You are on page 1of 314
Phan VII LY THUYET TIEN TE CHUONG 23 Cau vé tién té LOI DAN Trong nhung chuong truce ban da bé ra nhiéu thi gig va site lye dé tim hiéu cung tién t@ 1A gi, cung tién té duge xac dimh nhu thé nao, va vai tr cia hé thong Du tri Lién bang trong qua trinh dé. Bay gid ban @4 sdn sang tim hiéu vai tro cda cung tién té trong viée quyét dinh nuie gid cd va téng san Iuong hang héa va dich vu (téng san phdm) trong nén kinh té. Vice nghién cutu tac dong cua tién té dén nén kinh té goi 1a hoe thuyét tién té va chung ta xem xét nganh kinh té nay tai day va trong cdc chuong tiép theo. Khi cdc nha kinh té néu lén cung, thi tt ca chac chan Ja sé di tiép theo sau, va viéc thao luan vé tién té Ja khéng thé loai tru. Cung tién té 14 mot khoi xay dung thiét yéu cho vide nhan thite ctia chung ta vé vi¢e chinh sach tién t6 anh huéng dén kinh té nhw thé nao, bes vi no néu lén hing nhan ¢6 tac dong dén sé lugng tién té trong nén kinh té. Mot bé phan quan trong khae ctia hoc thuyét tién té la nhu cdu vé tién té, diéu dé khong c¢ gi ngae nhién ca. Chung nay mé ta nhitng hoc thuyét vé céu tién té qua thoi gian da tién trién nhu thé nao. Ching ta bat €4u voi cdc hoc thuyét ¢é dién duoe cde nha kinh té nhu Irving Fisher, Alfred Marshall va A.C. Pigou sang loc lai tu dau thé ky ; sau a6 chung ta chuyén sang cic hee thuyét cia Keynes vé edu vé tién té ; va két CHUONG 23 - cAu vE TIEN TE 645 thtie véi hoe thuyét sé luong tién té hién dai cua Milton Friedman. Mot caw héi trung tam trong hoc thuyét tién té 1A sé Iuong tién te duge yeu edu 6 bi Anh hudng béi nhang thay déi cua lai suat hay khong va dén mite nao. Vi van dé nay la cét yeu dé chung ta quan niém nhu thé nao vé nhitng anh huéng cua tién té déi véi hoat dong kinh té téng hop, nén chung ta tap trung sy chu ¥ yao vai tro cua lai sudt trong cdu vé tién te" HOC THUYET SO LUONG TIEN TE Duge cdc nha kinh té ed dién dé xudng ra trong thé ky 19 va dau thé ky 20, hoc thuyét sé lugng tian té 1A mét hoc thuyét vé vige gid tri danh nghia cua téng thu nhap duge xe dinh nhu thé nao. Béi vi né cung néi cho ching ta biét bao nhiéu tién duge ndm gitt déi voi mot sé téng hop thu nhap da cho, nén no cung la mét hoc thuyét vé cdu tién ta. Diém quan trang nhat evia hgc thuyét nay 1a né néu len rang lai suat khong cé anh hudng dén cau tién té, Téc dé chu chuyén cia tién t¢ va phuong trinh trao déi Cach trinh bay ré nhat eda viée tiép can hoc thuyét sé long la tae phd eda nha kinh té My Irving Fisher trong cuén sdch 6 anh huéng cua minh Site mua cua tién #2 ; xuadt ban nam 1911”! Fisher mudn xem xét mdi quan hé gida téng lugng tién ta M (cung tién té; véi téng sé chi ti¢u dé mua hang thanh pham va dich va duge san xuat ra trong nén kinh té, PY, trong d@6 Pla mite gia ca va Ya téng san pham. (Téng chi tiéu PY, cving dug coi tuong ducng nhu téng thu nhap danh nghia déi véi nén kinh té hote nhw Téng san phém quée gia danh nghia GNP). Khai nigm ma cho chung ta biét méi quan hé gita M voi PY goi la t6e do chu chuyén cua tién té (hodc don gidn hon la te dé ty 18 vong quay cua ding (1) Chang ta ang sé thay tong Chuong 25 ving sy dip img ctis luymg bate Uo vei ning thay ea evia 181 StL CS nfitng méi Ken he quan wong dei vei tinh higu qua wing Gi ea chin sch tid 1€ ya chink séch thud tong vide Anh hiring dn hoat diag kinh (2 (Gag hyp. (2) Iwring Fisher. The Purchasing Power aj Money (New York : Macmillan, (9511. 646 PHAN VII - LY THUYET TIEN TE tién, tite 1a, sé Idn trung binh trong mt nam ma mét dola duge chi dung dé mua téng sé hang héa va dich vy duge san xuat trong nén kinh té. Tée do (V) duge xac inh m6t cach chinh xac hon la bang téng chi tiéu PY, chia cho lugng tién te M. PY (23.1) M Vi dy, néu nhu téng san phdém quéc dan danh nghia (PY? trong mot nam 1a 5,000 ty dola va sé lugng tién té 1a 1.000 ty déla, thi toc do 1a 5, co nghia la téng dola binh quan chi ra 5 Jan dé mua thanh phdm va dich vu trong nén kinh té, Dem nhan hai vé cua cong the nay cho Af chung ta co phuong trinh cua trao déi, phuong trinh nay lién hé thu nhap dén sé lugng tidn va toc do. MV=PY (23.2) Nhu vay phueng trinh trao déi qui dinh rang luong tién nhan vdi sd ldn ma déng tién a6 duge chi ra trong mot nam da cho, phai bing thu nhap danh nghia (téng chi danh nghia dé mua hang héa va dich vu trong nam 46)” Nhu vay, phuong trinh (23.2) khong phai cai gi khic hon la mot hang dang thite, tute lA m6t mdi quan hé dung nhu theo djnh nghta. N6é khéng néi cho ta biét, chang han nhu, khi nao thi cung tian té (Af) thay déi, thu nhap danh nghia (PY) thay déi cung mét hudng ; chang han nhu mét su tang lén cua M, c6 thé bi ba lai bang mét su gidm xuéng cia V, lam cho MV (va do dé PYi khong thay déi. Chuyén déi phuong trinh trao déi (mét hang ding thu) ra thanh mét hoc thuyét. vé vige thu nhap danh nghia dugc xac dinh nhu thé nao doi hoi mot sv hiéu biét nhung nhan té quyét dinh toe 46. (3). Ieving Fisher Ciuc sydue ra dau Gen phucng unk tao déi Unb hee gid} djuh nghia wala ede giao dich wong nbn kink 32 (PT): MV, = PT rrong dé Pia pid ed binn quae indi giao djeh. TH s0 hnyng gino dich thé Hanh trong moe nam, va V,.duve ade dinh nturla PIZ ta sdcdo giao dich ea Hu te. 4 sj danh ngivia eta cae piso dich rt kho do Juéng, cho nén hye thuy®t 56 luyng 43 duge phit hifu theo ¥, (dng sa phim, nhursau : F duoc coi 1 (9 1S Y6i Vsaocho T= v¥, tong dé ¥ Bandt hiag satiate, Thay v¥ cho Tiong phineng tinh uo di oba Fisher irtn day, thi cd dime MV, = vPY, phuomg tinh nay cub thd durge vidi nhur phmomg tvinh (23.2) tromg dich & dd vaYye. CHUONG 23 - CAU Vé TIEN TE 647 oS Irving Fisher lap luan rang téc d6 duge xdc dinh béi cde té chute trong mot nén kinh té ma anh huéng dén cdch cé&c cd nhan thuc hién cde giao dich. Néu ngudi ta dung sé ghi ng va thé tin dung dé tign hanh cdc giao dich cia minh va do d6 ma sur dung tién it hon théng thudng khi nyua, thi lugng tién duge yeu edu it di dé tién hanh cdc giao dich do thu nhap danh nghia gay nén (MJ so véi PY), va tée dg (PY/M) s8 tang Jén. Mat khac, néu mua tra bang tién mat va bang sée (ea hai déu la tién) 14 thugn tién hon thi can st dung Iwong tién nhiéu hon dé tién hanh cae giao dich duge sinh ra béi cung mgt muc thu nhap danh nghia, va tée do sé giam xudng. Fisher git quan diém la nhiing dac diém vé té chite va vé cong nghé hoc eta nén kinh té sé chi anh hudng dén toc dé mot cach cham chap qua théi gian, cho nén téc 4 thong thudng sé git nguyén mét each hop ly trong théi han ngan. Hoc thuyét sé lung tién té Quan diém cua Fisher rang tée dé la kha bat bién trong théi giau ngan, cho nén chuyén chuong trinh trao ddi thanh hge thuyét so lwgng tién té. Hoc thuyét nay phat biéu rang sé luong thu nhap danh nghia chi duge x4c dinh béi nhoung chuyén dong trong s6 lugng tién té : khi lugng tién (M) tang gAp dai, thi MV tang gap doi va gia tri cda thu nhap danh nghia PY cing phai nhu vay. Dé biét duoc diéu dé heat déng niu thé nao, chung ta hay gia dinh rang tée d¢ 1a 5 va lde dau thu nhap danh nghia (GNP) la 5.000 ty déla va cung tién té la 1.000 LY éla. Néu cung tién té tang gap doi thanh 2.000 ty déla thi hic dé hoc thuyét sé lugng tién @ ndi cho chung ta rang thu nhap danh nghia sé tang gap doi bang 10.000 ty déla (= 5 x 2.000 ty), Boi vi nhiing nha kinh té cd dién (bao gém Irving Fisher) nght rang tién lwong va gia ¢4 14 hoan toan linh hoat, cho nén ho tin rang muc téng san pham duoc san xuat trong nén kinh té (¥) trong nhung thoi gian thuong sé gw é mic cong an viée lam day du, do vay ¥ trong phuong trinh trao déi co thé duge coi la khong thay adi mat each hop ly trong thei gian ngan. Nhu vay hoc thuyét sé lugng tién té ham ¥ 1A néu M tang gap doi, vi V va ¥ khong thay déi, thi P cling phai tang gp doi. Trong vi dy truée day cua chung ta, néu téng san pham 1a 5.000 ty dola, thi tée do'5 va cung tién 1,000 ty déla chi cho thay 1a muic gi cd la bang 1, boi vi 1x 5.000 ty dota bang thu ohap danh nghia 5.000 ty déla. Khi cung tién té tang gap dai lén 2.000 ty dota, thi muc gis ca cung phai tang lén thanh 2, vi 2x 5.000 ty dola ra bang thu ahap danh nghia 10.000 ty dala. 648 PHAN vil - LY THUYET TIEN TE ee D6i vei nhang nha kinh té ¢é dién, hoe thuyét s6 lwong tién té, cung c&p mot c4ch gidi thich nhuing su van déng cla mite gid cd : nhitng sy vgn dong trong mute gid-cé cht la két qud cua nhung thay dét trong sO lugng tlén te. Hoe thuyét sé luyng vé cau tién té Vi hoc thuyét sé hxgng tién t@ cho ching ta biét bao nhiéu tién duge ndm git 463 vei mot s6 téng thu nh4p da cho, cho nén trong thyc té dé 1a mot hoc thuyét vé cdu tién t@. Ching ta cé thé thy diéu dé bing cach chia hai vé eda phuong trinh trao aéi cho V, ohu vay viét lai nhu sau : M x PY Khi thi trueng tién te can bang, sd lugng tian ma nhan dan ndm gid (M) bang s6 lwgng tién duge yéu cdu (Af", va chung ta lai dat M vao phucng trinh trén day bing M*, Kac dinh & = (VV do la mét hang s¢ béi vi V 1a mot hing sé, chuing tarcé thé viét lai phuong trinh trén nhu sau : Mé=khx PY (23.3) Phuong trinh (23.3) cho chung ta biét rang, béi vi A 1a mot hang sé (do Vila mt hing s6), cho nén mete cdc giao dich sinh ra béi mgt muc cd dinh cia thu nhap danh nghta (PY), x4c dinh sd lugng tién (M‘) ma nhan dan yéu edu, Nh Vay, Age thuyét 36 lwong tién t@ ctia Fisher néu len rang vé tién [¢ thudn tuy la mot ham sé cua thu nhGp ve lai sudt khong cé dnk hung dén céu vé tién te). Fisher di dén két lugn dé vi ong ta tin rang nhan dan git tién chi dé tign hanh cdc giao dich va khéng duoe ty do hanh dong theo sé tién ma ho mudn nadm git. Cau tién t6 duge xde dinh béi : (1) mu ede giao dich phat sinh do mic thu nhap danh nghia (PY) va (2) cdc té chute trong nén kinh té mA anh hwéng dén cach dan ching tién hanh cdc giao dich, cach nay quyét dinh téc do va tydo quyét dinh k. CACH TIEP CAN CUA CAMBRIDGE VE CAU TIEN TE Trong khi Irving Fisher dang phat trién quan diém hoe thuyét sé lugng ca minh vé cdu tién té, thi mot nhém nha kinh té c6 didn tai Cambridge, Anh, bao CHUONG 23 - CAU Vé TIEN TE 649 gém cd Alfred Marshall va A.C. Pigou, cung dang nghién tu cang vdn dé dé, Mac du sy phan tich cia ho dura dén mot phuong trinh giéng y nhu phuong trinh cfu tién té cla Fisher (M'= & x PY), nhung each tiép can eda ho khde voi cach tiép can cua Fisher rat nhiéu. Thay vi nghién citu cau tién té bang cach chi nhin vao mute giao dich va cdc té chute anh huéng dén cdéeh dan chung tién hanh cdc giao dich coi dé la nhiing yéu té quyét dinh chu chét, nhing nha kinh té Cam- bridge, dat cau hdi xem esc cA nhan sé mudn gid bao nhiéu tién, trong mot loat tinh huéng dug¢e gia dinh, Trong mé hinh Cambridge, ede cd nhan c6 mt sy inh hoat trong viée quyét dinh ndm git tién va hoan toan khéng rang bude vao nhuing han ché vé thé ché chang han nhu ho c6 thé duge su dung thé tin dung dé mua hang hay khong. Vi vay ma each tiép can cua Cambridge khong x6a bé cdc anh huéng eva lai suat doi voi edu tién te. Nhung nha kinh té eé dién Cambridge tha nhan rang tién té ¢6 hai thude tinh thic day ngudi ta muén gid tién : 1. Tién t¢ hogt dong nhu mot phuung tidn tran dot ma ngwdi ta cdn ding dé tin hanh ecie giao dich. Cac nha kinh té Cambridge déng y voi Fisher rang céu tién t@ phai cé én quan dén (nhung khéng dwge quyét dinh bai) mite ede giao dich va rang s& cé mét yéu té cdu thanh giao dich cua cau tién té ty 1é vdi the nhap danh nghia. 2. Tién {6 hogt dong nhu mot phuung tign edt yur cia cat. Thude tinh nay cia tién t@ dua cdc nha kinh té Cambridge dén viée néu Jén rang nic cua edi cia con ngudi ewng anh huéng dén cau tién te, Do cua cai cla mgt ca nhan tang trudng, nén anh ta cdn cat giv cua cdi bang cach ndm gid mét sé hrong Ion hon ede tai gan -ma mot trong cde tai san dé ta tién. Boi vi nhutng nha kinh té Cambridge tin ring cia ¢ai theo sé danh nghia la ty 1¢ voi thu nhap danh nghia, cho nén ho etng tin rang bd phan eda cai cau thanh eda cau tién té ty 1é vi thu nhap danh nghia. Cae nha kinh té Cambridge két luan rang edu tién t¢ phai ty 1é voi thu nhap danh nghfa va biéu thi ham sé cAu tién té nhu sau : Mé=kx PY trong dé & la hang sé eda tinh ty 1é. Vi phuong trinh nay giéng y nhu phuong trinh (23.3) vé cdu tién té cua Fisher, cho nén duéng nhu nhom Cambridge ding ¥ v6i Fisher ring lai sudt khong déng vai tra gi trong edu tién te trong thei gian ngan. Tuy nhién, dé sé 1a mot dat trang héa sai lm cua cdch tiép can Cambridge. 28-TTWH 650 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE Mac du cde nha kinh té Cambridge thudng coi k la mot hang sé va déng y vei Fisher ring thu nhép danh nghia do lveng tién té quyét dinh, nhung cach tiép can cia ho cho phép cdc cd mhan lua chon muén ndin git bao nhiéu tién, Didu nay cho phép & cd thé bién dong trong thai han ngan, béi vi nhung quyét dinh ching bao nhiéu tién dé cAt git cua cai phy thudc vao hoa loi va Igi tite du tinh vé cde tai san khac ma eung hoat dong nhu phuong tién cat git cua cai. Néu nhing dac diém cia cdc tai san khée thay adi, thi lic do & co thé cing thay déi. Mac du diéu nay duéng nhy la mot diém kha biét nhé gida cach tiép can cia Fisher voi Cambridge, nhung chung ta sé thay rang khi John Maynard Keynes (m6t nha kinh té Cambridge sau nay) md rong each tiép can Cambridge, ong ta di dén mét quan diém khac han véi nhing’nha thudc hoc thuyét sé lugng vé tam quan trong cia ldi suat déi voi cdu tién té. Tom lai, Ca hai, Irving Fisher va cac nha kinh té Cambridge phat trién mot each tiép can ¢6 dién vé cung tién té, theo dé cfu tién té ty 16 véi thu nhap. Tuy nhién, hai edch tiép can cia ho khe nhau é ché Fisher nhan manh ede nhan té kj thuat va bac bé moi kha nang cua lai sudt Anh hudng dén edu tién ta trong ng4n han, trong khi truéng phai Cambridge nhan mamh sy Iya chon ca cd nhan va khong bac bé nhang anh huéng cia lai suat. TOC DO CO PHAI LA MOT HANG SO KHONG ? Két luan ctia cdc nha kinh té cé diém rang thu nhap danh nghia do céc chuyén dong trong cung tién té quyét dinh 1a do ho tin rang toc 6 (PY/M? cé thé duge coi la dumg yén khong thay déi mét cach hop ly’. Cho rang téc dé la khong thay 46i, didu dé 6 hop ly hay khong ? Dé tra lei cau hdi nay, ching ta hay nhin xem Hinh 23.1, hinh nay cho thay trj gid cda tée dé tr nam 1915 dén nam 1990 (thu nhap danh nghia dugc GNP danh nghia dai dién va cung tién té duge M1 va M2 dai dign), va xem bang 23,1, bang nay cho thay nhung thay déi ti nam nay qua nam khdc eda tée 4} to nam 1915 dé nam 1990. (@) Higa nay, kouan of didn van con dking nfumg thay ddiirong cong nghe gia dich. Ni chinh xac hem & day ahu fa thidu hing bidn dog itn suéng wong te do. te do Ging vee MBL UY KY deing ans quo thid gina. cf AY ey phn dink chai nig va We dg khong thay dé nea duve higu mol each CHUONG 23 - CAU VE TIEN TE 651 Bang 23.1. Thay déi tée 46 tir nam nay qua nim khiie : L915 - 1990 Nam % thay déi_-% thay déi trong, Nam % thay d6t % thay déi trong t6cd9 ce do cla M2 trong téc dg trong tée dd cua M2 ctia Af cia MI 1915-16. 05 19 25 “3.6 1916-17 90 93 67 6,5 1917-18 104 12.5 42 32 1918-19 -6,1 50 61 29 1919-20 -2,5 57 1957-58 -24 5.0 1920-21 13,4 117 1958-59 6.8. 69 1921-22 37 Ao 1959-60) 33 09 1922-23 Wt 10,6 1960-61 3 3,5 1923-24 72 or 1961-62 57 4 1924-25 35 24 1962-63 19 26 1925-26 VO 42 1963-64 23 -0,9 1926-27 5,8 td 1964-65 3.6 03 1927-28 1,2 “13 1965-66 68 4.9 1928-29 74 oA] 1966-47 08 +32 1929-30 58 8.7 1967-68 1s 1.2. 