Professional Documents
Culture Documents
NANTAI NVERSTES
GELR VERGS
Hazrlayanlar:
Sinan DEMRRS
Emin ER
mer ALTIN
rfan
Gelir Vergisi
Trk Vergi sistemi ierisinde yer alan dolaysz vergilerden biridir. Mkellef kendi
vergisini dyorsa ve bu vergi yk bakalarna devredilmiyorsa bu vergi dolaysz
vergi olarak adlandrlr. Gelir Vergisi bu tr vergilere en gzel rnektir.
Ksaca ahs iletmelerinin bir dnemde elde ettikleri kar zerinden devlete dedii
vergiye gelir vergisi denir.
Gelir bir takvim yl iinde elde edilen gelir olmaldr. Gelir vergisinde vergilendirme
dnemi gemi olan bir takvim yldr.
Gelir her trl kazan ve iratlarn toplamdr. Yani direkt olarak ele gemese bile hak
edilmi olan o yla ait her trl kazan, alacaklar ve elde edilmi gelirlerin toplam
gelir vergisinin konusuna girer.
- Gelir kazan ve iratlarn safi tutardr. Gelirin elde edilmesinde yaplan ve yaplacak
olan her trl giderler dldkten sonra kalan ksm verginin konusu olmaktadr. Safi
Gelir, Gelir Vergisi Kanununun 1. maddesinde bir gerek kiinin bir takvim yl
ierisinde elde ettii kazan ve iratlarn safi tutardr. eklinde tanmlanmtr. Ayn
kanunun 2. maddesinde ise gelir unsurlar belirtilmektedir. Gelir Vergisi Kanununa
gre gelir saylan unsurlar unlardr:
- Ticari kazanlar
- Zirai kazanlar
- cretler
- Serbest meslek kazanlar
- Gayrimenkul sermaye iratlar
- Menkul sermaye iratlar
- Sair kazan ve iratlar
1. TCAR KAZAN
G.V.K.nun 37. maddesinde, gelir unsurlarndan biri olan ticari kazancn kapsam
belirlenmitir. Sz konusu madde hkmne gre; Her trl ticari ve sna
faaliyetlerden doan kazanlar ticari kazantr.
Madde metninde yer alan ticari ve snai faaliyetlerin neler olduu ise 6102 Sayl
Trk Ticaret Kanununda Ticari ler bal altnda dzenlenmitir.
1. Maden, ta ve kire ocaklar, kum ve akl istihsal yerleri ile tula ve kiremit
harmanlarnn iletilmesinden;
2. Coberlik ilerinden;
3. zel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin iletilmesinden;
4. Gayrimenkullerin alm, satm ve ina ileriyle devaml olarak uraanlarn bu
ilerinden;
5. Kendi nam ve hesaplarna menkul kymet alm-satm ile devaml olarak
uraanlarn bu faaliyetlerinden;
6. Satn alnan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren
5 yl iinde parsellenerek bu mddet iinde veya daha sonraki yllarda ksmen veya
tamamen satlmasndan elde edilen kazanlar,
7. Di protezciliinden elde edilen kazanlar.
2. ZRA KAZAN
G.V.K.nun 2. maddesinde zirai kazanlarn vergiye tabi bir gelir unsuru olduu
hkm altna alnmtr. Zirai kazan zirai faaliyetten doan kazantr. G.V.K.nun 52.
Maddesinde zirai faaliyet, arazide, deniz, gl ve nehirlerde ekim, dikim, bakm,
retme, yetitirme ve slah yollaryla veyahut dorudan doruya tabiattan istifade
etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balk ve bunlarn mahsullerinin istihsalini,
avlanmasn, avclar ve yetitiricileri tarafndan muhafazasn, tanmasn, satlmasn
veya bu mahsullerden sair bir ekilde faydalanlmasn ifade eder eklinde
tanmlanmtr.
Kanun bu tanma girmeyen baz faaliyetleri de ayrca zirai faaliyet olarak kabul
etmitir. Bunlar;
beslenmesi,
istihsal
ilerinde altrlmasdr.
Ancak, G.V.K.nun 53. maddesine gre, iftiye ait olmakla birlikte zirai iletmeye
dahil edilmeyen bierdver veya bu mahiyetteki bir motorlu ara veya on yana kadar
ikiden fazla traktrn iletilmesinden elde edilen gelirler ticari kazan olarak
vergilendirilecektir.
