Telekomunikacione mree

7. Komutacija
Na putu prenosa poruka od izvorita do odredita donosi se vei broj
odluka. Kada poruka pristigne do nekog konektirajueg ureaja neophodno je
donijeti odluku koja se odnosi na selekciju jednog od izlaznih portova preko kojih
ju treba proslijediti. Drugim rijeima, konektirajui ureaj se ponaa kao
kumutator koji povezuje jedan port sa drugim.
7.1. Komutacija kola
Jedno od rjeenja kod komutacije naziva se komutacija kola (circuitswitching). Kod ovog rjeenja, prije isporuke poruke, izmeu odredita i izvorita
uspostavlja se prvo fiziko kolo (ili kanal). Nakon to je, izmeu izvorita i
odredita, kolo uspostavljeno, slijedi prenos podataka. Drugim rijeima, kod
komutacije kola, ukupna poruka se predaje od izvorita do odredita bez da se
ista dijeli na pakete. Izvorite posle obavljene transakcije informie mreu da je
prenos zavren, to omoguava mrei da raskine veze na svim komutatorima koji
se nalaze na prenosnom putu, i iskoristi te veze kao i konektirajue ureaje za
realizaciju neke druge konekcije. Komutacija kanala je pristup koji odgovara
sistemima u kojima je razmjena podataka vezana za relativno kontinualan protok
podataka, kao to su govor (telefon) i neki tipovi senzorskih i telemetrijskih ulaza.
Tehnika komutacije kola se nikad ne primjenjuje na mrenom nivou, ona se
najee koristi na fizikom nivou.
Dobar primjer mree sa komutacijom kola su ranije telefonske mree kod kojih se
prvo uspostavlja put izmeu onog koji poziva i pozvanog korisnika. Kada se
pozvani odazove, izmeu oba korisnika se uspostavlja put. Govorne poruke se
nakon toga prenose izmeu ova dva partnera dvosmjerno, pri emu su svi
konektirajui ureaji na prenosnom putu aktivni. Kada korisnik koji je izvrio poziv
eli da raskine vezu on sputa slualicu, pa tek nakon toga veza se raskida.
Dananje telefonske mree nisu u cjelosti mree koje se baziraju na konceptu
komutacije kola.
7.2. Komutacija poruka
Drugo rjeenje komutacije naziva se komutacija poruka (message
switching). Sa komutacijom poruka nije neophodno uspostaviti dodijeljeni put
izmeu stanica. Stanica koja alje poruku dodaje adresu odredita poruci. Poruka
se zatim prosljeuje kroz mreu od vora do vora. U svakom voru cijela poruka
se primi, smjesti na kratko i zatim alje ka sljedeem voru.
vor svaku od poruka nezavisno analizira i svaka od njih moe da se alje
razliitim putanjama. Ovaj sistem naziva se sistem uskladiti i prosledi. U nekim
sluajevima, vor za koji je stanica prikljuena, ili centralni vor, pravi takoe i
stalnu kopiju poruke (izvetaj).
Efikasnost linije je vea poto u datom trenutku kanal vor - vor moe dijeliti
vie poruka. Za istu koliinu saobraaja, potrebni su manji kapaciteti prenosnih
kanala.
7.3. Komutacija paketa (na mrenom nivou)

23

Mreni nivo kod Interneta koristi danas koncept komutacije paketa (packet
switching). Kod ovog tipa mree, poruka sa vieg nivoa se dijeli na upravljive
pakete, a zatim se svaki paket alje kroz mreu. Izvorite poruke predaje pakete
jedan za drugim; dok odredite poruke prima pakete jedan po jedan. Odredite
eka da svi paketi koji pripadaju istoj poruci prvo pristignu, prije nego to se cijela
poruka preda viem nivou protokola. Konektirajui ureaji kod paketno
komutirane mree odluuju kako da usmjeravaju pakete prema konanoj
destinaciji.
Dananje paketno komutirajue mree mogu da koriste sljedea dva
pristupa za rutiranje paketa:
a) datagramski pristup, i
b) virtuelno kolo.
Mreni nivo standardno se projektuje kao paketna komutirana mrea. To
znai da se paket na strani izvorita dijeli na upravljive pakete, obino nazvani
datagrami. Individualni datagrami se zatim prenose od izvorita ka odreditu.
Primljeni paketi se zatim asembliraju (sklapaju) na strani odredita prije nego to
se ponovo kreira originalna (prvobitna) poruka. Nivo paketno komutirane mree
kod Interneta prvobitno je bio zamiljen kao connectionless servis, ali od skoro se
javlja potreba za connection-oriented servis. U tom smislu, prvo emo analizirati
dominatni trend, a nakon toga onaj drugi.
a) Connectionless servis
Na poetku razvoja i primjene Interneta, mreni nivo je bio namjenjen za servise
(usluge) tipa connectionless. Kod ovog rjeenja protokol na mrenom nivou svaki
paket tretira nezavisno, to znai da izmedju paketa ne postoji meusobni odnos
(relacija). Paketi koji ine jednu poruku mogu ali i ne moraju da putuju po istom
putu do odredita. Razlog ovakvog naina prenosa kod Interneta je bio taj da se
mreni nivo uini to jednostavnijim. Drugim rijeima, mreni nivo je bio jedino
zaduen za isporuku paketa od izvorita do odredita. Na slici je prikazana ova
ideja.

