OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Obrada odvajanjem kao sustav

Nacrti, CAD model, tolerancije, kvaliteta povrine, program

Proces rezanja definiran je

sueljem alata i obratka
SHIP
Pripremak
(Sirovac)

O B R AD AK

ALAT

Izradak
(Obraeni dio)

ALAT N I S T R O J

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Teorija rezanja ili mehanika rezanja

Dio obrade odvajanjem koji istrauje utjecaj

uvjeta obrade na tijek i nain nastajanja
odvojene estice, te sile, naprezanja i
defrormacije koje se pri tome javljaju.

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem

podruje kontakta na
prednjoj povrini alata ili
sekundarna (smina) zona
primarna
smina zona
alat

podruje kontakta na
stranjoj povrini alata ili
tercijarna zona

obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem

sekundarna
ravnina smicanja
smina
ravnina
alat

obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

- debljina rezanja
(dubina rezanja - ap)

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model model elementarnih lamela

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Card model
Card model - model elementarnih lamela i jedne smine ravnine

h1

- debjina rezanja

h1 - debljina odvojene
estice

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Formiranje odvojene estice simulacija
Brzina deformacije u sminoj zoni, vdef

Odvojena
estica
sekundarna
smina zona

primarna
smina zona

ALAT

OBRADAK

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Formiranje odvojene estice - simulacija

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Ortogonalno rezanje - pretpostavke

Osnovne pretpostavke (preduvjeti)

ortogonalnog rezanja:
brzina rezanja okomita je na glavnu
otricu i na posminu brzinu rezanja;
glavna otrica ira je od irine obrade.
nema trenja na stranjoj povrini alata;
smicanje se dogadja u ravnini;
jednolika raspodjela naprezanja;

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Koeficijenti deformacije

h1
h
h
L1

b1

h1

h
L

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

b1
b 1
b
L
L
L1

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Koeficijenti deformacije

h1
h

alat

obradak

h1 x sin( / 2 ) cos( ) cos

sin
h
x sin
sin
tg

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
TROKUT BRZINA
(hodogram brzina)

sekundarna
ravnina smicanja
smina
ravnina

(/2-+)

vsh

(/2-)

alat
h

vc

obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Oblici odovojene estice

a)

b)

c)

a)

- lomljena (elementarna) odvojena estica

b)

- nasjeena (lamelarna) odvojena estica (vie lamela zajedno)

c)

- tekua (kontinuirana) odvojena estica

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Oblik odvojene estice ovisnost o dubini obrade, ap, i posmaku, f
Dubina
obrade

Posmak

ap
f

- vitkost odvojene estice

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Oblik odvojene estice foto prikaz

a) Lomljena i segmentirana
(nekontinuirana)

b) Kontinuirana

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Oblik odvojene estice vanjski loma

Loma
estice

Odvojena
estica
Zona smicanja
(smina zona)

Rezni
alat

Obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Oblik odvojene estice integrirani loma

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Naslaga (naljepak) na prednjoj povrini alata

Odvojena
estica

Naslaga

Rezni
Alat

Naslaga

Naslaga

Obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Naslaga faze nastajanja

Formiranje i kidanje naljepka

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Naslaga podruje formiranja
+

Vc, m/s

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Sile rezanja ortogonalno rezanje (Merchant )
I)

FR Fc Fp
Fc - glavna sila rezanja
Fp - pasivna (natrana) sila

Fc
Fp

FshN

sh

FR

F n

Fsh

alat

II)

FR F FN
F - tangencijalna sila na p.p.a.
FN - normalna sila na p.p.a.

III)

FR Fsh FshN

Fsh tang. sila u ravnini smicanja

FshN - norm. sila u ravnini smicanja
p.p.a. prednja povrina
alata

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Koeficijenti trenja

tg

- koeficijent trenja na prednjoj povrini alata

FN

Fsh
sh tg sh
FshN

- koeficijent trenja u ravnini smicanja

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Sile rezanja koso rezanje

FR Fc F f Fp
2

FR Fc F f Fp

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Sile rezanja Kienzle-ov model
kc

Fc
konst.
A

Nema jedinstvene specifine sile ovisne o materijalu obratka,

ve se ona, pored ostaloga, mijenja i s paramterima obrade

Najee se primjenjuje Kienzle-ov model izrauna sila rezanja:

Fc kc1x1 b h

kc1x1- specifina glavna sila (dobije se pri b=h=1 mm)

F f k f 1x1 b h1 x

kf1x1- specifina posmina sila (dobije se pri b=h=1 mm)

Fp k p1x1 b h1 y

kp1x1- specifina pasivna sila (dobije se pri b=h=1 mm)

1 z

b irina odvojene estice; b=ap/sin r

h debljina odvojene estice; h=fsin r
1-z; 1-y; 1-x - eksponenti ovisni o materijalu obratka

