n

Tnh hi
hi
ii

modernity

F. Brandrillard, Ph ging trng i hc vn v cc khoa hc

ngi Nanterre (Encyclopocdia Universalis, vol.x1, octobre 1972).

Tnh hin i khng phi mt khi nim x hi hc, khng phi mt khi nim chnh
tr, cng khng hn l mt khi nim s tnh. l mt phng thc c bit ca
vn minh, i lp vi phng thc ca ci truyn thng, tc l i lp vi tt thy cc
vn ha khc c trc hoc c truyn: i li tnh a dng a l v biu tng ca
nhng vn ha n, tnh hin i c tha nhn ch l mt dng, thun nht, lan ta
khp th gii xut pht t phng Ty. Tuy nhin, n vn tn ti l mt nim m
h, bao trm ton th c mt tin ha lch s v mt bin i tinh thn.
Ri rm ci huyn thoi v ci hin thc, tnh hin i c c trng ha trong tt
c cc lnh vc: nh nc hin i, k thut hin i, m nhc v hi ha hin i,
np sng v t tng hin i-nh mt th phm tr i cng v mt th mnh lnh
vn ha. c t mt s o ln su sc v t chc kinh t v x hi, tnh hin i
c thc hnh trnh np sng, cch sng v sinh hot hng ngy1 - c trong
hnh k ha ca phi hin i. Chuyn ng trong cc hnh thc ca n, trong cc
ni dung ca n, trong thi gian v trong khng gian, n ch n nh v khng o
ngc khi n l h thng gi tr, l huyn thoi2 v trong ngha y, phi vit n
bng ch hoa. Tnh hin i, n ging ci c truyn im y( tc im: l h thng
gi tr, l huyn thoi. N.D)
V n khng phi mt khi nim phn tch, nn khng c nhng quy lut ca tnh
hin i, m ch c nhng c im ca tnh hin i. Cng khng c l thuyt, m
ch c mt logic ca tnh hin i, v mt h thc. L lun l quy phm ca s bin
i, tnh hin i i lp vi lun l quy phm ca ci c truyn, nhng n cng gi
1

Bn gc: "... elle s'accomplit au niveau desmoeurs, du mode de vie et de la quotidiennet".

Bn gc: "... mythe". y ngha l tnh hin i l mt biu hin l tng ha v tng lai ca i sng con
ngi. Ci c truyn li l biu hin l tng ha v qu kh.
2

n khi mi bin i cn bn bng nh ci c truyn. "truyn thng ca ci mi "

(Harold Rosenberg). Gn lin vi mt khng hong lch s v cu trc, tuy nhin
tnh hin i ch l triu bo khng hong y m thi. N khng phn tch cuc
khng hong, n biu th cuc khng hong mt cch khng r rng trong s trn
chy lin tc v pha trc. N vn ng nh mt quan nim thng tr v nh mt
thc ch o, tinh ct nhng mu thun ca lch s trong cc hiu qu ca vn minh.
N bin cuc khng hong thnh mt gi tr, mt lun l phn i. Nh vy vi t
cch l mt quan nim, trong c mt vn minh t nhn ra mnh, tnh hin i m
ng chc nng iu chnh vn ha v do vy n hi hp ngm kn vi ci c
truyn.

i ngu
Kh
Kh
ngun ca tnh hi
hin
ii
Lch s tnh t " hin i" ( "moderne" ) di hn lch s "tnh hin i". Trong bt k
mt ton cnh vn ha no, ci" xa c" v ci hin i an xen nhau mt cch c
ngha. Nhng khng v th m mi ni u c" tnh hin i ", tc l mt cu trc
s tnh v kh lun v s bin i v khng hong. Tnh hin i ch c th tm thy
chu u bt u t trm nm 16 v ch c y ngha ca n bt u t trm
nm 19.
i Ph
c Hng
Th
Th
Ph
ng.