1930-31 $8 <1 1968-69 46 37 1931-32 181 -16,0 1969-70) OL 1d 1932-33 08 1970-71 1.9 4,3 1933-34, 0.0 1971-72 U7 27 1934.35 -5.0 1972-73 6.2 48 1935-36 -06 1973-74 a8 27 1936-37 15,0 1974-75 OF 3.6 1937-38 +129 1978-76, VS “LG 1938-39 5,9 1976-77 34 1 1939-40, -6.1 1977-78 44 47 1940-41 Ro 1978-79 41 3.4 1941-42 16.5 1979-80 2.2, 0.0 1942-43 -11,0 YRO-N1 49 15 1943-44 92 IGS 1-82 7 AS 1944-45 69 1582-8 -21 39 1945-46 “ILS 1983-K4 43 21 1946-47 8&2 TO84-K5, 8,3 “18 1947-48 114 1985-K6 7 “37 1948-49 OF 0,3 1986-87 3.h 3a 1949-50 76 68 198 7-8K 29 2.3 1950-51 6 OB T9S8S-89 5.7 18 1951-52 15 8 1989-90 1,2 18 1952-53 46 2,9 Ngudn : Bao cdo kinh té eda Téng ancing. 652 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE i : hs i 4 Mgt a sid mats 1915 1920 1930 7360 7950 1960 1976 7980 7390 Hinh 23.7. Toe do tién tv (hang nam, 1918 - 1946 ; dinpe didu chinh thea thet vu, hang quy, 1947 - 199). Nhung ving 3 chdm chdm () xung quanh la bing thor ky tide didu. Diéu ma ching ta thay trong Hinh 23.1 va Bang 23.1 1a ngay ca trong ngan han, tée do bién dong qua nhiéu dé cé thé dugc coi la mét hang s6. Truée nam 1950, tdc d6 bién dong len xu6ng rat manh. Diéu nay 6 thé phan anh tinh khong 6n dinh quan trong cua nén kinh té trong thai ky nay ; thai ky bao gém hai eude chién tranh thé giéi va cuge Dai suy thodi. (Tée &6 thue suf tut xudng, hode it nhéat cing giam ty 1¢ tang trudng cua né, trong nhing nam tidu diéu), Sau nam 1950, tée 46 bién dgng vita phai hon, song ¢6 su khae nhau rat lon trong ty le tang truéng cua tée a6 tu nam nay qua nam khae. Ty lé phan tram thay déi trong tée do cia M1 (GNP/M1), ta 1981 dén 1982, chAng han la -47%, trong khi tr 1980 dén 19€1 tée do tang theo ty le 4,9’%. Khoang chénh léeh 9,6% co nghia la GNP danh nghia giam di 9,6% so vdi truéng hgp néu ltée do tang truéng vdi ty 1¢ nhy trong nam 1980 - 1981". Sy sut xudng 1a do sy suy thodi xay ra trong nam 1981 - 1982. Sau nam 1982, toe do cua M1 thé hién 14 cén bién dong hon, mot thye té da lam cho nhung nha khao sat hing tung khi xem xét chitng ev kinh nghiém vé cu tién té, (Kem phu luc cia chuong nay). Mat khac téc 46 cia M2 van 6n dinh hon tée do cia M1 sau 1982, két qua la Dy tra: Lien bang da ha chi tién cla Af1 trong nam 1987, va trong nhung nam gan day da nhdm nhiéu hon {S) Chiing ta di dt root ket han nremg sy nd vhning le ding tee do Af. Ty if phdn tam etia sw thay doi We do ‘2 (GNP/M2) tur VRE En 19K2 14.3%. trong Khir UNO den FNL he LS. Sy chink Weh 6.35de 68 nghia Ta GNP danh nghia thap hon 6.3% so voi uuimy hyp nu 0c do AZ vio gird ecg Lf Ip tng Arming shu nara 1980 - 1981. ° CHUONG 28 - CAU VE TIEN TE 653 vao cde chi tiéu M2 (va cde sé chi dan lam phat lién quan, xem Bai doc thém 23.1), Cho aén cudc Dai suy thodi, cac nha kinh té khong thita nh4n rang téc dé sut xudng nghiém trong trong thei ky kinh té co hep lai rat manh, Tai sao cde nha kinh té c6 dién khong thiza nhan thye té dé khi ma nhin thay rat.dé dang trong thai ky truée Dai suy thoai nhu trong Hinh 23.1? Didu khéng may la trade Thé chién If khéng ¢6 nhing du ligu chinh xac vé GNP va cung tién té {chi sau chién tranh chinh phi moi bat ddu thu nhap nhung dy kién do). Cac nha kinh té khéng c6 cach nao dé biét ring quan diém cia ho coi toe do la mot hing sO da duge chitng minh [a sat. Tuy nhién, trong nhung nam cua cudc Dai suy thoai téc d@ syt xuéng manh dén néi nhing du liéu chwa xi ly sain sang dé cho cdc nha kinh té su: dung, hic bay gio goi y rang tée dé khong phai la khong thay déi. Didu nay gidi thich tai sao sau cugc Dai suy thoai John Maynard Keynes va cde nha kinh té khae bat dau di tim nhing yéu té khac anh hudng dén cdu tién té dé cd thé givip cho vige giai thich nhuing bién dong lon cua tée do, Bay gi¢ chung ta hay xem xét cdc hoe thuyeét vé edu tién té duge hinh thanh len tu sy khao sat dé dé cé thé gidi thich tét hon tinh trang van dong eda tée do. LY THUYET CUA KEYNES VE SU UA THICH TIEN MAT Trong cudn sach ndi tiéng cia minh, Hye thuyét chung vé cong an vide lam, lai ud tién té (1916), John Maynard Keynes ti bd quan diém cé dién rang téc dé la mot hang sé va phat trién mot hoc thuyet vé cdu tidn tg, hoe thuyét nay nhan manh tém quan trong cua lai suat. Keynes 1A m@t ngudi thuge trugng phai Cam- bridge, khi éng ta viét cudn sach Hue thuyét chung Quong nhién la di theo quan diém do cdc ngudi Cambridge di truée da phat trién. Ly thuyét vé edu tién té ela ong ta, ma ong ta goi la ly thuyét vé sy wa thich tién mat cng dat cau hoi, tai sao cde ci nhan khéng git tién ? Nhung Keynes da chinh x4c hon nhiéu so vét cde nguwéi di trude ong vé van dé cai gi anh hudng dén nhung quyét dinh cua cdc cé nhan, Ong ta néu lén tién dé ring ¢6 3 Agng co ding sau edu tién té : (1) dong co giao dich ; (2) dong co du phong ; va (3) dong co dau co. Dong co giao dich Trong cach tiép can 6 dién cia Fisher lin Cambridge, cdc cd nhan due coi la ndm giv tién vi do 1a phuong tign trao déi c6 thé dang dé tién hanh cae giao dich 654 PHAN Vi - LY THUYET TEN TE hang ngay. Di theo truyén thing cé dién, Keynes nhén manh ring bé phan edu. thanh dé eda edu tién t§ truse tian 1a do muc giao dich etia dan ching quyét djnh, Vi éng ta tin ring nhang giao dich do ty Ié véi thu nhap, cho nén cing gidng nhu cde nha kinh té cé dién, éng ta coi bé phan vi cde giao dich cia cdu tién t vei tha nhgp. BAI DOC THEM 23.1 Sir 6n dinh ume di cia toc do M2. da, thie dyc Dy tnt Lign hang phat ign cai 20122 khaé nigm P* Lam mot huimg din vitn cho chinh sich ti&n tt. PX duye x4c jab niu sau M2 x V2* ¥* pe = tong d6, V2* = We d) M2 binh quan dai han, ¥* = GNP thyc eé dm unig (cong an vige lam day vii). Néu We do M2 tive sy due dink xudng & ¥2* v8 di ban thi v6i $6 M2 da gid dink so vi GNP tit tang, mic gid cd P cong sé nim ti Pt Do dé, khi P* vant qua P, thi hae thayct nay 4p dung mix gid ca phi ching nhanh hon va lam phat tung fai s@ ding Len m ire cao hon mec kun phat higa Gai, chi ra cin phai cO mOt chink saich tide 0 Uitte che hon. Mat khde khi P* G duci P. thi kun phat wong Jai so bat du gitim xuding DE bidt 86 chi dan P* s@ hogt dang oh thé ndo trong thye t& chiing ta bay xem mot vi dy ¢6 con $6; V24 duye tinh phu la gi4 tri binh quan cia We dO A/2, lirnhong nam 1950 va né vao khofing 1.65, trong khi d6 thi GNP tidm ding sift dé tinh odin vinheng bo phan cdu thank cGa khai ni¢ny P* gid dink ring GNP tiém tang Ling towing thea mOUty Ip vang chée 2.5% mAi nam. Gia djnh ring GNP tién emg {theo P* s6 chi dan Jam phat mii cda Dy trie Lién bang tj gid dla nam 1982) 1a S000 ty dota va. M2 13 4000 ly dota. Vay chi P* duye tinh hu sau: 4x1. 66 Pee — = 1 4 s Néu mic git cd chi ti 1.25, nghia Ja 25% cau hom nam 1982, thi P* sé kin hon P. va tam phat duve dy dofn tang len cfc moc hida tai. Mat kfc, néu mie gid 68 1a. 14. thi P* s¢ thadp bom P, va lam phat st duve dy dean giim xudng Mot gid dish thea chét v2 tinh how éch eda khdi mgm #4 1 We do M2 ahanh chang quay tnt lai mie V2* dai han cha 16 nbu thuyél 0 bung vide wd acu len, Néu nlurgid dinh nay cda dhuyet 96 fuyng, khong c6 higu ye chi P* 66 thé chimg Ta mde sd chi din khong ding tin cay eta dining di cle lam phat wong Jak. Khong, Hy Hum ngage nice [2 mot si nha kinh ee phe phan tinh hou ich efi khai ni¢m P* hhu Ey mdi aguei hudng din cho chinb sich itn 1 Jefirey Hallman, Richard Porter, va David Smuill, “M2 theo mai dun vj eda GNP tide dag nbu la mot edi neo che mue gid 8”. OE dény thcng uric eda Lfé thofag Dy ue Lien bang, Stef] Papers, si 17 (laéng V/YRY), cHUONG 23 - CAU VE TIEN TE 655 Dong co dy phong Keynes di xa hon sy phan tich cé dién, thua nh4n rang ngoai vide git tién dé tién hanh cdc giao dich hang ngay, ngu¢i ta con gid thém tién dé ding cho nhiing nhu edu bat ng. Gid dinh rang ban c6 ¥ dinh mua mét may stereo, banra eda hieu dang ¢é ban chiu 50% mot cai ma ban muén mua, Néu ban cé tién du phong cho viee d6, thi ban cé thé mua duge ngay stereo dé. Mat khdc, néu nhu ban khong cé sé tién dy phong, thi ban khéng thé hudng duge Igi thé cia vide ban d6. Tién dy phong edn duge git néu ban gap phai mét nhu cau chi tiéu bat thuong, chang han stia chua lén mot edi xe hoac phdi di nam bénh vien, Keynes tin rang sé tién dy phéng ma ngu¢i ta mudn ndm gid duge xdc dinh truée tién béi mute dé cdc giao dich ma ngwéi ta dy tinh sé thye hién trong tuong Jai va rang nhung giao dich dé ty 1g voi thu nh4p. Do dé ong ta ude dinh rAng cAu tién du phong ty 1é véi thu nhap. Dong co déu tw Néu nhu Keynes két thtic hoc thuyét clia minh véi ede dong co giao dich va dong eo dy phéng, thi thu nhap sé 1a yéu té quyét dinh quan trong duy nhat cia cdu tién té, va éng ta khong them gi hon vao cach tiép can cia Cambridge. Tuy ; Cambridge rang tién té la phuong tién ct git cua cai va goi dong co git tién dé 14 dgng co dau co. Vi dng ta cing ding y véi cde nha kinh té Cambridge cé dién ring cua cai gan chat voi thu nhap, nén bé phan edu thanh mang tinh dau co cua edu tién té sé Hién quan dén thu nhap. Tuy nhien, Keynes hru tam can than hon dén nhimg nhan té anh hung cdc quyét dinh vé viée bao nhiéu tién duge gitt dé edt git cia cai, Khac voi c4c nha kinh té Cambridge muon coi bé phan eta eai cia edu tién te la ty 1e the nhap, thi Keynes tin rang lai suat cling déng mét vai tra quan trong. nhién, Keynes déng y vdi cde nha kinh té Keynes chia cde tai san c6 thé duge dung dé cat git eda cdi ra 1am hai Ioai : tidn va trai khodn. Sau dé dng ta dat eau hoi sau day : tai sao cac cd nhan quyét. dinh git cia cdi eda minh dudi hinh thai tién hon 1a dudi hinh thai trai khoan ? Hai tudng Jai vie ban lugn vé thuyét edu tai san (Chuang 5), ban sé mudn git tién név nhu igi tue dy tinh vé tién Ién hon 1a loi tite dy tinh vé cac trai khodn ma minh ndém git. Keynes gia dinh rang loi tue dy tinh vé tidn la sé khong, vi vao 656 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE thoi ky 46 eda ong ta (khong nhu ngay nay) da sé ede khodn tién giti c6 thé phat séc khong duge huéng 143. Déi vei trai khodn, ¢6 hai bd phan Ioi tute du tinh : tién lai va ty 1é du tinh vé khoan Joi von, Ban da doc trong Chuong 4 rang khi lai sudt tang thi gid ¢4 eda trai khodn gidm xuéng. Néu ban dy tinh lai sudt tang, thi ban dy tinh gid cua trai khodnsut xuéng va do vay ban bj giam von - nghia 1a, mot sy mat von. Néu nhu ban dy tinh viée tang eda lai xudt, kha du, thi vige mat vdn e6 thé nhiéu hen vide duyoe tra Jai va thu nhap dy tinh cda ban vé trai khoan sé 1a aim. Trong trudug hop nay, ban sé muén git tai san cda ban bang tién béi vi I9i tite du tinh cda tién 1a Ién hon, tite la, thu loi tric sé khéng cua né vugt qua Igi tite Am eda trai khoan, Keynes gia dinh rang cde c4 nhan tin rang lai sudt e6 chiéu hung quay vd mot gid tri thong thudng nao dé (dt gia dink it c6 ly hen trong thé giéi hign nay). Néu lai sudt thép hen gid tri thong thudng dé, thi ngwoéi ta dy tinh 14i suat eda trai khodn tang lén trong twong lai va nhw vay dy tinh sé bi mart von vé nhiing trai khoan dé. Ket qua ta, nguéi ta sé rat cd thé giw eda cdi cia minh bang tién hon la bang trai khoan va cau tién tg sé cao, Khi 1ai sudt cao hon gid trj thong thudng thi ban dy tinh cai gi sé xay ra déi y6i cdu tién té ? Noi chung, ngudi ta sé dy tinh lai suat gdm sudng, gid trai khodn tang lén va Igi vé von sé duge thyc hign. V6i lai suat cao, ngudi ta rat 6 thé dy tinh Ioi tute va vide gitt trai khodn la sé duong, nhu vay, la vugt qua Igi tee dy tinh vé vige gur tién. Nguoi ta sé rat cé thé giv trai khodn hon Ja gid tién va edu tian té sé thap, tu lap luan eva Keynes, chuing ta cé thé két luan ring vi lai sugt tang, nén cdu tién t@ gidm, va do dé cu tidn ig ke Lien A? dm so v6i mite lat sudt. D&t chung ba déng ce voi nhau Dat chung ba déng co giz tién vao phuong trinh cfu tién té. Keynes da cain than phan biét gia so wong danh nghia va 6 lwgng thuc té. Tién duge danh gia theo gid tri vat ma né cé thé mua. Vi du, igi gid ca trong nén kinh té tang gdp doi (mute gid cd tang gp doi), vay thi cing mot luong tién danh nghiacé thé mua duge chi mét nua lugng hang héa. Keynes da lap luan nhw vay ring nguéi ta muén gitt m6t sé nhat dinh cua sé dw tién thu té (lugng tién theo gia tri thuc td) ~ mét sé tién ma ba dng co cua Ong ta chi ra Ia sé lién hé dén thu nhap thue CHUONG za - cdu vé TIEN TE 857 té (¥) va lai sudt (@Y®. Keynes da viet phuong trinh cdu tién té sau day, duge goi la ham s6 uu thich tién mat, né cho biét rang cau vé sé dur tién thuc té (A{Y/P) 1a mot ham sé aia (lign hé dén )ivaY: Me —— = fF L,Y) (23.4) P —+ Déu — duéi i trong ham sé ua thich tién mat co nghia la cu vé sé du tién thye té la lien he am dén lai suat (1), trong khi dau + dudi ¥ cé nghia la cdu vé so du tién thyc té va thu nhap thyc té (Y) lién hé duong, diéu nay cing diing la ham 86 cung tién té tuong ty ma chung ta da ban dén trong Chitong 6, Két luan ctia Keynes rang cdu tién té khong chi Hen he dén thu nhap nhung cing lién hé dén Idi suat 14 diém xuat phat chinh tu quan diém cia Fisher vé cung tién té trong dé 1ai suat cd thé khong cé anh huéng dén c4u tién te, nhung dé khéng phai la diém xuat phat chu yéu ti quan diéin cia Cambridge, quan diém nay khong logi bé nhung anh hudng cé thé ed evia Jai sudt. Tuy nhidn, nhitng nha kinh té Cambridge cé dién khong khai thac nhdng anh hudng ra rang cua lai suat déi v6i cdu tién té, Bang cach lap hang sé ua thich tién mat cho tée do (PY/M), chung ta c6 thé thay rang hoe thuyét Keynes vé edu tién té ham y rang tée dé khéng phai dung nguyén nhung thay vao dé né bién dong theo cae chuyén dong eva lai suat. Phuong trinh ua thich tién mat co thé duoc vist lai nhu sau : PA MM” CFGY) Bang cdch nhan ca hai vé cla phugng trinh cho Y va thita nhgn rang Af c6 thé duge thay bang M bdi vi cd hai vé e¢ thé bing nhau trong su can bang ctia thi trudng tién té, ching ta gidi phuong trinh V PY Y Ves (22.8) M ffi, ¥) (6) Phuong tinh cau tign ag etia ede nha Kin te cd diée cong eo thé Jeye viet theu sOdutite (hue AS, bling each ehia hai v2 eda phuong trinh (23.3) cba mife gig vil, Pad durye a “= =kxY 688 PHAN VIL - LY THUYET TIEN TE Ching ta biét rang c4u tién té hén hé am dén 1a} suat ; khii tang lén, ffi, Y) gidm xuéng va do d6 téc do tang lén. Néi mot cach khée, mot sy tang lén cuia lai suat khuyén khich nguéi ta gut it sé dus tién thyc té hon véi m6t mite thu nhap da cho biét ; do dé ty 1¢ cua vong quay tién té (téc do) phai cao hon, Lap luan nay.chi cho biét ring do lai suat bi bign dong manh nén thuyét wa thich tién mat cla cdu tién té chi cho thay téc dé cling bién dong manh. Mét diém ly thi cua phutong trinh (23.5) 1a né gidi thich mét sé chuyén dong ctia téc a6 trong Hinh 23.1, trong dé chiing ta chira rang khi xay ra tidu diéu, tée d6 giam xuéng hodc ty lé tang trudng cua né gidm xudng. Thuc té ndo vé van dong chu ky cvia lai suat ma chuug ta ban Juan trong Chuong 6, co thé giup chiing ta gidi thich hién tuong dé ? Ban cé thé nh Jai rang lat suat cé tinh cho ky - tang lén trong tinh hinh banh trudng va giém xudng trong tinh hinh tiéu diéu. Thuyét wa thich tién mat chi ra rang sy tang lén ciia 1ai suat sé lam cho tée dg cing tang lén, Nhu vay, cdc chuyén déng chu ky cia lai sudt sé dan dén nhung chuyén dong chu ky cua téc do, va do dung nhu diéu chung ta thay trong Hinh 23.1 va trong Bang 23.1. Mé hinh cua Keynes vé cau tién t€@ cé tinh ddu co cho ta mot ly 1é khde gidi thich tai sao téc dé cé thé bj bidn dong manh. Cai gi sé xay ra déi voi cau tidn te néu quan éiém vé mic "théng thutdng” cilia lai suat thay déi ? Vi du, do la cai gi, néu ngu¢i ta dy tinh 1a 1ai sudt thong thuéng tutong Jai cao hen lai sudt thong thudng hién nay ? Bai vi hic dé 141 suat duge dy tinh 1a sé cao hon trong tuong lai, cho nén nhiéu nguin sé dv tinh la gid ca trai khodn sé gidm xudng va sé du doan bj mat vdn. Nhu vay, loi tute du tinh vé trai khodn sé