i From Zero To Hero

Tho Lun Hng Hiu

1. Cc gii thng Nobel Ha Hc
Ngi nhn gii Nobel Ha hc
u tin

l nh khoa hc ngi H Lan Jacobus Henricus Van't

Hof vi cng trnh khm ph ra cc nh lut v
ng lc hc ha hc v p sut thm thu trong cc
dung dch
T nm 1901 ti nm 2012, y Marie Curie (1911), Irne Joliot-Curie (1935), Dorothy
ban Nobel trao tng 103
Hodgkin (1964) v Ada Yonath (2009) . Marie Curie
gii Nobel Ha hc cho 160
v Dorothy Crowfoot Hodgkin l hai nh n khoa hc
nh khoa hc trn khp th
nhn gii Nobel Ha hc c lp, khng phi chia
gii, trong ch c 4 ngi l s vi ai.
ph n, l:
Xt v tui tc, ngi ot gii l Koichi Tanaka vo nm 2002 khi 43 tui. Ngi
Nobel Ha hc tr nht
ot gii Nobel ln tui nht l Charles J. Perdersen
vo nm 1987 khi ng sang tui 83
Nh Curie c l cng l gia
Hai v chng Marie Curie v Pierre Curie c
nh nhn gii Nobel nhiu
trao gii Nobel Vt l vo nm 1903. Marie Curie
nht.
nhn gii Nobel Ha hc vo nm 1911. Con gi ca
h l Irene Joliot-Curie c trao gii Nobel Ha hc
vo nm 1935, cng vi chng Frederic Joliot. Ngoi
ra cn c Linus Carl Pauling c trao gii Nobel 2
ln trong hai lnh vc ha hc v ha bnh
Trong c 8 nm khng trao
1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941, 1942
gii nobel Ha hc:
Nobel 2014: Nhng ng gp Eric Betzig
cch mng cho lnh vc quang Stefan Hell
hc nano m ph v nim
William E. Moerner
tin t lu v gii hn phn gii
ca knh hin vi quang hc v
to nh
Nobel 2013: Nghin cu pht Martin Karplus
trin v cc m hnh a quy
Michael Levitt
m dnh cho cc h thng ha Arieh Warshel
hc phc tp
Nobel 2012: Nghin cu v
Robert Lefkowitz
th th bt cp vi protein G.
Brian Kobilka
Nobel 1903: Tm ra thuyt
Arrenhius
in ly ha hc (theory of
electrolytic dissociation).
Nobel 1904: Pht hin ra
Sir William Ramsay
cc kh him trong khng kh
v xc nh v tr ca chng

trong bng tun hon.

Nobel 1908: Nghin cu v
s phn r cc nguyn t v
ha hc cc cht phng x.
Nobel 1911: Khm ph ra cc
nguyn t ha
hc radi v poloni, c lp c
nguyn t radi, nghin cu v
ngun gc cng nh v cc
hp cht ca n.
Nobel 1920: Nghin cu tnh
ton v i lc ho hc v nh
lut 3 ca nhit ng lc hc
Nobel 1934: Tm ra teri
ng v quan trng ca Hidro
ng dng trong cc phn ng
nhit hch
Nobel 1966: Nghin cu lin
kt ha hc v cu trc
electron ca phn t bng
phng php orbitan phn t
Nobel 1995: Nghin cu v
s hnh thnh v phn hy
tng ozone.
Nobel 1996: Khm ph
v Fullerene

Rutherford

Marie Curie

Walther Hermann Nernst

Harold Clayton Urey

Mulliken

Paul J. Crutzen
Mario J. Molina
F. Sherwood Rowland
Robert F. Curl Jr.
Sir Harold Kroto
Richard E. Smalley

2. Cc nh bc hc ni ting
nh lut bo ton khi lng
Tng hp ur
Thuyt nguyn t

Lavoisier (tm ra oxi)

Friedrich Whler
ca Dalton

nhng pht minh v i nht trong lnh vc ha hc v nh hng ln ca n

n cuc sng con ngi
1748 1756: Pht minh ca M.V.Lmonxp v nh lut bo ton khi lng.
1774 1783: A. Lavoasier (Php) thit lp thnh phn ca khng kh, kh cacbonic,
nc, t tn cho xi v hir v sng to thuyt xi v s chy.
1789: Php xut bn cun gio trnh ca A.Lavoasier c nu cch phn loi cc hp
cht.
1790: T.Lvit (Nga) pht minh hin tng hp ph cht ho tan bi than.
1802 1803: V.Ptrp (Nga) pht hin hin tng h quang v chng minh kh nng
ng dng n chiu sng, nu chy kim loi v kh kim loi khi xit ca chng.
1803 1911: .an tn (Anh) v A.Avgar () sng to ra thuyt phn t nguyn
t.
1807 : G. vi (Anh) iu ch c kim loi kali v natri bng in phn.
1822 : N.Fogen (Nga) thc hin s thu phn g v rm.
F.Vle v sau Iu.Libic (c) ln u tin quan st c hin tng ng phn (s tn
ti nhiu cht c cng thnh phn phn t)
1828: F.Vle (c) thc hin s tng hp hu c u tin: cht ur
1833-1834: M.Faray (Anh) pht minh cc nh lut in phn
1837: B.S.Iacbi (Nga) pht minh phng php c in.
1839 1843: Ch.Gutia (M) v T.Hen cc (Anh) pht minh phng php lu ho cao su.
1840: Iu.Libic (c) xc nh c vai tr cc nguyn t vi lng trong s dinh dng ca
thc vt v ng vt.
1842: N.Zinin (Nga) tng hp c anilin (bng cch kh nitro benzen)
1843: Tch vng t qung bng cch xiano ho theo phng php ca P.Bagration (Nga)