Cc sch gio khoa t thi hin i tip vo thi Trung c theo nin i Christophe
Colomb (1492) tm ra Chu M. S pht minh ngh in, nhng khm ph ca
Gallilee(1564-1642) khai trng ch ngha nhn bn hin i c thi Phc hng.
Trn bnh din ngh thut, v ni ring vn hc, cuc tranh chin gia nhng ngi
xa c v nhng ngi hin i pht trin v ln nh cao vo trm nm 17 v 18.
Ting vang su sc ca s chia phn thnh tnh hin i cng di n c lnh vc tn
gio; bng s c ci cch( Luther yt co Witteberg 95 iu ng chng li nhng
n x ngy 31/10/1517) v s on tuyt m cuc ci cch m ra cc nc ci
lng gio, nhng cng cn bng c sc nh hng n th gii gia t gio (Hi ngh

Cng ng Ba Mi, 1545-1549,1551-1552, 1562-1563). Gio hi gia t thc

hnh cho ra i s kin y bng Dng Tn (La Compagnie de Jesus), hin i, thi
lu, v thuyt gio, c l iu y gii thch rng cc x gi gn truyn thng Lam, nhng nghi thc v nhng np sng ca n, ng thi cch tn n dn d, t ng
tnh hin i c mt ngha thng dng hn, c ngha hn. S tht l t ng y
ch c sc mnh cc x c truyn thng lu i. S chng c bao nhiu ngha khi
ni tnh hin i i vi mt x khng c truyn thng cng khng Trung c nh
nc Hoa K, v ngc li s hin i ha c mt tc ng rt mnh trong cc x
th gii th ba, c vn ha truyn thng mnh m.

cc nc b s Phc hng gia t gio ng n, s phi hp gia mt ch ngha

nhn bn phi tn gio v lu i vi nghi thc lun thi lu hn ca cc hnh thi v
np sng trong th gii gia t gio d i vo nhng phc tp ca i sng x hi v
ngh thut hn l s lin minh cht ch gia ch ngha duy l v ch ngha lun l
trong vn ha ci lng gio. Bi tnh hin i khng ch l hin thc ca nhng o
ngc k thut, khoa hc v chnh tr t trm nm 16, n cng cn l cch vn ng

(le jeu) v k hiu, v np sng v v vn ha, m cch vn ng n biu th nhng

bin i v cu trc trnh ci nghi in v ci dung mo x hi ( l'habitus

social)3.
Cc th
th k 17 v 18.

Trong cc th k 17 v 18, nhng c s trit v chnh tr ca tnh hin i c t

vo v tr: t tng c nhn ch ngha v duy l hin i m Descartes v nn trit
hc ca nhng ngi nh Sng l tiu biu. Nh nc chuyn ch tp trung, vi
nhng k thut cai tr ca n, thay th h thng phong kin; nhng c s ca mt
khoa hc vt l v t nhin, ko theo chng nhng kt qu u tin ca mt k thut
lun ng dng (Bch khoa ton th). V vn ha, y l thi k tc ha ton phn cc
ngh thut v khoa hc. Cuc tranh chin gia nhng ngi xa c vi nhng ngi
hin i, chy sut thi k y, t Perrault (i chiu ngi xa c vi ngi hin
3

Bn gc: "Habitus social". Habitus, gc latin, thng dng trong y hc, l v ngoi chung ca mt c th,
nhn vo n ngi ta thy n l triu chng bo mt tnh hnh sc khe hay mt bnh trng.

i,1688) v Fontenelle (Bn phim v Ngi xa c v Ngi hin i,1688), lm

bt ra mt quy lut tin b ca tr tu ngi, cho n Rousseau (Lun v m nhc

hin i, 1780) v n Stenohal (Racine v Shakespeare, 1823), ngi nhn thc

"ch ngha lng mn" nh mt hin i lun cn bn, ly ch l nhng np sng
hin kim v nhng ti mun lch s quc gia, cuc chin tranh y ch r mt
phong tro t lp, thot khi mi "Phc hng" hay bt chc. Tnh hin i cn cha
thnh mt cch sng (khi y cha c t ng ny). Nhng n tr thnh mt t
tng (gn lin vi t tng ca s tin b).Lp tc n mang m iu t do t sn v
t y khng lc no n ngng biu th m iu y theo cch thc h.
Cch mng cng nghi
nghip v th
th k 20