gidm xudng, va tién sé tréthanh hap dan hon so vai trai khodn. Két qua la : cAu tién té 6é tang lan. Diéu nay ¢6 nghia la f (é, Y) sé tang lén va tée do vi vay sé giam xudng. Toc d6 sé thay dé vi nhung dy doan vé nhing chuyén déng tuong lai cia lai suat thong thuong c6 thé dan dén sy bat 6n dinh cua toc do. Dé 1a thém mot ly fé muta tai sac Keynes bac bé quan diém rang téc d6 c6 thé dugc coi la khong thay 4di. Huong dan nghién cuu Céach giai thich cua Keynes 1a tai sao lai suat anh hudug dén cau tién té sé duge hiéu dé dang hon néu ban tu coi minh la mot ngudi dau tu dang thi quyét dinh xem c6 nén dau tu vao trai khodn hay git tién, Hay ty héi minh xem ban sé lam gi néu ban dy doan 1a lai sudt thong thuong sé thap hon trong turong lai so vdi hign tai. Ban sé giv trai khoan hay tién ? CHUONG 23 - chu vé TIEN TE : 659 Tom tdt. Thuyét ua thich tién mat la mot su mé rong eda cach tiép can Cambridge cé dién, nhung né chinh x4e hon nhiéu vé nhung ly do tai sao nguei ta gid tién ? Dac bidt 1a Keynes ude tinh 3 déng eo dé git tidn : (1) déng co giao dich ; (2) dong co dy phang, va (3) dong co d4u co. Mae da Keynes cho rang cae bo phan cau thanh giao dich va du phéng cua cau tién té 1a ty 1é vei thu nhap, nhung lap luan rang dong co dau co sé Hien he am dén wie lai suat. : Mé hinh cia Keynes vé cau tién t8 ¢6 mot ngy y quan trong rang toc dq khong thay déi nhung thay vao dé, no lién hé tich eye vei lai suat ma lai sudt thi bién dong rat manh. Hoe thuyét cia ong ta cing bac bé tinh khong thay déi cia téc 6, bai vi nheng thay déi trong dy tinh cia dan chung vé nuic thong thuong cia lai sudt sé gay nén mét su di chuyén trong cdu tién’té sé lam cho téc d6 cuing di chuyén. Nhu vay thuyét ua thich tién mat eda Keynes lam tiéu tan su hoai nghi déi voi hoc thuyét sé lwgng cd dién rang thu nh4p danh nghia truée tién la do nhimg chuyén dong trong lugng tién té quyét dinh. NHUNG PHAT TRIEN THEM VAO CACH TIEP CAN CUA KEYNES Sau Thé chign II cae nha kinh té bat dau each tiép can etia Keynes vao clu tién t¢ con xa hon nita bang cach phat trién nhiéu thuyét chinh xac hon dé gidi thich ba dong co cia Keynes vé viée gid tién, Boi vi lai suat duge coi la mot yeu t§ quan trong trong hoc thuyét tién té, cho nén tiéu didém then chot eda viée khao sat nay la dé nhan thutc tét hon vai trd cua lai suat trong cu tién ta. Cau giao dich William Baumol va James Tobin 6c lap phat trién nhang mo hinh tuong tw nhau vé cfu tién té, nining mé hinh nay ching minh rang nhung sé tién ndm gid nham ding vao cae mye dich giao dich la nhay cdm voi mite lai sat”. Trong vige phat trién cée mé hinh eda minh, ho gid dinh c6 mét ngudi nhan duoc mot khoan thanh toan m$t lan trong mét thoi ky va chi tiéu khoan tién do trong thai ky do. (1) William J. Baumol, "Cau tign mat cho giau dich : mat tidp efi ly thuyst v8 kim ka" Typ chi kink 12 hing gay 66 {thing 41/1952), &. 545-336 ; James Tobin, "Sur ea dan lai sudt ea cu edn mgs chorgiaa djen” 5 Tap chy hin 1 We thong ké 38 (vhdng HASH) tr. 251-247, 660 ’ PHAN Vii - LY THUYET TIEN TE Trong mé hinh cua minh, tién khong mang lai m6t khoan lai nao, duge ndm git chi vi tién c6 thé duge dung dé tién hanh cdc giao dich. Dé iam ré hon sy phan tich nay, chung ta gid dinh rang Grant Smith nhan duge 1900 déla vao dau thang va chi sé tién dé trong cdc giao dich xdy ra voi mot nhip 49 khong déi trong suét thang 46, Néu Grant git 1000 déla tién mat dé tién hanh ede giao dich cua ‘minh, thi hic dé sé tién mat cia né theo hinh rang cua duge mé ta trong Hinh 23.2. Dau thang no ¢6 1000 dala va cudi thang no khéng eon déng nao béi vine da chi hét trong qua trinh mgt thang sé tién né ndm gid sé binh quan 1a 500 dola (sé tién c6 dau thang 1000 déla, cong sé tién cé cudi thang khéng déla, chia cho 2). Dau thang tiép theo, Grant lai nhan duge 1000 dela khac nita, ma no dé vao tién mat, va sy sut xuéng tuong ty ctia sé tién mat con lgi ca né lai bat dau. Qua trinh 6 lap lai hang thang va 6 du tién mat binh quan cua né trong sudt mot nam 1a 500 déla, Vi thu nhap danh nghia hang nam cdia né 14 12.000 data, va so tién né ndm gitt binh quan [a 500 déla, cho nén téc d6 cuia tién té 1a (V = PY/M) 12,000/500 = 24. Sear rep mat die| a ’ 2 z Thang Hinh 23.2. Se du titn mat cia mot cd nhdn git todn bd cdc Khodn titn thu duge bang titn mt. Khodn thu 1000 dala vio du méi thing duge git toan bo bang tign mal va duye chi ding thea mac abip dg khong déi cho dén khi hét vao cuGi théng. Tai didm nay Iai thu dee mot khodn 100) ddla mdi va toan bQ qua tein tar bat dau. CHUONG 29 - CAU VE TIEN TE 661 eS Gia dinh rang do két qua theo mét ldp hoc vé tién t@ va ngan hang, Grant nhan thay rang né ¢6 thé cai thign tinh hinh eda né bang cdch khong phai hic nao cing git tién mat. Vi vay, thang 1 né quyét dinh git mot phan cua sd 1000 dola cua né bang tién mat va mét phdn kia dudi hinh thi chung khoan cé lai nhu trai khodn chang han, Vao d4u mdi thang git 500 déla bang tién mat va dung 500 déla kia.dé mua trai phiéu kho bac. Nhu ban e6 thé thay trong Hinh 23.3, né bat dau cé mdi thang 500 déla tién mat va 500 déla trai phiéu, va vao gida thang, sé du tién mat cua n6 la bang khong, Béi vi trai khoan khéng thé duoc ding truc tiép dé tin hanh cac giao dich, cho nén Grant phai ban chung va chuyén thanh tién mat, nhu vay no cé thé tién hanh nhing giao dich trong thei gian cén lai cia thang. Vao gitta thang, sO trai khoan ma Grant ndm git tut xuéng sé khong va sé du tién mat cua né lai tang Jén 500 dola. Vao cudi thang, tién mat lai hét. Khi né lai nhan duge 1000 dola thang tiép theo, né lai chia thanh 600 déla tién mat va 500 déla trai khoan, va qua trinh tiép tuc. Ket qua réng cda qua trinh nay ia sé du tién mat binh quan duoc gid trong suét thang 14 500/2 = 250 déla - dung bang mot niia s6 tién no c6 tritée a6, Tée dé tang gap déi thanh 48 = 12.000/250. Hinh 23,3. 80 dtr titn mi va trai khedn aia mat cd nhan chi gir bang tién mat mgt mika so tide the due hang thing, Mot nia so 1000 dla thu die hang thang duoc ding mua tdi khoin va mot nia gid bing tin mat Vao gida thang so du tién mat hang khong va tréi khoda 6 thé duge bain di dé dua sd titn mat len 500 dola cusi thang, sO du titn mat la bang khong. 662 PHAN Wit - LY THUYET TIEN TE C6 phai dé 1a mot giao dich tét khang ? Sy that 1a, néu nd git bang tién mat 333,33 dola vao d4u thang, thi nd cd thé git 666,67 déla bang trai khodn vao phan ba dau thang. Sau dé né e6 thé ban 333,3 déla trai khodn va giv lai 333,34 bla trai khoan cho phan ba thithai cua thang, Cudi cung trong hai phan ba thoi gian con Jai cia thang n6 sé ban sé trdi khodn cén lai dé nang phan tién mat lén. Ké6t qua rong edia giao dich nay 1a Grant thu duge 3,33 déla méi thang. L= V3 x 1% x 666,67) + (1/8 x 1% x 333,34)), Do la mot kinh doanh tét hon. Trong trudng hop nay sé tién mat binh quan aia né sé la 33,32 dola/2 = 166,67 ola. Ré rang 1a sé du tign mat cua né cang thap thi né cang thu duge lai nhiéu hon. Nhu chung ta 6 thé du dodn, co mot viée vita Ioi vura hai trong tat cA vige nay khi mua tri khodn, Grant phai chiu hai loai phi giao dich. Thit nhét, né phai tra phi méi gidi truc tip vé viée mua va ban trai khodn. Nhung phi nay tang Jén khi sé du tién mat binh quan thap hon, béi vi Grant sé mua va ban trai khodn thudng xuyén nhiéu hon, Thit hai, git tién mat it hon, no phai di lai ngan hang nhiéu lén hon dé lay tién mat, mdi l4n no ban m6t sé trai khoan, Boi vi “thoi gian la tién", nén diéu dé phai duge tinh la mot bo phan ctia chi phf giao dich. Grant d¢i dign voi mot sw déi chac. Néu né git rat it tién mat, né ¢6 thé thu Auge nhiéu lai vé trai khodn, nhung né lai phai chiu chi phi giao dich lon hon. Néu lai suat cao, thi lai chting khoan thu dutge sé cao so voi chi phi giao dich va né sé git trai khodn nhiéu hon la git tién mat. Mat khée, néu lai suat thap, thi phi giao dich do git nhiéu trai khoan cé thé nhiéu hon 14i thu duge va Grant sé 6 Igi hon néu git nhiéu tién mat hon va git it trai khoan hon, K6t qua cla viée phan tich cia Baumol - Tobin ¢6 thé duge phat biéu nhw sau : vi lai sudt tang lén, sé tién mat duge gi dé tién hanh ede gido dich sé gidm xudng ; diéu nay co nghia la tée dé s¢ tang lén vi lai suat tang lén™ (8) Lap toto trng tyrdi dn ket nj rang VU PRE mo! Bid any fen, ada edn Heo mat dé dig hdd glow dich cong tang len, Khi ubong phi dé tang thi lyi thu dueye tirsd durtiga wife dS Gen huh paw deh tng ken hefi vi nang each {gid s6ti8n dird, motca ahaa st Khong phai bio nai Khodn ohecthudng vin bio, de dé teGuh dye phi mdi gidi cao. Lei thu duos tr vite gid ti8n andi him hura six wi phi thir co-ed Iai da 66, dds dan dn cfu cao hom vé tia mar cho giao dich. CHUONG 23 - CAU VE TIEN TE 663 N6i m6t cach khéc, bé phan cau thanh cho giue dich cia cdu tién lién hé am voi mie lai sudt. Tu tuéng co ban trong sy phan tich cua Baumol - Tobin 14 e6 mot phi thai co etia vide gid tidn mat - tién lai cé thé thu duoc tu nhimg tai san khdc. Mat khae, 6 mOt khodn Igi ciha viée giu tién mat - tranh duge ede phi giao dich. Khi lai sudt tang lén, ngudi ta sé cd gang tiét kigm sé tién mat duge giv dé tién hanh giao dich béi vi phi thai co cuia viéc git tién tang lén. Bang cdch si dung nhang mo hinh don gidn, Baumol) va Tobin da phat 19 ra mot edi gi dé ma chung ta c6 thé khong thay néu lam khac di, chinh ta cdu tién tg cho giao dich, chu khong phai edu tién te dé dau co, sé nhay cam véi li suat. Viée phan tich cia Baumol - Tobin trinh bay mot cach ré rang tuyét digu gid tri cia mo hinh héa kinh té. Hudéng din nghién céu ¥ twéng cho ring vi lai sudt tang nén phi thai co cua tién cung tang lam cho cau tién te gidm xudng, e6 thé duoe phat bigu tuong duong voi thuat nga lgi tte dy tinh duge dang truée day. Vi lai suat tang cho nén loi tie du tinh vé cdc tai san khée, trdi khodn, tang theo lam cho Igi tue dy tinh tuong déi vé tién te giam xudng. Hai cach gidi thich nay thyc té 1a nhu nhau béi vi ching ta da thay trong Chuong 6, nhéng su thay déi trang phi thai co cia mt tai san chinh la sy mo ta cua diéu xay ra cho l¢i tue dy tinh tuong adi. Thuat ng phi thoi co da duge Baumol va Tobin sur dung trong tac pham cia minh vé céu tién té cho giao dich va dé la ly do tai sao ching ta st dung thuat ngu dé trong bai nay, Dé dam bao cho ban hiéu sy twong dang cia hai thuat nga nay, hay thir chuyéa cach lap luan trong myc edu dy phong tur thuat ng phi théi co sang thuat ngd lot te dy tinh. Can dir phong Cae m6 hinh vé déng co dy phong eva cdu tian t@ da duge phat trién theo nhitng dung nét tuong ty nhy phuong phap cua Baumol - Tobin, vi vay chung ta sé khéng di vao chi tiét vé nhung mo hinh do @ day. Chung ta ban luan vé nhing khodn lei thu duoc do gitt sé du tién mat dé dy phong, nhung ean nhac lot hai déi voi nhung loi do phai la phi thei co cia lai da c6 vé 56 tién mat duge gin, Do vay ching ta e6 mét sy déi chac tuong ty voi su déi chac déi v6i sé du tién mat cho giao dich, Vi lai sudt tang, nén pht thoi co vé 36 du tién mat dy phong 664 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE tang va vi vay sé du tién mat d6 giam xudng. Vi vay chung ta di dén két qua tuong ty nhu két qua thu duge déi vi sy phan tich eda Baumol - Tobin®.Céa tién t¢ dy phéng lién hé dim voi lai sudt. Cau dau co Sy phan tich cia Keynes vé cau tién té dau co da gay nén nhiéu sy chi trich gay gt. No chi ra ring mot cd nhan chi gid tién dé cat gid cua cai khi loi tite vd trai khoan st hon I¢i tite dy tinh vé tién mat, va chi git trai khoan khi Igi tue dy tinh vé trai khodn lon hon loi tute dy tinh vé tién mat. Chi trong rat fi trudng hgp khi dan chung dy tinh Ia Igi tue vé trai khoan va vé tién mat la y nhu nhau thi ho méi git cd hai loai dé. Do vay sy phan tich cua Keynes ham y rang trén thye té khong ai giz mét tui da dang trai khoan va tién mat nham dé cat giv tai san - nghia 1a, cing mét luc gid tién mat va gid trai khoan. Vi da dang héa rd rang 1a mot chién luge nhay cam dé chon tai san nén git (xin nhac Jai Chuong 5), cho nén trong sy phan tich cia Keynes it xay ra hién tugng nay 14 mot nhuge diém cua hoe thuyét cla ng ta vé edu tién té dau co, Tobin phat trién mot mé binh cua edu tién te dau co nham tranh sy chi trich nay d6i véi sy phan tich cia Keynes, Tu tudng eg ban ctia Tobin la khong nhiing dan ching chu y dén toi tuc dy tinh vé dt tai san nay déi lai voi tai sam khae khi ho quyét dinh gig cdi gi trong tii cuia ho, ma ho con quan tam chu y dén tinh rdi ro ctia cdc igi tte thu duge tur méi loai tai san dd, Dac biet 1a Tobin gia djnh rang @a sé dan ching la ghét rui ro - nghta 1a, ho khong thich mii ro. Mot dac diém quan trong eda tid mat 1a Igi tute dy tinh vé tién mat 1A chéc chan ; Tobin cho rang né 1a sé khéng. Mat khac, trai khoan cé thé c6 nhung bién dgng low vé gid cA, va I9i tite vé trét khodn 1d rit vii ro va e6 thé la sé am. Do vay, ngay ca khi I¢i tie du tinh vé trai khodn vugt qua loi tue du tinh vé tién mat, thi dan ching c6 thé vin thich git tién dé cat git ciia cai, boi vi tiéa mat it bi riii ro vé sd Ii tite thu duge hon ta déi voi trai khoan. (9) Nhimg md hinh vi edu tis ap chy phong cOny phat i ra tang vi ou firing ly Ling In dO} vii mie giao dich Wong Tai, nén cfu tidn tf dé du phong 56 tang Its, Didu dé unhu vay vi sip in hem cb nghta (& cae et nha rai c6 thE hai chiu phi giao dich ndu ho khOng g10.50 du Gen naw dé dy phong. Lyi ca vige 66 96 durtign axtn tng Ten vo ‘Gi phi thoi cor v8 nhur vay chu wl Gon Ue ay Cag Kon, GHUONG 23 - CAu vE TIEN TE 665 SS Sy phan tich cua Tobin eang cho thay dan chung 6 thé giam bét téng a6 rii Yo cia mét Luli tai san bang cach da dang hoa, nghia 1a, bang cach gid ca trai khoan lan tién mat. Mé hinh ggi cho thay rang ede ed nhan sé gid trai khoan va tién cing mot hic dé cat gia cua edi, Vico le dé la mé6t cich mé ta thue té hon vé thai do etia dan chuing so voi cdch etia Keynes, nén Jap lugn cua Tobin va cdu tian t@ dé dau co duéng nhuw cé co sé ving chde hon. Tuy nhién, c6 gang etia Tobin nhim hoan thién lap ludn cia Keynes vé edu tién té dé dau co chi thanh cong mét phan. Tham chi van chua duge rd la cdu tién te dé dau cg cé tén tai hay khéng. Néu co nhuing tai san khong ¢6 rdi ro - nhu tién - nhung lai dem lai Igi tute cao hon, thi 6 [a cdi gi? Ligu cé edu dau co tién téhay khéng ? Khéng cé, béi vi mot ea nhan sé ludn ludn. gilt m6t tai san nhu vay tt hon ld git tién. Tui tai san cuia ho s8 duge hudng mt loi tie dy tinh cao hon, song khéng ¢é rui ro cao. Cé nhumg tai san nhu vay trong nén kinh té My hay khong? Cau tra Idi 1a "e6". Cac trai phigu kho bac My, cac cd phiéu ela quy tuong t€ thj trudng tién te va nhumg tai san khae ma khong ¢6 rui ro, mang lai mot sd igi tue nhét dinh cao hon nhang lgi tue va tidn, Vay thi, tai sac ai eung mudn git tidn mat lam phuong tidn cat giv cia cai? (Tuy nhién xin nhd Iai, la chung ta da thay rang dan ching muén giv tién dé giao dich va dé du phong). Mac do sy phan tich cua Tobin khéng gidi thich tai sao tién duge gid lam phueng tién cat gid cua cai, nhung sy phan tich do da phat trién sy hiéu biét cia chung ta vé viée dan chung da chon nhu thé nao trong eac tai sin 6. That vay, vige phan tich eda ong ta la mot bude quan trong trong vige phat trign tinh vite ly thuyét tai chinh, Iinh vue nay xem xét viée dinh gia tai san va Iya chon tui tai sdn (quyét dinh mua tai san nay ma khong mua tai san khac), Tom tat. Nhing sy phat trién moi day each tigp can cia Keynes e6 y dinh giai thich chinh xde hon edu tién té dé giao dich, dé dy phong va dé dau co. ¥ dinh hoan thién 4p Iudn ctia Keynes vé edu tin t2 dé dau co chi thanh eéng mot