Professional Documents
Culture Documents
Kinh Tế Lương Căn Bản
Kinh Tế Lương Căn Bản
Chng 3
M Hnh
Hi Quy Tuyn Tnh n
chng 1 pht biu rng bc u tin trong phn tch kinh t lng l vic thit lp
m hnh m t c hnh vi ca cc i lng kinh t. Tip theo nh phn tch kinh
t/ kinh doanh s thu thp nhng d liu thch hp v c lc m hnh nhm h tr cho
vic ra quyt nh. Trong chng ny s gii thiu m hnh n gin nht v pht trin
cc phng php c lng, phng php kim nh gi thuyt v phng php d bo.
M hnh ny cp n bin c lp (Y) v mt bin ph thuc (X). chnh l m hnh
hi quy tuyn tnh n. Mc d y l mt m hnh n gin, v v th phi thc t, nhng
vic hiu bit nhng vn c bn trong m hnh ny l nn tng cho vic tm hiu
nhng m hnh phc tp hn. Thc t, m hnh hi quy n tuyn tnh c th gii thch
cho nhiu phng php kinh t lng. Trong chng ny ch a ra nhng kt lun cn
bn v m hnh hi quy tuyn tnh n bin. Cn nhng phn khc v phn tnh ton s
c gii thiu phn ph lc. V vy, i vi ngi c c nhng kin thc cn bn v
ton hc, nu thch, c th c phn ph lc hiu r hn v nhng kt qu l thuyt.
3.1 M Hnh C Bn
Chng 1 trnh by v d v m hnh hi quy n cp n mi lin h gia gi ca
mt ngi nh v din tch s dng (xem Hnh 1.2). Chn trc mt s loi din tch, v
sau lit k s lng nh c trong tng th tng ng vi tng din tch chn. Sau
tnh gi bn trung bnh ca mi loi nh v v th (quy c cc im c biu th
l X). Gi thuyt c bn trong m hnh hi quy tuyn tnh n l cc tr trung bnh ny s
nm trn mt ng thng (biu th bng + SQFT), y l hm hi quy ca tng th
v l trung bnh c iu kin (k vng) ca GI theo SQFT cho trc. Cng thc tng
qut ca m hnh hi quy tuyn tnh n da trn Gi thit 3.1 s l
GI THIT 3.1 (Tnh Tuyn Tnh ca M Hnh)
Y t = + Xt + u t
(3.1)
chiu cao ca ngi cha v quan st thc nghim cho thy c mt xu hng gia chiu
cao trung bnh ca nam vi chiu cao ca nhng ngi cha ca h hi quy (hoc di
chuyn) cho chiu cao trung bnh ca ton b tng th. + Xb gi l phn xc nh ca
m hnh v l trung bnh c iu kin ca Y theo X, l E(YtXt) = + Xt. Thut
ng tuyn tnh dng ch rng bn cht ca cc thng s ca tng th v l tuyn
tnh (bc nht) ch khng phi l Xt tuyn tnh. Do , m hnh Y t = + X t2 + u t vn
c gi l hi quy quyn tnh n mc du c X bnh phng. Sau y l v d v
phng trnh hi quy phi tuyn tnh Yt = + X + ut. Trong cun sch ny s khng
cp n m hnh hi quy phi tuyn tnh m ch tp trung vo nhng m hnh c tham s
c tnh tuyn tnh m thi. Nhng m hnh tuyn tnh ny c th bao gm cc s hng phi
tuyn tnh i vi bin gii thch (Chng 6). nghin cu su hn v m hnh hi quy
phi tuyn tnh, c th tham kho cc ti liu: Greene (1997), Davidson v MacKinnon
(1993), v Griffths, Hill, v Judg (1993).
S hng sai s ut (hay cn gi l s hng ngu nhin) l thnh phn ngu nhin khng
quan st c v l sai bit gia Yt v phn xc nh + Xt. Sau y mt t hp ca bn
nguyn nhn nh hng khc nhau:
1. Bin b st. Gi s m hnh thc s l Yt = + Xt + Zt +vt trong , Zt l mt bin
gii thch khc v vt l s hng sai s thc s, nhng nu ta s dng m hnh l Y =
+ Xt +ut th ut = Zt +vt. V th, ut bao hm c nh hng ca bin Z b b st. Trong
v d v a c phn trc, nu m hnh thc s bao gm c nh hng ca phng
ng v phng tm v chng ta b qua hai nh hng ny m ch xt n din tch
s dng th s hng u s bao hm c nh hng ca phng ng v phng tm ln gi
bn nh.
2. Phi tuyn tnh. ut c th bao gm nh hng phi tuyn tnh trong mi quan h gia Y
2
v X. V th, nu m hnh thc s l Yt = + X t + X t + ut , nhng li c gi nh
bng phng trnh Y = + Xt +ut , th nh hng ca X t2 s c bao hm trong ut.
3. Sai s o lng. Sai s trong vic o lng X v Y c th c th hin qua u. V d,
gi s Yt gi tr ca vic xy dng mi v ta mun c lng hm Yt = + rt +vt
trong rt l li sut n vay v vt l sai s tht s ( n gin, nh hng ca thu
nhp v cc bin khc ln u t u c loi b). Tuy nhin khi thc hin c
lng, chng ta li s dng m hnh Yt = + Xt +ut trong Xt = rt +Zt l li sut
cn bn. Nh vy th li sut c o lng trong sai s Zt thay rt = Xt Zt vo phng
trnh ban u, ta s c
Yt = +(Xt Zt) +vt = + Xt Zt + vt = + Xt + ut
Cn lun lu rng tnh ngu nhin ca s hng ut bao gm sai s khi o lng li
sut n vay mt cch chnh xc.
4. Nhng nh hng khng th d bo. D l mt m hnh kinh t lng tt cng c th
chu nhng nh hng ngu nhin khng th d bo c. Nhng nh hng ny s
lun c th hin qua s hng sai s ut.
Nh cp ban u, vic thc hin iu tra ton b tng th xc nh hm hi
quy ca tng th l khng thc t. V vy, trong thc t, ngi phn tch thng chn
mt mu bao gm cc cn nh mt cch ngu nhin v o lng cc c tnh ca mu
ny thit lp hm hi quy cho mu. Bng 3.1 trnh by d liu ca mt mu gm 14
Ramu Ramanathan
1
2
n v tnh: 1.000 la
Phng php tnh gi trung bnh c lng s c trnh by Phn 3.2
Ramu Ramanathan
600
(X
, Yt )
500
+ X
ut
400
300
200
100
0 1000
+ X t
1400
1800
2200
2600
Xt
3000
( X t , Yt )
u t
Yt = + X t
+ X t = E (Yt | X t )
u t 1v c
Sp xp li cc s hng trn, ta c
Ramu Ramanathan
Y t = + X t + u t
(3.3)
u t l k hiu ch
BI TP 3.1
Xem xt cc phng trnh sau y:
a. Yt = + X + u t
b. Yt = + X + u t
c. Y = + X + u
t
d. Yt = + X
e. Yt = + X + u t
f. Y = + X + u
t
Gii thch k ti sao phng trnh (a) v (b) ng, nhng (c), (d), (e) v (f) sai. Hnh
3.2 rt c ch trong vic tr li cu hi ny.
3.2 c lng m hnh c bn bng phng php bnh phng ti thiu thng thng
Trong phn trc, nu r m hnh hi quy tuyn tnh c bn v phn bit gia hi quy
ca tng th v hi quy ca mu. Mc tiu tip theo s l s dng cc d liu X v Y v
tm kim c lng tt nht ca hai tham s ca tng th l v . Trong kinh t
lng, th tc c lng c dng ph bin nht l phng php bnh phng ti
thiu. Phng php ny thng c gi l bnh phng ti thiu thng thng,
phn bit vi nhng phng php bnh phng ti thiu khc s c tho lun trong cc
chng sau. K hiu c lng ca v l
t =n
t =1
t =1
ESS ( , ) = u t2 = (Yt X t ) 2
Ramu Ramanathan
cch bnh phng c o lng t ng hi quy. S dng khong cch o lng ny,
c th ni rng phng php OLS l tm ng thng gn nht vi d liu trn th.
Trc quan hn, gi s ta chn mt tp hp nhng gi tr v , l mt ng
thng X . C th tnh c lch ca Yt t ng thng c chn theo phn d
c lng u = Y X . Sau bnh phng gi tr ny v cng tt c cc gi tr
t
bnh phng ca ton b mu quan st. Tng cc phn d bnh phng ca cc tr quan
2
st [c xem nh tng bnh phng sai s (ESS)] do s bng ut . Tng ng vi
mt im trn ng thng s c mt mt tr tng bnh phng sai s. Phng php bnh
phng ti thiu chn nhng gi tr v sao cho ESS l nh nht.