Cuc cch mng 1789 t ln ngi nh nc t sn hin i, tp trung v dn ch,

t ln ngi quc gia vi h thng php ch, t chc chnh tr v th li ca n.
S tin b lin tc ca cc nh khoa hc v cc k thut, s phn cng hp l ha lao
ng cng nghip a vo i sng x hi mt kch thc bin i thng trc, gii
cu trc nhng np sng ca vn ha c truyn. ng thi, s phn cng x hi v
lao ng m ra nhng tch th chnh tr su sc, mt kch thc nhng u tranh x
hi v nhng xung t s di nh hng qua trm nm 19 v 20.
Hai dng trng y v s thm vo l s gia tng s dn, s tp trung th v s
pht trin khng l cc phng tin giao thng v thng tin, s nh du mt cch
quyt nh tnh hin i nh l mt thc hnh x hi v cch sng khp lp vo s
bin i, vo s cch tn v vo c ni bt an, tnh bt n nh, s ng vin lin tc,
tnh ch th ng y, s cng thng, s khng hong v nh l s biu hin l tng
hoc ci huyn thoi. Vi danh ngha y, nin hiu xut hin ca bn thn t ng

(Thophile Gautier, Baudelaire, khong 1850) l c ngha: y l lc x hi hin i

ni suy nh th, t suy bng t ng tnh hin i. Tnh hin i tr thnh mt g tr
siu nghim, mt huyn thoi qui chiu c mt khp niv do y che giu mt phn
nhng cu trc v nhng mu thun lch s ra n.

Logic ca tnh hi
hin
ii
i ni
Kh
Kh
nim khoa hc- k thu
thut

S pht trin phi thng, nht l t mt trm nm nay, ca cc khoa hc v k thut,

s pht trin hp l v h thng tnh ca cc phng tin sn xut, ca s qun l v
s t chc chng c nh tnh hin i nh k nguyn ca sc sn xut: cng
cao ca lao ng ngi v ca s khc phc t nhin ca ngi, c hai c quy
ng vo quy ch ca cc lc lng sn xut v vo hnh hiu sut v nng xut
ti a. l mu s chung ca tt c cc quc gia hin i. Nu nh cuc "cch
mng" cc lc lng sn xut y, bi n d tng i bt bin cc quan h sn xut
v quan h x hi, khng thay i cuc i, th t ra n cng ci bin nhng iu
kin sng t lp i ny sang lp i khc. N to dng ngy nay mt bin chuyn
su sc trong tnh hin i: s chuyn bc t nn vn minh ca lao ng v tin b
sang nn vn minh ca s tiu th v s ri. Nhng s bin chuyn y khng cn bn:
n khng thay i tnh mc ch sn xut cao, s chia ct nh thi gian, nhng
cng bc d phng v thc thi vn tn ti l nhng yu t xc nh c bn4 ca
o c hin i ca x hi sn xut.
i ni
Kh
Kh
nim ch
chnh tr
tr.
"S tru sut ca nh nc chnh tr nh th y ch thuc v Thi hin i, bi s tru
sut ca i sng ring t ch thuc v Thi hin i... thi Trung c, i sng ca
nhn dn v i sng ca nh nc l ng nht: con ngi l nguyn tc hin thc
ca nh nc... Cc thi hin i l thuyt nh nguyn tru sut, l s i lp tru
sut phn hi".(Marx, Ph phn trit hc php quyn ca Hegel)5
S tht y l tnh siu nghim tru sut ca nh nc, di du hiu ca hin php v
quy ch chnh thc ca c nhn, di du hiu ca t hu ti sn xc nh cu trc
chnh tr ca tnh hin i. Tnh duy l (th li) ca nh nc v tnh duy l ca li
4

Bn gc: "...les coordonnes foudamentales..."