phAn ; van eon chua ré la tham chi cdu dé tén tai hay khong. Tuy nhién, ede mo hinh vé cau tién té dé giao dich va dy phong chi ra rAng cac bé phan cau thanh dé eta cdu tién té lién hé tiéu cue (ain) vii lai sual. Do vay ¥ kién dé xuat cia Keynes rang edu tién t@ la nhay cam voi lai suat - gi y rang tae do khong phai dung yén, vi vay thu nhap danh ghia co thé bi anh huéng b6i cde yéu t6 khac hon la boi wong tién té - van duge sy phan tich moi dé ung ho. 666 PHAN vi - LY THUYET TIEN TE HOC THUYET SO LUONG TIEN TE HIEN DAL CUA FRIEDMAN Nam 1956, Milton Friedman da phat trién mét hoe thuyét vé cdu tién té trong bai béo néi tiéng ca minh "Hoc thuyét sé lwgng tién té : Mot su xde nhan lai", Mac do Friedman thuong xuyén dan chiéu dén Irving Fisher va hoc thuyét sé lugng, nhung sy phan tich cia éng ta vé cfu tidn té thyc su la sat véi sy phan tich cia Keynes va cia cach tiép can cia Cambridge hon Ja véi sy ph4n tich cua Fisher. Cung giéng ahu nhing ngudi truéc ong ta, Friedman deo duéi cau hdi tai sao ngudi ta chon viéc git tién. Thay vi phan tich nhung dong co aac bit thiic day viée gid tién, nhu Keynes da lam, Friedman don gian néu lén ring cdu tién té phai bj Anh hung béi cling nhéng nhan té anh huéng @én cfu cia bat ky tai san nao. Vi vay Friedman dp dung hoe thuyét vé edu tai san vao tién té. Hoe thuyét cdu tai san (Chuong 5) chi ra rang cau tién té phai la mét ham sé cua nhning tai nguyén sin sang duge dang cho eae cd nhfn (tue 1a, cua cdi cha ho) va ctia Igi tute du tinh vé cdc tai san khise so véi loi tie dy tinh vé tién. Cuing uhv Keynes, Friedman thi nhan rang ngudi ta muén git mét sé lweng nhat dinh ca sf du trén thye té (lugng tién theo gid tri thye). Tu sy phan tich do, Friedman trinh bay ¥ kién cua minh vé edu tién t@ nbu sau: AY Ty Per Per Ma Ma) (23.6) eo =F trong dé cdc dau ¢ duoi phuong trinh chi ra rang cdu tién té lién hé dung G+} hoae (-) dén ede so hang ngay tran dau d6, va (10) Minon Fricdman, “Hye thuySt sO lung 68s 13 se nen ba Nghtién cau ve Hac tuys 30 lagng tin 06 (Chieage ; Uoiversity of Chicwgo Press, 1956) (11) Friedman cong dua them vio ¥ kigh eda minb sdhang asd hong wy bigu thi ay W gith ede ctla edi akan dah vei cl cdi phi nhin tinh. Ong t lip tude rang na mot nuit’ wh 68 phan thy wbép thurmmg xuy2n phidy hom ecu hap bang tao dong va nhurvdy [& dr vain ngudi ets minh, thi anh G88 i 1ény.hem nu abr anh ta whan dave dh h§p ciia minh ti cdc Wi sAn ta) chinh, Troag wig hop ay, ned dé e6 th mau ghirnhidu tidm MAC bat vi AS Ta mot tai sBn Keng hon nhomg thi khac. So hang 4 khong dong vai 2 chinh yew trong hye thuye( Friedman va khong 06 § nghia doi vei hoe Mhuyel Ltn 12, BS TAY do tai suo chiing ta.quéu a6 di wong bam 38 efu Gin (e. wong tic phim cit Miltoa Friedman, CHYONG 23 - CAU VE TIEN TE 667 Se —S? MP = cdu vé sé du tién mat thye té Y, = cach do cia cdi cia Friedman duge goila thu nhap thudng xuyén (vé mat ky thuat, gid tri duge chiét khau hign tai cia cde-thu nhgp twong lai dy tinh, nhung duge mé ta dé dang hon nhu la thu nhap dai han binh qéan dy tinh) r, = Igi tec du tinh vé tién mat = loi tic dy tinh vé trai khoan r, = loi tite dy tinh vé vén c6 phan (cd phidu thuang) we = ty 1élam phat dy tinh. Chung ta hay nhin chi tiét hon cdc bién sé trong ham sé cau tién te cua Friedman va chung ham ¥ gi déi voi cau tidn té. ‘Vi cdu ddi vi mot tai san la lien hé duong voi cia cai, nén c&u tién té lién hé dyong voi khai niém cua cai cua Friedman ; thu nhap thudng xuyén (durge chi ra bang dau + phia du¢i khai niém do). Khac vei khai nigém thong dung cia chung ta, thu nhap thudng xuyén (cé thé duge coi Ja thu nhgp dai han binh quan dy tinh) cé nhiéu sy bién dong ngan han nhé hon, béi vi nhiéu sy bién dong cua thu nh 4p la tam thoi (thei gian ngan). Vi du, trong tinh hinh banh trudng cia chuky thu nh4p tang nhanh, nhung do mot vai sy tang lén dé A tam théi, nén thu nhap dai ban binh quan khéng thay dé: qué nhiéu. Nhw vay, trong giai doan phén vinh thu nhap thuing auyén tang lén rat ithon so vei thu nhap. Trong giai doan tieu digu nhiéu thu nhap sut xudng tanr théi, va thu nhap dai han binh quan (te day goi la thu nhp thuong xuyén) gidm xuéng it hon thu nhap. Mét ham y cia cach sut dung cua Friedman vé khai niém thu nhap thudng xuyén nhu la mgt yéu t6 quyét dinh cu tién té 18 edu tién te sé khong bign dng nhiéu cing véi cac chuyén déng cia chu kj kinh deanh, Mot c4 nhan cé thé gia cia cai diéi nhiéu hinh thife ngoai hinh thie tién : Friedman sdp ching thanh 3 loai tai san; trai khedn, ¢6 phiéu (¢6 phigu thuong) va hang héa. Nhiing dong lye thuic day gitt nluing tai san dé hon la giu tién duge thé ign bang igi tute dy tinh vé mdi mot tai san d6 so vai lpi tite du tinh vé tién, ba sé hang sau cung trong ham sé cau tién t@. Dau trix phia duéi mdi sé hang chi ra rang, vi méi sé hang tang lén, nén cau tién té sé gidin xudng. Loi tiie dy tinh vé tién (7, ) thé hign trén tat cd 3 58 hang dé, bi anh huéng béi hai nhan té: » 1. Cae dich yy do cdc ngan hang tién hanh doi véi cae khoan tién gui bao gdm trong cung tian t¢, chang han nhut sé tién thu duge dudi hinh thuc ce séc da bj 668 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE huy hoge ty déng tra tién cdc tin phiéu, va v.v. Khi nhung dich vu nay tang len, loi tite dy tinh vé gid tian mat tang len. 2. Tra tién Jai cho s6 du tién mat. Tai khoan NOW va cc tién gui khae duge gém vao trong cung tién té thuéng xuyén tra lai, Do nhung vige tra lai tang lén, loi tite dy tinh vé tién tang lén, Cae 86 hang r,- 7, var, - 7, biéu thi cho loi tuc dy tinh vé trai khodn va cé phiéu so véi lgi tue du tinh vé tién ; vi chung tang lén, nén Joi tute dy tinh tuong déi vé tién gidm xudng va cdu tién t@ gidin xudng. Sé hang sau eding (n°-r,,) biéu thi loititedy tinh vé hang hoa so véi tién. Loi tite dy tinh vé git hang héa Ta ty le dy tinh cia khodn Igi vé von phat sinh khi gid cd cua chiing tang jen va nhu vay Ja bang ty Ié lam phat dy tinh (1), Néu ty 1 lam phat dy tinh la 10% chang han, thi gid ed hang h6a cung dy tinh 1a sé tang theo t¥ le 10% va l¢i tue du tinh cia chiing 14 10%. Khir’ - 1, tang lén, loi tite dt tinh vé hang héa so v6i tiém tanglén va cu tién té gidm xudng. Phan bi¢t gita hoc thuyét Friedman va hoc thuyét Keynes C6 vai sy khae nhau gita hoc thuyét cia Friedman vé cdu tién t@ voi ede hoc thuyét cia Keynes. Mét la bang cach gp nhiéu tai san thanh nhing dang thay cho tién, Friedman thua nhan rang ¢6 nhiéu cai chut khong phai chi c6 lai suat la quan trong doi vdi nghiép vy cua nén kinh té téng hop. Con Keynes thi lai dén cdc tat san tai chinh khde ngoai tién vao thanh mot loai Ida - trat khoan - bét vi éng ta cam thay rang nhiing I9i tic cua cling van dong kha cang nhau, Néu 1a nhu vay thi Igi tite dy tinh vé trai khoan sé 1a mgt con 36 chi dan cua cdc gi tiie dy tinh vé cdc tai san tai chinh khae va sé khong ¢6 nhu cdu dua chung riéng ré vao ham sé edu tién te. Ching khae voi Keynes, Friedman xem tién va hang hoa la thay thé nhau duge, nghia 1, ngwéi ta chon gitta hai thu dé khi quyét dinh git bao nhiéu tién. Dé6 1a ly do tai sao Friedman dua lpi tate dy tinh vé hang héa so voi tién lam mot s6 hang trong ham sé cau tién té cua dng ta. Vige gid dinh rang tién va hang 1a nhiing vat thay thé nhau chi ra rang hung thay déi trong lugng tidn tg c6 thé c6 mgt anh huéng truc tiép dén tong chi tidu. Them vao 46, Friedman nhan manh hai van dé trong vige thdo luan ham sé # cdu tidn ta cda dng ta, ham s6 nay phan biét véi thuyét wa thich tién mat, Thee nhét, Friedman khong coi Igi ture dy tinh vé tién la mét hing sé nh Keynes. Khi Jai suat tang lén trong nén kinh té, cde ngan hang thu duge nhiéu Igi bhugn cho CHUONG 23 - cAU vé TIEN TE : 659 vay hon, va ho muén thu hut nhiéu tién gti dé tang khéi hong eac khoan cho vay nhiéu lai hen cia minh hign nay. Néu khong cé nhuing han ché trong viée tra lai cho cde khodn tién guti, thi cae ngan hang thu hut tién gui bang edch tra Jai suat cao hon cho nhang khoaan tién gin dé. Boi vi nén cong nghidp cd ste canh tranh, cho nén loi tiie vé tién duge gitt dui dang tién gui ngan hang do vay tang len cung vdi lai sudt eao hon vé tréi khodn va cac khoan cho vay cdc ngan hang canh tranh dé thu hut tién gui cho dén khi khong c6 I¢i nhuan vugt qua, va lam nhu vay thi cde ngan hang da lap duoc khodng céch gida lai thu duge vé cho vay 6; lai voi lai phai tra cho tién giti, Két qua rong cua sucanh tranh nay trong nén céng nghiép ngan hang la r,>r,, cing yén tuong déi khi lai swt £ tang lén ", Khi cé nhuing han ché vé sé tién lai, thi cdi gi¢6 thé duge cdc ngdn hang travé 86 tién gui cia minh ? Co phai loi tue du tinh vé tién sé la mot hang sé hay khong ? Vi lai sudt tang, thi r, -r, cing se tang lén hay khong? Friedman nght rang khong. Ong ta lap luan rang mage da cde ngan hang ¢6 thé bj han ehé trong vige tra bang tién vé cdc khoan tién gui, nhumg cdc ngan hang van co thé canh tranh lan nhau vé mat chat lugng. Cae ngan hang co thé, chdng han, cung cap nhiéu dich vy hen cho mot ngudi muti tién bang cach cung cap nhiéu ngudi thu phat tién hon, tu dng lam viéc tra tién cde phiéu thay cho nhitng ngw9i gti tién, cung cap nhiéu may tién mat tai nhiéu noi thuan tien va van van, Két qua cua nhuing edi tién dé vé dich vy tién 1a loi tue dhy tinh vé tién gii tang Yen, Do vay, bat chap nhimg han ché trong viée tra [ai bing tian mat, chung ta van ¢é thé phat hign ra rang mot su tang lén cua lai suat thi trudng sé lam tang Igi tite du tinh du dé cho r, - r,, sé van turong déi khong thay déi*”, Khao véi hoc thuyét Keynes chi ra rang lai sudt la mot yéu té quyét dinh etiu cdu tién £6, thi hoc thuyét Friedman goi $ nhung thay déi ctta Idi sudit sé c6 it tic dung dén edu tién te, (22) Friedman Mhong néu fen 18 CO mol vai swrtdng fos wong», - 4, Kh Wag Kea Vi mol phda cua cung ttn de (dae DRL a te m0 dupe gi duns ntrog hinh Ube mis Khang ae Und Tal Ae hing tid) mat hee khOng hang tides mat. Xear, ching han, Milton briedman. “Fy: sao mgt fan song fem phil e¢ the xdy 4 wang nam sau". Wall Street Jeanie (Ubai any, L983} (19) Cen tanh ve mzechat tyme wie dich wy fit ino dacdigm cia abicu nginh cong nyhigp mia bj bast che trong vite canb tanh vé gid cd, Chdng hyn, innag nbunig nam 1960 vaddn hing nas £970 khi pid vé may bay dage Hoi déng hing kbong dan dung de djah vb mite guid cave thi cae hang hing Khong dye phép hy gia vé ella rin 4€ thy buit hich hing. Thay vie a6 ni cai tic chat img ljch vy bing wich eang ef sugu vang Khong mal dén, thie an ngun, chidu phits, va ghy agai song hon. 670 PHAN Vtt- LY THUYET TIEN TE Do vay, ham sé edu tién t¢ cia Friedman chi yéu 1A mot ham sé ma trong dé thu nhap thudng xuyén la yéu té quyét dinh dau tién cia cau tién tg, va phuong trinh edu tién £¢ eda dng ta co thé duge tinh gan voi P = fl) 23.7) Theo quan diém cia Friedman, cu tién té 14 khéng nhay edn voi hai suat- khong phai vi 6ng ta thay rang edu tién te khong nhay cdm voi nhang thay aéi “ cla nhdng su thic day git cdc tai san khac so voi git tién, ma dung hon Ja vi nhdng thay déi cua lai suat $8 co it tae dung dén whiting sé hang thic déy do trong ham sé cdu tién té. Cac sé hang thiic dy van trong doi khong thay déi, béi vi bat ky su tang lén nao trong I¢i ttc dy tinh vé cac tai san khac do két qua cia lai suat tang lén sé bi bo lai bang viée tang eda Igi tute dy tinh vé tién. Van dé thi hai ma friedman nh4n manh 1a sy én dinh eda ham s6 edu tidén té. Neuge lai voi Keynes, Friedman goi y rang nhung bién déng ngéu nhién cua cAu tidn te 1a nhé va rang cdu tidn té 06 thé duce dy dodn chinh xdc bing ham so edu tian té. Khi két hop véi quan diém cia ong ta rang cdu tién té la nhay cam voi nhung thay déi cda lai suat, thi diéu do c6 nghia rang téc d6 1a rat co thé du dodn, Ching ta cé thé nhin thay diéu nay bang cach viet tée dg theo phuong trinh cdu. tién té (23.7). v= Fry (23.8) Vi méi quan hé gitta Y va Y, thong thudng $4 hoan todn dy dodn duge, cho nén mot ham sé edu tién té én dinh (nghta 1a ham sé cdu ma khong bj nhitng di chuyén ro nét cho nénné dy dodn cdu tién té mgt cach chinh xde) ham y rang téc a6 cting rat dé dang du dodn. Néu chung ta e6 thé dy doan téc do nao sé xay ra trong thai ky toi, thi hic dé mét su thay déi trong wong tién t6 86 gay nén mot sy thay déi du doan duge trong téng chi tidu. Ngay ca mac du toe d6 khong con duge coi la dung yén, thi cung tién té tiép tuc 14 yéu 16 quyét dinh dau tién cia tho nhap danh nghia nhu trong hoc thuyét sé lugng tién té. Do do, hoc thuyét cau tién t@ cia Friedman thye su la m6t sy phat biéu lai eda hoe thuyét sé lugng, bei viné dan dén cang métkét luan vé tm quan trong cua tién déi voi téng chi tiéu. Ban c6 thé nhc lai ring ching ta 4a néi ham sé thich tién mat cla Keynes (trong dé lai suat 1a mot yéu t6 quan trong evia cdu tién t&) o6 thé gidi thich nhung chuyén dong chu kj ca téc dé ma chung ta thay trong dat kign. Cach CHUONG 29 - CAU VE TIEN TE 671 trinh bay edu tién té cia Friedman cé gidi thich duge tot hign tugng tée 4¢ chu ky dé khong ? Diém mau chét dé tra Idi caw héi nay Ja sy tén tai cde thu nhap thudng xuyén chit khong phdi la thu nhap duoc do ludng trong ham sé cau tidn té. C4i gi xay ra cho thu nhap thudng xuyén trong thei ky banh truéng cua chu ky kinh doanh ? Béi vi nhiéu sy tang lén cua thu nhap sé la tain thei, cho nan thu nhap thyéng xuyén tang Jén nhiéu hon thu nhap. Vi vay ham sé cdu tién t@ cia Friedman chi ra ring cdu tién té chi tang lén mét s6 nhé so vei su tang lén trong thu nhap duge do lugng, va nhu phuong trinh (23.8) da chi ra, tée do tang lin, Tuong tu nhu vay, trong mot cude tiéu didu, cfu tidn té gidm xudng ft hon thu nhap, béi vt sy syt xuéng eda thu nhap thuang xuyén 1a nhé so véi thu nhap, va tée dg giam xuéng. Theo cach a6 chung ta e6 chuyén dong chu ky cia tée do. Tom tdé. Hoe thuyét edu tién té ea Friedman stt dung cach tiép cn tuong tu véi cach tiép can cua Keynes va cua nhung nha kinh té Cambridge truée do, nhung khéng di vao chi tiét vé nhumg dong co thc day git tién. Thay vao dé, Friedman st dung hoe thuyét. cau tai san dé chira rang céu tién té la mot ham so eda thu nhap thudng xuyén va I¢i tute du tinh vé eaic tai san thay thé so véi loi tuc du tinh vé tién. Co hai su khac nhau cha yéu gia hoe thuyét cua Friedman voi hoe thuyét cia Keynes. Friedman tin rang nhung thay déi trong lai sudt cd it anh huéng dén loi tute dy tinh vé cac tai san kha so vi tién. Nhu vay, nguge lai voi Keynes, éng ta cho rang cau tién t¢ khong nhay cam voi lai suat. Hon thé nifa, ong ta con khde voi Keynes trong vi¢e nhan manh rang ham sé cdu tién te khéng chiu nhung di chuyén lén va nbu vay 1a én dinh, Hai sy khde uhau d6 eung chi ra ring tée do 1a dy dodn duoc, dua dén mot két fuan cua thuyét sé lugng Ia tién la yéu té quyét dinh d4u tién cha tong chi tidu, TOM TAT 1. Ieving Fisher phiit uida mot hye thuyét cau tide 1@ dua uén cor sé giao dich theo do edu Gén mac thye 1 LY Wy vet Ue nhaip. thyc té va khong nhay edim voi nhimg chuyén dong cia lai sudit. Mat him y eda hye duyet cda Ong ta 1a té dd, nhip dd quay vong cha Uén I khong thay ddi, Didu di sinb ra hoc thuy€t sO hryng tid té, hye thuyel may him ¥ ring t6ng chi ticu la chi do cée chuyén dOng trong wong tidn t¢ quytt dink. ich Hp cin cla tudng phai Cam- ge 6 dién cS giing uhir urd Wi cau di ic cf nhda muse gid hav nhicu ttn, Cache dp can do eho ming chu ate mat la tp i¢ voi thu nhip thye id, nhung khéte visi sir bac bd nhimg anh hucmg edi lai edu lién te. 3. Quan diém c6 didn ring We uo ¢6 he thuc sy duye col la khong thay déi khong 672 PHAN Vil = LY THUYET TIEN TE duyc ching minh bing cdc dakien. Tink thay 46i clia tc 40 dac bigt ro rang dOi véi ugh nghi¢p kinh ( sau vi¢c syt xudng nghi¢m trong cia 1c do trong nhong nim cia cupc Dai suy thoai. 