Vic bnh phng sai s t c hai iu sau. Th nht, bnh phng gip loi b
du ca sai s v do xem sai s dng v sai s m l nh nhau. Th hai, bnh phng
to ra s bt li cho sai s ln mt cch ng k. V d, gi s phn d ca mu l 1, 2,
= 0 = (Yt X t ) = Yt ( n ) X t
( X u
) = [ X t (Yt X t )] = 0
t t
(3.4)
(3.5)
n
n
(3.6)
(3.7)
( X Y ) X
t t
X t2 = 0
hay
( X Y ) = X
t t
+ X t2
(3.8)
Ramu Ramanathan
= Y X =
1
1
Yt X t
n
n
(3.9)
Thay vo (3.8)
X Y
t t
1
1
= Yt X t ( X t ) + X t2
n
n
+ X t
X tYt =
n
n
Tm ta c
X Y
t t
2
t
( X )( Y )
t
n
( X t )2
n
S dng k hiu n gin c gii thiu Tnh cht 3.1 v 3.2, c th c din t
nh sau
S xy
=
(3.10)
S xx
trong
( X )
S xx = X
2
t
v
S xy = X t Yt
(3.11)
( X )( Y )
t
(3.12)
Ramu Ramanathan
1
( X t )2
n
(3.13)
S xy = xt yt = ( X t X )(Yt Y ) = X t Yt
1
n
[( X )( Y )]
t
(3.14)
c bng khng.
y l mt gi thit rt quan trng v lun lun phi tun theo bi v nu khng m
hnh khng th c lng c. Mt cch trc quan, nu Xt khng i, ta khng th gii
thch c ti sao Yt thay i. Hnh 3.3 minh ha gi thuyt trn bng hnh nh. Trong v
d v a c, gi s thng tin thu thp ch tp trung mt vo loi nh c din tch s dng
l 1.500 mt vung. th phn tn ca mu s c th hin nh Hnh 3.3. T th
c th thy r rng d liu ny khng y cho vic c lng ng hi quy tng th
+X.
HNH 3.3 V D v Gi Tr X Khng i
Y
1,500
V d 3.1
Theo thut ng c dng ph bin trong kinh t lng, nu ta s dng d liu trong
Bng 3.1 v thc hin hi quy Y (GI) theo s hng hng s v X (SQFT), ta c th
xc nh c mi quan h c lng (hay hm hi quy ca mu) l
BI TP 3.2
Sao chp hai ct s liu trong Bng 3.1 vo mt bng mi. Trong ct u tin ca
bng tnh sao chp cc gi tr v Yt (GI) v Xt (SQFT) trong ct th hai. S dng my
tnh v tnh thm gi tr cho hai ct khc. Bnh phng tng gi tr trong ct th hai v
in gi tr vo ct th ba (x). Nhn ln lt tng gi tr ct th nht vi gi tr
tng ng ct hai v in kt qua vo ct th t (XtYt). Tip theo, tnh tng ca tng
ct v nh gi cc tng sau y:
X
Y
= 26 .753
X t2 = 55 . 462 . 515
= 4 . 444 ,9
2
t
= 9 . 095 . 985 , 5
trnh tnh trng qu nhiu v sai s lm trn, cn s dng cng nhiu s thp phn
cng tt. Sau , tnh Sxy t Phng trnh (3.12) v Sxx t Phng trnh (3.11). Cui
cng, tnh theo (3.10) v theo (3.9) v kim tra li nhng gi tr trnh by ban
u.
3.3 Tnh cht ca cc c lng
Mc d phng php bnh phng cho ra kt qu c lng v mi quan h tuyn tnh
c th ph hp vi d liu sn c, chng ta cn tr li mt s cu hi sau. V d, c tnh
thng k ca v ? Thng s no c dng o tin cy ca v ? Bng
cch no c th s dng v kim nh gi thuyt thng k v thc hin d
bo? Sau y chng ta s i vo tho lun tng vn trn. S rt hu ch nu bn n li
Phn 2.6, phn ny a ra tm tt v nhng tnh cht cn thit ca thng s c lng.
Ramu Ramanathan
10
Tnh cht u tin cn xem xt l khng thin lch. Cn lu rng trong Phn 2.4
cc thng s c lng v ? t thn chng l bin ngu nhin v do tun theo
phn phi thng k. Nguyn nhn l v nhng ln th khc nhau ca mt cuc nghin
cu s cho cc kt qu c lng thng s khc nhau . Nu chng ta lp li nghin cu
vi s ln th ln, ta c th t c nhiu gi tr c lng. Sau chng ta c th tnh
t s s ln m nhng c lng ny ri vo mt khong gi tr xc nh. Kt qu s s
cho ra phn phi ca cc c lng ca mu. Phn phi ny c gi tr trung bnh v
phng sai. Nu trung bnh ca phn phi mu l thng s thc s (trong trng hp ny
l hoc ), th y l c lng khng thin lch. khng thin lch r rng l iu
lun c mong mun bi v, iu c ngha l, mc trung bnh, gi tr c lng s
bng vi gi tr thc t, mc d trong mt s trng hp c bit th iu ny c th khng
ng.
C th ni rng thng s c lng OLS ca v a ra trong Phn 3.2 c tnh cht
khng thin lch. Tuy nhin, chng minh iu ny, chng ta cn t ra mt s gi
thuyt b sung v Xt v ut. Cn nh rng, mc d Gi thit 3.1 c th v c gim nh
phn sau, nhng Gi thuyt 3.2 v 3.3 l lun lun cn thit v phi tun theo. Sau y l
cc gi thit b sung cn thit.
()
Ramu Ramanathan
11
CHNG MINH
()
()
( X t )(n + X t + u t )
S xy = X t ( + X t + u t )
(3.15)
( X t )2 ( X t )( ut )
= X t + X + X t ut X t
n
n
(
Xt )
( X )( u )
+ X t ut t t
= X t
n
n
2
t
= S xx + S xu
trong Sxx c cho bi Phng trnh (3.13) v
S xu = X t ut
( X )( u )
t
(3.16)
= X t u t X u t = (X t X )u t
X l trung bnh mu ca X, Xt l khng ngu nhin, X xut hin mi s hng, v k
vng ca tng cc s hng th bng tng cc gi tr k vng. Do vy,
E (S xu ) = E ( X t ut ) X E (ut ) = X t E (ut ) X E (ut ) = 0
()
BI TP 3.3
S dng Phng trnh (3.9) chng minh rng l khng thin lch. Nu r cc gi
thuyt cn thit khi chng minh.
Ramu Ramanathan
12
Mc du khng thin lch lun l mt tnh cht lun c mong mun, nhng t
bn thn khng thin lch khng lm cho thng s c lng tt, v mt c lng
khng thin lch khng ch l trng hp c bit. Hy xem xt v d sau v mt thng s
~
~
c lng khc l = (Y2 Y1)/(X2 X1). Lu rng n gin l dc ca ng
~
thng ni hai im (X1, Y1) v (X2, Y2). Rt d nhn thy rng l khng thin lch
( + X 2 + u 2 ) ( + X 1 + u1 )
Y2 Y1
u u1
=
=+ 2
X 2 X1
X 2 X1
X 2 X1
~
Nh ni trc y, cc gi tr X l khng ngu nhin v E(u2) = E(u1) = 0. Do ,
l khng thin lch. Thc ra, ta c th xy dng mt chui v hn ca cc thng s c
~
lng khng thin lch nh trn. Bi v loi b cc gi tr quan st t 3 n n, mt
cch trc quan y khng th l mt thng s c lng tt. Trong Bi tp 3.6, tt c
cc gi tr quan st c s dng th thit lp cc thng s c lng khng thin lch
khc, nhng tng t nh trn y khng phi l l thng s c lng khng thin lch
tt nht. Do , rt cn c nhng tiu chun b sung nh gi tt ca mt thng
s c lng.
Tiu chun th hai cn xem xt l tnh nht qun, y l mt tnh cht ca mu ln
c nh ngha trong Phn 2.6 (nh ngha 2.10). Gi s ta chn ngu nhin mt mu c
n phn t v i tm v . Sau chn mt mu ln hn v c lng li cc thng
s ny. Lp li qu trnh ny nhiu ln c c mt chui nhng thng s c lng.
Tnh nht qun l tnh cht i hi cc thng s c lng vn ph hp khi c mu tng
~
ln v hn. c lng c trnh by trn r rng l khng t c tnh nht qun
bi v khi c mu tng ln khng nh hng g n thng s ny. Tnh cht 3.4 pht biu
cc iu kin mt c lng c tnh nht qun.
