TOPLUMSAL TARH 218 UBAT 2012

taksim yayalatrma projesi

nedir?
Taksim Platformu geen ay dzenledii bir basn toplants ile
Taksim Meydan ile ilgili yayalatrma projesini tartmaya at.
Biz de basn toplantsndaki konumaclardan biri, pek ok sivil toplum
kuruluunun yan sra baka Taksim Platformunda da yer alan mimar
Korhan Gmle projenin etkilerini konutuk.
sylei:
cansu klnarslan
Sunulan proje Gmsuyu, Sraselviler, Mete, Tarlaba ve Cumhuriyet caddelerinde derinlii on
metreyi, uzunluu yetmi metreyi bulan devasa yarklar alacan, dal tnelleri ile meydann altna girileceini, yksek
istinat duvarlarnn yaplacan
gsteriyor. Proje yayalatrma
projesi olarak sunuluyor. Anlatlanlardan yayalarla ilgili bir
sonu karmakta zorlanyorum.
Bu proje yayalar iin neyi deitirecek?
Taksim Meydan evresindeki caddelerin birletii bir dner kavak gibidir. Bu adan Avrupa kentlerindeki
neo-barok meydanlara benzetilebilir.
Geri son zamanlarda birounda
meydana erien bu caddelerin ou
yayalatrlmtr ya da ok snrl bir
trafie izin verilmitir. Dolays ile gnmzdeki eilim caddeleri otoyola
evirmek deil, yaya yoluna evirmektir. Bu elbette ki bir mteahhit mant ile dal tnelleri yapmak gibi kolay
bir i deil, kapsaml ve uzun sreli bir
ynetim planlamas gerektiriyor.
Eer kafanz altrmak, aratrmak
yerine nce inaat yapmak isterse-

niz, sonu eskisinden bile daha kt

olur.
rnein bu caddelerin meydanla birletii noktalar derin yarklar haline
getirilirse, stndeki platform ulam arterlerinden kopuk bir tepsiye
dnr.
nk bu dal tnelleri meydana
eriim noktalarn uurum haline getiriyor. Yalnzca bununla kalsa gene
iyi... Aralarla yayalarn ilikisini de
koparyor. Eminnnde yalnzca iki
dal tnelinin meydan ne hale getirdii ortada. Bunun bir de meydann
her tarafna yapldn bir dnn.
Bu proje ile arala Taksime ulamak da zor bir hale gelecek. Arala
gelenler de yer altnda meydanla
ilikilerini kaybedecekler, tabelalar
izleyerek gene meydann dna kendilerini atacaklar. Bylece meydan
hem yayalar, hem de arala gelenler

asndan btnln kaybedecek.

Kaldrmlar da darald iin otoyol
kenarndaki parapetlerin kysna skan insanlar gibi, istinat duvarlarnn stnden meydana ulamaya alacaklar. nk otoyollar caddeler
gibi bir melez kullanm iermezler.
Kenti birletirmezler, blerler. Oysa
bugn medeni kentlerde kent meydanlarnda cadde fikri korunmaya,
gelitirilmeye allyor.
Gemiteki ulam merkezli
uygulamalarn etkisini merak
ediyorum. Eminnnde Yeni
Caminin karsna otoyol kava yapld ve oras kullanma kapand. Taksimdeki zm buna
benziyor mu? Tnel deyince de
Alibeyky- Taksim Tneli geliyor
aklma. Bu tnel trafik asndan
bir iyileme salad m? Tnellerle ulam sorunu zlebilir
mi gerekten?

Taksim
Platformu
projeyi
tartmaya
amak zere
bir toplant
dzenledi.

17

GNCEL-SYLE

1980lerde
Eminn
Meydan.
Venedikteki San
Marco Meydan.

Proje sonras
Taksim
Meydannn
stiklal Caddesi
dnda yaya
balants
kalmyor.
Projeye ilikin
dzenlemelerden sonra nn
Caddesinden
Taksime
yrmek
imknszlaacak.

18

Artk baz eyleri daha ak konumann zaman geldi. Bu tr projeleri hazrlayanlar yalnzca deneysel
ve sorgulayc bir i olan kamusal
alanlar planlamay deil, kendi dar
mantklar iinde tasarladklar bu
projeyi bile ilikisel ve boyutlu
dnemiyorlar. Bu kentteki projelerde grdmz zek problemi de
zaten bundan kaynaklanyor. Gemite kent hep bu zek zrl yntemle tahrip edildi. Ykmlara kar
kanlar da gelimeye kar kanlar olarak gsterildi. Bunda elbette
ki iktidar odakl ve iktidardan daha
tepeden inmeci olan bir tr muhalefetin de pay var. Sz konusu olan
deiime direnmek deil, deiimin
daha yaratc bir ekilde gereklemesi. Nasl bir dnce rn, sanat
eseri yukardan tarif edilemezse,
bir kamusal mekn biimlendirecek bilgi de byle empoze edilemez.
Bu projenin de amaz bu. Kentteki
btn kamusal alanlardaki uygulamalar felakettir. Dnn San Mar-

