DAR

LEMLER
Ksa Ders Notlar
Dersi Anlatan retim yesi: Do. Dr. Melikah Yasin
Notu Hazrlayan: Ara. Gr. Fethiye Nur Akkaya


dari lem
dari makamlarn kamu gc kullanarak idare ilevine ynelik olarak tesis etmi olduklar idare hukuku alannda
sonu douran hukuki ilemlerdir.
v Fonksiyonel kriter: dari makamlarn yapm olduklar idari ilemler yannda, yasama ve yrtme organlarnn
ya da zel hukuk tzel kiilerinin yapm olduklar idari ilemlerden de sz etmek mmkndr. dare levi
kavram bu nedenle organik kriteri aklamakta bize yardmc olabilecek bir kavramdr. Yani idari makamlarca
tesis edilmi olmasa dahi idare ilevi dolaysyla tesis edilen ilemler idari ilem olarak nitelendirilir.
v Yrtme ilevi ile idare ilevi arasnda da farkllklar var. Bunu nasl ayracaz? Mesela Ay. M. 104 te
saylanlar yrtme ilevine ilikindir. Yrtmenin idare ilevine ilikin deildir.
v Hkmet tasarrufu: Yrtmenin yarg bakl salanm yrtme ilevlerine hkmet tasarrufu denir. H-
kmet tasarruflar teorisi bugn iin geerli deildir. (Baknz: internet sitesi, Ders Gereleri blm lemler
bal altnda 1. ve 2. sradaki belgeler)
v zel hukuk kiilerinin yapm olduu idari ilemler var mdr? Mesela Adalet Tekilatn Glendirme Vakf bir
zel hukuk tzel kiisidir. Ya da Trkiye Jokey Kulbnn bir at doping nedeni ile yar d brakmas bir idari
ilemdir denebilir mi?
v Cevap: Bu saylanlar bir zel hukuk tzel kiisi olmakla birlikte alelade birer zel hukuk tzel kiisi deillerdir.
Yarg kararlar bunlar kamu tzel kiiliine yaklaan zel hukuk kiisi olarak nitelemitir. Dolaysyla bu kiile-
rin yaptklar ilemlerde idari ilem olabilir. Yani bu ilemler idare hukuku alannda sonu douruyorlarsa idari
ilemdirler denebilir. nemli: Trk yarg organlar zel hukuk kiilerinin ilemlerine idarilik vasf atfetmeden
nce bu zel hukuk kiilerinin sradan birer zel hukuk kiisi olmadklarna dikkat ekmektedir. (Baknz : i-
lemler bal altnda 3. Sradaki belge.)
darenin her ilemi idari ilem midir? darenin her ilemi idari ilem deildir. dare zaman zaman zel hukuk alannda
da ilemler yapmaktadr.(DDDGK 2006/781 E. Numaral karar)

dari ilem dari Eylem

v Her ikisi de idaridir. Tek tarafllk ve kanunilik her ikisinde de ortaktr. Ancak yarglama usulleri farkldr.
Ayrmda kullanlabilecek ipular nelerdir?
v lemler hukuk aleminde bir sonu dourma zellii tarlar. Eylemler ise hukuk aleminde bir sonu dourma
kast tamakszn maddi alemde bir deiiklik meydana getirirler.
v Eylemler kimi zaman bir ileme dayanrlar ve onun icras biiminde ortaya karlar. Kimi zaman ise temelinde
bir ilem olmakszn idarenin salt idari eylem olarak gerekletirdii eylemler vardr.
v Mesela imara aykr bir yapnn belediye encmenin ykm kararna istinaden yklmas bir idari eylem deildir.
nk temelinde bir ykm karar vardr. Ancak ykm esnasnda gerekli tedbirlerin alnmamas nedeniyle
yandaki binann yklmas durumunda artk idari ilemden bamsz olarak salt bir idari eylemden bahsedilir.
Bir baka rnek; baraj kapaklarnn ak unutulmas durumunda da bir idari ilem yoktur. Bu da bir idari ey-
lemdir.

darenin eylemsizlii de bir idari eylemdir. rnein; ambulansn gelmemesi.

