BAB 4 : KEPELBAGAIAN

SUMBER DI BUMI

KEPELBAGAIAN SUMBER BUMI

BENDA HIDUP

BENDA BUKAN HIDUP

Udara
Tanah
Tumbuh-tumbuhan
Bahan api
fosil

Haiwan

Air

Mineral

BENDA
HIDUP
(HIDUPA
N)

Benda-benda hidup/hidupan (living things) seperti haiwan dan tumbuhan adalah

sumber yang penting bagi manusia untuk mendapatkan makanan,
Sumber makanan yang diperolehi daripada ayam, makanan laut, sayur-sayuran
dan buah-buahan

Sumber bahan untuk pakaian diperolehi daripada kulit haiwan (seperti biri-biri,
ulat sutera, dan buaya) dan tumbuhan (seperti kapas, pokok getah)
Sumber bahan binaan diperoleh dari kayu, rotan, nibung, dll.
Sumber bahan api diperolehi daripada minyak sawit dan pokok getah.

BENDA
BUKAN
HIDUP

1.
UDARA

Udara atmosfera
mengandungi 78% gas
Nitrogen, 21% gas
Oksigen, 0.03% gas
karbon dioksida dan
gas-gas nadir
Udara digunakan di
dalam proses
pembakaran,
fotosintesis dan
respirasi

2.
TANAH

Tanah (soil) yang

meliputi
kebanyakan
permukaan tanah
bumi dipanggil
kerak (crust). Tanah
adalah suatu
campuran zarah
mineral dan batu,
humus(reputan), air
dan udara.

3. AIR

Air meliputi dua-pertiga daripada permukaan bumi. Hanya

kira-kira 1% sahaja air bumi yang digunakan. Kira-kira 97%
lagi adalah air laut dan 2% dibekukan dalam bentuk glasier
dan kawasan kutub.
Semua hidupan di bumi memerlukan air untuk terus hidup.
Kehilangan air dalam sel hidup dipanggil dehidrasi
(dehydration).

4.
BAHAN
API
FOSIL

Bahan api fosil (fossil fuels) terdiri daripada fosil tumbuhan dan haiwan
berusia ratusan juta tahun.
Bahan api fosil terdiri daripada petroleum (minyak), gas asli dan arang
batu.
Produk petroleum (seperti petrol dan diesel) digunakan pada kereta,
bas, keretapi, dan kapal terbang.
Arang batu digunakan dalam loji janakuasa untuk menghasilkan
elektrik.
Gas asli digunakan dalam industri pembuatan, untuk memanas,
memasak, atau sebagai bahan api kenderaan.

BAGAIMANA BAHAN API FOSIL TERBENTUK

Bangkai haiwan &

tumbuhan mati di atas
tanah

Selama berbilion
tahun, bangkai
tertimbun di bawah
tanah dan air

Haba & Tekanan

bawah tanah
menukarkannya
kepada bahan api fosil

5.MINERA
L

 Mineral adalah unsur semula jadi atau

sebatian yang terdapat di kerak Bumi.
Mineral boleh diekstrak bagi mendapatkan
bahan-bahan logam seperti aluminium, besi,
emas, perak & kuprum.

4.2 : UNSUR, SEBATIAN

& CAMPURAN

Unsur (Elemen)

Sebatian

Terdiri dari satu jenis

atom sahaja

Dua atau lebih unsur

yang bergabung
secara kimia

Permukaan

Permukaan
Bukan
Logam
Logam
berkilat
tidak
Boleh
berkilat
Rapuh
dimulurkan Tidak
Boleh
boleh
ditempa
ditempa

Ketumpata Ketumpata
n
n
tinggi
rendah

Konduktor
Konduktor haba
haba dan
dan arus
arus
elektrik
elektrik
yang
yang baik
lemah

Mempunyai Mempunyai

Campuran
Dua atau lebih unsur
atau sebatian yang
bergabung secara
fizikal
Boleh dipisahkan

Zarah terkecil
adalah
molekul (dua atau
lebih
atom bergabung
secara
kimia)
Tidak boleh
dipisahkan
secara fizikal
Sifatnya berbeza
berbanding
sifat asal
komponen yang
membentuknya

kepada
komponenkomponennya
secara fizikal
Tidak boleh
dipisahkan
secara kimia
Sifatnya adalah
sama seperti
sifat asal
komponen yang
membentuknya
Boleh wujud
sebagai unsur,
sebatian atau
campuran

UNSUR
Contoh :
Emas
Zink
Besi
Oksigen
Karbon
Nitrogen
Hidrogen
Aluminium
Kalsium
Magnesium
Silver
Platinum

