Professional Documents
Culture Documents
Ứng dụng mô hình SWAT và công nghệ GIS đánh giá lưu lượng dòng chảy trên lưu vực sông Đắk Bla
Ứng dụng mô hình SWAT và công nghệ GIS đánh giá lưu lượng dòng chảy trên lưu vực sông Đắk Bla
1. Gii thiu *
______
*
Tc gi lin h. T: 84-989617328
Email: ngkloi@hcmuaf.edu.vn
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
2. c im khu vc nghin cu
Lu vc sng k Bla nm khu vc Ty
Nguyn ca Vit Nam. Sng k Bla l nhnh
tri ca sng S San c dng hnh nan qut vi
din tch lu vc rng 3.507km2 (din tch tnh
n trm Kon Tum khong 2.971,52km2), chiu
di sng chnh khong 152km. Pha Bc gip
vi h thng sng Thu Bn, pha ng gip vi
h thng sng Ba, pha Nam l h lu sng S
San. Sng k Bla bt ngun t dy ni Ngc
C Rinh cao 2.025m, chy theo hng ng
Bc - Ty Nam qua a bn hai tnh Kon Tum
v Gia Lai (Hnh 1) v hp vi sng S San
cch Ya Ly 16 km v pha h lu. Lu vc
sng k Bla c h thng sng sui kh pht
trin vi mt li sng l 0,49 km/km2 vi
h s un khc 2,03, dc trung bnh lng
sng chnh l 4% [2].
c im a hnh trn lu vc sng k
Bla bin i kh phc tp: cao a hnh thp
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
4
L
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
D liu u vo
X l trong GIS
DEM
Phn nh
lu vc
Thit lp tp tin
u vo
Ghi chp
d liu u vo
S dng t
Phn chia
tiu lu vc
Bin tp
c s d liu
Phn tch
nhy
Th nhng
M phng mng
li sng sui
Thit lp cc
bng d liu
Hiu chnh
m hnh
Kim nh
m hnh
Ta a l
trm kh tng
Chui s liu kh
tng
Chy m hnh
nh ngha HRU
Chy SWAT
c d liu
u ra
c bo co
kt qu
Gi tr
thng s ti
u
S dng t
Bn hin trng s dng t nm 2010
(Hnh 3b) t l 1:25.000 c thu thp t S
Ti nguyn & Mi trng tnh Kon Tum, S
Ti nguyn & Mi trng tnh Gia Lai. Ton
lu vc c tt c 12 loi hnh s dng t, trong
phn ln l rng t nhin, rng trng, tip
n l t nng nghip v t th.
Trc khi a vo m hnh SWAT, bn
ny c hiu chnh v h ta UTM
WGS84, vi cc loi hnh s dng t c
phn loi li theo bng m s dng t trong
SWAT. Bng m ny quy nh m s ca cc
loi cy trng, cc loi hnh che ph chung, t
Th nhng
Bn th nhng (Hnh 3c) c thu thp
t Vin nghin cu Nng ha v Th nhng.
Trn khu vc nghin cu, thng k c 7 loi
t, bao gm t ph sa c tng m g (cambic
fluvisols), t ph sa khng c bi, chua
(dystric fluvisols), t xm feralit (ferralic
acrisols), t xm mn trn ni (humic
acrisols), t mn vng trn ni (humic
ferrasols), t nu (rhodic ferralsols), t ly
tht (umbric gleysols).
Trc khi a vo m hnh SWAT, bn
ny c hiu chnh v h ta UTM
WGS84 v c phn loi li theo m loi t ca
FAO74 tng ng trong c s d liu th nhng
ca SWAT. S chuyn i ny cn c vo tn
loi t, tnh cht vt l, ha hc ca t.
Thi tit
S liu thi tit cn thit cho SWAT c thu
thp trong nghin cu bao gm lng ma, nhit
khng kh ln nht, nh nht, bc x Mt Tri,
tc gi v m tng i theo ngy.
i vi s liu ma v nhit , da trn v
tr phn b, thi gian o c v cht lng d
liu, nghin cu la chn v s dng s liu
ti cc trm o nm trong lu vc sng k Bla
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
Thy vn
Trn lu vc sng k Bla, hin ti c 2
trm quan trc lu lng dng chy ang hot
ng, t ti Kon Plong v Kon Tum (Hnh 3d).
JK
(a)
(b)
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
(c)
(d)
Hnh 3. Ngun d liu u vo (a) DEM, (b) Th nhng, (c) S dng t, (d) Trm kh tng - thy vn.
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
(2)
(3)
Trong , Oi l gi tr thc o, l gi tr
thc o trung bnh, Pi l gi tr m phng, l
gi tr m phng trung bnh, n l s lng gi
tr tnh ton.
Nhn chung, m hnh c chp nhn khi
h s R2 v ch s NSE ln hn 0,5 [21, 22].
S liu quan trc lu lng dng chy trung
bnh thng giai on 2000- 2005, 2006- 2011 ti
trm Kon Tum c s dng ln lt cho qu
trnh hiu chnh, kim nh m hnh SWAT.