(Baknz ilemler bal altnda ilem-eylem ayrm isimli belge)
Fiili yol
v darenin haksz fiil biiminde gerekletirmi olduu eylemlerin hukuki rejimi nedir?
v darenin temel hak ve zgrlklere ar ve ak bir biimde mdahale oluturan fiilleri idarenin haksz fiilleri-
dir ki bunlara fiili yol denir. Burada eylemin hukuka aykrl o kadar ak ve youndur ki bu eylem artk idari
eylem olmaktan km ve bir haksz fiil halini almtr. Yarg kararlar bunlarn zel hukuk hkmlerine gre
tazmin edilmesi gerektii ynndedir.
rnek
Kamulatrmasz el atma
dari ilemin zellikleri
(Baknz idari ilemlerin zellikleri balkl belge)
Tek yanllk:
v dare ilem tesis ederken ikinci bir irade aklamasna ihtiya duymaz. Disiplin cezas verilmesi de tek yanl bir
ilemdir ve savunma alnmas ilemin, idare dnda ikinci bir irade beyan sonucu ortaya kt anlamna
gelmez. Baz kurum ve kurululardan gr alnmas da bu zellii deitirmez. evreyi ilgilendiren baz
yatrmlarda ilgili kii ve kurulularla toplantlar yaplyor ama idari ilemler yine de tek yanl.
v Bunun temelinde yatan neden kamu yarar ve kamusal faaliyetlerin yrtlmesi gerekliliidir.
v Tek yanl ilem bahsinde kollektif ileme de deinmekte yarar var. Ancak kollketif ilemde de ortaya konan
irade tektir. Bir de birleme ilem var. Bunlar da yine tek yanl idari ilemler. Ancak birden fazla irade sz ko-
nusu. Mterek kararname ikinci gruba, belediye meclislerinde alnan kararlar birinci gruba rnek gsterile-
bilir.
Hukuka uygunluk karinesinden yararlanma
v darenin ilemleri aksi yarg kararyla ispat edilinceye kadar yahut da hukuka aykrlk dolaysyla idarece geri
alnncaya kadar hukuka uygun kabul edilir ve sonularn dourur. (Dava almas durumunda idari ilemin
uygulanmasn durdurmak iin mahkemeden yrtmenin durdurulmasn talep etme imkan var)
crailik
v dari ilemin hukuk leminde sonular douruyor olmasna idari ilemin icrailii denir. darenin hukuki sonu
dourmayan bir takm ilemleri de var ancak; bunlar kiinin hukuki statsnde bir deiiklik yaratmaz. Hukuk
leminde bir sonu meydana getirmezler. rnein disiplin soruturmas dolaysyla hazrlanan n inceleme
raporu icrai bir ilem deildir. (Baknz kesin ve yrtlebilir ilem balkl belge)
Resen cra edilebilirlik:
v dare ilemlerini baka bir makamn kararna ihtiya duymakszn icra edebilir.

Bir parantez:
Zincir ilem ve ayrlabilir ilem teorileri
v Zincir ilem: birden fazla idari makamn tek bir ilem iin irade aklamas gerekebilir. te bu ekilde oluturu-
lan idari ilemler zincir ilem olarak adlandrlr. Birden fazla ilemin tek bir sonuca ulamasdr.

v Bu ilemlerden bazlar tek bana dava konusu edilebilir nitelikte olabilirler. Bu da ayrlabilir ilem teorisi ile
aklanr.
rnek: rektr atamalar nce retim yeleri arasnda seim yaplr. Sonra en ok oyu alan alt aday YKe bildiri-
lir. YK de bu 6 adaydan 3n seip C. Bakanna bildirir. C. Bakan bu adaylardan bir tanesini rektr olarak atar.
Burada esasnda nihai ilem olan rektr atamas dava konusu edilebilir nitelikte deildir. Bu ileme kar yarg yolu
kapaldr. Ancak ayrlabilir ilem teorisi dolaysyla rnein YKn 6 aday arasndan 3 tanesini sememesini de dava
konusu edilebilir nitelikte kabul edebiliriz. Nihayetin de bu ilem de bir hukuki sonu dourmutur. Baknz T.C. DA-
NITAY 8. DARE E. 1994/7723 K. 1995/3624 T. 14.11.1995)