co Meydan gibi bir yere bir otoyol

kavann yapldn. Eminn ve
Karakyn iler acs halini grp
de bundan kimsenin ders karmamas bana yaplanlardan daha da
garip geliyor. stanbulda baz ayrcalkl evreler kendi karlarn savunmak iin brakn sorun zmeyi,
kenti yok etmek iin alyorlar.
Galata Kprs dnyann en geni
kprs olarak tasarland, hem de
gemite deniz surlarnn nne
otoyol yapld. Tarihi Yarmadada
tam tersini yapmak ve kentin merkezini trafikten arndrmak gerekiyordu. Taksimde yaplmaya allan Eminnnden daha beter. nk sylediim gibi btn caddeler
dal tneline dnyor. Taksim

Tnelinin Dolmabahede nasl bir

sorun yaratt da ortada. Burada
trafikte bir rahatlama deil, tam tersi
oldu. Bunun yannda ST alanndaki
kentsel topografya da tahrip edildi.
Kenti merkezini otomobillere teslim
etmenin nerede baarl bir rnei
grlm? Kentin merkezinde metro, tramvay sistemleri kullanlmal.
Aralarn girii snrlandrlmal. Kamusal alanlar yaya dostu olmal.
Her ey sessiz sedasz oldu, seimden nce bahsedilmiti. Sonra birden bire projenin ilgili kurullardan oybirliiyle getiini
duyduk. Sre nasl iledi? Kamuoyunun mdahil olma imkn
var myd?

Taksimde elbette ki bir dzenleme yaplabilir. Zaten metro klarnn, ara

trafiinin birok sorunu olduu grlyor. nemli olan bu mdahalenin
yntemi. nce kent ynetiminin bu
projeyi baarl bir biimde ynetecek
misyon odakl bir komite oluturmas
gerekli. Bu komite, medeni ehirlerde
olduu gibi mzakere ile bir ihtiya
program oluturmal. Bu program
meydan ve parkn (Gezi) kullanm
iin de neriler getirmeli. nk bu
kamusal alann gvenli, ulalabilir,
dzenli olmas da yeterli deil. Ticari
kullanmlarn, igallerin, otoparklarn
da nne geip, bu blgeyi bir ynetim planna kavuturmak lazm. Kltr
kurulular da Gezi Parknn iini cazip bir yaya alan haline getirebilirler
rnein. Sonra bu programa gre bir
uluslararas yarma alabilir.

Siz Taksimde yeni bir planlamaya ihtiya olduunu dnyor

musunuz? Ne tr bir dzenleme,
bu sre nasl yrtlmeli?

1930lardan beri siyasal dnmler Taksim zerinden yanstld. imdi bu proje AKPnin
hangi ihtiyacna karlk geliyor

TOPLUMSAL TARH 218 UBAT 2012

nn
Caddesinin
mevcut durumu
ve projeden
sonraki durumu.

Ortadaki proje grnte yalnzca

bir plan deiikliinden ibaret Ancak (tahmin edilecei gibi) projenin
ise bir inaat mavirlik irketi tarafndan ihale ile gerekletirildii syleniyor. Babakan bu irket proje almalarna balamadan nce trafii
yerin altna aln diye talimat vermi.
Sylentilere gre Taksim Meydan ile
ilgili birbirinden ok farkl olmayan
neriler babakann nne konmu.
O da birbirinden ok fark olmayan
neriden birini semi. Bugn
uygulama projelerinin tamamland biliniyor. Bu gelimelerden u
anlalyor: Kurul onay alnmadan
nce proje almalar balam.
Sonrasnda ise adm adm uygulama
sahneye konuyor. Bu sre tam bir
otoriter ynetim rnei... Ancak bu
konuda faturay yalnzca babakana
kesmek de doru deil. Babakan siyasal kariyerinin en nemli dnm
noktasndayken nne gemite T
tarafndan hazrlanan bu dal tnelli proje kondu. Babakan stanbulu
ynetmeye soyunmuken gzn
bir bakma bu proje ile at. Bu dal tnelli proje o zamanlar tipik bir
ekilde niversitelerin nasl projeler
yaptnn bir rnei. Zaten Nurettin
Szen zamannda bugn kurul bakan olan kii bu projeden de sorumluydu. Maka Park da o tarihte tahrip
edilmiti. Otuz yllk gemii olan bu
neri bir bakma ilk yapld tarihte niversitelere hkim olan ulam
zm modelini yanstyor. Ancak
haksz bir ekilde, zerine izilen
emberler yznden bu proje Taksim
Camii projesi olarak algland. Bu
konu 28 ubatn en hararetli konusu
oldu. Gerisi malum. Sistemin merkezi siyasete kilitlendii grld iin
Taksim projesi ok nemli. Meydana
yaplacak mdahalenin demokratikletirilmesi ve yaratcla almas
bu nedenle mmkn olmuyor. Eer
Taksimde bu tepeden inmeci proje
durdurulur ve siyaset ayaklar stne yerletirilirse, stanbulda ok ey
deiir. Bu adan Taksim nemli bir
kentsel deneyim olabilir.