CHNG MINH
= +
S xu / n
S xx / n
(3.17)
Theo quy lut s ln (Tnh cht 2.7a), Sxu/n ng quy vi k vng ca chnh n, l
Cov(X, u). Tng t, Sxx/n ng quy vi Var(X). Do vy dn ti iu, nu n hi t n v
Ramu Ramanathan
13
( )
14
b. T hi quy
Chnh Xc ca Cc c Lng
T l thuyt xc sut ta bit rng phng sai ca mt bin ngu nhin o lng s phn
tn xung quanh gi tr trung bnh. Phng sai cng b, mc trung bnh, tng gi tr
ring bit cng gn vi gi tr trung bnh. Tng t, khi cp n khong tin cy, ta bit
rng phng sai ca bin ngu nhin cng nh, khong tin cy ca cc tham s cng b.
Nh vy, phng sai ca mt c lng l thng s ch chnh xc ca mt c
lng. Do vic tnh ton phng sai ca v l lun cn thit.
Ramu Ramanathan
15
Var ( ) = 2&& = E =
S
xx
2
] nSX
2
Var ( ) = 2 = E ( ) =
)]
2
t
(3.18)
(3.19)
xx
X
Cov ( , ) = = E ( ) =
S xx
(3.20)
trong Sxx c nh ngha theo Phng trnh (3.11) v 2 l phng sai ca sai s. Cn
lu rng nu Sxx tng, gi tr phng sai v ng phng sai (tr tuyt i) s gim.
iu ny cho thy s bin thin X cng cao v c mu cng ln th cng tt bi v iu
cho chng t chnh ca cc thng s c c lng.
Cc biu thc trn l phng sai ca tng th v l n s bi v 2 l n s. Tuy
nhin, cc thng s ny c th c c lng bi v 2 c th c c lng da trn
mu. Lu rng Yt = + X t l ng thng c lng. Do , u t = Yt X t l mt
2
t
/n
nhng c lng ny ngu nhin b thin lch. Mt c lng khc ca c cho sau
y (xem chng minh Phn 3.A.7)
2
s 2 = 2 =
2
t
(3.21)
n2
Ramu Ramanathan
(3.22)
S xx
X
=
2
t
nS xx
X 2
=
S xx
16
(3.23)
(3.24)
V d 3.2
Sau y l sai s chun trong v d v gi nh,
Sai s chun ca phn d = s = = 39,023
Sai s chun ca = s = 37,285
Sai s chun ca = s = 0,01873
Ramu Ramanathan
17
v tnh tng bnh phng cho tt c mu, ta tnh c tng phng sai ca Yt so vi Y l
2
(Y Y ) . y l tng bnh phng ton phn (TSS). lch chun ca mu ca Y
o lng phn tn ca Yt xung quanh gi tr trung bnh ca Y, ni cch khc l phn
tn ca sai s khi s dng Y lm bin d bo, v c cho nh sau Y = TSS (n 1)
Gi s ta cho rng Y c lin quan n mt bin X khc theo Phng trnh (3.1). Ta c
th hy vng rng bit trc gi tr X s gip d bo Y tt hn l ch dng Y . C th hn
l, nu ta c cc c lng v v bit c gi tr ca X l Xt, nh vy c lng
ca Yt s l Y = + X . Sai s ca c lng ny l u = Y Y . Bnh phng gi tr sai
t
s ny v tnh tng cc sai s cho ton b mu, ta c c tng bnh phng sai s
(ESS), hay tng cc bnh phng phn d, l ESS = u t2 . Sai s chun ca cc phn
d l = ESS (n 2) . Gi tr ny o lng phn tn ca sai s khi s dng Yt lm
bin d bo v thng c so snh vi Y c cho trn xem xt mc gim
xung l bao nhiu. Bi v ESS cng nh cng tt, v mc gim xung cng nhiu.
Trong v d a ra, Y = 88,498 v = 39,023 , gim hn phn na so vi gi tr ban
u.
Phng php ny khng hon ton tt lm, tuy nhin bi v cc sai s chun rt nhy
cm i vi n v o lng Y nn rt cn c mt thng s o lng khc khng nhy
cm vi n v o lng. Vn ny s c cp sau y.
( X t , Yt )
Yt
Y = + X
u t
Yt Y
Yt Y
Y
Xt
(Y
Ramu Ramanathan
2
Y ) = Yt Y
18
) + u
2
2
t
(3.25)
Do vy, TSS = RSS + ESS. Lu rng (Yt Y ) = (Yt Y ) + u t . Hnh 3.5 minh ha cc
thnh phn trn. Phng trnh (3.25) pht biu rng cc thnh phn cng c bnh
phng. Nu mi quan h gia X v Y l cht ch, cc im phn tn (Xt, Yt) s nm
gn ng thng + X . ni cch khc ESS s cng nh v RSS cng ln. T s
RSS
ESS
= 1
TSS
TSS
u = 1 ESS = RSS
= 1
TSS TSS
(Y Y )
2
t
0 R2 1
(3.26)
rYY
Cov 2 (Yt Yt )
RSS
=
=
= R2
Var (Yt )Var(Yt ) TSS
(3.26a)
19
thi im no , th R2 thng thp. Trong nhiu trng hp, R2 bng 0.6 hoc 0.7 th
cha hn l xu. y n gin ch l thng s o lng v tnh y ca m hnh. iu
quan trng hn l nn nh gi m hnh xem du ca h s hi quy c ph hp vi cc l
thuyt kinh t, trc gic v kinh nghim ca ngi nghin cu hay khng.
V d 3.3
Trong bi tp v gi nh, TSS, ESS v R2 c cc gi tr sau (xem li kt qu Phn thc
hnh my tnh 3.1):
TSS = 101.815
R2 = 0,82052
ESS = 18.274
20
BNG 3.2
Phn ny chng minh rng kim nh thng k t c = 0 s tun theo phn phi
Student t, theo gi thuyt khng, vi bc t do l n 2 (bi v ta ang c lng hai tham
s v ). Lu rng Gi thuyt 3.7 rt cn chc chn rng bc t do l dng.
(c gi khng quan tm n ngun gc vn , c th b
qua phn ny).
CHNG MINH
c.
v c phn phi c lp vi 2 .
( u )
2
t
~ N ( , 2 ),
~ N ( , 2 ),
Ramu Ramanathan
21
2
t
~ X n2 2
)~
N ( 0 , 1 ),
(n
)~
( 0 , 1 ),
2 )
~ X
2
n2
( )
2
2
1 2
) (
=
~ tn2
s
trong
s =
S xx
S xx
Quy Tc Ra Quyt nh
Kim nh t-test mt pha
BC 1
BC 2
H0: = 0
H1: 0
Kim nh thng k l t c = 0 s , c tnh da trn mu. Theo gi
BC 3
BC 4
Kim nh trn c minh ha bng hnh nh qua Hnh 3.6 (k hiu c s dng
ch mc ngha trnh nhm ln vi ch tung ). Nu tc ri vo din tch in m
trong hnh v (c gi l vng ti hn) ngha l tc >t*. Trong trng hp , gi thuyt
khng s b bc b v kt lun c rng ln hn 0 rt nhiu.
Ramu Ramanathan
22
H1: 0
f(tn-2)
Dien tch a
0
Chap nhan Ho
t*n-2(a)
tn-2
Bac bo Ho
V d 3.4
23
Xc sut ny (c gi l p-value) l phn din tch bn phi tc trong phn phi t (xem
Hnh 3.7) v l xc sut sai lm loi I ngha l xc sut loi b gi thuyt H0. Xc sut
ny cng cao cho thy hu qu ca vic loi b sai lm gi thuyt ng H0 cng nghim
trng. p-value b ngha l hu qu ca vic loi b gi thuyt ng H0 l khng nghim
trng (ngha l, xc sut xy ra sai lm loi I l thp) v do c th yn tm khi bc b
H0. Nh vy, quy lut ra quyt nh l khng bc b H0 nu p -value qu ln, v d: ln
hn 0,1, 0,2, 0,3. Ni cch khc, nu p-value ln hn mc ngha , c th kt lun rng
h s hi quy khng ln hn 0 mc ngha . Nu p-value nh hn , gi thuyt H0
b bc b v kt lun c rng ln hn 0 mt cch ng k.
thy c s tng ng ca hai phng php, lu rng trn Hnh 3.7 nu xc
sut P(t>tc ) b hn mc ngha , th im tng ng l tc phi nm bn phi im t*n2(). Ngha l tc ri vo min bc b. Tng t, nu xc sut P(t>tc ) ln hn mc
ngha , th im tng ng l tc phi nm bn tri im t*n-2() v do ri vo min
chp nhn. Sau y l cc bc b sung trong phng php p-value nh sau:
Bac bo Ho neu
p- value< a
BC 3a
BC 4a
Ramu Ramanathan
t*
tc
tn-2
24
V d 3.4a
p dng phng php p-value cho v d v gi nh, ta tnh xc sut t ln hn gi tr
quan st = 7.41. S dng ESL tnh ton ta c p < 0,0001 (tham kho phn kt qu
trong phn Thc hnh my tnh 3.1). iu c ngha l, nu ta bc b gi thuyt khng,
th c hi xy ra sai lm loi I b hn 0,01%, v do hon ton yn tm khi bc b
Ho v kt lun c rng ln hn 0. i vi tham s , p-value bng 0,093, ngha l
P(t>1,404) = 0,093. Nu H0: = 0 b bc b, xc sut xy ra sai lm loi I l 9,3%,
ln hn 5%. Do , khng th bc b H0 mc ngha 5%, ngha l ta c cng kt lun
nh trong phng php u, l mc ngha 5%, khng ln hn zero xt v mt
thng k. Nh vy phng php p-value c mt u im l, ta bit c chnh xc mc
m h s c ngha v c th nh gi xem mc ngha ny thp hay khng
xem xt bc b H0. Cui cng, khng cn lo lng i vi cc gi tr 0,01, 0,05 v 0,1.