4, Keynes da mé rong cach tigp can cla Cambridge bang céch neu Ken 3 dong co tic ddy gitrtidn : dong co giao dich, dong co dy phong va dong co diu cv. Hye Unwyét thich tién mat cia Ong ta cho ring cde giao dich va bO phan dy phdng cia edu tign 1p f uy Ie véi thu nhap. Tuy anicn, bd phan du cer ciia cau tién t¢ diye cho la ahay clan wii 12: sudt cing nbu viti along dy dodn vé cde chuyén dong wong lai cia Jai suit. Do vay, hoc thuyét nay ham y ring We do 1a rat khong oa dinh va khong thé duye cai 1a mo hing sé. 5. Nhong sy phdt trién thém trong cach tip can cia Keynes cung cap mot lap lugn Wt hon vé 3 dong cw thic dily git Uén ma CAU HOI VA BAI TAP #1, Cung tidn t@ ting len 10% mdi nam ya GNP danh oghia tang len 20% mdi nan Cféc di ligu nbu sau (ly dola) < 1992 1993 1994 M 100 110 121 PY 1000, 1200 144 Hay tinh te JO trong mdi wim. Tee dd ving rug theo ty Ie a0 ? 2. Hy tink edi gi xdy ra cho GNP danh nghia néu te d6 vin khéing thay dei lai 5 va cung Hin t@ tng tir 200 1F dola fen 300 ty dota. *3, C4i gi xdy ra cho GNP dan nghia néu cung titn t¢ Gng 20% nhung lie dd gin 30%. 4, N&w thé tin dung bj ludt cba quée hoi coi Rx bat hyp phap thi cat gi xily ra cha le do ? Hay gi23 thich cfu uit Lyi cbs han, Keynes néu itn, Lai sudt duye thdy 1a quan Ung doi vdi bo phan tién t¢ dé giao dich va aé dy phong cia cau tien t¢ cing nhacha bd phan ué ddu co. 6, Hoe thuyét edu tién t cua Milton Fricdman sd dyng mt tiép céin tuong ty vot tidp can cba Keynes va cla cde nha kinh 18 Cambridge c6 didn. Coi ttn nhu baUky Bi san dé réura mot cau tidn 1¢, clu nay 1a mot ham 66 eda lyi te dy tinh vé cc Wi sda khac lign quan 0¢n fyi toe dy tinh v@ tign va thu abgp thuvng xuyen. Nguye fai viti Keynes, Friedman tin ing cdu didn 1@ 12 dn dinh va khamg nhay cdm voli cde chuyén dong cba Iai suat, Ong ta tin ring te dO 1a co thd dy doan dive (mae di khong phai 2 khOng thay Udi), Jai dain dén két Luin céa hoe thuy&t sO lurrng ring la yCu t quyét dink dau tign ca tdng chi titu. 85, Neu 16e dO va tong san phim 1a dimg nguyén mat cach hep 1 Guhur ce wha kinh WS c6 didn Lin WRIng) thi cdi gi xy dén cho mie gid cd khi cung tidn t¢ tag tir L000 ty dota $on 4000 ty dota? se do va Lang san pham dime yen 5 va. 1000, tht cdi gi xdy ra cho néw cung lién t¢ gidin 1 400 ty ng 300 1 dota? *7, ‘Tra Niri ding, sai hode khong chée chain "Vi Fisher va cd nhdng. nba kinh 16 Cambridge c@ dién kl lade bing mot phuung tinh nhur shaw vé cau tién 1G Ad = K x PY cho nén hec thuyét eda hg 1 abu ohau”. 8. So dung da figu tir Bay eda kinh lécba idng thing, hay tinh 16c dO cho vide x4c dinh M2 cia cung tiga 1 Wong 3 n’im qua. Toc dO nay c6 thé hign 1a khong thay d6i hay CHUONG 23 - CAU VE TIEN TE khong 7 +9, Trong sy phan tich cia Keynes vé cau tidn 1 diu co, cdi pi xdy ra eho edu itn 39 néu bal thinh fink dan ching quyet dink ing mde “thong chung” eta [ai sucit da sut xuGng 7 Tai sao 7 10. Tai sao cach phin tich cia Keynes vé cau tide u¢ dé dau eo lai quan tong déi vi cach nhin ca Ong ta ring te d6 8 chju nung bide dong Ién va nu vay khang thé duye coi i khong thay ddi ? *1E, Néu lai sudt wai khodn la bang khéng, thi su phan tich cia Baumol - ‘Tobin cho thy sé du tiés mat binh quan ma Grant Smith adm giv sé a cai gi ? 12. Néu phi moi gist 2 bing khong, U2 sy phan tich cia Baumol ~ Tobin cho Unity so du tiga mat binh quan ma Grant Smiun ain 473 BiG se 12 cdi gi? *13. Tra loi diing, sai hoe khong chic chdn : “Theb sy phan tich cia Tobin vé cdu Ldn t¢ dé dau co, dan ching sé gitred Gdn va wai Khoan, ngay cA khi wai khodn duye dy dink dtu duge Iyi ide duo”. 14. Ca hai hoe thuyét Keynes va cd Friedman vé cfu én t¢ gyi y.ring vt lei tec dy tink Grong doi gidon xudng, nen cdu doi vidi nd s¢ gidim xudng, Tai saa Friedman cho rang efu Uén i khong bi inh ling bit nhong thay d6i trong lai s trong khi Keynes nghi la edu tien t¢ bj anh husing do 7 15, Tat suo cich nahin eta Friedman ve chu tidh t¢ eyi § ding ie do 1a dy dodn duye, tong khi cach nhin ca Keynes lat geri y didu agunse lpi? PHU LUC CHO CHUONG 23 Chimg ctr thuc nghiém vé cau tién té Nhu chiing ta da thay nhuing hoc thuyét khae nhau vé cau tién té cé thé cho nhiéu ¥ nghia rat khae nhau di véi cach nhin cua chung ta vé vai tré ctia tién té trong nén kinh té. Hoc thuyét nao trong cde hoe thuyét do 1a mot su mo ta chinh xc cla thé gidi thyc té, do Id mét céu héi quan trong, va do Ia ly do tai sao ching cu vé cdu tian té da la trung tam eda ede cude tranh luan vé tae dong eda chinh sdch tién té dot voi toain bo hoat dong kinh té. O day chung ta xem xét chitng cit thue nghiem vé hai van dé dau tién da phan biet ede hoc thuyét khac nhau vé edu tién t@ va da anh hudng dén nhitng két luan cilia cdc hoc thuyét dé vé viac sb lugng tién té c6 phaila yéu té quyét dinh téng chi tigu hay khong : (1) cAu tién té 6 nhay cam véi nhitng thay déi eda 14i suat hay khong ? Va (2) ham s6 cdu tién té cé dn dinh qua théi gian hay khéng ? 26-TTNH 674 PHAN Vil - LY THUYET TIEN TE Lai suat va cau tién té Trong Chuong 23 chung ta da thay rang lai sudt khong anh hudng dén cdu tién ta, do v4y téc dé cé thé la mét hang sé - hoae it nhét cing dy dodn duge - vi vay hoc thuyét sé lugng cho rang téng chi tigu duge quyét dinh bdi so lugng tién t@ rat ¢6 thé Ia duing. Mat khac, edu tién té cang nhay cam voi lai suat bao nhiéu thi tée 46 cang khong thé dy dodn duge bay nhiéu va méi lien hé gitta eung tién té va téng chi tiéu sé it r6 rang. That vay, co mét trudng hgp cua nhay cam cue doan ciia cau tién té voi Iai sudt due goi la “edi bay thanh khean" ma trong dé chinh sdch tién t@ khong cé anh huéng dén téng chi tieu. James Tobin tién hanh mot trong cdc cuge nghién cutu trude day, vé mdi lién hé gitta lai suat va cdu tién te bang viée su dung cac 36 ligu cua My, Tobin tach cdc can cAn giao dich ra khéi cac cin can khac ma ong ta goi la “edn can nhan réi", ng ta cho rang c4c can can giao dich chi t¥ 1é thuan vdi thu nhap, trong khi cc cén can nhan réi chi lién quan dén 147 sudt. Sau d6 6ng ta xem xét so ligu eda can can nhan réi ¢6 lien hé nguge voi lai suat hay khong trong thei ky 1922 - 1941 bang cdch dat mute binh quan cia cén cn nhan réi trong méi nam déi lai voi lai suat binh quan cia thuong phiéu trong nam dé. Khi éng ta phat hién ra mot méi quan hé dao nguge rd rang gitta Jai sudt va cdc edn can nhan ri, thi Tobin két luan rang cdu tién té nhay cam véi lai suat'” Chitng cut thuc nghiém bé sung vé cu tién té xde nhan manh mé sy phat hign cda Tobin. Sy nhay cam do ligu ¢6 tré thanh qua cao dén néi chung ta tiép can truémg hyp cua cdi bay thanh khoan trong d6 chinh sach tién té khong co higu luc ? Cau tra loi hau hét chae chan 1a “khong”. Trong cudn sach Hoc thuyét chung Keynes da gqi y la cai bay thanh khoan co thé xay ra khi lai suat rat 1a cue ky thap.(Tuy nhién, ong ta khong phat biéu rang ong ta chua bao git thay xdy ra cai bay thanh khoan). Chitng cut dién hinh chitng minh rang cai bay thanh khoan chua hé bao gi¢ xay ra lA chitng cut eda David Laidler, Karl Brunner, va Allan Meltzer ; hg xem xét higu tinh nhay cam cua cau tién té déi voi Jai cd tang lén hay khong trong nhung thoi ky ma lai suat rat thap". Laidler va Meltzer xem xét van dé nay bang 1) Mot vain dé tin tai voi phunag phip asia Tobin fi cae cin cite whan rdi hye khoag thd phi bist dirye ie eda, ‘etn giao dich. Nha hiah ctia Baumwl- Tobin v8 ohu edu vo tifa t@ vila eae gine Sieh Chins, dich se lien quan dn ca Guu nhgp Hn lai siti dking phe cae Gin vin obiin £8, CHUONG 23 - CAU VE TIEN TE 675 cach xem thi tinh nhay cam véi lai sudt cia cu tidn te cd khdc nhau qua cae thei ky hay khong, dac biét 1a trong nhung théi ky nhu nhung nam 1930 khi ma lai suat 6 mue dac biét thap ®. Ho phat hign ra ring khong c6 khuynh huéng cho sy nhay cam voi Jai tang lén vi lai sudt giam - sy that, thi su nhay cam véi lai khong thay adi te thoi ky nay qua thai ky khac. Brunner va Meltzer khai thac van dé nay bang cach thia nhan rang mot su nhay cam cao hon vei lat trong nhung nam 1930 la két qua cua cai bdy thanh khodn ham y rang chife nang cdu tién té dy tinh cho thei ky dé sé khong dy doan duge tot trong nhitng thei ky binh thong khdc, Diéu-ma Brunner va Meltzer phat hién ra la m6t ham s6 aia edu tién te duge dy tinh chi yéu trén co'sé cde du ligu tu nhing nam 1930, 4a dy dodn chinh xdc cau tién té cda nhing nam 1950. Két qua nay cung cap it chung eit vé vige tén tai. mot cai bdy thanh khoan trong thdi ky Dai suy thodi, Chung cit vé tinh nhay cam cua cau tién té déi voi lai duge cdc nha khao sdt khac nhau phat hign ra la dace biét khép vet nhau. Sé ligu khong cho thay mot trudng hep cue doan nao ca : céu tién té la nhay cam voi lai suat, nhung cé it chttng cut ring di tung ¢6 tén tat mot ci bdy thanh khoan. Tinh én dinh cia cau tién té Néu ham sé cdu tién t@ khong én dinh va chiu nhdng su di chuyén ln khong doan trude duge, nhu Keynes da suy nght, thi téc do khong thé du doan trude duge va hrong tién té khong thé bi gan chat voi téng chi tiéu nhw trong thuyét sé lugng hién dai. Tmh én dinh cda ham sé edu tién te cung quan trong déi vei vide ligu Fed dat chi tiéu vé lai sudt hay vé cung tién té (xem Chuong 25). Nhu vay diéu quan trong la xem xét van dé ham sé cau tién té c6 én dinh hay khong, boi vi né cé nhing méi lién quan quan trong déi vdi vide chinh sach tién té sé duge chi dao nhu thé nao. Nhu viéc thao luan cua ching ta vé bai bao cua Brunner va Meltzer da chi ra, chting cit vé tinh én dinh eda ham sé cu tién té Hién quan dén chung cv vé su tén tai cla cdi bay thanh khodn. Sy phat hign cua Brunner va Meltzer rang ham sé cau tién té dy tinh sy dung du ligu chi yéu tur nhung nam 1930 da dy doan rat t6t cau tién té trong théi ky sau chién tranh. Khéng nhtng ggi y rang cai bay (2) Tinh hay cim vi lai duye do luemg hang sweo din eda edu tién 38 didi vai Ji nur sau $8 phan wam thay dBi we 36 phn Gm thay 461 wong [ai sul 676 PHAN VIL - LY THUYET TIEN TE oe thanh khoan khong tén tai trong nhiing nam 1930 ma con chi ra rang ham sé edu tién té duge én dinh qua nhimng thoi ky dai. Chung cut rang tinh nhay cam ciia cdu tién té déi voi lai khong thay déi tu thoi ky nay qua théi ky khae cung ggi y rang ham sé edu tién t¢ 1a én dinh, béi vi mpt sy thay déi tinh nhay cam déi véi lai sé c6 nghia la ham sé cdu tién té duge dy tinh trong mét thei ky nay sé khong 6 thé du dodn tét trong mot thi ky khac. Vao dau nhing nam 1970, chung cif sit dung di ligu quy tu thdi ky sau chién tranh da dng ho mot cach manh mé tinh én dinh cua ham sé cdu tién 6 khi M41 duge su dung dé xdc dinh cung tién té. Vi dy, mot céng trinh nghién cu cia Stephen Goldfeld cong bé nam 1973 phat hign rang khong nheng tinh nhay cam véi lai ca cung tién té M1 khong bi thay déi trong thoi ky sau chién tranh, ma ham so edu tién té M1 con du dodn euc ky tot trong suét thoi ky sau chign tranh la két qua cia chiing cut d6, ham sé cdu tién te M11 tro thanh ham sé edu tidn te quy ude duge cae nha kinh té su dung. Truéng hop thiéu tién, Tinh én dinh cua cAu tidn te, do vay, la mot su viée duge hinh thanh rat tét khi bat dau tu nam 1974 ham sé cdu tién té M1 quy woe da du dodn qua cao vé cu tién te. Stephen Goldfeld dat tén cho hign tugng cia tinh khong én dinh dé ciia ham sé cau tidn t¢ la “Trudng hop thiéu tién", Né da trinh bay mot sy tht thach nghiém trong ddi voi tinh biu ich ca ham s6 edu tién t@ nhu la mét céng cu dé hiéu duge chinh sach tién t¢ Anh hudng dén hoat dong kinh té téng hgp nhu thé nao. Thém vao 46, né cé nhung lién quan quan trong vé viée chinh sach tian té sé duge chi dao nhu thé nao. Két qua la, tinh khong én dimh cia ham s6 cau tién té {1 khoyén khich mot cuge tim kiém s6i néi mot gidi phap cho sy bi dn cla viéc thiéu tién do vay mot ham sé cdu tidn te én dinh 06 thé duge séng lai. Vig tim kiém mot ham 36 cdu tidn t6 dn dinh di theo hai huong, Huong thit nhat lam n6i bat dinh nghia chang khong dung vé tién té cé thé la nguyén nhan tai sao ham so cdu tién té tré thanh khong én dinh nhu vay. Do 1am phat, lai suat danh nghia cao, va nhutng tién b9 trong eong nghé may tinh, cho nén co ché tra tin va ky thuat quan ly tién mat da chju nhiéu su thay i nhanh chéng tar 1974. Hon nua, nhiéu cong cy tai chinh moi da ndi lén va tam quan trong cha chung tang len. Didu d6 dua ede nha khdo sat dén ché nghi ng rang bu6e cai té tai chinh nhanh chong tir nam 1974 ¢6 nghia la ede dink nghia quy woe vé cung tién te khong cdn duge ap dung nia. Ho di tim mot ham sd cu tién té én dinh _ bang cach thue sy tim kiém true tiép vige thiéu tién tite 1a ho tun kiém eae cong CHUONG 23 - CAU VE TIEN TE 677 cy tai chinh ma a sai 14m bi dé ra ngoai dinh nghta vé tién té. Cae Hiép dinh mua lai qua dém (RP) la mét vi dy. Dé 1a nhung khoan cho vay mot ngay véi it rdi ro khong duge hoan tra, bdi vi chung duge thiét ké cd su bao dam bing tréi phiéu kho bac (Chuung 3 ban chi tiét hon viée cau triic loa hinh cho vay nay). Cae céng ty ¢6 tai khodn tién gi khéng ky han tai ngan hang thuong nghiép thuong xuyén cho vay nhung khodn tian lén trong s6 dv tai khodn dém hém truée cua minh cho nhing RP dé, lam gidm xudng cung tién té. Tuy nhién, nhing khodn cho vay dé Ja nhang vat thay thé rat gan voi tién ; béi vi eng ty c6 thé nhanh chong quyet dinh giam bét nhuing khoan cho vay dé néu cong ty can tién nhiéu hon trong tai khoan tién giti khong ky han cua minh dé tra nhung héi phiéu cia minh. Vi du, Gillian Garcia va Simon Pak, phat hiénra rang gop cde RP qua dém vao trong cach tinh cung tién té, gidm bot rat nhiéu mic dj ma cdc ham sé edu tién té dy dodn qué mic cung tién té. Mét bang ching méi nhat sw dung cdc dit liéu tw 1979 dén 1981 dua ra mét vai sy hoai nghi vé viée phai chang viéc gop cdc RP qua dam va cdc tai san rat long khie vao cach tinh cung tién té tao nén nhuing ham sé cau tién té 6n dinh. Huong thit hai eda viée tim kiém mét ham sé cdu tién té én dinh la di tim nhung bign sé méi 4d dua vao ham sé cdu tién t@ lam eho no én dinh. Vi du, Michael Hamburger, phat hién rang vi¢e gop ty lé binh quan gida loi tute cé phiéu vi gid cé phiéu cda cae c6 phiéu thuong (gi tute cé phiéw binh quan chia cho gid ca binh quan) vao lam miét sé do cua lai suat cua cdc ¢6 phiéu dé dua dén két qua mét ham sé edu tién té dn dinh. Nhung nha khdo sat khae nhu H, Heller va Moshin Khan, dua toan bé cau tric lai suat vao ham s6 tién té cua minh va phat hign ra rang di¢u do cho ra mot ham sé cau tién té én dinh. Nhung cd gang nham tao ra duge mot ham sé cdu tién té én dinh bj chi trich dya trén co sd rang nhiing bién sé bé sung thém vao dé khong do lwing mit cach ehinh xe phi thoi co celia viée git tién, va nhu vay vide chitng minh vé mat ly thuyét cho vide dua ching vao ham sé cdu tién té 1a rat yéu. Cung nhu vay, nhitng nghién evtu sau nay vé van dé nhiing thay déi ham sé céu tién té thuc té d6 c6 dan dén viée én dinh tigp tye trong tuong lai hay khong. @) Michael Hamburger, “Van dong cia ta lung rida 10: Co mor tinh Wang boi Oi hay khOg 2 Journal of Monetary Ecenmics 3 (7/1977) a, 268 » 288. Tink dn ajnh etiz bam sO wt id (2 cits Ong ta eding phy thude Vao vigc Ong la gid dich ring sy co dfn etia edu itn tg wir dou ahap 1b t.Sw gid dinb nay bj chi trich kivh {ip bei nhigu nba phe dink, ban gay cd K. W. Hater vi Neu b. Hein, “Bang hung v8 tinh a dinh cotink chi ther gi mdz quanh? ciia cfu tién ig (gi My", Federal Reserve Bank of St.Louis Review (121979) tr 