Dolaysyla zirai iletmeye dahil edilmeksizin anlan zirai aralarn zirai istihsal
ilerinde kullanlsa dahi iletilmesi zirai faaliyet kapsam dna karlmtr.
Yaplan zirai faaliyet ekim, dikim, bakm, retme, yetitirme ve slah yollaryla
veyahut dorudan doruya tabiattan istifade eklinde olmaldr. Yani buradan
mdahale edilmemi zirai rnlerin avlanmas ve toplanmas anlalmaldr. rnein;
arazide yetien mantarlarn ve ieklerin toplanmas, ak denizde balk avcl,
ormandan kozalak toplanmas gibi.
Buna karlk, zirai faaliyette dorudan doruya katlmakszn yalnzca rnden pay
alan arazi sahiplerinin elde ettii gelir unsuru, gayrimenkul sermaye iraddr.(G.V.K.
Mad.70)
Ancak, arazi sahibinin baka bir kiiyle kurduu ortaklktan salad gelirin, zirai
kazan saylmas iin, sermaye olarak arazisini ortakla koymaktan baka, faaliyetin
sevk ve idaresine fiilen katlmas ve yalnz kardan pay almakla kalmayp zarar
edilmesi halinde, zarardan payna decek ksm da stlenmesi gerekir.
rnek: Bay (A) arazisini, hibir faaliyete katlmakszn, rnn %50sini almak
kouluyla (B)ye vermitir. (A)nn rnden alaca pay, G.V.K.nn 70. Maddesi
hkmne gre, gayrimenkul sermaye irad olarak vergilendirilecektir. Ancak, Bay
(A)nn ayn zamanda ekilecek olan tohumluu da karlamas veya yaplacak
faaliyete nakden katkda bulunmas durumunda Bay (A)nn kazanc zirai kazan
olarak vergilendirilecektir.
3. CRETLER
G.V.K.nn 61. maddesinde; cret, iverene tabi ve belirli bir iyerine bal olarak
alanlara hizmet karl verilen para ve aynlar ile salanan ve para ile temsil
edilebilen menfaatlerdir. eklinde tanmlanm ve maddenin devamnda aadaki
demelerin de cret saylaca hkme balanmtr.
Maddede yer verilen serbest meslek faaliyeti tanmnn temel unsurlar aadaki
gibidir:
dayanmas,
akszn kiisel sorumluluk altnda, kendi nam ve hesabna
yaplmas,
rnek: Muayenehanesinde hasta kabul eden bir doktorun, ilmi veya mesleki bilgiye ve
ihtisasa dayanan bu faaliyeti serbest meslek faaliyetidir. Ancak bu doktor ayrca bir
zel hastane de iletmekte ise, T.T.K. ve G.V.K.nda zel hastane iletmek ticari
faaliyet sayldndan, bu faaliyet sonucunda elde edilen kazan ticari kazan
olacaktr. Bu kii yllk gelir vergisi beyannamesi verirken doktorluk faaliyetinden
elde ettii kazanc serbest meslek kazanc, zel hastanecilik faaliyetinden elde ettii
kazanc ise ticari kazan olarak beyan edecektir.
G.V.K.nun 66. maddesinin birinci fkrasnda serbest meslek erbab, serbest meslek
faaliyetini mutad meslek halinde ifa eden kiiler olarak tanmlanmtr. rnek vermek
gerekirse, kendi nam ve hesabna, mutad meslek halinde faaliyette bulunan avukat,
doktor, mimar, mhendis, mavir, serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali
mavir, yeminli mali mavir, ressam, yazar, bestekar, kimyager, noter, serbest
retmen, artist, salk memuru vb. kiiler serbest meslek erbabdr.
rnek: Bir iyeri olan, bu iyerine veya ikametgahna tabela, levha gibi mesleki
faaliyette bulunduunu gsteren iaret asan, mesleki faaliyette bulunduuna ilikin
yayn organlarna ilan veren meslek sahibinin, bu iini srekli olarak yapt kabul
edilir. Ayn ekilde bu kiilerin mesleki kurululara kaydolmalar da devamllk
unsuruna karine tekil eder.