Kim nh t-test Hai Pha
Bao gm cc bc sau:
BC 1
BC 2
H0: = 0
H1: 0
Kim nh thng k l t c = 0 s , c tnh da trn mu. Theo gi
BC 3
Kim nh trn c minh ha bng hnh nh qua Hnh 3.8. Bc t do trong trng
hp ny bng n2. Nu tr thng k t (tc ) ri vo vng din tch en, gi thuyt khng b
bc b v kt lun c rng khc vi 0. gi tr t* = 2 c s dng l quy lut
nh gi mc ngha ca tr thng k t mc 5% (kim nh hai pha). Bi v t* gn
bng 2 vi bc t do l 25.
Ramu Ramanathan
25
H1: 0
f(tn-2)
Bac bo Ho
0
Chap
nhan Ho
t*n-2(a/2) tn-2
Bac bo Ho
V d 3.5
Theo cch tnh ny tc trong v d gi nh c gi tr nh cch tnh theo t-test, = 7.41 v
= 1.404 . Tra bng gi tr t, ta c t12* (0.005) = 3.055 , iu ny c ngha l din tch ca
c 2 pha tng ng vi gi tr 3.055 l 0.01. Bi i vi th tc>t* do ta c th loi
gi thuyt H0 v kt lun c rng khc vi mc ngha 1%. i vi th
*
t 12
(0.025) = 2.179 ln hn gi tr tc. Do ta khng th bc b gi thuyt H0 (lu rng
ta ang dng kim nh gi tr mc ngha 5%). T bc 3a ta c th suy ra c
gi tr p-value i vi = 2 P (t > 1.404) = 0.186 (lu gi tr p-value tng ng vi tc
trong trng hp kim nh 2 pha s gp 2 ln gi tr ca n trong trng hp kim nh
1 pha). Do sai lm loi I c gi tr 18.6% l khng th chp nhn c nn ta khng th
bc b gi thuyt H0: = 0. iu ny c ngha l khng c ngha v thng k trong
khi li c.
BI TP 3.4
Trong v d gi nh, hy kim nh gi thuyt H0: = 0.1 v gi thuyt H1: 0.1 ln
lt mc ngha 0.05 v 0.01.
BI TP 3.5
Chng minh rng nu mt h s c ngha mc 1% th h s ny cng s c ngha
mc cao hn.
BI TP 3.6
Hy chng minh rng nu mt h s khng c ngha mc 10% th h s ny cng
s khng c ngha bt k mc ngha no thp hn 10%.
Kim nh 2
Mc d thng k kim nh mc ngha phng sai sai s 2 khng ph bin nhng vn
c trnh by y trong phn ny. Kim nh 2 gm cc bc sau:
Ramu Ramanathan
26
BC 1
BC 2
BC 3
BC 4
H1: 2 2 0
2
Tr kim nh l Qc = ( n 2) 2 . Sau tra bng phn phi Chi-square
0
vi bc t do n-2. Nu Q c gi tr ln ta c th nghi ng rng 2 khng
bng 2 0
Trong bng tra phn phi Chi-square trang ba trc ca sch, tra gi tr
ca Q*n-2() sao cho din tch bn phi bng .
Bc b H0 mc ngha nu Qc> Q*n-2().
H0: 2 = 2 0
Nguyn nhn tng qut lm cho kim nh ny khng ph bin l do ngi kim nh
khng c thng tin s cp ban u v gi tr ca 2 s dng trong gi thuyt H0.
Kim nh Thch Hp
Ta c th thc hin kim nh thch hp. Gi p l h s tng quan tng th gia X v
Y c nh ngha Phng trnh (2.7). Theo phng trnh (2.11), ta thy gi tr c
lng p2 c xc nh bi rxy2 = S xy2 /( S xx S yy ) trong Sxx v Sxy c nh ngha theo
Phng trnh (3.8) v (3.9), v
( Yt )2
= (Yt Y ) 2 = TSS
(3.27)
S yy = Yt
n
Phn 3.A.10 ngi ta chng minh rng r2xy bng vi R2 (iu ny ch ng trong
trng hp hi qui n bin m thi). Phn kim nh gi thuyt 2.8 trnh by phng
php kim nh gi thuyt cho rng X v Y khng c mi tng quan. Kim nh ny gi
l kim nh F (F-test). Kim nh F-test gm cc bc sau:
2
BC 1
BC 2
H0: xy = 0
H1: xy 0
Tr thng k kim nh l Fc = R2(n 2)/(1 R2). Fc cng c th c tnh
theo cng thc sau Fc = RSS(n 2)/ESS. Theo gi thuyt H0, tr thng k
ny tun theo phn phi F vi 1 bc t do t s v n 2 bc t do mu
s .
BC 3
BC 4
V d 3.6
Trong v d gi nh, R2 = 0,82052. Fc = 0,82052(14 2)/(1 0,82052) = 54,86. Theo v
d 3.5, ESS = 18.274, v RSS = TSS ESS = 83.541. V vy Fc cn c th c tnh
theo cng thc khc nh bc 2: Fc = 83.541 (14 2)/18.274 = 54,86. Bc t do ca t
Ramu Ramanathan
27
Trnh By Cc Kt Qu Hi Quy
Cc kt qu ca phn tch hi quy c trnh by theo nhiu cch. Theo cch thng
thng, ngi ta s vit phng trnh c lng km vi cc tr thng k t di mi h
s hi quy nh sau:
(7,41)
d.f . = 12
R 2 = 0.821
= 39.023
(0.019)
3.6 Thang o v n V o
Gi s chng ta tnh GI theo n v ng la thay v theo ngn ng la. Ct GI
bng 3.1 s cha cc gi tr nh 199.900, 228.000, v.v. Nhng c lng ca h s hi
quy, cc sai s chun ca chng, R2, v.v. s b nh hng nh th no bi s thay i n
v ny? Cu hi ny s c kho st y v GI v SQFT c tnh cc n v khc
nhau. u tin chng ta chy li m hnh.
GI = + SQFT + u
Gi GI* l gi tnh theo la thng. Nh vy GI* = 1.000 GI. Nhn mi s
hng trong phng trnh vi 1.000 v thay GI* vo v tri. Chng ta c
GI* = 1.000 + 1.000SQFT + 1.000u = GI* = * + *SQFT + u*
Nu chng ta p dng phng php OLS cho phng trnh ny v cc tiu ha
chng ta s tm c cc gi tr c lng ca * v *. D dng nhn thy rng
cc h s hi quy mi s bng cc h s c nhn vi 1,000. Nh vy, thay i thang o
ca ch bin ph thuc trong m hnh hi quy lm cho thang o ca mi h s hi quy
thay i theo tng ng. V u* = 1,000u, cc phn d v sai s chun cng s c nhn
(u*t)2,
Ramu Ramanathan
28
ln 1.000. Tng cc bnh phng s c nhn thm 1 triu (1.000 bnh phng). Cn
lu rng cc tr thng k t, F, v R2 s khng b nh hng v chng l cc t s trong
yu t thang o s trit tiu.
BNG 3.3
Ngun
Hi quy (RSS)
(Y Y )
Sai s (ESS)
u = 18.274
(Y Y ) = 101.815
Tng (TSS)
Bc t do
(d.f.)
= 83.541
2
t
Bnh
phng
trung bnh
(SSd.f.)