3+ 14, bg thay ing Bid dinh nay bi cdc da kien bac hd miaeh me. 678 PHAN Vii - LY THUYET TIEN TE Téc do gidm xuéng trong nhing nam 1980. Nhing sy phién toai vé ham sé cdu tién-té quy ude trong nhing nim 1980 tang lén. Chung ta da thay rang nhing ham s6 46 dy doan qua mic cdu tién 18 trong nhung nam 1970 ; tatc Ta, chung dy dodn duwéi, mute téc dé (PY/M), téc dé nay tang nhanh hon dv dinh. Nam 1982 cde hang bat dau quay lai: nhu cé thé thay trong Hinh 23.1, ede nha kinh té bay gid duing truéc mot sy gidm xudng dang ngac nhién cua toc 46 M1 ma cdc ham sé cau tién té quy ude eting khong thé du d: 1 true duge. Mac du eae nha khao sat da cé gang thd gidi thich sy gidm téc dé nay, nhung hg da khong thanh céng. M2 kéu citu ? Nhu chung ta da thay trong Hinh 23.1 trong chuong nay, téc 49 M2 vn duge én dinh hon nhiéu so véi M1 trong nbung nam 1980. Tinh 6n dinh twong déi cua téc dé.M2 goi ¥ rang ede hai sé cau tidn té trong dé cung tién té duge dinh nghia la 142 c6 thé thuc hién tét hon rat nhiéu so voi cdc ham sé ma trong @6 cung tién té duge dinh nghia lA M11. Cac nha khao sat tai Du tra Lién bang phat hién rang cdc ham sé cau tién t@ 1/2 thyc hign tot trong nhing nam gan day, voi téc dg M2 van dong hoan toan sat v6i phi théi co cla M2 (lai suat thi trudng trit di tién lai binh quan tra cho tién gui va cho cic cong cy tai chink thanh ra M2). Tuy nhién, do nhang khé khan trong viée phat hién la e4c ham sé edu tién té M1 van én dinh sau khi chung duge dy tinh, nén cé su te ngai ring ede ham sé cau tién té M2 dy tinh van cé thé tré thanh khong én dinh trong tutong lai. Két lugn. Két luan chinh cua viée khao sat tim kiém ham sé céu tién té dwéng nhuw rat cé thé 1a nguyén nhan cua sy khéng 6n dinh cia ham $6, la buece di nhanh eda viée déi moi tai chinh xay ra sau nam 1973. Tuy nhién, ching ct van phan ndo cé tinh thi nghiém, va van chua tim thay duoc ham sé cau tién té thue sy én dinh va théa dang, Va nhu vay viéc tim kiéim mot ham sé edu tién té én @inh van dang tiép tuc. Viée khéng én dinh hién nay cia ham s6 céu tién té dat ra van dé liéu nhang ly thuyét va phan tich thye nghiém cua chung ta da thich hgp chua. N6 citing cd nhiing mdi lién quan quan trong d6i véi cach chi dao chinh sach tién té ; boi vind gay nén su hoai nghi vé tinh hau ich eva ham sé cau tién té nhu la mot cong cu huéng dan cae nha hoach dinh chinh sach. Dac biét, boi vi ham sé cau tién te da tré thanh khong 6n dinh, nén tée d¢ bay gid kho dy dodn, va vige én dinh eae chi tieu cung tién t@ cing nhac nhim kiém soat téng chi tidu trong nén kinh té khong thé la mot cdch chi dae chinh sach tién té cé hiéu qua. CHUONG 24 Khu6én mau hoc thuyét Keynes va m6 hinh /SLM LOI DAN Trén cde phuong tién thong tin dai chting ban thudng thay nhitng dy bdo vé GNP va lai suat cia cde nha kinh té va cia cde co quan nha nuée. Dai khi, nhang dy bao d6 dudng nhu dén te mot qua bong thiy tinh, nhung nhimng nha kinh té thute té tién hanh ede dy doan cua minh rang ede su dung mot sé mé hinh kinh té, Mot mo hinh duge cae nha du dean kinh té st dung rong rai nhat la mé hinh ISLM duge John Hicks phat trién nam 1937 dya trén co sé phan tich trong cudn sfeh c6 Anh hudng cia John Maynard Keynes nhan dé Ly thuyét chung vé Cong Gn vige lam, Lai va Tién te, xudt ban nam 1936. Mo hinh ISLA giai thich lai suat, va téng san phadm duge san xuat trong nén kinh té (téng san pham hode, tuong duong, téng thu nhap) duge xde dinh nhu thé nao, véi mot muie gid ca da cho biét. M6 hinh /SLM cé gid tri khong phai chi vi.né duge sit dung trong viée dy doan kinh té, ma con bdi vi né cho ching ta mét sy hiéu biat sau sde hon vé viée ehinh sch cia chinh phi ¢6 thé anh hung dén hoat dong kinh té téng hop nhu thé nao. Trong Chuong 25 chting ta sé su dung m6 hinh do dé danh gid ede anh huéng cia chinh sach tién té va ehinh sach thud déi véi kinh té va nut ra mét vai bai hoe vé viée chinh sach tién té co thé duge chi dao tét nhat nhu thé nao. 680 PHAN VIL - LY THUYET TIEN TE Ba ‘Trong chuteng nay chung ta bat dau bang vige phat trién khudn mau don gidn nhat dé xée dinh téng san phdm, trong dé cdc “dién vién" kinh té (ngudi tiéu dang, cac hang kinh doanh, y.v...) tri chinh phu, déu ¢6 déng mt vai tro nhat dinh. Chinh sach tai chinh cia chinh phu (chi tidu va thug} sau dé duge dua thém vao khuén mau dé xem né anh huéng nhu thé nao dén viee xdc dinh téng san phdm. Cudi cing, chung ta co duge mot bute tranh hoan chiuh eda mé hinh ISLM bang cach dua them vao dé ede bién sd etia chinh sach tién té : cung tién té va lai sudt, Vic XAC BINH TONG SAN PHAM Keynes dac bit quan tam dén viéc giai thich cdc van dong elia téng san phdm béi vi éng ta miudn gidi thich tai sao cuée Dai suy thoai da xdy ra va ehinh sdch eda chinh phii cé thé duge si dung nhu thé nao dé tang cong an vigc lam trong mt tinh hinh kinh té tuong tu. Sy phan tich ca Keynes xuat phat tu sy thi nhan ring téng lugng cdu cia san pham cua motnén kinh té la téng sé cia 4 loai chi tidu : (1) chi tiéu tidu dung (C) tuc la téng cdu vé hang tiéu dung va dich vu (banh nhan thit, stereo, dan nhac ric, v.v...); (2) chi tiéu ddu tu da duge ké hoach (0), tic la téng chi tiéu theo ké hoach cua ede hang kinh doanh vao cae yon hién vat méi (may méc, may tinh, nha xuéng, nguyén ligu, nha cua vv...) céng véi chi tidu da duge ké hoach vao cae nha 6 moi ; (3) chi tiéu cua chinh phu (G), tic 1a chi tigu eda moi cap chinh phi vé hang hoa va dich vy (may danh chy, xe d’y hang, may bay, cdc nhan vién nha nuée, gidy té viv...) 5 (4) xuat khgu réng (NX), tuic 1a chi ra nude ngoai rong vé hang héa va dich vy cua nude minh, bang xuat khdu tr di nhap khéu', Téng lwgng cau san pham cia m6t nén kinh té, goi 1a téng eau (Y*!), c6 thé duoc viet nhu sau: Y's +1l+G+NX (24-1) (1) Nhdp khéu durge erirdi khbi xuat khdu khi di dh 49 phn ex thin xual Khgu rpg cia tSng luang cfu eda sin phdm nén kind i, bai vi ohap khdu d3 due unh vio © va G toh ida che tidy ding. hi wedu dau tr duye ke hhogch, va chi Gu cda chinh phi). phume khang cong them vis edt cha siin pha ngn kinb was. HUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES 634 Su dung khai nig¢m thong dung cia viée phan tich cung va cdu, Keynes thita nhan rang sy thang bang se xéy ra trong nén kinh té khi téng wong cua san phém duge cung ung (téng san phdm duge san xuat ra, ¥) bing lugng cua sin pham duoc yéu céu (Y", nghia la khi Yo Yu (24.2) Khi diéu kign thang bang do duge théa man, khi ese nha san xuat c6 thé ban mgi san phém cia minh va khéng e6 ly do @é thay déi san xudt cia minh, Sx phan tich cia Keynes kéo theo sy giai thich tai sao téng sdn pham dat dén mot mute nhat dinh bang céch nhn thuc duge nhing nhfn té nao anh hudng dén méi yéu t6 cfu thanh eda téng cdu va téng sé cia nhung yéu té cau thanh do co thé Jam thé nao dé cong thém vao mat san pham bé hon cai ma nén kinh té c6 thé san. xudt ra, dua dén két qua la khong dem lai cong an viée lam @4y du. Keynes dac biét quan tam dén vige gidi thich mnic sAn phdm va cing viée thap trong thdi ky Dai suy thoai. Boi vi lam phat khong la mét van dé nghiém trong trong thai ky do, éng ta cho rang san phém cé thé thay déi ma khong gay nén thay déi trong gid cd... Sw phan tich cua Keynes cho rang mute gid ca 1a c6 dinh ; nghta 1a, 6 tién dota dung cho hung bién cé 46 nhu chi tidu cho tiéu ding, cho dau tu, cho téng san pha va v.v... khéng can phai diéu chinh do nhtng thay déi trong muc gid ca dé néi cho ching ta biét lugng thuc té cua nhung bién sé dé thay déi bao nhiéu. Bot vi mute gid ca duge coi la e¢ dinh, nén khi chung ta n6i trong chuong nay vé nhutng thay @éi ewa lugng danh nghia, cung tic la chung ta néi vé nhing thay déi trong lugng thuc té. Cuéc ban luan cia chung ta vé sy phan tich eda Keynes bit dau bang mét khuén mau don gian eda viéc xde dinh téng san phaém, trong dé khéng dé cap dén vai tré cla chinh phu, cua xuat khau yong va hing anh hudng c6 thé cb eda tién té va lai xudt. Boi vi chung ta gid dinh rang chi tiéu cua chinh phi va xudt khau rong la bang khang (G = 0 va NX tigu dung va chi tiéu cho dau tu dé gi thé nao. Khuén mdu don gidn nay la khong hién thyc béi vi cd chinh pha va = 0), chung ta chi can xem xét chi tiéu cho thich téng san phain duge xae dinh nhw chinh sach tién té bj dat ra ngoai bitc tranh de, va cd nbiing gia dinh dé den gidn hoa khae, nhu la muie gid ef dinh. Song, mo hinh cing dang cho ta nghién etu béi vind cho mét e4i nhin duge den gisin di, giup chung ta hiéu nhing nhan té then chét gidi thich nén kinh té hoat dong ohu thé nao. N6é cing minh hoa ré6 682 PHAN Vit - LY THUYET TIEN TE rang tu tuéng cla Keynes rang nén kinh té cé thé dumg lai 6 muc tong san phim duéi mire céng an viée lam hoan toan. Mot khi ban hiéu duge khuon mau don gian dé, ban cé thé tién hanh nhung mé hinh phite h¢p hon, hién thye hon, Chi tiéu cho tigu ding va ham sé tiéu dung Gia dinh rang ban ty héi minh cai gi quyét dinh ban phai chi bao nhiéu tién cho hang tiéu dung va cho eae dich vy. Cau tr lai cua ban cé ¥é la thu nhap cia ban la yéu té quan trong nhat, béi vi thu nhap cua ban tang lén thi ban sé thich chi tiéu nhiéu hon. Keynes lap lugn twong tu nhu vay, rang chi ti@u cho tigu dung lién quan dén thu nhap san sang dé su dung, tue 1a téng sé thu nhap sin sang dé chi tidu, bang téng thu nhap tru di thué (Y - 7). Ong ta goi méi quan he dé gitta thu nh4p san sang dé su dung (DD v6i chi tiéu cho tiéu dung (C) 14 ham 86 tiéu dung va duge biéu thi nhu sau: C=a+ mpex DI (24,3) Sé hang mpc, goi la khuynh huong can bién cho tiéu ding, la do nghieng eda dudng ham sé tiéu dang (AC/ADD va phan anh sy thay @6i trong chi tigu cho tiéu ding, diéu nay 14 do két qua ca khoan dola bé sung cua thu nhap san sang 48 sit dung. Keynes gia djnh rang mpc 1a mot hang sé gida cde gid tri cua 0 va 1. Vi du, néu 1 déla tang lén cia thu nhap sdn sang dé sur dung dan dén 0,50 dota tang lén trong chi tiéu cho tidu ding, thi mpc = 0,5. $6 hang a 1a ky higu chi ti8u cho tiéu dung tu dinh Ja sé tién cua chi tiéu cho tiu dung ma déc lap véi thu nhap séin sang dé str dung. $6 hang nay cho chung ta biét cé bao nhiéu ngudi tigu dang sé tidu bao nhieu tién khi thu nhap san sang dé sit dung la 0 {ho van can thye pham, quan do, va nha 6). Néua 1a 200 4y déla, thi khi thu nhap san sang dé sut dung la 0, chi tiéu cho tigu dung sé bing 200 ty dela’. (2) Nguoi ta 06 thé c6 chi tidu cho tidu ding kin hen tha nhgp vais min ody he es tich [dy tide &é dinh df vugt qua ithamg kic kho khan, Mot trudng hep khéc I cba con cho ban ibn An (hoae dé ted tid nye), hii bast KhOng <6 thu nap. Khi ma chi tu cho tiga ding kim hem thu nip sin sting dé struyng dine goi ta than hyl. CHUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES.. 683 Mt vi dy bang con sé cua ham sé tiéu dung su dung cdc tri gid cua mpe = 0,5 va a = 200 sé lam sang té khai niém trén day. Bang 24.1 -Vidy vé ban sv jag (dung higu did ding (C), khi inpe = 0,8 vis a = 200 (iF dala) Cae did DI Ac trong (thu hap Abt 0.5.x ADI “C Hinh 24.1 sfin sting sir dyng) a) Q) @ Q) E 0 - - 200(= a} F 400 400 200 400. G sou q00 200 | 600 IE 1.200, 400 200) B00 Gi téucho tudiing, C Hink 24.1, 1200) = 200+0,501 Vi du vé mot nant si teu dang. Ulam so du dang md th @ day 1a tr Bang 24.1 va c6 mpe = 05 vag = 200 260 400 G00 B00 7000 200 7200 1600 Thy app sin sing de's¢ dung, OF Sé tién 200 ty déla ctia chi tiéu cho tiéu ding khi thu nhap san sang dé stt dung bang 0 duge ghi vao dong dau eda Bang 24.1 va duge mo ta bang diém E trén Hinh 24.1, (Nhac lai rang trong suét chugng nay sé tién déla cia mi bidn sé trong cae hinh la tuong ung voi sd lugng thye té bai vi Keynes gid dinh la mite gid cd 1a cd dinh). Bei vi mpe = 0.5 khi thu nh4p san sang dé sti dung tang lén 400 ty dola, sy thay di trong chi tiéu cho tiéu dung |AC trong cot (3) clia Bang 24,1] 1a 200 ty déla (0,5 x 400 ty déla). Nhu vay khi thu nhap sadn sang dé sur dung la 400 ty dola, chi tiu cho tidu dung 1a 400 ty dola (gia tri ban dau 200 ty déla khi thu 684 PHAN VII - LY THUYET TIEN TE nhap la khong, cong véi 200 ty dola thay déi trong chi tiéu cho tiéu ding). Viée két hop cua chi tiéu cho tiéu dung va thu nhap san sang dé su dung duge ghitrén dong thi hai cda Bang 24.1 va duge ghi vao diém F trong Hinh 24.1. Tuong tu nhu vay, tai diém G, khi thu nh4p san sang dé su dung tang thém 400 ty déla thanh 800 ty dola, chi tiéu cho tidu dung sé tang them 200 ty déla nia dén 600 ty déla. Cung véi cdch lap Iuan nhu vay, tai diém H, tai dé thu nh4p san sang dé st dung 1a 1.200 ty dola, thi chi eho tiéu dung sé Ja 800 ty déla, Duong néi nhimg diém trén Hinh 24.1 vé dé hinh ham sé tiéu dung. Huvng dan nghién cu Ham sé tiéu dung la mét khai niém truc gide ma ban co thé hiéu ngay néu ban hinh dung thai do chi tiéu cua ban than thay déi nhu thé nao, khi ma ban nhan duge nhiéu hon ede khoan thu nhap san sang dé su dung. Mot cach dé lam cho ban yén tam hon vei khai niém do 1a dy tinh khuynh huoug can bién cho tiéu dung eda ban (vi dy, né 6 thé 1a 0,8) va néu chi tiu cho tiéu ding cua ban khi thu nhap sin sang dé st dung cia ban bing khong (n6 cé thé bang 2000 délai va nhu vay lap ra mét ham sé tiéu dung gidng nhu ham sé trong Bang 24.1, Chi tiéu dau tu Diéu quan trong la phai higu cé hai loai dau tu. Logi thut nhat, ddu tu co dinh, !4 viée chi tiéu cua ede hang kinh doanh vao thiét bi (may, may tinh, may bay) va cde cong trinh kién tric (xi nghiép, nha lam viée, cua hang) va chi tiéu theoké hoach cho nha é. Loai the hai la loai dau tw liu dong, do la chi tigu ca ede hang kinh doanh cho rguyén ligu bd sung, phy tung, thanh pham, duge tinh todn nhu sy thay déi cla vide nam git cdc tu liéu dé trong mét théi ky nb&t dinh, chang han mét nam. (Bai doc thém 24.1 giai thich viée sut dung ti dau tu cia cac nha kinh té khae voi vide su dung tit nay trong cude séng hang ngay). Gia dinh, Texas Instruments, mdt cong ty san xuat may tinh cd nhan, c6 (100.000 may tinh nim trong kho vao ngay 31/12/1991, da san sang ché di cho cde nba buén. Néu gia ban buon cua mdi may 1000 déla, thi nhu vay céng ty c6 mOt lugng hang Iuu dong gid tri 100 triéu déla. Néu vao ngay 31/12/1992 lugng hang luu dong may tinh ca nhan do tang lén 150 triéu dola, thi nhu vay ddu tw lau dng cia cong ty trong nam 1992 1a 50 trigu dla, tue la su thay d6i trong CHUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES... 685 SS mute hang hru dong cia né trong qua trinh mét nam (150 trigu dola tre di 100 trigu d6la). Mat khac, gid dinh, lugng hang Juu dong gidm xuéng, thi déu tu hu dong sé la am. . Cong ty Texas Instruments eting c6 thé ¢6 ddu tu bé sung néu- mie nguyén ligu va phy ting ma né ndm git dé san xudt ra may tinh tang lén trong nam, Néu vao ngay 31/12/1991 né c6 20 trigu déla chi tiét may tinh duge si dung dé san xudt ra may tinh va vao ngay 31/12/1992 n6 ¢6 30 triéu déla, nhu vay thi né ¢6 thém 10 trigu déla niga cla dau tr uu déng nam 1992, M6t diém quan trong cia dau tu ln dong la & ché, khac voi ddu tu ef dinh la loai dau tu hic nao eting duge lén ké hoach, ddu tu lu dong e6 thé khong cin duge lap ké hogch. Vi du, ly do ma cong ty Texas Instruments thay rang cé thém 50 triéu déla may tinh ngay 31/12/1992 la do né ban nam 1989 it hon di 50 triéu déla may tinh nhu da du tinh, S650 triéu dola dau tu lu dong nam 1992 nhu vay la khong duge dy kién true. Trong tinh hinh d6, Cong ty da san xuadt nhiéu may tinh hon la sé né cé thé ban duge nén né sé phai cdt gidm san xuat, Thue vay, dé 1a diéu da xay ra dung nhv vay cho cong ty Texas Instruments nam 1983 khi mét lugng hang luu dong rat lon khong duge du kién