1. Saintis mengenalpasti
bahawa unsur adalah
bahan yang paling
ringkas di muka bumi
2. Terdiri hanya dari satu
jenis atom sahaja dan
tidak boleh dipecahkan
kepada bentuk yang
lebih ringkas lagi
3. Unsur yang dibina dari
gabungan jenis atom
yang serupa di panggil
Molekul

Molekul Besi

Molekul
gas Hidrogen

UNSUR
Dibahagikan kepada 2
jenis :
LOGAM
Semua unsur logam adalah
pepejal kecuali Merkuri (cecair)

BUKAN LOGAM
Semua unsur bukan logam wujud
dalam semua bentuk ( pepejal,
cecair dan gas )

Kalium

Plumbum

Sulfur

(pepejal)

Natrium

Kuprum

Karbon

(pepejal)

Kalsium

Merkuri

Bromin

(cecair)

Magnesium

Argentum

Oksigen

Aluminium

Aurum

Iodin

Zink

Emas

Hidrogen

Ferum

Platinum

Fosforus (pepejal)

Stanum

Nitrogen

(gas)
(pepejal)
(gas)
(gas)

SEBATIAN
1. Terbentuk apabila dua atau lebih jenis unsur
bergabung secara kimia (combine chemically).
2. Zarah terkecil dalam suatu sebatian adalah
molekul
Gas karbon Dioksida

Komponen:
Satu atom karbon,
dua atom oksigen.

Natrium Klorida

Komponen:
Satu atom natrium,
satu atom klorin.

Air

Komponen:
Satu atom oksigen,
dua atom hidrogen.

SEBATIAN
3. komponen-komponen sebatian tidak boleh
dipisah secara fizikal
4. Hanya boleh dipisah secara kimia :
(a) Haba yang tinggi
Elektrik
(Pemanasan)

(b) Tenaga
(Elektrolisis)

Memecahkan (breaking down) sebatian dengan Pemanasan

1)

Memecahkan

sebatian

gula

(sugar)

Satu sudu gula dimasukkan

ke dalam tabung uji yang kering
dan dipanaskan dengan kuat
(heated strongly).
Pemerhatian:
1. Gula berwarna putih sebelum pemanasan.
2. Semasa pemanasan pepejal hitam (karbon) terbentuk.
3. Selepas pemanasan dan dibiarkan sejuk, titisan air
terkondensasi pada
dinding tabung uji.
Kesimpulan:
Gula dipecahkan kepada karbon (unsur) dan air (sebatian)
apabila dipanaskan.

Memecahkan (breaking down) sebatian dengan Elektrolisis

1)
Memecahkan
sebatian
air
tulen

Pemerhatian:
Gas tidak berwarna dikumpulkan ke dalam kedua-dua tabung
uji, P dan Q. Gas dalam P menyalakan kayu uji berbara,
manakala gas dalam Q menghasilkan bunyi 'pop' apabila
diuji dengan kayu uji yang menyala.
Kesimpulan:
Air adalah sebatian daripada unsur oksigen dan unsur
hidrogen. Pemecahan air oleh arus elektrolisis menghasilkan
gas oksigen dalam P tiub dan gas hidrogen dalam tiub Q.

CAMPURAN
Campuran adalah terdiri daripada dua atau lebih
bahan yang digabungkan secara fizikal (combined
physically), contohnya, dengan kaedah mengacau
(stirring).

Jadi, komponen-komponen di dalam campuran boleh

dipisahkan dengan secara fizikal (physical means).

Contoh contoh jenis campuran serta

komponennya
CAMPURA
N

KOMPONEN DALAM CAMPURAN

Udara

Nitrogen, Oksigen, Karbon Dioksida, Gas nadir,

habuk, wap air

Tanah

Air, pasir, tanah liat, kerikil, humus

Air Laut

Natrium klorida, magnesium, kalsium, oksigen

Air Gula

Air, gula

Jeruk

Buah-buahan, garam, gula, cuka, air

Kari

Garam, santan kelapa, rempah, serbuk cili, air

Darah

Sel darah putih, seldarah merah, platlet, plasma,

oksigen, hormon

UNSUR dan SEBATIAN boleh wujud di dalam komponen

CAMPURAN
Unsur
X

Unsur Y
UNSUR dan UNSUR

Unsur
X

Sebatian
Y

UNSUR dan
SEBATIAN

Sebatian
X

Sebatian
Y

SEBATIAN dan
SEBATIAN

Bahan yang terdapat di dalam suatu

campuranboleh dipisahkan secara fizikal
dengan
menggunakan
proses-proses
berikut:
oPenurasan (Filtration)
oPengayakan (Sieving)
oPenyejatan (Evaporation)
oPenyulingan (Distillation)
oKromatografi (Chromatography)
oPengekstrakan (Extraction)
oMenggunakan magnet (Using a magnet)
oPemendakan (Precipitation)