Dier taraftan serbest meslek faaliyeti ile birlikte baka bir i veya grevle devaml
rnek: Bir hastanede hizmet szlemesine bal olarak yarm gn alan bir doktorun
hastaneden elde ettii gelir crettir. Bu kiinin lenden sonra muayenehanesinde
hasta kabul etmesi halinde ise, elde ettii gelir serbest meslek kazanc olacaktr.
rnek: Bir irkette bordrolu olarak alan avukatn alt irketten elde ettii gelir
cret,
ayn avukatn alt irket haricinde 3. kiilere ait hukuki ilemleri takip etmesi
halinde elde
ettii gelir serbest meslek kazanc olacaktr.
G.V.K. nun 66. maddesinde, serbest meslek erbab saylanlar belirtilmitir. Bunlar;
1) Gmrk komisyoncular, borsa ajan ve acentalar, noterler, noterlik grevini ifa ile
mkellef olanlar;
2) Bizzat serbest meslek erbab tarifine girmemekle beraber serbest meslek erbabn
bir araya getirerek tekilat kurmak veya bunlara sermaye temin etmek suretiyle veya
sair suretlerle serbest meslek kazancndan hisse alanlar;
3) Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi irketlerde ortaklar, adi
komandit irketlerde komanditeler;
4) Dava vekilleri, mavirler, kurumlar ve tccarlarla serbest meslek erbabnn ticar
ve meslek ilerini takip edenler ve konser veren mzik sanatlar;
5) Vergi Usul Kanununun 155 inci maddesinde belirtilen artlardan en az ikisini
tayan ebe, snneti, salk memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette
bulunanlar;
1) Arazi, bina (Deli olarak kiraya verilenlerde deme iin alnan kira bedelleri
dahildir), madensular, menba sular, madenler, ta ocaklar, kum ve akl istihsal
yerleri, tula ve kiremit harmanlar, tuzlalar ve bunlarn mtemmim czileri ve
teferruat;
2) Voli mahalleri ve dalyanlar;
3) Gayrimenkullerin, ayr olarak kiraya verilen mtemmim czileri ve teferruat ile
bilumum tesisat demirba eyas ve demeleri;
4) Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar;
5) Arama, iletme ve imtiyaz haklar ve ruhsatlar ihtira berat (htira beratnn
mucitleri veya kanuni miraslar tarafndan kiralanmasndan doan kazanlar, serbest
meslek kazancdr.), alameti farika, marka, ticaret unvan, her trl teknik resim,
desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve grnt bontlar, sanayi ve
ticaret ve bilim alanlarnda elde edilmi bir tecrbeye ait bilgilerle gizli bir forml
veya bir imalat usul zerindeki kullanma hakk veya kullanma imtiyaz gibi haklar
(Bu haklarn kullanlmas iin gerekli malzeme ve tesisat bedelleri de gayrimenkul
sermaye irad saylr.);
6) Telif haklar (bu haklar, mellifleri veya bunlarn kanuni miraslar tarafndan
kiralanmasndan doan kazanlar, serbest meslek kazancdr);
7) Gemi ve gemi paylar (Motorlu olup olmadklarna ve tonilatolarna baklmaz) ile
bilumum motorlu tahmil ve tahliye vastalar;
8) Motorlu nakil ve cer vastalar, her trl motorlu ara, makine ve tesisat ile bunlarn
eklentileri.
rnek: Bir bilgisayar programcs, yazm olduu program zerindeki hakkn satarsa,
elde ettii kazan serbest meslek kazancdr. Programc, G.V.K.nun 18.
maddesindeki istisnadan yararlanr. Sz konusu programn zerindeki haklar satn
alan gerek kiinin, bunu yurtdnda bir firmaya kiralamas halinde ise, bu kiinin
elde ettii gelir, gayrimenkul sermaye irad saylr ve istisnadan yararlanamaz.
Dier taraftan, Ticari, zirai veya mesleki kazancn yllk beyanname ile bildirmek
mecburiyetinde olanlar ile (6322 sayl kanunun 5.maddesiyle deien ibare; Yrrlk
15.06.2012)istisna haddinin zerinde haslat elde edenlerden, beyan gerekip
gerekmediine baklmakszn ayr ayr veya birlikte elde ettii cret, menkul sermaye
irad, gayrimenkul sermaye irad ile dier kazan ve iratlarnn gayri safi tutarlar
toplam 103 nc maddede yazl tarifenin nc diliminde cret gelirleri iin yer
alan tutar aanlar bu istisnadan faydalanamazlar.
rnek: Bay (A) ve ei Bayan (B) eit payl olmak zere bir gayrimenkul sahibidirler.