Ayrlabilir ilem olarak kabul edeceimiz ilemlerin tek bana hukuki sonu douruyor olmas gerekir.
Bir imar plan iin 19 ayr yerden gr alnmas gerekir. Bunlar ayrlabilir ilem olarak kabul etmek mmkn deil
zira gr hukuki sonu douran bir ilem deil.
o

Tekrar belirtmek gerekir ki: idarenin baz ilemleri icrai nitelikte deillerdir. Maliye Bakanl bir konuda gr
yaynlam olabilir. Bu icrai deildir ounlukla. dzen ilemleri, hazrlk ilemleri, talimatlar da byledir.

lemlerin Maddi Bakmdan Tasnifi
Dzenleyici ilemler
(Baknz: idarenin Dzenleme Yetkisine likin AYM Kararlar balkl belge)
v darenin dzenleme yetkisi var mdr, snrlar nelerdir sorusuyla balamak gerekir.
v darenin dzenleme yetkisinin asli nitelikte olmad kabul edilir. Anayasaya baz konularda idareye dorudan
dzenleme yetkisi veren maddeler de var. rnein olaanst hallerde KHK karmak iin yetki kanununa
gerek yoktur. Bu halde idare dorudan dzenleme yapabilir. AY.167 var.
v Bunun dnda idarenin dorudan dzenleme yapabilme yetkisini kabul etmek mmkn gzkmyor.
Dzenleyici ilemler nelerdir?
Genel Dzenleyici lemler
v AYda dzenlenenler Tzk ve ynetmeliklerdir. Genel, soyut ve objektif niteliktedirler.
v Tzk karma yetkisi yalnzca Bakanlar Kurulundadr. Tzk mutlaka Dantay incelemesinden geirilir. Bir
kanuna dayanarak kartlmaldr. Dantayn buradaki yetkisi Kurucu niteliktedir. Ve Dantay incelemesin-
den geirilmeyen bir Tzk yetki unsuru bakmndan sakat olduu kabul edilmektedir.
v Ynetmelikler: Babakanlk Bakanlklar (Devlet Tzel Kiilii) ve dier kamu tzel kiilerince karlrlar.
Dantay tzel kiilii olmayanlarn ynetmelik karamayacan kabul ediyor. Mesela Diyanet leri Ba-
kanl ancak babakanlk iradesi ile ynetmelik karabilir.
Adsz Dzenleyici lemler
v dare, Genelge, Sirkler, Tebli vs. ismi altnda pek ok dzenleyici ilem yapmaktadr. Bunlarn normlar hiye-
rarisindeki yerini tespit etmek nemlidir. Ynetmelikle e dzey kabul edilebilirler mi? Bir kanunun uygu-
lanmasn gstermek iin muhakkak ynetmelik mi karmak gerekir? Ynerge karlamaz m?

v Doktrinde bu ilemleri ynetmelikle edeer ya da ynetmelik benzeri olarak kabul eden grler vardr. A n-
cak bunlar isminden bamsz olarak nitelemek daha doru olur. rnein bir kanunun uygulanmasn gs-
termek zere ve ynetmelik ile ayn usulde karlm bir dzenleyici ilemin ad ynetmelik olmasa da y-
netmelik olarak kabul etmek ve ynetmeliin hukuku rejimine tabi tutmak gerekir. Ancak bir ynetmeliin
uygulanmasn gstermek zere karlm bir adsz dzenleyici ilemi normlar hiyerarisinde ynetmeliin
altnda konumlandrmak gerekir.
Ynetmelikler arasnda bir atma olduunda nasl bir zm yntemi gelitirmek gerekir?
v Bunu hiyerari ve idari vesayet ilikisine gre zmek gerekir ancak bu yaklam da her zaman doru bir so-
nuca varmayabilir. lgili konuda dzenleme yapma yetkisinin kimde olduu gibi hususlar da, bu atmay -
zerken ie yarayabilecek ipulardr.
Genel Karar
(Baknz: iski su kesintisi- genel karar)
zellii var :
v Kararn belli sreyle yrrlkte olmas
v Belli ya da belirlenebilir insan grubunu dikkate almas
v Kendisine dayanlarak birel ilemler tesis edilmesinin mmkn olmamas
Genel karar kapsamna giren herkesi ilgilendirir. Birel ilem yalnzca ilemin muhatab olan kii bakmndan hukuki
sonu dourur.
rnek kpr onarm dolaysyla bir eridin trafie kapatlmas, Avrasya maratonu dolaysyla kprnn 1 gnlne
trafie kapatlmas