83.541
N 2 = 12
1.523
N 1 = 13
7.832
RSS( n 2)
= 54,86
ESS
BI TP 3.7
Gi s chng ta t mt bin mi X* = SQFT 1.000 (ngha l, X* l phn din tch
vung trn 1.000) v c lng m hnh GI = a + bX* + v. Gii thch bng cch no
bn c th tm c a v b t v m khng phi c lng li m hnh mi.
3.7 ng dng: c Lng ng Engel Biu Din Quan H Gia Chi Tiu cho Chm Sc
Sc Khe v Thu Nhp.
Ramu Ramanathan
29
EXPHLTH =
~ t n 2 v
~ t n 2
t t*n-2(0,025) l im name trn phn phi t vi n-2 bc t do sao cho P(t>t*) = 0,025.
iu ny tng ng vi P(- t* t t*) = 0,95. Nh vy,
BNG 3.4 Bo Co t My Tnh Km Theo Ch Gii cho Phn 3.7
Cc lnh ESL c in m v cc nhn xt c in nghing.
Danh sch bin
Ramu Ramanathan
30
(0) Hng s
(1) exphlth
(2) income
( th ca mc chi tiu theo thu nhp cho thy c s quan h cht ch gia hai bin)
EXPHLTH
94,178
|
o
|
|
78,648
+
|
|
|
o
|
52,764
+
|
o
|
o
|
o
|
o
o
26,881
+
o
|
o
o
|
o
|
o ooo
| oooo
o
0,998
+ ooo
| +++++++
9,3
income
683,5
c lng OLS vi 51 quan st 1-51
Bin ph thuc EXPHLTH
Bin
(0) hng
(1) income
H s
0,176496
0,141652
Sai s chun
0,467509
0,002875
T-stat
0,377525
49,271792
2 Prob(t >T)
0,707414
<0,0001***
31
0,141652; ngha l, vi mi khon tng thu nhp 100 la, chng ta c th k vng cc
c nhn s chi trung bnh 14,17 la cho chm sc sc khe.
Gi tr R2 (R-square) ch ra rng 98% s bin i ca chi tiu c gii thch bi bin
thu nhp. S khc nhau gia gi tr R2 Hiu chnh v Khng hiu chnh s c gii
thch chng 4 cng vi cc gi tr thng k mu chn m hnh.
Gi tr thng k mu Durbin-Watson v h s tng quan chui bc nht s c gii
thch chng 9, nhm gii quyt s vi phm gi thit 3.6 cho rng cc s hng sai s
ca hai quan st l khng tng quan. Gi tr trung bnh ca bin ph thuc l Y v
S.D. l lch chun ca Sy
Gi tr trung bnh ca
bin ph thuc
Tng bnh phng sai
s (ESS)
R- bnh phngkhng
hiu chnh
Tr thng k F
15,068863
17,926636
317,898611
2,547102
R- hiu chnh
0,980
2427,709468
Tr thng k DurbinWatson
0,980
p-value =
Prob(F>2427.709)
H s t tng quan bc
nht
2,209485
<0,0001
-0,121
6,487727
6,939901
6,752532
AIC
SCHWARZ
RICE
6,741876
7,272471
6,7638
FPE
SHIBATA
6,742147
6,722193
Ramu Ramanathan
Obs
exphlth
yhat
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
0,998
1,499
4,285
1,573
2,021
2,26
1,953
2,103
3,428
2,277
3,452
1,493862
1,763001
2,598749
2,131297
1,720505
2,343775
1,989644
2,244618
3,179523
2,910384
3,731965
32
ut
-0,49586172
-0,26400087
1,686251
-0,55829655
0,30049479
-0,08377483
-0,03664435
-0,1416183
0,24847729
-0,63338356
-0,27996523
Ngi dch: Thc oan
Hiu nh: Cao Ho Thi
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
3,485
3,433
3,747
4,4
3,878
5,197
4,118
6,111
6,903
6,187
7,341
7,999
8,041
12,216
10,066
9,029
10,384
10,635
12,06
13,014
14,194
15,154
14,502
16,203
15,949
15,129
16,401
23,421
6,682
20,104
18,241
25,741
27,136
33,456
34,747
41,521
44,811
49,816
67,033
94,178
P ( t *
4,057766
3,476992
4,652705
4,666871
3,916114
4,341071
4,426062
5,672601
7,301601
5,686766
7,485749
8,533975
7,967367
13,250993
11,027054
8,84561
9,256401
10,276297
10,318793
10,276297
13,619289
16,96228
14,32755
13,477637
14,68168
16,395672
15,701576
20,985202
20,036133
19,002072
18,56295
30,093438
27,756177
31,042507
37,516012
36,439456
40,320726
49,0465
64,004971
96,995765
-0,57276526
-0,0439923
-0,90570543
-0,26687065
-0,03811407
0,85592937
-0,30806194
0,43839884
-0,39850129
0,50023362
-0,14474913
-0,53497529
0,07353344
-1,034993
-0,96105374
0,1833899
1,127599
0,35870284
1,741207
2,737703
0,57471128
-1,80828
0,17445035
2,725363
1,26732
-1,256672
0,69942416
2,435798
-13,354133
1,101928
-0,32194997
-4,352438
-0,62017675
2,413493
-2,769012
5,081544
4,490274
0,7694999
3,028029
-2,817765
t * ) = 0.95 = P ( t * s + t * s
Ramu Ramanathan
33
V d 3.7
Trong v d v gi nh, sai s chun ca v l s = 37,285 v s = 0,18373. ng
thi, t bng t, ta c t*12(0,025) = 2,179. Do , khong tin cy 95% l
i vi :
52,351 (2,179x37,285) = (-28,893; 133,595)
i vi :
0,13875 (2,179x0,018373) = (0,099; 0,179)
Lu rng cc khong tin cy ny l tng i rng. y l du hiu cho thy m
hnh hi quy tuyn tnh thch hp rt km vi tp d liu. Mt m hnh hi quy thch hp
s cho khong tin cy hp hn.
BI TP 3.8
Xc nh khong tin cy ca v trong Phn ng Dng 3.7
3.9 D Bo
Nh cp trc y, mt trong cc ng dng ph bin ca m hnh hi quy l d
bo (ch ny s c tho lun chi tit hn chng 11). Trong v d gi nh, chng
ta c th t cu hi gi bn d bo ca mt ngi nh c din tch 2,000 mt vung s l
bao nhiu. M hnh hi quy c lng l Y = 52.351 + 0.13875 X . Nh vy, khi X =
2,000, gi tr d bo caY l 52,351 + (2,000x0,13875) = 329,851. V gi c tnh theo
n v ngn la, gi tr d bo ny cng c n v ngn la. V vy, theo m hnh, gi
trung bnh c lng ca mt cn h din tch 2,000 mt vung l 329.851 la. Mt
cch tng qut, d dng nhn thy nu X c gi tr X0 th gi tr d bo ca Y0 s l
Y0 = + X 0 . Gi tr trung bnh c iu kin ca bin d on Y cho trc X = X0 l
E (Y X = X 0 ) = E ( ) + X 0 E ( ) = + X 0 = E (Y X = X 0 )
Nh vy Y0 l gi tr d bo c iu kin khng thin lch ca gi bn trung bnh ti X0.
1 (X X )2
sY20 = 2 + 0
S xx
n
(3.28)
Ramu Ramanathan
34
[Y0 t * sY , Y0 + t * sY ]
0
1 ( X X )2
2
su20 = Var (u0 ) = 2 1 + + 0
> sY0
n
S
xx
(3.29)
V d 3.8
Ramu Ramanathan
35
So Snh Cc Gi Tr D Bo
Cc nh phn tch kinh t v kinh doanh thng s dng nhiu hn mt m hnh d
bo. Mt s o thng dng so snh nng lc d bo ca cc m hnh khc nhau l
sai s bnh phng trung bnh (hoc i khi ngi ta s dng cn bc hai ca n, v
c gi l cn bc hai sai s bnh phng trung bnh).