Mesken olarak kiraya verdikleri gayrimenkulden elde ettikleri 8.000 TLnin yars
Bay (A)nn dier yars da Bayan (B)nin kazanc saylmaktadr. Bu durumda iki kii
iinde ayr ayr istisna uygulanmaldr.
rnek: Bay (A) 1. evinden yllk 10.000 TL, 2. evinden yllk 8.000 TL kira geliri elde
etmektedir. Bu durumda gayrisafi haslat 18.000 TLden istisna tutarnn dlmesiyle
bulunacaktr.(2012 iin istisna tutar 3.000 TL dir.)
6. MENKUL SERMAYE RATLARI
G.V.K.nn 75. maddesinde, sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dnda
nakdi sermaye veya para ile temsil edilen deerlerden mteekkl sermaye dolaysiyle
elde ettii kr pay, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye irad olarak
tanmlanmtr.
Kayna ne olursa olsun aada yazl iratlar menkul sermaye irad saylr:
demeler.
14. (6322 sayl kanunun 8.maddesiyle eklenen bent; Yrrlk 15.06.2012)Yukardaki
bentlerde saylanlar dnda Sermaye Piyasas Kanunu hkmlerine gre ihra edilen
her trl sermaye piyasas aralarndan elde edilen gelirler
Aada yazl mal ve haklarn elden karlmasndan doan kazanlar deer art
kazanlardr:
1. vazsz olarak iktisap edilenler ile tam mkellef kurumlara ait olan ve iki yldan
fazla
sreyle elde tutulan hisse senetleri hari, menkul kymetlerin veya dier sermaye
piyasas aralarnn elden karlmasndan salanan kazanlar.
2. 70 inci maddenin birinci fkrasnn (5) numaral bendinde yazl haklarn (ihtira
beratlar hari) elden karlmasndan doan kazanlar.
Tam mkellefiyet ve dar mkellefiyet olmak zere gelir vergisinde iki eit
mkellefiyet (ykmllk) vardr. lke snrlar iine ve dnda elde ettikleri tm
gelirleri zerinden Trkiyede vergiye tabi tutulan mkellefler tam mkellefiyet
grubunda yer alrlar. Sadece yurt iinde elde ettikleri gelir zerinden Trkiyede
vergilendirilen mkellefler ise dar mkellefiyete tabidirler. Bu mkelleflerin yurt
dndaki faaliyetleri sonucu elde ettikleri gelirler gelir vergisi dnda tutulur.
Gelir vergisinin matrah gerek usulde, gelir kaynaklarndan elde edilen haslattan
bu hslatn yaplmas iin yaplan masraflar ve vergiden istisna edilen tutarlarn
drlmesinden sonra kalan ksmdr. Gtr usulde gelir vergisinin matrah ise,
takdir komisyonlar tarafndan tespit edilen tutarlardr.
11.000
TL kadar
% 15
27.000
TL sinin
11.000
TL si iin
1.650 TL,
fazlas iin
% 20
60.000
TL sinin
27.000
TL si iin
4.850 TL, *
fazlas iin
% 27
60.000
TL sinden
fazlasnn
60.000
TL si iin
13.760 TL, **
fazlas iin
% 35
cret Gelirlerinin Vergilendirilmesinde, Yukardaki Tarifede Yer Alan Vergi Oranlar 5 Puan
ndirilmek Suretiyle Uygulanr (GVK Madde 103)
Gelir vergisinde tarh ilemi Vergi Usul Kanunu 20. maddede, vergi alacann kanunlarnda
gsterilen matrah ve oranlar zerinden hesaplanarak vergiyi miktar itibariyle tespit eden idari
bir ilem olarak tanmlanmaktadr.
Gelir Vergisinin hesaplanmas nceki slaytta belirtilen oranlara gre beyan edilen vergiye
tabi gelirin, artan oranl tarifeye uygulanmas ile bulunur.