4. Kt qu v tho lun
4.1. Hiu chnh v kim nh m hnh
Phn tch nhy da trn dng chy mt
cho thy cc thng s nhy nht trong qu trnh
m phng thy vn trn lu vc k Bla l
CN2, ALPHA_BF, GW_DELAY v GWQMN.
Bn thng s ny sau c la chn
hiu chnh thng qua phng php SUFI-2.
Vic nh ngha t ng gi tr ti u ca
cc bin m hnh tuy mt nhiu thi gian nhng
n c chng minh l hiu qu v ng tin
cy hn so vi lm th cng [1]. Phm vi v gi
tr ti u ca cc thng s hiu chnh c th
hin trong Bng 1.
Tin hnh chy m hnh SWAT vi cc gi
tr ti u cho php nh gi hiu sut ca m
hnh. Qu trnh ny c thc hin bng cch
so snh cc gi tr lu lng dng chy quan
trc v m phng ti trm Kon Tum cho c hai
thi k hiu chnh v kim nh. Kt qu hiu
chnh v kim nh c th hin trong Bng 2
v Hnh 4, 5.
Da trn cc thng s thng k cho thy c
mi tng quan tt gia gi tr lu lng dng
chy quan trc v m phng hng thng vi R
t 0,78, NSE t 0,75 trong giai on hiu chnh.
Trong giai on kim nh, kt qu m phng
km hn vi R v NSE ln lt l 0,75 v 0,72.
Nh vy, nh gi chung, m hnh t kt qu tt
trong c hai thi k hiu chnh v kim nh.
Thng s
M t
r_CN2
Ch s CN ng vi iu kin m II
v_ALPHA_BF
Gi tr hiu chnh
Gi tr
Gi tr
Gi tr
ti u
nh nht
ln nht
-0,16
-0,2
0,2
H s trit gim
0,1
v_GW_DELAY
S chm tr nc ngm
324
30
450
v_GWQMN
0,2
10
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
Gi tr
R2
NSE
0,78
0,75
0,75
0,72
Hnh 4. Din bin lu lng dng chy quan trc v m phng giai on hiu chnh (2001- 2005).
Hnh 5. Din bin lu lng dng chy quan trc v m phng giai on kim nh (2006 - 2011).
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
11
Gi tr
Lng ma (mm)
1.903,8
992,5
497,4
584,72
185,78
593,42
5. Kt lun
Qua nghin cu ny, m hnh SWAT
c hiu chnh thnh cng cho lu vc k
Bla. M hnh cho kt qu m phng tt i vi
lu lng dng chy trung bnh thng. Thut
ton ti u ha SUFI-2 tch hp trong giao din
SWAT-CUP c s dng hiu chnh m
hnh. Cc gi tr ti u ca tng thng s m
hnh c m t mt cch r rng. Qu trnh
nh gi hiu qu ca m hnh c thc
hin thnh cng vi hai ch s thng k l R2 v
NSE. C th, so snh gi tr dng chy quan
trc v m phng ti trm Kon Tum cho thy
ch s NSE v h s R u cao hn 0,7 trong
c hai thi k hiu chnh v kim nh.
Nghin cu ny chng minh kh nng
ng dng GIS xy dng c s d liu u vo
cn thit cho qu trnh thit lp, chy cc m
hnh thy vn, c bit l i vi nhng m
hnh phn phi lin tc. ng thi, cng cho
thy kh nng ng dng m hnh SWAT trong
m phng lu lng dng chy ti cc lu vc
i ni nh lu vc k Bla.
12
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
N.T.T.uvnnk/TpchKhoahcHQGHN,CcKhoahcTritvMitrng,Tp29,S3(2013)113
13
Abstract: The study of water resources at watershed scale is widely adopted as an appropriate
approach to manage, assess and simulate these important natural resources. The development of GIS
techniques has allowed the use of spatially and physically based hydrologic models to simulate as
simply and realistically as possible the functioning of watershed systems. In this context, the objective
of this study is to model the hydrology in the k Bla river basin, located at the Central Highland of
Vietnam, using the Soil and Water Assessment Tool (SWAT) in order to understand and determine the
different watershed hydrological processes. The ArcSWAT interface implemented in the ArcGIS
software was used to delineate the basin and its sub-components, combine the data layers and edit the
model database. The model parameters were analyzed, ranked and adjusted for hydrologic modeling
purposes using monthly temporal data series. They were calibrated using Sequential Uncertainty
Fitting (SUFI-2) method in SWAT - CUP software from 2000 to 2005 and validated from 2006 to
2011. Based on statistical indicators, the evaluation indicates that SWAT model had a good
performance for both calibration and validation periods in Dak Bla watershed. In fact, the model
showed a good correlation between the observed and simulated monthly average river discharge at
Kon Tum stream gauge with R and Nash - Sutcliffe coefficient of about 0.7. These results revealed
that if properly calibrated, SWAT model can be used efficiently to support water management
policies.
Keywords: Water discharge, Dak Bla watershed, GIS, SWAT model.