Gi Yft l gi tr d bo ca bin ph thuc cho quan st t, v Yt l gi tr thc. Sai s
bnh phng trung bnh c tnh nh sau:
(Ytf Yt ) 2
MSE =
n2
RMSE = MSE
Y Ytf
1
MSPE = 100 t
n
Yt
RMSPE = MSPE
36
khc, vic X v Y tng quan cht vi nhau khng c ngha rng s thay i X dn n s
thay i Y hay ngc li. V d, h s tng quan gia s lng knguru ca c v tng
dn s nc ny c th l rt cao. Phi chng iu ny c ngha rng s thay i mt
bin s lm cho bin kia thay i? R rng l khng, v y chng ta c mt trng hp
tng quan gi to. Nu chng ta hi quy mt trong cc bin vi bin cn li, chng ta
s c s hi qui gi to. Ly mt v d khc thc t hn, gi s chng ta hi quy s
lng v trm trong mt thnh ph vi s hng hng s v s nhn vin cnh st (X) v
sau quan st thy h s gc c lng c gi tr dng, c ngha rng c tng quan
thun gia X v Y. Phi chng iu ny c ngha rng vic tng s lng cnh st s lm
tng s v trm, do ngm ko theo phi c chnh sch gim lc lng cnh st? R
rng kt lun ny l khng th chp nhn c. iu xy ra c th l mi quan h nhn
qu l ngc li, c ngha l thnh ph nn thu thm cnh st v s v trm tng ln, v
nh vy vic hi quy X theo Y l hp l hn. Tuy nhin, trong thc t, hai bin s c
xc nh kt hp v do chng ta nn nh r hai phng trnh, mt vi Y theo X v
cc bin khc v phng trnh cn li vi X theo Y v cc bin khc. Vic xc nh ng
thi cc bin s c trnh by chi tit chng 13. Nh s thy chng ny cc c
lng thu c bng cch b qua tnh ng thi s b sai lch v khng nht qun. Cng
c th l s tng quan cao quan st c gia X v Y c th hon ton l do cc bin
khc v khng bin no trong s chng c th trc tip gy ra cc bin cn li. Nhng v
d ny nhn mnh tm quan trng ca vic cn nhc k lng bn cht c ch hnh vi
tim n l g, tc l, qu trnh pht d liu l g (DGP), v lp m hnh mt cch ph
hp. L thuyt kinh t, kin thc ca nh phn tch v cc hnh v tim n, kinh nghim
qu kh, v.v. phi gi m hnh nn phi c xc nh nh th no. Tuy nhin, c th
kim nh phng hng ca s nhn qu mt cch r rng (chi tit s trnh by
chng 10). c gi quan tm n vn ny c th tham kho bi vit ca Granger
(1969) v Sims (1972).
minh ha tm quan trng ca vic xc nh chnh xc s nhn qu, gi s chng ta
o ngc v tr ca X v Y v c lng m hnh:
Xt = * + *Yt + vt
(3.1)
Liu chng ta c th tm c ng thng ging nh trc khng? Cu tr li, ni
chung, l khng. V th tc bnh phng nh nht c p dng cho phng trnh (3.1)
s cc tiu ha tng bnh phng ca cc lch ng t ng thng (xem hnh 3.10).
Tri li, ng thng nghch cc tiu ha tng bnh phng ca cc lch ngang vt.
Tm Yt theo Xt, Phng trnh (3.1) c th c vit li nh sau:
* 1
vt
Yt = * + * X t * = ' + ' X t + vt'
Vic cc tiu ha
2
t
2
t
HNH 3.10 Cc Tiu Ha Tng Bnh Phng theo Trc Tung v Trc Honh
Ramu Ramanathan
37
V d 3.9
Quan h c lng khi
2
t
2
t
33.385
1
+
SQFT = 5.645 + 0.169SQFT
5.913666 5.913666
Ramu Ramanathan
38
xy
yy
'
S yy
S xy
hoac
S xy2
S xx S yy
2
t
=1
Nhng v tri ca phng trnh th hai l rxy2, bnh phng ca h s hi quy n gia
X v Y (nh ngha phng trnh 2.11). Nh vy, iu kin cn l X v Y phi tng
quan hon ho. Tnh cht 2.4d ni rng nu tn ti s tng quan hon ho gia hai bin,
th phi tn ti mt quan h tuyn tnh chnh xc gia chng. V vy, s thch hp gia X
v Y phi hon ho th chng ta mi nhn c cng mt ng hi quy cho d chng ta
p dng OLS cho phng trnh (3.1) hay (3.1). Nhn chung, s tng quan gia X v Y
s khng hon ho, chnh v vy chng ta s khng nhn c cng mt ng thng hi
quy. iu ny nhn mnh tm quan trng ca vic xc nh ng hng quan h nhn
qu thay v vic chn thiu suy xt bin X v Y.
Nh c minh ha trc y trong v d v ti phm, quan h nhn qu c th
theo c hai chiu, tnh hung ny c gi l phn hi. Quan h gia gi bn v lng
bn cng l v d ca hin tng ny. V gi v lng bn c xc nh cng lc bi
quan h tng tc gia cung v cu, cho nn ci ny c th nh hng ci kia. Tng t,
hin tng phn hi cng c tm thy trong quan h gia thu nhp tng hp v tiu
dng hay u t. Nhng tnh hung ny s c trnh by ch m hnh hi quy h
phng trnh chng 13.
3.11 ng Dng: Quan H gia Bng Sng Ch v Chi Ph cho Hot ng Nghin Cu
v Pht Trin (R&D)
Phn ny s trnh by mt v d din tp khc v phn tch hi quy. D liu dng trong
v d ny tp tin DATA3.3, m s cp n cc bin sau:
PATENTS = S ng dng bng sng ch c ghi nhn, n v ngn, giao ng t 84,5 189,4
R&D =
39
(13,97)
R2 = 0,859
d.f. = 32
Fc (1,32) =195,055 = 11,172
()
Ch ph R&D
(t)
Ramu Ramanathan
40
BNG 3.5
H s
Sai s chun
T stat
(0) Hng
(2) R&D
34,571064
0,791935
6,357873
0,056704
5,437521
13,966211
< 0,0001***
< 0,0001***
Gi tr trung bnh ca
bin ph thuc
Tng bnh phng sai
s (ESS)
R-bnh phng khng
hiu chnh
Tr thng k F
Tr Durbin-Watson
29,305827
11,172371
0,855
<0,0001
0,945
124,821883
136,255226
132,623251
AIC
SCHWARZ
RICE
132,146377
144,560215
133,143342
FPE
SHIBATA
132,164347
131,300527
?genr ut=uhat
(lu cc c lng phn d )
?genr temp = PATENTS -ut
(tnh gi tr gn)
genr fitted = int (0.5+ (10*temp))/10
(lm trn n mt s thp phn)
?genr error = PATENTS fitted (tnh sai s d bo)
?genr abspcerr = int (0.5 + (1000*abs(error)/PATENTS))/100 (tnh sai s % tuyt i
v lm trn n hai ch s thp phn)
?print o R&D PATENTS fitted error abspcerr;
(in cc gi tr dng bng)
OBS
1960
1961
1962
1963
1964
Ramu Ramanathan
R&D
57,94
60,59
64,44
70,66
76,83
Patens
84,5
S6,2
90,4
91,1
93,2
41
Fited
80,5
82,6
85,6
90,5
95,4
Error ABSPCERR
4,0
4,73
5,6
6,35
4,8
5,31
0,6
0,66
-2,2
2,36
Ngi dch: Thc oan
Hiu nh: Cao Ho Thi
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
80,00
84,82
86,84
88,81
88,28
85,29
83,18
85,07
86,72
85,45
83,41
87,44
90,11
94,50
99,28
103,64
108,77
113,96
121,72
133,33
144,78
148,39
150,90
154,36
157,19
161,86
164,54
166,70
165,20
100,4
93,5
93,0
98,7
104,4
109,4
111,1
105,3
109,6
107,4
108,0
110,0
109,0
109,3
108,9
113,0
114,5
118,4
112,4
120,6
127,1
133,0
139,8
151,9
166,3
176,7
178,4
187,2
189,4
97,9
101,7
103,3
104,9
104,5
102,1
100,4
101,9
103,2
102,2
100,6
103,8
105,9
109,4
113,2
116,6
120,7
124,8
131,0
140,2
149,2
152,1
154,1
156,8
159,1
162,8
164,9
166,6
155,4
2,5
-8,2
-10,3
-6,2
-0,1
7,3
10,7
3,4
6,4
5,2
7,4
6,2
3,1
-0,1
-4,3
-3,5
-6,2
-6,4
-18,5
-19,6
-22,1
-19,1
-14,3
-4,9
7,2
13,9
13,5
20,6
24,0
2,49
8,77
11,08
6,28
0,10
6,67
9,63
3,23
5,84
4,84
6,85
5,64
2,84
0,09
3,95
3,19
5,41
5,41
16,55
-16,25
17,39
14,36
10,23
3,23
4,33
7,87
7,57
11,00
12,67
TM TT
Mc d m hnh hi quy tuyn tnh n hai bin c s dng trong chng ny, nhng
hu ht cc kha cnh c bn ca vic tin hnh phn tch thc nghim c cp.
Tht hu ch khi tm tt li cc kt qu c tho lun t u n gi.