1845-1846: A.Faep (Nga) v Kh. Senbai (Thu S) pht minh ra piroxilin

1847: A.Xbrer () ln u tin iu ch c nitroglixerin
1854-1864: Sn xut thp trong l chuyn v l Mactanh.
1857: A. Kekule xc nh tnh ho tr bn ca cacbon, nguyn t ny c trong cc hp
cht hu c di dng lin kt vi nhau thnh mc
G.Peckin (Anh) V Ia.Nataxon (Nga) iu ch c nhng thuc nhum u tin: movein
v fucxin.
1860: Anh em Snvy (B) thc hin vic sn xut soa (Na2CO3) theo phng php
amoniac.
1861: A. Butlerp (Nga) thng bo v thuyt cu to ho hc ca cc hp cht hu c do
ng xy dng.
1866: V.Ptrusepxki (Nga) iu ch c thuc n inamit u tin.
1869: . Mendeleev pht minh nh lut tun hon
1869: .Khaiat (M) sng to cht do u tin xenluloit
1870: A.Butlerop iu ch c hp cht polime u tin
1875 1878: Nhit phn du m v sn phm du m theo phng php A.Letnhi (Nga)
1880: N.Lunin (Nga) pht minh ra vitamin
1881: M.Kutserop (Nga) tng hp anehy axetic t axetilen
1883: S.Sacone (Php) sn xut i nitro
1885-1891: P.Vil (Php), G.Xukhaxep (Nga), A.Nben (Thu in), F.Aben (Anh) v
.I.Medeleev (Nga) sng to ra nhng loi thuc sng khng khi mi.
1886: P.Eru (Php) v S.Hnl (M) ngh iu ch nhm bng in phn.
1890: Sn xut clo v xt n da bng in phn.
1891: V.Sukhp (Nga) c cp bng pht minh v phng php ch bin du m mang
tn phng php cracking.
1896 1898: iu ch khng kh lng theo phng php K.Line (c)

1896 1898: S pht minh hin tng phng x (A.Becren Php) v P.Quyri v M.
Xelodopkaya (Php) iu ch c rai
1897 1902: P.Xabachi (Php) v V.Ipachiep (Nga) ng dng rng ri cht xc tc trong
tng hp hu c.
1990: T.L.Cngacp (Nga) tng hp polime ging cao su u tin
1906 1908: E.OOclp (Nga) iu ch c fomaldehyd bng cch xi ho ru mtilic
trn cht xc tc.
1908 1913: F.Habe (c) thc hin vic tng hp amoniac c xc tc t hir v nit
1913:I.I.Oxtromuxlenxki (Nga) tng hp divinil t hn hp ru v anehy.
1915-1917: Sn xut axit nitric bng cch xi ho amoniac trn cht xc tc (l.Anreep _
Nga)
1919: E.Rzefo (Anh) ln u tin thc hin c vic bin i nguyn t ca mt
nguyn t khng phng x thnh nguyn t ca nguyn t khc bng cch dng ht
anfa bn ph.
1927: Sn xut et xng tng hp c
1927 1929: N.Xemnop (Lin x) v S. Hinsevut (Anh) xy dng thuyt phn ng dy
chuyn.
1929: A.Flminh (Anh) pht minh ra penixilin
1931: My gia tc ht nhn c xy dng v a vo hot ng.
1928 1932: S.Lbedep (lin x) iu ch c cao su tng hp u tin v xy dng
c quy trnh sn xut.
1932 1933: G.Liutx (M) ln u tin iu ch c nc nng bng in phn
U.Carozecxo (M) tng hp c policloropren
1934: I.Quyri v F.Jolio (Php) pht minh hin tng phng x nhn to.
1936: A.I.inxt Lin x ln u tin trn th gii iu ch c polietilen.
1936-1937: Tng hp cc vitamin B1 v A
1937: Thit b u tin ho kh than di mt t c a vo hot ng
min n bt.

1937 1939: M, si tng hp poliamit nilng c tng hp v a vo sn xut.

1937 1940: K.Anrianop (Lin x) tng hp c hp cht cao phn t c silic
1940: G.Flrop v K.Ptrgic (Lin X) pht minh ra hin tng phn chia t pht ca
ht nhn uran.
1941 1942: Vic tng hp cc nguyn t mi bt u.
1942: E.Xemni (Lin x) ln u tin xut phng php t polime ch to ra du
nhn c c, khng b ng nhit di 40 .
1944 1948: Nh cc cng trnh ca I.Bacin v nhiu ngi khc (Lin x) ngi ta
s dng xi tng cng qu trnh sn xut kim loi v cc ho cht.
1950 1951: Nm c phng php sn xut cng nghip cht khng sinh xinto
mixin
1954: Thc hin vic tng hp kim cng nhn to.
1957: Vic Lin x phng v tinh bay quanh qu t m u cho cng cuc chinh phc
v tr
1960. Tng hp clorophin
1962. Mobil Oil gii thiu v a vo s dng Zeolit tng hp X lm cht xc tc cho
phn ng cracking
1967-1969. Mobil Oil gii thiu Zeolit ZSM-5
1974. Henkel thay th phosphat trong bt git bng Zeolit A