sizce? Taksim Klasnn yeniden

yaplmas da gndemde... Bunu
nasl deerlendiriyorsunuz?
Politikann psikodinamiklerini de
dikkate almak lazm. Bu blge ulusdevletin resmi programlarnn,
iktidar mcadelesinin bir temsil
alan haline geldi. Bu sre iinde
Cumhuriyetin bu simgesel mekn
bir siyasal gsteri ve ekime alan
hline geliyor. Ulus-devletin o tarihlerdeki program her ne kadar
bu projede temsil edilen simgelerle
rtse de, bir baka milli programn
(bir dip aknt olarak) onunla rekabet
hlinde olduu ihtimal dhilinde olduu dnlebilir.
Bu kamusal alan kente geri kazandrmak daha demokratik bir dzeni
simgeler. Klann taklidinin yaplmas, mimarln, planlamann deneyselliini, sorgulaycln reddetmek demektir ve dediim gibi otoriter siyasal rejimlere zgdr.

19

GNCEL-SYLE

Taksim Meydan toplumsal hareketlerin buluma merkezi...

Projenin hayata geirilmesi bu
durumu nasl etkiler? (Meydann kullanm alan daralyor mu?
Meydandan balayan yryler
zorlayor mu?)
Bu proje ile Taksim, meydan olma
zelliini kaybedecektir. Meydann
nemli bir ilevi yalnzca bir ulam
mekn olmas deil, gsteri alan olmasdr. rnein bundan sonra bayramlar artk Taksimde kutlanamaz.
Meydann korunmas gereken zellii zaten fiziksel varl deil, gsteriler, trenler, bayramlar, kltrel
faaliyetler iin kullanlma potansiyelidir. Bir taraftan yerel ynetim-

Sraselviler
Caddesinin
mevcut durumu
ve projeden
sonraki durumu.

20

lerin zerklemesinden sz ederken,

stanbulun Taksim Meydan gibi bir
alandaki projenin babakan tarafndan tantlmas, partinin seim
beyannamesinde yer almas zaten
kendi bana bir eliki deil mi?
Proje geen ay Taksim Platformu
tarafndan dzenlenen bir basn
blteni ile tartmaya ald. Bu
platformda kimler var? Taksim
Platformu, 2006da ad geen
Beyolu Platformunun bir devam m?
Bugn kimse belki hatrlamyor ama
stanbul Bykehir Belediyesi 1987
ylnda turist otobsleri rahata Galata Kulesine ulaabilsinler diye B-

ykhendek Caddesi ile Kkhendek

Caddesinin arasndaki yaplar ykmak istemiti. Benim iin bu ykmlar yerel halkla birlikte durduran
platformun devam Bu platformda
o zamandan tandm arkadalarm
var.
Bu topluluk arkasnda baka bir
ama olmadan, yalnzca kenti savunmak iin yola kmt. Daha sonra
da bu platform demokratik katlm
nemseyen Beyolu Platformuna
dnt. O zaman da Taksim projesini tartmaya aan bu platform
oldu. The Marmara Otelinde toplantlar dzenledi, alternatif projeler
hazrlad. stanbulun Avrupa Kltr
Bakenti olmas bile bir bakma bu
nedenle oldu. nk Avrupa kentlerinde kamusal meknlara nasl
mdahale ediliyor diye aratrma
yaparken karmza Kltr Bakenti
projesi kt. (Ama sonras malum.
Bu proje de Ankaradan ynetildi.)
Baarlar ve baarszlklaryla bu
sivil toplum gemii benim amdan
ok nemli, nk politikann grnmeyen bir kutsal bagaja sahip olmas
kenti arasallatryor, fikir retimine ve katlma kapatyor.
Tarlabanda 20 bin dnmlk
bir alan boaltlm ve burann
sakinleri yerinden edilmiti. Burada olanlar inaat firmalarna
yeni faaliyet alanlar aldn
dndryor. Bu projenin Tarlaba aya, orada yeni yaplacak olan binalarn ihtiyalar ile
rtyor mu?
Bu projede henz Tarlaba aya
gsterilmemi. Yani kartlar henz
amamlar. Belki de her eyi birden gstermek istemiyorlar. nk
Tarlabanda yalnzca meydana yakn bir dal tneli gzkyor. Oysa
ileride btn Tarlaba Bulvarn
yerin altna alacaklarn ve kentsel
dnm projesini uyguladklar
alan hem Talimhane, hem de stiklal Caddesinde Emek Sinemasnn
olduu blge ile birletireceklerini
tahmin ediyorum. Tarlaba da zaten kente bu inaat mantn nasl
mdahale ettiini gsteren tipik bir
rnek.