Mt m hnh hi quy tuyn tnh n l Yt = + Xt + ut (t = 1, 2, , n). Xt v Yt l
quan st th t ln lt ca bin c lp v bin ph thuc, v l cc thng s ca tng
th khng bit s c c lng t d liu ca X v Y, ut s hng sai s khng quan st
c, y l cc bin ngu nhin vi cc tnh cht c cp di y, n l tng s
quan st. dc () c din dch l nh hng cn bin ca s tng mt n v gi tr
Xt ln Yt , + Xt l tr trung bnh c iu kin ca Y cho trc X = Xt.
Th tc bnh phng nh nht thng thng (OLS) cc tiu ha tng bnh phng sai
s u 2t v tnh ton cc c lng (k hiu v ) ca s hng tung gc v
Ramu Ramanathan
42
BC 1
BC 2
H0 : = 0
H1 : > 0
Tr thng k kim nh l t c = 0 / s , trong s l sai s chun
BC 4
BC 3a
BC 4a
Ramu Ramanathan
BC 1
BC 2
BC 3
BC 4
Cc bc hiu chnh thc hin kim nh theo phng php p-value nh sau:
BC 3a Tnh p-value = 2P(t > |tc|).
BC 4a Bc b H0 nu p-value nh hn mt mc ngha no ().
Tr thng k o lng thch hp ca mt m hnh l R2 = 1- (ESS/TSS), trong
2
2
thch hp cng tt. R mang hai ngha: (1) n l t l ca tng phng sai ca Y m m
hnh gii thch, v (2) n l bnh phng ca h s tng quan gia gi tr quan st (Yt)
.
ca bin ph thuc v gi tr d bo Y
t
2
t
( )
BC 1
BC 2
BC 3
BC 4
H0: xy = 0
H1: xy 0
Tr thng k kim nh l Fc = R2(n 2)/(1 R2). Theo gi thuyt H0, tr
thng k ny tun theo phn phi F vi 1 bc t do t s v n 2 bc t
do mu s.
Tra bng F theo t s 1 bc t do v mu s n 2 bc t do v mt mc
ngha cho trc (chng hn ) tm g tr F* sao cho: P(F>F*) = .
Bc b gi thuyt H0 (ti mc ngha ) nu Fc > F*.
( t s
*
, + t * s
Ramu Ramanathan
44
THUT NG
Analysis of variance (ANOVA)
Best linear unbiased estimator (BLUE)
Coefficient of multiple determination
Conditional mean of Y given X
Critical region
Data-generating process (DGP)
Engel curve
Error sum of square (ESS)
Estimated residual
Explained variation
Feedback
Fitted straight line
F-test
Gauss-Markov theorem
Goodness of fit
Heteroscedasticity
Homoscedasticity
Joinly determined
Linear estimator
Marginal effect of X on Y
Mean absolute percent error (MAPE)
Mean squared error (MSE)
Mean squared percentage error (MSPE)
Method of least square
Nonlinear regression model
Normal equation
Ordinary least squares (OLS)
Population parameters
Population regression function
Population regression line
Population variance
Postsample forecast
Ramu Ramanathan
45
p-value
Regression coefficients
Regression sum of squares (RSS)
Residual
Root mean squared error
Sample estimate
Sample regression line
Sample regression function
Sample scatter diagram
Serial correlation
Serial independence
Significanly different from zero
Significanly greater from zero
Simple linear regression model
Spurious correlation
Spurious regression
Standard error of a regression
coefficient
Standard error of the regression
Standard error of the residuals
Statistically insignificant
Statistically not greater than zero
Statistically significant
Sum of squares of the residuals (ESS)
Total sum of squares (TSS)
Total variance
t-statistic
t-test
Unexplained variation
Well-behaved errors
White-noise errors
Gi tr p
Cc h s hi quy
Tng bnh phng hi quy
Phn d
Cn bc hai ca sai s bnh phng trung
bnh
c lng ca mu
ng hi quy ca mu
Hm hi quy ca mu
Biu phn tn ca mu
Tng quan chui
c lp chui
Khc 0 mt cch ng k
Ln hn 0 mt cch ng k
M hnh hi quy tuyn tnh n
Tng quan gi to
Hi quy gi to
Sai s chun ca h s hi quy
Sai s chun ca hi quy
Sai s chun ca phn d
Khng c nghav thng k
Khng ln hn 0 v mt thng k
C ngha v thng k
Tng bnh phng ca cc phn d
Tng bnh phng ton phn
Phng sai tng
Tr thng k t
Kim nh t
Bin i khng gii thch c
Sai s thay i ngu nhin
Sai s do nhiu trng
3.A PH LC
Chng Minh Cc Phng Trnh
46
phng sai ca sai s thay i (phn tn khng nh nhau). Hnh 3.A.2 minh ha trng hp
phng sai ca sai s thay i trong phng sai tng khi X tng. Trng hp ny c xem
xt chi tit hn trong chng 8.
+ X
X1
X2
X3
+ X
Ramu Ramanathan
X1
X2
X3
47
S xx = ( X t X) 2 = X 2t n( X) 2 = X 2t
1
( X t ) 2
n
Chng minh
(X
X) 2 = X 2t 2 X t X + ( X) 2 = X 2t 2 XX t + ( X) 2
X
X
2
t
2 X X t + n( X)2 . Hn na
2
t
nht ca tnh cht. Ta bit rng X = (Xt)/n. Thay vo, ta c phn th hai ca tnh cht.
S xy = ( X t X)(Yt Y ) = X t Yt nX Y = X t Yt
[( X )( Y )/ n]
t
Chng minh
(X
X)(Yt Y ) = ( X t Yt X t Y Yt X + X Y )
= X t Yt Y X t X Yt + nX Y
= X t Yt YnX XnY + nX Y
= Xt Yt nX Y
Trong phn ny ta p dng phng php bnh phng nh nht, c trnh by trong phn 3.2 v
chng minh cc phng trnh chun (3.4) v (3.5). Tiu chun bnh phng nh nht l chn gi
tr ca v lm ti thiu tng bnh phng sai s:
t=n
t =n
t =1
t =1
ESS( , ) = u 2t = ( Yt X t ) 2
Ramu Ramanathan
48
(u ) = 2 u
ESS
=
(u ) = 2 u
2
t
2
t
u t
= 2 u t ( 1) = 2 ( Yt X t )( 1) = 0
u t
= 2 u t ( X t ) = 2 (Yt X t )( X t ) = 0
(Y X ) = 0
(Y X )X = 0
t
Y = n + X
Y X = X + X
t
2
t
Phng trnh u tin tng ng vi phng trnh (3.4) v phng trnh th 2 tng ng vi
phng trnh (3.5).
3.A.4 c Lng Khng Thin Lch Tuyn Tnh Tt Nht (Blue) V nh L GaussMarkov
T l thuyt thng k ta bit rng mt trong nhng tnh cht mong mun cho mt c lng l
c lng tuyn tnh khng thin lch phng sai nh nht (xem nh ngha 2.8). Ni cch khc,
gia cc t hp tuyn tnh ca bin ph thuc khng thin lch, ta chn mt bin c phng sai
nh nht. y l c lng khng thin lch tt nht (BLUE). Trong phn ny ta chng minh
nh l Gauss-Markov, nh l ny cho rng c lng OLS rt ra trong phn 3.2 cng c tnh
cht BLUE.
( X )( Y )
Sxy = X t Yt t t
n
Lu X = Xt / n , kt qu ny c th c biu din nh
Ramu Ramanathan
49
X Y X Y = ( X
t
X)Yt
X X
= t
Yt = t Yt
Sxx
X X
y l t hp tuyn tnh ca Yt vi trng s t = t
ph thuc vo Xt. By gi xem tng
Sxx
~
t hp tuyn tnh ca cc gi tr ca Y c dng = a t Yt , vi at c tnh khng ngu nhin. c
~
~
lng khng thin lch tt nht (BLUE) c 2 tnh cht: (1) khng thin lch v (2) Var( ) l
nh nht.