Birel lemler
v Birel ilem belli bir kiinin ya da nesnenin hukuki statsn etkileyen, deitiren onlar bir hukuki statden
karp baka bir hukuki statye sokan ilemdir.
v Birel- znel ilem
v Birel - Koul ilem ( art ilem)
Karma lemler
Hem birel hem de genel ilemlerin zelliklerini tarlar. mar planlar karma ilemdir. Hem tm malikleri ilgilendirir.
Hem de belirli parseller bakmndan stat deiiklii sonucu douracak dzenlemeler ierir.
radelerin Oluumu Bakmndan lemler
Basit iradeli lemler
v Belli bir makamdaki tek bir kamu grevlisinin iradesi ile ortaya kan ilemlerdir. Bir Bakana verilmi bir yetki
dolaysyla onun imza/onay ile bir ilem meydana getirilebilir. Bu ilem basit iradeli ilem olarak nitelendirilir.
Birleik radeli lemler
v Birden fazla iradenin bir araya gelmesi ile oluurlar.
1- Kolektif ilem
Kurul, meclis, encmen vs. kararlar

Birden fazla irade ayn ama ve sonucu dourmak zere aklanr. Sonu olarak ortaya tek bir ilem kar. Mutlak
surette oy birlii de gerektirmeyebilir.
2-Birleme lem
Birbirinden bamsz makam ya da organlarn iradesi ile ortaya kar. Mesela kararnameler bunun tipik rneidir.
ileri Bakanl, Bakanlar Kurulu ve Cumhurbakannn iradeleri ile ortaya kan bir ilemdir. Zincir ilemin bir bir-
leme ilem tr olduunu syleyen yazarlar da mevcuttur. Ancak temel bir farkllk var: Zincir ilemde ilemlerden
(irade aklamalarndan) her biri tek bana hukuki sonu dourabilen niteliktedir.
dari lemin Unsurlar
v dari ilemin yetki, sebep, ekil, konu ve maksat olmak zere 5 unsuru vardr ve idari ilemin bu unsurlarnda
bir sakatlk olmas ilemi sakatlar.
1-Yetki
v lemin hangi idari makam tarafndan yaplaca yetki unsuru ile aklanr. darede asl olan yetkisizliktir. Mev-
zuatta yetkili makam olarak gsterilen kimse, ilem ancak o makam tarafndan yapldnda hukuka uygun
olur. Yetki sakatlnn icazet yolu ile giderilmesi mmkn deildir.
Kii Bakmndan yetki
v dari ilemi yapmaya yetkili makam ifade eder. Yetki ancak o makam tarafndan kullanldnda idari ilem
hukuka uygun olur.
Zaman Bakmndan Yetki
v Bir ii yapmakla esasen yetkili olan kimse baz zamanlarda bu ii yapmaya yetkili olmayabilir. Henz atamas
yaplmam bir memur, ya da izinli olan bir memur izin sresinde idare adna irade aklamaya yetkili deildir.
v Gvenoyu almam bir hkmetin karar alp alamayaca da tartlyor. Ancak idarenin sreklilii ilkesi gerei
snrl da olsa baz konularda irade aklamaya yetkili olduunu kabul etmek gerekecektir. Belediye meclisinin
belli toplant dnemleri vardr. Ya da olaanst toplanm da olabilir meclis. Bu vakitler dnda bir idari i-
lem tesis edilirse yine sakat olur.
Konu Bakmndan Yetki
v Her idare ancak kendisine verilen grevleri yerine getirmeye yetkilidir.
Yer Bakmndan Yetki
v Kamu idareleri yrtt faaliyetler bakmndan yetkileri kural olarak belirli bir blge ile snrldr.
v Mesela Belediyeler kural olarak Trkiyenin her yerinde faaliyet gsteremez. Kamu kurumlar ise genellikle
hizmetlerini lkegenelinde yrtrler. Yetkileri belli bir corafi alanla snrl deildir.
Yetki sakatlklar:
(Baknz : yetki gaspi- fonksiyon gaspiyetki tecavuzu yetki sakatliklari)
Fonksiyon Gasp
v Yasama yrtme yarg erklerinin birbirlerinin yetki alannda ilem tesis etmeleridir. Ar ve ak biimde
hukuka aykrdr ve yok hkmnde kabul edilirler.
Yetki Gasp