truée cia may tinh gia dinh TI-99 dong lai va cong ty quyét dinh bé san xuat nhtng may nay, Chi tiéu dau tu cé ké hoach, mgt bo phan edu thanh eda téng edu (¥*), bang dau tu ¢6 dinh c6 ké hoach cong voi s6 déu tu hu dong cé dy kién béi cde hang kinh doanh, Keynes néu len hai yéu té anh huong dén chi tiéu dau tu cé ké hoach, lai suat va du dodn eda cac nha kinh doanh vé tuong Jai, Nhiing yéu t6 dé anh huéng dén chi tiéu déu tu nhu thé nao sé duge ban dén sau nay trong chuong. Con bay gid, thi chi tigu dau tu 6 ké hoach sé duge coi la mét gia tri da duge biét. Tai mtic nay, chiing ta mudn téng san pham duge quyét dinh nhw thé nao déi voi mgt mite chi tiéu ddu tu dugc ké hoach da cho true ; mét khi chung ta hiéu diéu a6, ching ta c6 thé xem xét lai suat va du dodn kinh doanh anh huwéng nhw thé nao dén téng san phain bang each anh huéng dén chi tiéu ddu tt 6 ké hoach. Thang bing Bay gio chung ta da tap hp nhung khéi x4y ding (chi tiéu tiéu dung va chi tiéu déu tucé ké hoach} sé cé thé giip chung ta hiéu duge téng san phaém duge x4e dinh nhu thé nao khi khong cé vai tro ctia nha nusée. cy PHAN Vii - LY THUVET TIEN TE BAI DOC THEM 24.1 Cach sv dung ti dau tu Ciich ede nha kink té sirdung st dd re nor sy ting Ien cla céu dd: voi hing héa c6hoi khac voi eich strdyng thong thudng ya dich vy moi sin xudt ra. Khi cde nha Ce rol deh vi ae he un inh n6i dé eh situ du tu, ho u6idén phidu unmmg hay mot tri Klsadn. Cach sit dyng nay khdc vi cach si dung cia mot aha kinh eé trong cher chi tie die te, beri wen vi nbong vite mua nay khong kéo Uico V0 Wong cu vice mua MOL Wi sin hign vat mii ching hun nhu mot chi may mei hoge mgt cdi nha mdi - nhimg vite mua nay cong Ure Mac da 1a khong thye té, eéch phan tich thé hign bang dudng dut doan di xuéng nay lam sdng té nhang nguyén ly co ban eda vige xac dinh san phém. Trong tiét sau chinh phi sé tham gia vao bie tranh va md hinh cua chung ta sé thye té hon. Dé hinh chéo ctia Keynes. Dé thi trong Hinh 24.2. duge got la a6 hinh chéo cua Keynes, mo ta tong san pham duge xac dinh nhu thé nao, True dung d6 téng edu con true ngang do nnéc téng san phdm. Dutug 45" chi cho thay tat ed nhing diém ma tai d6 téng san pham CY) bang téng cdu (¥* ; tute 1a, n6 cho thay tat ca 7079 634, yee Is +100 7200) Ys Cr T= 500% O5Y , 1700) ved. On 6 200+ 8501 400} 500! I 2a 200 2 =200{ G5° 1 200 400 600 600 1aag7208 ae > Tong sin phiin, Y Hinh 24.2 Da thi chéo iia Keynes vii € = 300 va C= 200 + O.5Y sin phim ting bang pink thand tai Y= 1000, tc dé bia sé Wng eu Fs C4 4 oft or gic 45° dung Y= HUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES. 687 ee ede diém ma tai dé didu kign thang bing Y = Y*" duoc thea man. Boi vi chi tien. eda chinh phu bing khéng (G = 0) cho nén téng edu la YtsC+ Béi vi khong ¢6 khu vuje nha nude thu thué, cho nén khong ¢6 thué trong nén kinh té duge don gidin héa ; do vay thu nhap sdn dé su dung bing téng san phdm (DI = Y) (xin nhac Iai la téng thu nh4p va téng san phdm 1a tuong duong. Kem phy lye cia Chuong D. Nhu vay ham sé tiau ding vai a = 200 va mpe = 0,5 mo ta trong Hinh 24.1 cé thé duge viét 1a C = 200 + 0,5Y va duoc mé ta trong Hink 24.2. Gia dinh rng chi tigu ddu tu cé ke hoach 1a 300 ty déla, thi téng cdu ed thé duge biéu thi nhu sau: Yo = 041 = 2004+0,5Y + 300 = 500+0,5Y Phuong trinh truée day, mo ta trong Hinh 24.2, dai dién cho hrong téng c4u tai mOt mute téng san phdm da cho va duge goi 1a ham s6 tong cau. Ham s6 téng cdu nay, Y= C+ Ia ting sO chidu doe dung cua dudng ham s6 tiéu dung (C = 200 + 0,5Y) va chi tiéu dau tu la (7 = 300), Diém ma tai dé ham sé téng cau edt duréng 45°, Y = Y*' chi ra mic thang bang euia téng edu va téng san phdam. Trong Hinh 24.2, thang bang-xuat hién tai diém J voi tng sin phdm (Y*} va téng cdu (Y**) tai 1.000 ty dola. Nhu ban da hoe trong Chuong 6, khai nigm thang bang chi c¢ ich khi cé mét xu huéng cho nén kinh té phai gidi quyét tai do. Dé xem thi nén kinh té c6 huéng vé mic san phdm thang bang 1000 ty dla hay khong, chiing ta hay xem edi gixay ra néu san phdm duge san xuat ra trong nan kinh té1a 1.200 ty dola, va do dé nam trén mute thang bang. Tat mic nay ctia san pham, téng cau li 1.100 ty ola (diém K). Kém hon 100 ty déla so vi 1.200 ty dala san ph&m (diém L trén duong 45°), Bai vi san phm vugt qua téng cu 100 ty déla, nén cdc hang kinh doanh budc phai gidi quyét 100 ty dola hang kru dong khéng.ban duoc. Dé tranh khoi phai w dong hang khong ban duge, cde hang kinh deanh sé cét giam.san xuat, gidng nhu cong ty Texas Instruments da lam khi né khong thé ban duge so méy tinh gia dinh TI-99 cia minh, Khi ma né van con nam trén mie thang bang, thi sdn pham vuet qua téng edu va cdc hang sé cat gidm san xuat, dua téng san pham dat mic thang bang. Mot cach khde dé quan sat xu huéng nén kinh té huong vé thang bang tai 688 PHAN VII - LY THUYET TIEN TE didm J la xuat phat tx quan diém dau tu hra déng. Khi cdc hang khéng ban duge hét san phdm 4a duoc san xuat, thi ho ejng thém sd san phdm khong ban duge yao tén kho cia minh, va dau tu luu dong tang lén. Vi du, tai mot mic san phdm 1.200 ty déla, thi sé 100 ty déla hang khong ban duoc chuyén sang 100 ty déla eda dAu tu luu dong khong cé ké hoach, ma ede hang kinh doanh khong muén. Cac cong ty sé gidm san xuat dé gidm tén kho déa mic mong muén, va téng san phdém sé gidm xudng (chi bang mui tén). Quan diém nay ¢6 nghta 1a dau tu luu ong khéng c6 ké hoach cho toan bo nén kinh té U") bang sé san phaém vugt qua téng cdu. Trong vi dy cua ehuing ta, tai mot mut sain pham 1.200 ty dola, I= 100 ty dola. Néu I la duong, thi cdc hang sé ct gidm sdn xuat va san pham sé gidm xudng. San phém sé ngimg gidm xudng khi né quay tré Jai mie thang bang cia né tai diém J khi tai dé J" = 0. Cai gi xay dén néu téng san phd 6 dudi mie thang bang cia sin phém ? Chiing ta hay xem san pham ¢ mnie 800 ty dla. Tai mute nay cua san pham, téng cau nam tai diém 71a 900 ty dala, eao hon 100 ty dola so voi sdn pham (diém H tren duamg 45°), Tai mic nay ede hang ban 100 ty déla hang héa nhiéu hon 1a no aa san xuat ra, do vay tén kho giam xuéng didi mic mong mudn, Dau tu am vi khong ¢6 ké hoach, khong due ké hoach (7" = 100 ty déla} sé lam cho ede hang tang san xuat cia minh nham tang tén kho dén mite mong mudn, Két qua 1a, san pham tang lén dén mic thang bing, duoe chi ra bang mui tén trong hinh 24.2. Khi ma san pham van cén thap hon mic thang bang, thi dau tw heu dong khéng 6 ké hoach van la 4m, cac hang sé tiép tuc tang san xual, va san phdm sé tiép tue tang len. Ching ta lai thay xu huéng cho nén kinh té phai gidi quyét tai diém d, tai do tang cau bang san phdm (Y = ¥*) va dau tu hm dong khéng co ké hoach la bang khong {7" = 0). S6 nhan chi tiéu Bay gid khi chung ta da hiéu rang tong san pham thang bang 1a do vi tri eda ham s6 téng edu xae dinh, thi chung ta ¢6 thé xem xét ede nhan té khde nhau lam di chuyén ham sé d6 nhu thé nao va do d6 lam thay déi téng san phdm. Ban sé phat hién ra rang ; (1) mét su tang én trong chi tiéu dau tu co ké hoach hoac (2) mot sy tang lén trong chi tidu tidu dong ty dinh lam di chuyén ham 36 téng cdo va din dén mot sy tang Jén trong téng sin pham. San phdm dap lai m@t sy thay déi trong chi tiéu ddu tucé hé hoach. Gia dinh rang mét sé dong co dign mai duge phat minh lam cho moi may méc cua nha may tang hiéu qua gap 3 JAn. Boi vi eac hang kinh doanh bat thinh Tinh lac CHUONG 24 - KHUON MAU HOG THUYET KEYNES... 68a quan hon vé doanh Igi trong vide ddu tw vao cdc may moi sit dung dong co mei nay, nén chi tiéu dau turcé ké hoach tang lén 100 ty dola tar mute dau tien 7, = 300 ty dla lén I, = 400 ty dola. Vay vige nay cé anh hudng gi dén san phém ? Nhung anh hudéng ciia vide tang lén nay trong chi tigu ddu tur c6 ké hoach duge phan tich trong Hinh 24.3, su dung dé thi chéo cia Keynes, Ban dau, khi chi tiéu dau tu co ké hoach (1,) 14 300 ty déla, thi ham s6 téng edu laY,““ va thang bing xay ra tai diém J. Tai do san phdm 1a 1.000 ty déla. Sé tang lén 100 t} déla trong chi tiéu dau tu cé k& hoach cong thém truc tigp vao téng edu va di chuyén ham sé téng cdu sang Y,“!, Téng cau bay gid bang san phém tai diém cat nhau celia Y,* voi duong 45°, ¥ = ¥™' (diém 2). YoY" yd. Coty 4000054 Ting obi, Wes C4Ls 5004357 (208 400 600 808 076 "e06 Tig Sin phn, y Hinh 24.3, Dap lai cia tng sda phn voi thay déi trong dau ar SO 160 tH ola tang Jen trong chi feu dou we 6s kf hoch tir A, = 200 di chuyén ham so tag edu 2 len ¥, va sin phdm thing bing ng tv Y, = ké heych. nf = 400, ‘Thang bing chuyén tie did 1 do’ diém 2 OOU sang, Y, = b200. La két qua cuia vigc tang400 ty dola trong chi tigu ddu tu co ké hoach, san pham thang bing tang 200 ty déla len thanh 1.200 tj dala (¥,). Voi mdi dola tang len trong chi tiéu dau tue6 ké hoach, thi téng sdn pham tang hai ldn. Ty le giuta sy thay déi trong téng sn pham voi sy thay déi trong chi tiu dau tu e6 ké hoach (A¥/AJ) goi la sé nhan chi tigu. (Sé nhan nay khong duge nham lan voi sé nhan cung tién té da dupe trinh bay trong Chuong 15, n6 do lueng ty 1g thay déi trong cung tién té tir mot thay déi trong co so tién té). Trong Hinh 24.3 sé nhan chi tiéu 1a 2, 690 PHAN Vil- LY THUYET TIEN TE Tai sao mét su thay déi trong chi tigu d4u tu cé ké hoach dan dén mot su thay 46) tham chi lon hen trong téng san phdém lam cho sé nhan chi tiéu 1a 1én hon 1? $6 nhan chi tigu 1a lén hon 1 bédi vi mot sy thay déi trong chi tiéu dau tu cé ké hoach, ma didu nay lam tang san phdm, eting din dén mot sy tang lén bé sung trong chi tidu tiéu dung (mpc x AY). Viée tang lén trong chi tiéu tiéu dung dén lugt minh lai Jam tang téng cdu va san phdm hon mia, dua dén mot sy thay déi g4p b9i lan eda san phdm tu mot siz thay déi da cho trong chi tiéu dau tu cé ké hoach. Két luan nay cé thé duge rut ra thee cach Gai sé bang cach gidi tri'gia chua biét cua Y theo cdc 86 hang a, mpe vaZ dua dén két qua la. i Y=(a+)) x —— (24.4) T-mpe Boi vi duge nan v6i sé hang (1/(1-mpc), nén phuong trinh nay n6i cho ta biét rang 1 déla thay 463 trong / dua dén 1 déla (1 - mpc) thay ddi trong téng san phdm ; nhu vay 1(1- mpc) lasé nhan chi tiéu. Khi mpe = 6,5, thi sy thay déi trong san phdm ddi vi 1 déla thay déi trong Z 1a 2 déla | = (2 - 0,5) ; néu mpe = 0,8, thi thay déi trong san phdm déi voi 1d6la thay déi trong J 1a 5 déla. Khuynh huéng tiéu dung can bién cang lén thi sé nhan chi tiéu cang cao. Dap lai nhung thay dét trong chi tidu ty dink. Béi via cing duge nhan véi sé hang 1/1 - mpc) trong phuong trinh (24.4), nén 1 dola thay déi trong chi tiéu tiéu dung ty dinh (a), cung thay déi tdug san ham bang V/(1 - mpc), con si cia sé nhan chi tiéu. Do dé, chung ta thay rang so nhan chi tiéu cting 4p dung rat tdt cho nhung thay déi trong chi tigu tiéu dung ty dinh. Thue té 1a phuong trinh (24.4) eé thé duge viét nhu sau Y=A x ——— (24.5) Trong dé A = chi tiéu tu dinh = a+ 7 @) Thay bam s6 tien dmg. tC = a+ mpe 3 ¥, vaorthinn 3d ting ey Y's C+ Fo cbe Ge Pace mpe x eb Trong thang bang, khi Guy siv phim ban Y= aasmpex¥ed trirs6 hang mpe x ¥ khdi hai vé citgphinmy trinh nay d¥ tha nhimg s6 hang kemthen Fer ben Ve Wl, chuimg ta 66 Yempex¥o¥xUoopey matt chia 0d bal vé cho (1 — mipey ud gid ¥ dura den phuug teinh (244) eeong bai. dng chu, CHUONG 24 - KHUGN MAU HOG THUYET KEYNES... 691 Phuong trinh duge viét.lai nay noi cho chung ta biét rang bat ky mét thay adi nao trong chi tiéu ty dinh, hoac tu sy thay déi cdaa, thay déi cuia I, hay thay déi trong ca hai, déu dua dén mot sy thay déi gap bdi trong Y. Néu ca haia vA Tgiam xudng 100 ty déla mdi loai va mpc = 0,5 thi sé nhan chi tigu 1a 2 [= 141 - 0,5)] va téng san phdm (¥) sé giam xudng 2 x 200 ty déla = 400 ty déla. Mat khde mot su tang lén trong I bang 100 t} déla ma duge ba lai bang su sut xudng 100 ty déla trong a sé dé cho chi tiéu ty dinh (A) va do 46 ¥ khong thay adi. $6 nhan chi tien U(1- mpe) do dé 6 thé duge dinh nghia mot cach chung hon la tj 16 gitta sy thay di trong téng san phdm véi su thay déi trong chi tien tu dinh (AY/AA). Mot cach kha dé di dén két Iwan nay - bat ky su thay déi nao trong chi tieu ty dinh cing sé dua dén mét sé thay déi gap-boi trong téng sin phdm - 1a thua nhaén rang su di chuyén trong ham sé téng cau trong Hinh 24.3 khong phai sinhra ty mét sy thay déi trong 7; né cing ¢6 thé sinh ra tu mét su thay déi cdaa, maa thi truc tiép lam tang chi tiéu tigu dung va do 6 lam tang tong cdu. Mét each khac thay vao d6, n6 cé thé’sinh tu mot suc tang Jén ela cd a va J. Nhing thay déi trong thai d6 cda ngudi tigu dung va cua cdc hang kinh doanh vé tuong lai, lam thay déi chi tiéu cia ho, 36 dua dén két qua nhing thay déi gAp boi trong téng san phim. Keynes tin tuéng rang nhing thay ddi trong chi tieu ty dinh chi phéi bei + nhong thay déi khong én dinh trong chi tiéu dau tu cé ké hoach, ma su chi tiéu nay bi anh huéng béi nhang lan séng xuc dong cia che nghia lac quan hay bi quan - 14 nhung nhan té ma 6ng ta coi la “tinh nang né”. Quan diém cha ong ta duoc to diém bdi su sup dé trong chi tiéu dau tu trong thoi ky Dai suy thodi, ma ching ta coi dé 1a ly do dau tian ciia viée co hep kinh té. Ching ta sé xem xét nhing hau qua cua vige tut xudng trong chi tiéu dau tu cho ung dung sau day. UNG DUNG SU SUP DO CUA CHI TIEU DAU TU VA CUOC DAI SUY THOAI Tw nam 1929 dén nam 1933, nén kinh té My trai qua mot ty 16 suy sup lon nhat chua tung thay trong chi tigu dau tu. Tinh theo déla 1982 chi tigu ddu tu da tut tu 199,2 ty déla xuéng con 22,7 ty dola - mot muc tut xudng trén 80%. Cach phan tich cua Keynes da phat trién dén day got diéu gi da xdy ra cho téng san phdm trong thai gian a6? 