Chng minh
= + d t + d t X t
c tnh khng thin lch, kt qu ny phi bng , iu ny xy ra khi v ch khi
dt = 0
dtXt = 0
~
Phng sai ca c lng c xc nh bi Var[(t + dt)Yt]. T tnh cht 2.A.5c, phng
sai ca tng cc bin ngu nhin c lp l tng cc phng sai (tnh c lp c m bo bi
gi thit 3.6). Hn na, do gi thit 3.5 v phng sai ca sai s khng i, ut v do vy Yt c
phng sai khng i 2. T ta c
~
Var( ) = 2(t + dt)2 = 22t + 2d2t + 22tdt
Xt X
d t = 0 , do cc iu kin v tnh khng thin lch
Sxx
dt = 0 v dtXt = 0 lm cho mi s hng trong tng bng 0. Trong biu thc trn v phng sai
~
ca , s hng u c lp vi cc bin chn dt. Bi v s hng th hai l tng cc bnh phng,
Ramu Ramanathan
50
L do ca phng php c lng thch hp nht c din t chi tit trong phn 2.A.4. Bn c
c th xem phn trc khi bt u phn ny. Trong phn , phng php ny c p
dng cho trng hp c lng gi tr trung bnh v phng sai ca mt phn phi chun. y
ta p dng k thut tng t vo bi ton hi qui. Bi v nguyn l thch hp nht i hi kin
thc v cc phn phi trong bi ton, nn ta cn gi thit 3.7. Cc bc xc nh mt c
lng thch hp nht rt d hiu. Trc tin, lp hm thch hp lin kt hm mt ca cc quan
st vi cc thng s cha bit. cc i hm ny, ly vi phn ring phn logarit ca hm thch
hp cho mi thng s cha bit v cho bng 0. K n gii cc iu kin bc nht tm cc c
lng thch hp nht. Hm mt ca u c xc nh theo [xem phng trnh (2.4)]
f ( u) =
1
( 2 )
e u
/ 2 2
( 2 )
1
( 2 )
e u t /( 2
e ( Yt X t )
/( 2 2 )
(Yt Xt ) 2
ln L = n ln n ln( 2 )
22
SSE
= n ln n ln( 2 )
2 2
Trong SSE = (Yt - -Xt)2. v ch xut hin trong s hng SSE. Do , lnL ln nht
bng vi SEE nh nht (bi v c du m trc SSE). Nhng SSE nh nht ngha l cc c
lng bnh phng nh nht. Do , cc c lng bnh phng nh nht cng l MLE vi iu
kin cc sai s ca u tun theo phn phi N(0,2). Bi v cc c lng thch hp nht l ng
nht v hiu qu mt cch tim cn, nn cc c lng OLS cng vy.
Ramu Ramanathan
51
T phng trnh (3.10), ta c = Sxy/Sxx. V X l khng ngu nhin theo gi thit 3.4, Sxx cng
khng ngu nhin v do Var( ) = Var(Sxy)S2xx. T phng trnh (3.15), Sxy = Sxx + Sxu v
do Var(Sxy) = Var(Sxu). T phng trnh (3.16) ta lu rng Sxu = ( Xt X) u t . Tnh cht
2.A.5c cho thy phng sai ca tng cc bin ngu nhin l tng ca cc phng sai vi iu kin
ng phng sai (covariance) cc s hng bng 0. Theo gi thit 3.6, ut v us l khng tng quan
vi mi ts v ng phng sai bng 0. Do ,
Var( ) =
Var(S xy )
S2xx
2 S xx
S2xx
2
S xx
Vy ta chng minh phng trnh (3.18). Th tc chng minh cc phng trnh (3.19) v (3.20) cng
tng t v s l bi tp cho bn c.
u t = Yt X t = Yt ( Y X) X t
Dng phng trnh (3.9) cho . V Yt c xc nh bi phng trnh (3.1), Y = + X + u vi
u bng ut/n. Do , nhm tt c cc s hng ta c,
Ramu Ramanathan
52
u t = ( + Xt + ut ) ( + X + u) + X X t
= ( u u) ( )(X X)
t
u = ( u
2
t
u )2 + ( )2 ( X t X )2 2( ) ( X t X )( u t u )
= Suu + ( )2 Sxx 2( )Sxu
t
Dng k hiu tng t nh trong phng trnh (3.11) v (3.16). T phng trnh (3.15), Sxu= Sxy Sxx = Sxx( - ). Thay kt qu ny vo phng trnh trn v kt hp cc s hng th hai v ba ta
c
2
t
= S uu ( ) 2 S xx
tnh gi tr k vng ca tng bnh phng ca sai s, ta cn E(Suu)v E[( - )2]. T tnh cht
2.11b ta lu rng
E(Suu) = (n-1)Var(u) = (n-1)2. Hn na,
2
E[( - )2] = Var( ) =
S xx
T phng trnh (3.18). t tt c cc kt qu, ta c
E u 2t = E (S uu ) S xx E[( ) 2 ] = (n 1) 2 2 = (n 2) 2
E( ) = E
=
n 2
Vy, 2 l c lng khng thin lch ca 2.
3.A.8 Chng Minh Phng Trnh 3.25
(Y
+Y
Y) 2
Y ) 2 = (Yt Y
t
t
=
(Y
) 2 + (Y
Y ) 2 + 2 ( Y Y
)(Y
Y)
Y
t
t
t
t
t
Ramu Ramanathan
53
u (Y
t
Y ) = u t ( + X t Y ) = u t + u t X t Y u t
chng minh phng trnh (3.26a), trc tin ta tm ng phng sai mu (k hiu bi Cov)
gia Yt v Yt . T phng trnh (2.10),
)=
Cov (Yt, Y
t
1
(Yt Y )(Y t Y )
n 1
cng l Y bi v + X = Y . Vy,
Lu rng trung bnh ca Y
t
) + (Y
Y ) = u + (Y
Y)
Yt Y = (Yt Y
t
t
t
t
Do ,
)=
Cov (Yt, Y
t
Y)
(Y
t
n 1
(Y
+
Y) 2
n 1
bng vi
Phn trc cho thy s hng th nht bng 0. Do vy, ng phng sai ca Yt v Y
t
s hng th hai, l RSS/(n-1);
) = RSS
Cov (Yt, Y
t
n 1
Ta cng c
TSS
Var(Yt) =
n 1
)=
Var( Y
t
(Y
Y) 2
n 1
RSS
n 1
rY2Y =
)
Cov 2 (Yt , Y
t
)
Var(Yt )Var(Y
t
54
rY2Y =
RSS2
RSS
=
= R2
TSS RSS TSS
Trong phn ny ta s chng minh rng trong trng hp m hnh hi qui n, R2 cng bng vi
bnh phng ca tng quan n gia X v Y. T phng trnh (2.11), r2xy = S2xy/(SxxSyy). Syy
= + X v
Y ) 2 . V Y
bng vi tng bnh phng TSS. Hn na, RSS = (Y
t
t
t
Y = ( X X) . Do ,
Y = + X , ta c Y
t
t Y ) 2 = 2 ( X t X ) 2 = 2 S xx
RSS = ( Y
S xy
RSS =
S xx
(S xx ) = S xy
r =
S 2xy
S xy S xy
S xx S yy S xx TSS
Kt qu c chng minh.
S xy
TSS
= R2
) = E[ Y
E( Y
X )] 2
Var ( Y
0
0
0
= E[ + X 0 X 0 ] 2 = E[( ) + X 0 ( )] 2
= Var( ) + X 2 Var( ) + 2X Cov( , )
0
Trong php bin i trn, ta dng tnh cht 2.4a. Thay t phng trnh (3.18), (3.19) v (3.20),
ta c
X2
) = 2 t + X2 1 2 X0 X
Var (Y
0
o
S xx
S xx
nS xx
Ramu Ramanathan
55
Vi Sxx =
2
t
n X 2 . Lu rng
2
t
X 2 + X 20 2X 0 X
( X 0 X) 2
2 1
2 1
Var(Y0 ) = +
= +
S xx
S xx
n
l sai s ti im d bo ca Y0, vi Y
= + X l gi tr d bo ca trung
Gi u 0 = Y0 Y
0
0
0
bnh. Do ta c
) 2Cov(Y , Y
)
Var( u 0 ) = Var(Y0 ) + Var(Y
0
0
0
) c xc nh bi phng trnh (3.26).
V Y0 = + X0 + u0, Var(Y0) = 2. Mt khc, Var( Y
0
) = 0, bi v u0 khng tng quan vi cc s d khc v do khng tng
Cui cng, Cov(Y0, Y
0
quan vi v . Vy ta c
1 (X X) 2
Var ( u 0 ) = 2 1 + + 0
S xx
n
Ramu Ramanathan
56
BI TP
Cu Hi L Thuyt
3.1. Tt c cc tng bn biu thc di y c dng tnh cc d liu mu, khng
phi dnh cho tp hp hon chnh. Hy ch ra nhng biu thc sai v ng. Gii
thch ti sao nhng biu thc ng hay sai.
a.
tn=1 ut = 0
b.
tn=1 X t ut = 0
c.
tn=1 ut = 0
d. t =1 X t ut = 0
3.2. C s khc bit g gia s hng sai s v phn d? Hy gii thch s khc bit gia ut
v E(ut). Sau , hy chng minh rng E (u t ) = 0 . V gii thch gi tr k vng
ngha l g cng nh nu ra nhng gi thit cn thit chng minh biu thc trn.
3.3. Cho m hnh tuyn tnh n bin Yt = + X t + u t , hy chng minh rng di
nhng gi thit nht nh, phng php c lng OLS cho kt qu cc c lng
n
Ramu Ramanathan
57