v dare adna irade aklamaya yetkili olmayan kimselerin idarelerin yetki alanna giren ilemler hakknda irade
aklamalardr. Bunlar da yok hkmndedir.
Yetki Tecavz
v Burada idarenin iinden bir kiinin kendi yetkisi dhilinde olmayan bir alanda irade aklamas sz konusudur.
Yetki devri mza yetkisinin devri
(Baknz : yetki devri imza yetkisinin devri vekaleten grev)
v Bir makamn yetkisi dhilinde olan bir konuyu bir ilemle baka bir idari makama devretmesi ilemi yetki dev-
ridir. Mevzuatta yetki devrine izin verilmi olmaldr.
v Yetki devredenden devralana geer. mza yetkisinin devrinde ise yetki deil sadece bir ahsa ait bir imza yet-
kisinin baka bir ahsa devri sz konusu olur.
v Yetki devrinde devir makama yaplmtr ve kural olarak o makama gelen herkes tarafndan kullanlabilir. m-
za yetkisinin devri ise ahsa yapldndan yerine gelen kimse tarafndan kullanlamaz.
v Bir makama ait yetkilerin tamamnn bir baka makama devri mmkn olmamak gerekir.
Yetkide Paralellik lkesi
v Bir idari ilemi tesis etmeye yetkili olan makam mevzuatta aksi belirtilmedike o ilemi kaldrmaya, geri al-
maya, deitirmeye de yetkilidir.
Veklet
v Bir kamu grevlisinin geici veya srekli olarak grevinde bulunmad bir dnemde yerine baka bir kimse-
nin getirilmesi sz konusu olmaktadr.
v Geici veklet: Hastalk vb. gibi geici durumlar dolays ile bir kamu grevlisi yerine bir bakasnn atan-
masdr.
v Geici vekleten atama: stifa veya emeklilik dolays ile boanan, srekli bir kadroya geici olarak bir ba-
kasnn atanmas sz konusu olmaktadr.
v Vekil asilin tm yetkilerini haizdir.
Tedviren Grevlendirme
v Asaleten ya da vekleten atanma koullarn tayan bir kimsenin bulunmamas halinde, gerekli koullar
tamayan bir kimsenin de grevlendirilmesi sz konusu olabilir.
v Bu ekilde grevlendirilen bir kimsenin yapm olduu ilemleri de yetki bakmndan hukuka uygun kabul et-
mek gerekir.
2-ekil
v Genelde ekil unsuru ierisinde usul unsuru da anlatlr. Ancak bu ikisini ayr birer unsur olarak nitelendien
yazarlar da vardr.
v Kural olarak idari ilemler yazl olmak zorundadr. Ancak baz ilemler szl ya da grsel nitelikte olabilirler.
ekil kurallar bazen geerlilik bazense ispat kural olarak dzenlenmektedir. darenin susmasna da hukuki
sonular balanm olabilir. Zmni red veya zmni kabul anlamna gelebilir. Kural olarak idarenin susmas
zmni red olsa da bunu istisnaen zmni kabul olarak nitelendirebileceimiz durumlar vardr. mar kanununda
bir rnei var. Yap kullanma izni istemine 30 gn iinde cevap verilmezse bu susma kabul anlamna geliyor.
v dari ilemler gerekeli olmaldr. (AY m. 40) Ancak bu hkme uyulmam olmas Dantay kararlarna gre i-
lemi her zaman sakatlamyor.
v dari usul kurallar; bir ilemin nasl yaplmas gerektii ile ilgili kurallardr. Genel bir idari usul kanunumuz bu-
lunmamakla birlikte ilgili mevzuatta bu tr kurallar ngrlmse bunlara uyulmamas da idari ilemi sakatlar