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Snaga kod procesa obrade odvajanjem

P Po Pc

Pc PFc PF f PFp

Pc
s
Po Pc

Pc Fc vc F f v f Fp v p

Kod uzdunog tokarenja

Fp v p 0; F f v f 0
Pc Fc vc
FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Rad kod procesa obrade odvajanjem

W W1 W2 W3 W4 W5
Rad potreban za
savladavnje trenja
15-30%
Rad potreban za deformaciju
i formiranje odvojene estice
70-85%

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem

Uz pretpostavku da nema gubitaka

Q F v t
Glavni izvori topline:

alat

Qd, deformacija i

Qtr, trenje na prednjoj i

trenje na stranjoj povrini alata

obradak

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem udjeli
Q, %
Qd

Qtr

vc
FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem-raspodjela

Qob

100

Qa

Q, %

Qo

vc

Nastala toplina se
prenosi na:
odvojenu esticu, Qo
alat, Qal
obradak, Qob

Q Qo Qal Qob

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem
- bilanca

Toplinska bilanca

Qd Qtr Qo Qal Qob

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem

Razmatranja:

a)

SHIP

b)

utjecaj brzine (vrsta SHIP-a,

temp., tlak SHIP-a, ...)

c)

distribucija temperatura

d)

Ekologija - Dry machining

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
SHIP sredstva (tekuine) za hlaenje, ispiranje i podmazivanje
Svrha uporabe ili tehnoloke funkcije SHIP-a
1.

Podmazivanje povrina alata na kojima se razvija trenje.

2.

Hlaenje alata i obratka, ime se spreava poveanje temperature

i usporava proces troenja alata (ili omoguuje obrada veim
brzinama)

3.

Odvoenje (ispiranje) odvojenih estica i praine s alata i

obratka, ime se smanjuje troenje alata i poboljava kvaliteta
obraene povrine.

4.

Smanjenje sila rezanja.

5.

Kemijska zatita obraene povrine od tetnog djelovanaj okoline

(zbnog toga SHIP treba imati antikorozijska svojstva).

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
SHIP sredstva (tekuine) za hlaenje, ispiranje i podmazivanje

Vrste SHIP-a
Tekuine koje imaju primarno svojstvo hlaenja, a sekundarno
(samo djelomino) svojstvo podmazivanja. U ovu skupinu
pripadaju vodeni rastvori (vodene emulzije).
Tekuine koje imaju primarno svojstvo podmazivanja, a
sekundarno (samo djelomino) svojstvo hlaenja. U ovu skupinu
pripadaju mineralna, biljna i ivotinjska ulja, petrolej i sl.

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
Toplinske pojave kod procesa obrade odvajanjem-raspodjela
Izbor SHIP-a
Izbor SHIP-a ovisi o vie faktora, meu kojima su najznaajniji:

materijal obratka;

materijal alata;

vrsta i uvjeti obrade;

parametri obrade (moe se rei, naelno, da vea brzina

zahtjeva
vee hlaenje, a vea dubina obrade zahtjeva
viskoznija ulja);

cijena

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
SHIP sredstva (tekuine) za hlaenje, ispiranje i podmazivanje

Napomene
Primjena SHIP-a nije mogua u svim situacijama, a ponekad je i tetna. Novi
materijali za izradu alata imaju izvrsnu temperaturnu postojanost, pa hlaenje
zbog tog razloga nije nuno. Razvijaju se suhe obrade (DRY machining) i
obrade s minimalnom upotrebom SHIP-a (NEAR DRY machining i MQL)
Sve vie panje posveuje se SHIP-u u smislu zatite okolia. Bez obzira na
povoljno djelovanje SHIP-a na produljenje postojanosti alata, SHIP-ovi s
dodacima Cl se vie ne upotrebljavaju zbog dokazanog kancerogenog
djelovanja na ovjeka.
U sredinama koje su, u smislu zatite primjereno organizirane, odvojena
estica se prije deponiranja (prije nego naputa pogon), a u cilju reciklae,
mora ispirati, a SHIP-ovi se moraju na odgovarajui nain zbrinjavati
(biorazgradivost).

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
SHIP sredstva (tekuine) za hlaenje, ispiranje i podmazivanje
Nain dovoenja SHIP-a

Slobodni mlaz
Pod niskim tlakom
Pod visokim tlakom (zahtijeva zatitu radnog prostora)
U struji zraka (sve ee)

Hlaenje uvijek treba biti ravnomjerno;

poetak hlaenja treba biti prije prvog kontakta alata i obratka;
SHIP treba dovesti na pravu lokaciju.

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo

OBLIKOVANJE DEFORMIRANJEM I OBRADA ODVAJANJEM

Obrada odvajanjem
SHIP sredstva (tekuine) za hlaenje, ispiranje i podmazivanje

FSB Zagreb, Proizvodno inenjerstvo