

5/4/2015

ARTICULOS

enFranciaalmenos,noconciernealasleyesrelativasalgobierno.Por
ejemplo,lamujerdebepoderdecidirlibreyresponsablementesobresu
maternidad,delocontrarioellaquedacomomenordeedad.Estaparidad
porlobajoesnecesariaalademocraciacomoparidadrealdelos
ciudadanosdelantedelaley,elEstado.Esellalaquepuedellevarauna
paridadporloalto.Representaralosotrossinrepresentarseasmismano
conviene.Unaidentidadcivilgarantizadaporelderecho,ynounaidentidad
natural,esnecesariaparaasegurarunarepresentacindemocrtica.Entreel
elector/ayelelegido/a,untercerobjetivolegalesnecesario:elcdigocivil.
Elnmerodeasuntospolticosquesetratanhoyenlopenalloprueba.Las
mujeresdeberanabrirlavaaunapolticadiferente:enloqueconciernea
lasrelacionesentrederechoymandatorepresentativoyenloqueconcierne
aladefensaypromocindevaloresquelesonmsfamiliares:lavidaylas
relacionesentrelaspersonas,porponerdosejemplos.
T.J.Qupiensadelaevolucindelmovimientofeminista?Unacrtica
recientequesehaceecoenMxicoyenotraspartesesquepocoonada
hacambiadorespectoalacondicindelasmujeres?
LI.Esdifcildecirquenadahacambiado,inclusosilaevolucinentraaa
vecescosaspocodeseables.Estasresultansobretododelhechoquelas
mujeresnocontinanmilitandojuntasparalaobtencindederechospara
todaslasmujeres.Ciertasmujeresutilizanlaaperturaobtenidaporlos
movimientosdeliberacinparahacercarrerarenunciandoalosobjetivos
delosmovimientosdeliberacin,einclusoaellasmismas.Ellashan
servidoasalacausadeloshombresmspatriarcalesynoaladeellas
mismas.Adems,estasmujeressonfrecuentementeincompetentesdesde
elpuntodevistadelasposturasdelaliberacindelasmujeres,yes,por
otrolado,laraznporlacualellashanpodidohacerfcilmentecarrera.
T.J.Porltimo,alleersusobras,lasencuentrountantocomplicadas,con
lenguajemuydenso,noparacualquierpblico.ParaquinescribeLuce
Irigaray,culessupblico?
LI.Speculummehavalidolaexclusindelasinstitucionesuniversitarias,
pero(porotrolado)laatencindenumerosasmujeresconmenosdiplomas.
Elamor,lavidaeinclusolaverdadsonfrecuentementemejorcomprendidos
porlosniosyporlaspersonasunpocoingenuasculturalmentequeporlos
intelectuales,lossabios,quetienenunaposicinadquiridaadefender.Sin
forzosamentecomprenderelcontextofilosficodeciertaspalabras
irreductible,indireccin,apropiacin,etcsuatencinseasisteporeldeseo
quepermiteintuirelsentidodelaspalabrasqueformanpartetambindelo
cotidiano.MilibroJaimetoi(Amoati)hasidoadoptadoporlasjvenes
italianascomoguaamorosa,singrandescompetenciastericas.
http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

5/6

5/4/2015

ARTICULOS

Consideraralosnointelectualescomoincapacesdecultura,comosi
tuvierannecesidaddeundiscursoestndar,predigerido,esunerrorgrave.
Ellopuedellevaraaberracionestotalitarias.Lacapacidaddepensardelos
ciudadanosesloqueponeobstculosatalespeligros:nosolamenterumiar
elpasadosinoconstruir,demanerapositivaycrtica,unfuturomsjustoy
msfeliz.
(*)LasrespuestasdeLuceIrigaray,fueronrevisadasporella,porloquese
entregansinningunacorreccin.

http://www.jornada.unam.mx/1999/08/02/irigaray.htm

6/6

You might also like