Her ekil/usul sakatl idari ilemi sakatlar nitelikte midir?

v Dantay, bir ekil sakatlnn, idari ilemi sakatlyor kabul edilebilmesi iin esasa etkili olmas gerekliliini
aramaktadr.
3-Sebep
(Baknz: sebep ve konu unsuru sakatliklar)
v dareyi idari ilem yapmaya iten neden ilemin sebep unsurunu tekil eder.
v rnein DMK: m. 125 te ie ge gelme nedeni ile disiplin cezas verilecei hkm altna alnmtr. Burada i-
lemin sebep unsuru memurun ie ge gelmesidir. Bazen idare bir ilemi yaparken birden fazla sebebe daya-
nabilir.
Sebep kamesi:
v Bazen ilemin sebep unsuru hukuka aykr gibi grnr, ancak esasnda sebep olumu ve fakat idare bunun
yanl tespit etmitir. Bu durumda bu ilemin iptali iin bir dava aldnda mahkeme, doru sebebi tespit
ederek sebebi ikame eder ve ilem ayakta tutulur.
darenin Takdir Yetkisi
(Baknz : takdir yetkisi)
v Bazen mevzuatta idarenin bir ilemi yapma konusunda takdir yetkisi sz konusu olur. yaplabilir edilebilir
biiminde dzenlemeler takdir yetkisinin varlna iaret eder.
v Bu yetkinin hukuka uygun olup olmadn denetlemek gerekir. Ancak mahkemeler bu denetimi yaparken ye-
rindelik denetimi yapamayacaklardr. Zira byle bir denetim idarenin yerine gemeyi gerektirir ki bu da
mmkn olmamak gerekir.
*Bal yetki: darenin nasl davranmas, nasl bir ilem tesis etmesi gerektii aka gsterilmitir. Burada takdir yetki-
sinden sz etmek mmkn olmaz.
4-Konu
v lemin hukuk leminde meydana getirdii deiiklik idari ilemin konu unsurunu oluturur.
v lemin konu unsuru meru olmaldr ve imknsz olmamaldr.
Maksat
Baknz :
v dari ilemin maksat unsuru her zaman kamu yarar olmak durumundadr. Kamu yarar her bir ilem
bakmndan farkl biimlerde tezahr edebilir.
v Yarg kararlarnda ve retide maksat unsuru sakatlklarna rnek olarak :
o Siyasi ama gdlmesi
o Bir nc kiiye fayda salama veya zarar verme amac gdlmesi
gibi durumlar gsterilir.
v Bazense bir idari ilem aslnda kamu yararna ynelik olabilir. Dier unsurlar bakmndan da hukuka uygundur
ancak esasnda baka bir klfetten kamak ya da bir baka amac gerekletirmek iin ilem tesisi sz konusu
olabilir. Mesela Kamulatrma yapmamak iin yklmaya yz tutmu ve bu zellii dolaysyla hakknda ykm
karar verilirse bu kararn sakat olmayaca bir bina yklrsa maksat unsurunda bir saptrma sz konusu olur ki
bu usul saptrmas olarak adlandrlr.

(Baknz: amac unsuru)