Network

A connectionless
packet-swtiched network
R1
4

Sender

R2

Network

4
3

R4

3
1

R3

R5

Out of order

Receiver

Connectionless paketno-komutirana mrea

24

Telekomunikacione mree

Kada mreni nivo obezbeuje connectionless servis, svaki paket putuje kroz
Internet kao nezavisna cjelina, a izmeu paketa koji pripadaju istoj poruci ne
postoji meusobni odnos.
Komutator kod ovog tipa mree se naziva ruter. Nakon predaje paketa koji pripada
jednoj poruci moe da slijedi predaja paketa koji pripada toj poruci ili nekoj drugoj
poruci. Analogno tome, nakon prijema paketa koji pripada poruci moe da slijedi
prijem paketa koji pripada nekoj drugoj poruci.
Svaki paket se usmjerava (rutira) na osnovu informacije koja se sadri u header-u
(zaglavlju); tj., na osnovu izvorine i odredine adrese. Odredina adresa definie
gdje e paket ii, a izvorina adresa odakle dolazi paket. Ruter, u ovom sluaju,
usmjerava paket, samo na osnovu odredine adrese. Izvorina adresa se moe
iskoristiti da se poalje poruka o greci u prenosu podataka, a u ovom sluaju je
to kada paket nije isporuen (ili je odbaen). Dakle, odluka o prosljeivanju
paketa se zasniva na odredinoj adresi paketa.
b) Konekciono orijentisani servisi
Kod konekciono-orijentisanih servisa (connection oriented service) izmeu
paketa koji pripadaju istoj poruci postoji odnos. Prije nego to se svi datagrami
poruke mogu slati, neophodno je kreirati virtuelnu konekciju kojom se definie put
datagrama od izvorita do odredita. Nakon to je konekcija uspostavljena,
datagrami putuju po istom putu. Kod ovog tipa servisa, paket ne sadri samo
informaciju o izvorinoj i odredinoj adresi nego i flow label, tj., virtual circuit
identifier kojim se definie virtuelni put paketa, tj., put koji treba da se slijedi. Na
sljedeoj slici prikazan je koncept konekciono-orijentisanog servisa. Svaki paket
se prosljeuje na osnovu labele u paketu.
Legend
4

Network

Packets

Virtual circuit

A connection-oriented
packet-switched network
R1

4
Sender

R2

1
4
R5

Network

2
1
4
R3

4
R4

1
Receiver

Konekciono orijentisana paketno komutirana mrea

Rezime:
Kod komutacije paketa svaka komunikacija od kraja do kraja se dijeli na pakete
koji dijele mrene resurse, pri emu svaki paket koristi kompletan kapacitet linka.
25

Kod komutacije kola mreni resursi (kapaciteti) su podijeljeni na djelie, i nema

dijeljenja resursa.
Komutacija paketa, za razliku od komutacije kola, dozvoljava veem broju
korisnika da koriste mreu.
Kod komutacije paketa poruke se alju preko mree u okviru paketa iz kojih se na
destinaciji rekonstruie poruka. Poruka se dijeli na pakete koji se mogu prenositi
mreom nezavisno jedan od drugoga (datagrami) ili jedan za drugim (virtuelna
kola), dijele se resursi, mogua zaguenja.
Kada dolazna brzina paketa prevazilazi kapacitet odlaznog linka, paketi moraju da
ekaju na slanje pri emu dolazi do kanjenja.

24