692 PHAN Vil ~ LY THUVET TIEN TE Hinh 24.4 chiing minh sy tut xudng 116,5 ty déla trong chi tieu dau tu c6 ké hoach da di chuyén nhu thé nao ham 6 téng cdu tu ¥\“ xudng ¥,“, chuyén nén kinh té to diém 1 sang diém 2. Téng san ph&m do vay da tut nghiem trong; GNP thyc té 44 tut xudng 211,1 ty dala (mgt boi sé ela 116,5 ty déla tut xudng trong chi tiou 4du tu), tur 709,6 ty xudng 498,5 ty déla (dla nam 1982), Béi vi nén kinh 16 dang 6 tinh trang céng an viée lam day du nam 1929, sy sut xudng trong sin phém dua dén két qua that nghiep hang loat, véi trén 25% suc lao déng khong duge st dung nam 1933. Sau khi ching kién Jong osu, "| 6 129 sho] payer nhung su kien trong cudc , Dai suy thoai, Keynes git yar quan diém rang mot nén “ cd te ; kinh té sé tiép tue chi pd P ju dung nhung bién dong Jén cia san phdm do tinh rat dé bién dgng cua chi ' tieu ty dinh. Dac biét 1a | chi tiéu déu tu cd ko IL hoach. Ong ta dac biat le \ lng vé su suit manh eda 4955 7055 Ting sdnphimn ¥ sai . Yo ORS thle, 1982) chitiéu tu dinh, diéu nay - Sa khong tranh khéi dua OY ZIT - dén nhiing sy sut xudng Hinh 244, pip wi ola tang sin phim déi vei sy —manh trong san phadm va sup dé cia chi titu déo tr 1929 ~ 1933, Sy wt xudng dua dén mot su thang 116.5 tf ddla cia chi Hau dau w os KE Aoach tr 1929 | - 5 dfn’ 1933 di chayén nam sO ting clu Yo xudng Y4 va bang vol mot tinh trang gay nén sy di chuyén nan kink (6 tir didm L sing diém that nghiép cao. Néu chi 2, tai dS sin phdm gidm xudng 2114 ty déla. tidu te dink tut xutng nghiém trong, nhut da xay ra trong thoi ky Dai suy thoai, thi m6t nén kinh té c6 thé duge phue héi nhu thé nao len nhiing mic cao hon cua san phdm va nhing mite that nghiép hop ly ? Khéng phai bang vic tang chi tidu ty dinh, béi vi vién canh kinh doanh thé tham dén nhu vay. Cau trd lai cla Keynes cho van dé nay doi di phai nhin vao vai tré cia chinh phu trong vie xac dinh téng san phdm Als -1165 “ Vai tra cia chinh phd Keynes han thay rang chi tiéu cia chinh phi va thué eting c6 thé anh hudng CHUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES 693 dén vj tri cia ham sé téng cdu va do dé duge sit dung dé khoi phye nén kinh té Tén c6 céng an vige lam day du. Nhu duge chi ra trong phuong trinh 4 = C+] + G@ + NX, chi tiéu cia chinh phi (@) céng true tiép vao téng edu. Tyy nhién, thu khéng anh huéng true tiép dén téng edu nhu chi tiéu cia chinh phi da anh huéng dén. Thay vao dé, thué lam gidm s6 thu nhap ma nhing ngwdi tiéu ding 6 thé ding dé chi tiéu va anh hung dén tong cu bang cach anh hudng dén chi tiéu tiéu dung ; nghia la khi co thud, thi thu nhap sn sang dé sit dung (DD) khdng thé bang téng san pham ; no bang téng san phdm (Y) trix di thud (7), DI = Y- T. Ham sé tiéu dung C = a + mpe x Df c6 thé duge viét lai nhw sau, C=a+mpex(¥-T)=a+mpex¥-mpexT (24.6) Ham sé tiéu dung nay trong giéng nhu ham sé duge st dung ma khéng cé thué (C =a + mpc x Y), nhung né co thém mt sé hang bé sung (-mpe x T) 6 vé phai. $6 hang chi ra rang néu thué tang 100 déla, thi chi tigu tiéu dung giam xuéng bing mpc lan sé dé ; néu mpc = 0,5 thi chi tien tiéu dung giam 50 dola. Diéu nay xy ra vi nhimg nguéi tidu dang coi 100 déla thué nhu la tuong duong voi viée giam di 100 déla thu nhap réi gidm chi tigu etia ho bang khuynh huéng ean bién dé tiéu ding nhan cho sd do. Dé biét vide dua chi ti¢u cia chinh phi va thud thém vao sé lam thay ddi sy phan tich etia ching ta nhu thé nao, trudge hét chung ta hay quan sat xen anh hwong cia mGt viée chi tiéu tich cue cuia chinh phi anh hudng dén tong san ph4m nhu thé nao trong dé hinh chéo eda Keynes 6 Hinh 24.5, Chung ta gia dinh ring khi khong cé chi tiéu ctia chinh phi va thué, thi nén kinh ¢@ nam tai diém 1, tai do ham sé téng edu, ¥," = C +1 = 500+ 0,5¥ vurgt qua duong 45°, Y= ¥\“. Tai day, san pham thang bang la 6 mic 1.000 t) dota. Tuy nhién, gid dinh rang nén kinh té dat dén mie cong an vide lam @Ay du tai mic téng san phém 1,800 ty déla. Chi tigu eda chinh pli 6 thé duge st dung nhu thé nao aé khoi phue nén kinh té dém mute céng an viéc lam day dui voi téng sin phdm £.800 ty déla ? Néu chi tiéu cia chinh phd duge dn dinh la 400 ty déla, thi ham so téng edu di chuyén tr Y,7 = C +14 G= 900 + 0,5¥, Nén kinh té chuyén téi diémn 2 va téng san phdm tang 800 t$ adla len dén 1.800 ty dola, Hinh 24.5 chi ra rang téng san phém la tich ewe so véi chi tigu cia chinh phi va rhng thay ddi trong chi tiéu eda chinh phi dua dén m$t sy thay déi gap b6) trong téng san pham, bang sé nhan chi tiéu, 2= VU(2- mpe) = V1 - 0,5). Do a6, nhung sy tut xuong trong chi tiéu dau tu cé ké hoach ma gay ra that nghiép cao (nhu da xay ta trong thoi ky Dai suy thoai) cé thé duoc bi lai bang viée tang chi tiéu eda chinh phu. 694 PHAN VII - LY THUYET TIEN TE Cai gi xy ra néu chinh phu quyét dinh rang chinh phu cn phai thu 400 ty dola thud dé can bing ngan sdch ? Truc khi thué duge tang-lén, thi nén kinh té thang bing tai cing didm 2 trong Hinh 24.5. Cuge ban lugn cia ching ta vé ham s6 tiéu dung (ma hu y dén thué) chi ra rang thué (7) lam gidm chi tiéu tiéu dung bang mpc x T, do bay gid thu nhap san sang dé chi tidu bit di mot khoang T Gola. Trong vi dy cua chung ta mpc = 0,5, vay chi tiéu tiéu ding va ham sé téng efiu di chuyén xuéng 200 ty déla ( = 0,5 x 400) & mute thang bang m6 tai diém 3, muge san phdm da gidm sé d6 xuéng hai lan (sO nhan chi tiéu) cdn 1.400 ty déla. Mac du ban 6 thé thay rang téng san phdm Ia tiéu cyc so véi mite cia thu, nhung diéu quan trong 1a phai tha nhan sy thay déi trong téng san phdm tt 400 ty déla tang trong thud (AY = -400 ty déla) 1a (t hon sy thay éi trong téng san phdm tit 400 ty déla tang trong chi tiéu cia chinh phu (AY = 800 ty déla). Néu ca thué va chi tiéu cia chinh phi cing tang 1én nhu nhau 400 ty dola, nhu G4 xay ra di tx diém 1 dén diém 3 tren Hinh 24.5, thi téng san phdm sé tang. Khuén mau cua Keynes chi ra rang chinh phi cé thé déng m6¢t vai tro quan trong trong viée xde dinh téng san phdm bang each thay déi mie chi tiu cla chinh phi hode-thué, Néu nén kinh té di vao tiéu diéu sau sActrong dé san phaém tyt xudng rat manh va that nghiép Jeo thang, viée phan tich ma chung ta vita vs yd Fongese Yrs CoE +5 = 9000050 1800, Gt Crib 2006057 1600 © Wit C+ Bs 5007 OY ~mpex Ts ~200 l It t 1 1 fl i 1 ‘ ' 200 400 500 B00 TODD 1200 THOT i6G2 1500 Tong sén phim Y 5 Ye % Hinh 24.5. Dap ti ng sin phém d0i vei chi lige cde chink phd va thug. Khi Khong cé chi tidy cia chink phd va thug. thi ham so séng cdo Ta ¥“ va sin phdm thang bang la ¥, = 1000. Vii chi tieu cia chink phd 14 400 ty dole, ham s6 tng edu di chuyén ‘sang Ys* va téng sin phim tang Wn R00 ty dola dtm ¥, = 1.800 vy bla, Thué 400 tf dola giim chi eu tidy dang va ham s6 tng edu 200 ty dolar ¥, sang YM, va tug sin phém giim 400 ty dola dén ¥, = 1400 tf dota, CHUONG 24 - KHUON MAU HOC THUYET KEYNES... 695 See mdi phat trién cung cap mét sy mé td dé phuc héi suc khde nén kinh té. Chinh phii cé thé tang téng san phdm bang viee tang chi tiéu cua chinh phi, hoae c6 thé ha thap thud va lam dao nguge qua trinh duge mé ta trong Hinh 24.5 (tue 1a cat thué lam cho thu nhap st: dung duge nhiéu hon cho viée chi tigu tai bat ev muc nao eda sin phém, di chuyén ham sé téng cdu va lam cho mic thang bing cia san phém tang lén. Vai tré cia buén ban quée té Budn ban quéc té cung dong mot vai tro trong viée xée dinh téng san pham béi vi xuat khdu rong (xuét trirnh4p) la mot bo phan cau thanh cua téng cau. Dé phan tich anh huvéng eda xudt khdu rong trong dé hinh chéo cua Keynes Hinh 24.6, gid dinh rang ban d4u xuat khdu rong 14 bang khong (NX, = 0) do vay nén kinh té ¢ tai diém 1, tai dé ham sé tong cdu ¥"sC+l+G+NxX, 00 + 0,5 Y, vugt duéng 45°, Y = Y,". San phdm thang bang lai ¢ mirc 1.000 ty déla. . Y= yor Bing cou, We C++ 6 = Ws 600+05Y 200] Yote Cole G eax, = 500 +057 N 200 400 600 800 Ta06 1200 . % Ye, Tig sdeyphtin ¥ Alinh 24.6 Dip lai sd phim dit vei mgt sy diay dai troag xutt kbdo rong, Vigo ting 100 1 dita tong xuit khidu mong ti NX, = 0 fen NX, = 100 di chuyén ham so tGng edu tir ¥,~ den ¥\". Mie ining bing la didm 1 dén didm 2 va san phdm thing bing te ¥, = (000 len ¥, = 1200. Bay gid ngudi ngoai quéc bong nhién bi théi thc mua nhiéu. hang My lam cho xuat khdu réng tang len 100ty dola (NX, = 100). Viéc tang 100 t¥ dala trong xuat khdu rang cong tre tiép vao téng cau va di chuyén ham so tong cau lén ¥,4" = C +1+ G+ NX, = 600 + 0,5Y. Nén kinh té chuyén sang didn 2 va téng sin pha tang 200 ty déla thanh 1.200 ty dola (¥,). Hinh 24,6 chi ra rang nh ching ta 698 PHAN vil - LY THUYET TIEN TE phat hién déi voi chi tieu dau tu e6 ké hogch va chi tiéu cia chinh phi, mgt sy tang trong xudt khdu rong dua dén mot su tang gap bi trong téng sin pham, bang s6 nhan chi titu, 2 = (1 - mpe) = 1/1 - 0,5). Do dé, nhiing thay déi trong xudt kh4u yong cé thé 1a mét nbn t6 quan trong khac anh huéng dén sy bién dong trong téng san phadm. Tom tit nhimg yéu td quyét dinh cda téng sin phdim Sy phan tich eva chung ta vé khuén m4u eda Keynes dén day da xde dinh 5 yu t6 dy dinh (yéu té age 14p voi thu nhgp) 1am di chuyén ham so téng edu va do d6 mute téng san phdm : 1. Nhing thay aéi trong chi tiéu tidu ding ty dinh fa). 2. Nhung thay déi trong chi tiéu' dau tu ¢6 ké hoach (2) 8. Nhwng thay déi trong chi tiéu cia chinh phu (G) 4, Nhing thay déi trong thud (7) 5, Nhizng thay adi trong xuat khdu rong (N) Nhong anh hudng cua nhiing thay d6i ctia tung cai trong cae bién s6 dé adi véi téng sin phdm duge tom tat trong Bang 24.2. Nhong thay déi trong chi tiéu titu dung ty dinh (a) M6t su tang lén trong chi tiéu tiéu dung ty¢dinh, a (ching ta hay cho rang béi vi nhitng ngu@i tiéu ding tré thanh lac quan hon vé nén kinh té khi thj trudng chitng khodn phén vinh), truc tiép lam tang chi tiéu tiéu dung va di chuyén ham 36 téng cdu lén, két qua 1a indt su tang 1én trong tong san phim. M$t sy gidm xudng cia a kim cho chi titu tiu ding gidm xudng, cudi cing dua dén vide giam xudng ca téng sin phdm. Do do, téng san pham lien he duong véi chi tieu tiéu dang tg dinh, a. Bang 24,2 Tom tit : Sy dip ti cia tng sin phim ddi wii whiny thay doi to dpuh tung a i, G, T va NX. ‘Thay déi trong bién sé Su dap lai cia tng ‘san phdm at yt it yt Gt yt rt yt ?y NXT yt Ghi chat > Chi wang len CP) wong biéa sv ghur da chi ray nhimg nh buvng cca tye xudng unig cic bién 36 doi Wa tng sin phim 2 la ed doi nguy bi via ohOmg vido diye eb! ra omng op thi hai CHUONG 24 - KRUON MAU HOC THUYET KEYNES... 697 ee Oe Nhitng thay déi trong chi tidu dau tu cé ké hogch (D. Mét sy tang lén trong chi tiéu dau tw cé ké hoach cong truc tiép vao téng cdu, nhu vay lam tang ham sé téng cdu va téng san phdm. Mét su gidm xudng trong chi tidu ddu tu giam téng céu va lam cho tong san phdm giam xudéng. Do dé, téng san phaém lin h@ thudn voi chi tidu ddu hi cd ké hogeh, I. Nhung thay déi trong chi tiéu cia chinh phi (G). Mot sy tang lén trong chi tiéu cla chinh phd cing cong thém vao téng cAu va lam tang ham sé téng edu, va téng san pham tang lén, Mot sy gidm xudng truce tiép lam gidm téng cau. Ha thap ham sé téng cdu va lam cho téng san phdm tut xudng. Do dé téng sdn phd lién hé thudn voi chi tiéu cita chinh phu, G. Nhung thay déi trong thué (T). Mot su tang lén trong thué khéng anh huéng true tiép dén téng edu, nhung thay vao do lai ha thap sé thu nhap sin sang dé chi tiéu, lam gidm chi tiéa tiéu dung. Viéc tut xudng cua chi tiéu tiéu ding do 46 dua dén mot sy tut xudng cua ham sé téng cdu, két qua la mot su tut xudng trong téng san phdm. Mat khdc, viée ha thap thaé lam cho cé thu nhap nhiéu hon sn sang dé chi tiéu, lam tang chi tiéu tiéu dung, va dua dén téng san phdm cao hon. Do d6, téng sdn phim lién he nghich vdi mic thué, T. Nhung thay d6i trong xudt khdu rong (NX). Mot su tang len trong xuat khdu réng céng truc tiép vao téng cfu va lam tang ham sé téng cdu, tang téng san phdm len, Mét sy tut xudng truc tiép lam téng cdu gidm, ha thap hain s6 téng cdu va lam cho téng san phém tut xudng. Do do, téng sin phdin lien hé thudn v6i cudt khdu rong, NX. S6 nhan chi tiéu va quy mé cde anh hudng cia nam nhan ié. Ham so téng cdu trong dé hinh chéo eda Keynes di chuyén theo chiéu thang duing bang toan b6 sé long thay déi trong a, I, G hode NX, dua dén két qua la mot anh huéng gap boi déi véi téng san phdin thong qua anh huéng cia sé nhan chi tiéu, béi vi chi tiéu tiéu ding chi thay déi bing mpc nhan véi su thay 46i trong thué (mpe x AT), su thay déi nay trong truong hgp mpc = 0,5 cé nghia la téng cdu di chuyén thang ditng chi bang mét. mia cia sy thay déi trong thué. Néu cé mét sy thay déi trong mot cua nhiing nhan t6 ty dinh dé ma duge ba Jai bang mét sy thay d6i trong mét nhan t§ khac (chang han, J tang lén 100 ty ddla, nhung a, G hoac NX lai giain di 100 ty déla, hoae T tang 200 ty déla khi mpc = 0,5), nhu vay ham sé téng cau sé gid nguyén 6 cing vi tri va téng san phdm sé 20-TTNH 698 PHAN vil - LY THUVET TIEN TE khong thay di Huvng din nghién cu Dé kiém tra su hiéu biét cua ban vé su phan tich eda Keynes vé su téng san pha thay déi nhw thé nao dé dap lai nhing thay déi trong cdc yu té da duge mo td, hay xem thit ban cé thé sit dung dé huh chéo cua Keynes dé minh hga cai gi xay ra cho téng san phém khi mdi mgt bidn sO gidm xudng, cht khong phai la tang lan. Cong vay, dam bao lam cdc bai tap ¢ cudi chung, yéu cdu ban dy dodn cai gi sé xdy ra cho téng san phdin khi it vai bign sé kinh té nao dé thay déi. MO HINH SLM Cho dén day nhang phan tich cia ching ta da loai tre chinh sdch tién té. Bay gid th) chiing ta dua tién té va lai sugt vao trong khuén mau cua Keynes dé phat trién mé hinh [SLM rac réi hon viéc tong san phaém duge xde dinh nhy thé nao, (4) Nhong ket qua dé 06 thé dine nit ra bing did si nbursuu : Uaay thd troog hint sO tide dang ¢6 hu ¥ dn thud (Phuong winh 24.6) vac trong ham so Wag edu ("hwung wiuh 24.1) chung ta cd =. wpe nT + pe x ¥+ i+ G+ NX Neu chting ta gid dinh efing thug (7) khong figs quan dda thu ab§p, ching ta 66 48 xde dink chitisu ty dinh teong ham s6 ing chu lu: Asa-mpex T+ Ie G+ NX va phuomg inh chi 80 ed thé dirye vict Ia = ye “Trong thang hang, tng chu hing (ey sin phim. Ue S A+ mpeXY £6 thé duge giii chu ¥. Phung tinh 66 direc 1a: a mpex¥ ¥ 1 mpe fing 14 phoong tinh nbu phung tein dd High kSt chi tity urdjah ¥di ng sin pho wrong bai (Phung tein 24.5) ning bay giotunt y dh HG phan cae Hiab bd sang ee chi tieu ty dinh wong A. Chung ta tbsy ring bat Ky de sy ting lea no trong chi titu ty dah déu diin den mot sy ing gt bSi tong sin phim, Nhu vy bat kj mot bo phan cau thanth nap cla chi Lida Wyrdjnt mh dha va0.A vei oxM diitduerng to, & G va NX) sé cb moi Tite he arn v6i sin phim. Sy phan tich dai s6 nay cong ehi chy ching ta ring BM ky vurtdng Nao teung MOE} phan chu than cfia A ma dunge a lai bang mot su chuydtn dong cia abo pha cau thigh khic eta A, mi dd cho khOme tay 446i, thi cng s8 d8 cho sin phiion khong thay dBi, CHUONG 24 - KHUGN MAU HOC THUYET KEYNES... 699 trong do chinh sdeh tién tg dong mot vai tro quan trong. Tai sao phai cé mot mo hinh phic tap kh4e ? Mé hinh ISLA Ta uyén chuyén va cho phép chiing ta hiéu duge hign tugng kinh té ma khéng thé phan tich vei dé hinh chéo den gidn hon eda Keynes da dung truée day. Voi mé hinh [SLM ban sé hiéu chinh sach tién ta anh hwéng dén hoat dong kinh té nhu thé nao va cing tae dong voi chinh sach {thay déi trong chi tiéu cda chinh phi va thué) dé tao nén mét mute nhat dinh cua téng san phdm ; mic Jai suat bi anh hudéng nhu thé nao cia nhung thay déi trong chi tiéu dau tu cing nhu trong chinh sach tién té va chinh sach thué ; chi dao chinh séch tién t¢ nhu thé nao ; va cudi clung, né gay nén duong cong tong c4u nhu thé nao, mét van dé cot 161 thiét yéu cho tong cung va viéc phan tich cdu dang trong Chuong 26 va nhung chueng sau. Caing nhu mé hinh cia Keynes ma chung ta da don gidn hoa, mé hinh ISLM day du cia Keynes xem xét mét sy thang bang ma trong do téng san phém tao ra tong cdu ngang bang, va vi no gid dinh mét muc gia ca cd dinh, cho nén lugng danh nghia va thie té la nhu nhau. Buée thu nhat dé thiét ké mé hinh ISLM 14 xem xét anh huéng cua lai suat 461 vei chi tiéw dau ta cd ké hoach va do d6 doi voi téng cau. Tiép dén, chiing ta st dung dé hinh chéo eda Keynes da hoc true day dé xem lai sudt Anh huéng nhu thé nao muic thang bang cua téng san phdm. M@i quan hé thu duge givta téng san phdm thang bang va lai sudt duge goi Ja duéng JS. Cling giéng nhu duéng cdu mot minh né khéng cho ching ta biét duge lugng hang héa duge ban trén thi trudng, duong cong JS ty than no khong thé ni cho chiing ta biét mie téng san phdm sé Ja mute nao béi vi van chua ré lai suat la & mute nao. Chung ta edn phai cé m6t méi quan hé khac nwa, goi la dudéng LM, dung cong nay mé ta su két hop gitta 1ai suat voi téng san phdm ma vi thé lugng cdu tién té bang lugng cung tién té. Khi dudng cong IS va LM duge két hop voi nhau trong cting mot dé hinh, thi diém cét nhau eda hai duéng cong dé xac dinh mic thang bang cia téng san phdm clang nhu cua lai sudt. Cudi cung, chung ta sé cé duge mot su phan tich day du hon cua viée xac dinh tong san pham trong dé chinh sach tién t¢ dong mot vai tro quan trong, Thang bing trén thi truéng hang hoéa : Duong 1S Trong viée phan tich cia Keynes, cach thu nhat ina lai suat anh hudng dén mute téng san phdm 1a thang qua anh hudng cua lai sudt dén chi tiéu ddu tues ké hoach va xudt khau rong. Sau khi gidi thich tai sao lai suat Anh huéng dén chi tiéu dau tu 6 ké hoach va xuat khdu rong, chung ta sé sit dung cae dé hinh chéo

You might also like