dari lemlerin Yrrle Girmesi
v dari ilemin yrrle girmesinden kast hukuk leminde sonularn dourmas ve 3. kiileri balayc hale
gelmesidir.
v Tebli: Birel ilemlerin yrrle girmesi iin ilgilisine teblii gerekir ancak bazen muhatab birden fazla olabi-
lir ve bu durumda ilan yoluyla duyurulmas tebli gibi sonu dourur. Bazen de ilem tebli ya da ilan edil-
memiken haricen renilmi olabilir. Bu durumda da somut olayn zelliklerine gre bu renmeye bir
takm hukuki sonular balanmas sz konusu olur.
v Dzenleyici ilemlerin bazlarnn ne ekilde yrrle girecei mevzuatta gsterilmitir. Mesela Tzk KHK,
Resmi Gazete de yaynlanr. Ynetmeliklerin ise bazlar yaynlanr. Bunlarn ilgililere uygun yntemlerle du-
yurulmas esastr.
v Bazen muhatab belli olmayan ilemlerin teblii mmkn olmaz ve bunlar da ilan sureti ile ilgilisine duyuru-
lur.
dari lemlerin Sona Ermesi
(Baknz: idari islemin geri alnmas-kazanilmis hak)
v Bazen bir ilem belli bir sre geerli olmak zere tesis edilmi olabilir. Sre sona erdiinde ilemde kendili-
inden yrrlkten kalkar. Baz ilemler ise bozucu arta bal olarak tesis edilmi olabilirler. Bu durumda in-
fisahi artn gereklemesi ile ilem yrrlkten kalkar. Ayrca yarg karar ile de bir idari ilem iptal edilebilir.
v Kaldrma ve geri alma da idari ilemin sonra ermesi halleridir. Bunlar da birer idari ilem olduklarndan ile-
min unsurlar bakmndan hukuka uygun olmak zorundadrlar.
v darenin uzun sre bir ilemi uygulamamas ilemi kadk hale getirir mi? Dantayn bu ynde bir karar var.
Geri alma:
v lemin tesis edildii andan itibaren btn hukuki sonular ile birlikte hukuk leminden kaldrlmasdr. Geri
alma ilemin hi tesis edilmemi gibi kabul sonucunu dourur.
Dzenleyici lemlerin geri alnmas
v Dzenleyici ilemler kazanlm hak dourmazlar. leriye dnk olarak deitirilebilirler. Kaldrabilir.
Birel lemlerin geri alnmas
v Hukuka uygun birel ilemlerin geri alnmasnda kazanlm hak kavram karmza kar. Bu gibi ilemlerin geri
alnmas mmkn deildir. Hukuka aykr birel ilemlerde ise Dantay farkl yaklamlar gsteriyor. Bazen
yalnzca dava ama sresinde geri alnabileceini kabul ediyor. Ancak ak hukuka aykrlk durumu sz konu-
su ise her zaman geri alnabilir diyor. Makul srede hak ve nesafet kurallarnn etkilemeyecek ekilde geri
alnabileceini kabul eden kararlar da mevcut. Ak hata durumunda ise idarenin ilemini her zaman geri ala-
bilecei kabul ediliyor.
v lgilinin hatas / hilesi, idarenin de ak hatas sz konusu deilse, idari istikrar gerei ilemin geri alnmasnn
mmkn olmamas ya da sre ile snrlandrlmas gerekir.
Kaldrma:
v Gelecee ynelik sonu dourur. Dzenleyici ilem hukuka uygun olsun ya da olmasn Her zaman
kaldrlabilir. Ksmen yada tamamen yrrlkten kaldrlabilir veya deitirilebilir. Birel ilem hukuka aykr ise
kaldrlabilir. lem hukuka uygun ise ancak bir kar ilem tesisi ile yrrlkten kaldrlabilir.

Kazanlm Hak/ Messes Durum/ Hakl Beklenti

v Hukuka uygun bir biimde doan ilemler ilgilisi bakmndan kazanlm hak olutururlar. Kazanlm hak
domas iin hukuka uygun olarak belirli bir statye girilmi olmas gerekir. Messes durumda ise esasen i-
lem hukuka uygun biimde domamtr anacak idari istikrar gerei bu ilemleri hukuk aleminde yaatmak
gerekebilir. Bu, messes durum kavram ile aklanr.
v Dantay kararlarnda ounlukla byle bir ayrma rastlanmyor. Hepsi kazanlm hak bal altnda top-
lanyor ancak ilemin hukuka uygun doup domamas bakmndan bu iki durum birbirinden ayrlr.
v Hakl beklenti idare hukukunda kural olarak kabul edilmese de baz durumlarda kiinin beklentisi idarenin tu-
tumundan kaynaklanabilir. Ancak gereklememesi dolays ile kii byk bir zarara urayabilir. te byle du-
rumlarda bazen Dantay bu zararn tazmini gerektiini kabul etmektedir. Bu beklentinin makul bir beklenti
olmas gerekir.
DARENN SZLEMELER
v darenin taraf olduu szlemeler idari szlemeler ve idarenin zel hukuk szlemeleri olarak tasnif edilir.
Bu ayrmn sonucu uygulanacak hukukun ve grevli yarg kolunun deimesidir.
v Ayrt edici kriterler nelerdir?
o Her ikisinde de taraflardan birisi idare . O halde bu ayrt edici bir lt deil.
o Yasal dzenleme ile szlemenin nitelii belirlenmi olabilir. Bu niteleme szlemeyi zel hukuk sz-
lemesi olarak tanmlamak biiminde olabilecei gibi, uygulanacak hukuku ya da grevli yarg kolunu
belirlemek suretiyle de olabilir.
v nceden kanun koyucu idari szlemelerden imtiyaz szlemesine ok benzeyen bir szleme tr olan Yap-
let-Devret szlemesini bir zel hukuk szlemesi olarak nitelendiren bir kanun kard. Ancak AYM bu d-
zenlemeyi iptal etti. Bu iptal kararlarndan sonra yasa koyucu bir Anayasa deiiklii ile kanun koyucunun bir
szlemeyi zel hukuk szlemesi olarak nitelemesine imkan getiren bir dzenleme yapt. (AY m. 47)
v Szlemenin nitelii belirlenmemi olabilir. Bu durumda itihatlarla gelitirilmi kriterlere bakmak gerekir.
o Taraflardan birinin idare olmas gerekir ( bu lt ayrt edici deildir.) ki idarenin arasnda bir zel
hukuk szlemesi yaplmas da mmkndr. Peki kamu hizmeti gren HTKlerinin szlemelerini
idari szleme olarak nitelemek mmkn mdr? Fransada byle bir kabul var ancak Trkiye imdi-
lik byle bir niteleme mmkn gzkmyor.
o Szlemenin konusunun kamu hizmeti olmas gerekir. Kamu hizmeti ilerde anlatlacak ancak u kadar
sylemek gerekir ki; kamu hizmetinin yrtlmesine ilikin olmas kastedilmektedir. Yani dorudan
kamu hizmetini yerine getirmeyle ya da o kamu hizmetini iletmeyle ilgili olmaldr.
o dare zel hukuku aan yetkilere sahip olmaldr.
Son iki kriterden birincisi dierinin varlk nedenidir.
dari Szleme Trleri
ltizam
stikraz
Yer Alt Yer st Servetlerinin letilmesi
mtiyaz
Yeni Szleme Trleri
Szlemelerin Yapl Usulleri
darenin szleme yaparken uymas gereken kurallar vardr. Bunlar ihale kanunlarnda dzenlenir. hale mevzuatmz
danktr.

Temel olarak iki tane ihale kanunu mevcuttur.

4734 sayl Kamu hale Kanunu Mal ve hizmet alm ile yapm ilerinde bu kanunun hkmleri uygulanr.
2886 sayl Devlet hale Kanunu mallarn satlmas gibi idareye gelir getiren ilerle ilgili ihalelere uygulanacak ka-
nundur.
halelere likin lkeler
Saydamlk / effaflk/ Aklk
Rekabet
haleye katlanlar arasnda eitlii salamak ve ihale sonrasnda ihaleyi kazanan irketin piyasada rekabeti bozacak
davranlarda bulunmasn engellemek gerekmektedir.
Eitlik
Gvenilirlik
Gizlilik
effaflkla elimez. hale ncesi baz bilgileri 3. Kiilerle paylamamak icap edebilir. Mesela yaklak maliyet idarece
hesaplanr ama ihaleye katlacak olan kimselerden gizli tutulur.
Kamu oyu denetiminin olmas
(effaflkla benzer gibi geldi bana??)
denek Bulunmadan haleye klamamas
ED Raporu Alnmas Gereken Hallerde Raporun Alnmas
Zorunluluk olmad srece tm ilerin tek bir ihale ile verilmemesi gerekir.
Tek bir iin para para ihale edilmemesi gerekir.