Bn gc: " L'abstraction de Etatpolitique comme tel n'apparatient qu'aux Temps Modernes, paru que
l'abotraction de la vie prive n'appartient qu'aux Temps Modernes... Au Mofeu Age, la vie du peuple et la vie
de l'Etat sont odentoques: l'homme est le principe rel de l'Etat ... les Temps Modernes sont le dualisme
abstraite rflchie". -K.Mark, "Introduetion la critique de la philosophie du droit de Hgel", 1884, trab. Costes,
in Oluvres complte, tome I, Paris, 1927.
5

ch v thc t hu phc p nhau trong cng mt s tru sut. Tnh lng nguyn
y nh du s co chung ca mi h thng trc y, trong i sng chnh tr
c xc nh nh mt ng th c tch hp bi nhng lin h ngi ring t. B
quyn cu nh nc th li ch lm c cng vic l ln ln theo vi nhng tin b
ca tnh hin i. Gn lin vi s khuych pht ca trng kinh t chnh tr v cc h
thng khng t chc, b quyn y o ngc mi khu vc ca i sng, ng vin
chng v li ch ca n, hp l ha chng theo hnh nh ca n. Ci g chng li n
(i sng tnh cm, ngn ng v vn ha c truyn), i khi ngoan c, c th gi l
d tn. Du sao, ci l mt kch thc ch yu (nu khng phi l ci kch thc
ch yu) ca tnh hin i, l nh nc tru sut tp trung, c th ng dao ng. S
cng ch b quyn ca nh nc, s bo ha th li ca i sng x hi v c nhn
chc chn chun b nhng khng hong ln trong lnh vc ny.
Kh
i ni
Kh
nim tm l
i li s ng gic (consensus) ma thut, tn gio, biu tng ca x hi c truyn

(cng ng), k nguyn hin i c nh du bi s t hin ca c nhn, vi quy

ch thc t lp ca n, tm l ca n v nhng xung t ring t ca n, li ch
ring ca n, c n ci v thc ca n v ngy cng b tm bt trong mng li
nhng media (trung gian), nhng t chc, nhng th ch, s tha ha hin i ca n,
s tru sut ca n, s mt tnh ng nht ca n trong lao ng v nhn ri, s bt
kh giao lu... m c mt phng php nhn cch ha thng qua cc vt v cc
du hiu tm cch b sung.
Tnh hi
hin
ii v th
thi gian.

Di mi dng v, tnh thi gian hin i u c th.

Dng cr
crnmtrric6: thi gian c o lng cc hot ng ca mnh trong thi
gian y. iu ny phn nhp s phn cng lao ng v i sng x hi, ci thi gian
6

Bn gc: "Aspect chronomtrique". Chronomtrie, mn hc v o thi gian din ra ca mi cng vic l ni

n mt biu hin hin i v s dng thi gian. C th dch l "dng o nh", hoc "dng thi k", "dng thi
gian"

tru sut ny c thay th cho nhp iu cc cng vic v cc l hi, l thi gian ca
s cng bc sn xut, tnh thi gian th li cng ng tr c thi gi t do v thi gi
ri.
ng th
Dng
ng
thng
ng: thi gian hin i khng mang tnh chu trnh na, n c pht
trin theo mt ng thng qu kh-hin ti-tng lai theo mt ngun gc v mt
chung cc gi thit. Ci c truyn dng nh c hng theo trc qu kh, ci hin
i theo trc tng lai, nhng trong thc t ch c ci hin i phng chiu mt qu
kh (thi gian ca ci xong/ le temps du rvolu) ng thi phng chiu mt tng
lai, theo mt bin chng ring ca n.
Dng lch s: nht l t Hegel tr i, lch s tr thnh thm cp thng tr ca tnh
hin di. Va l ci sinh thnh hin thc ca x hi va l s quy chiu siu nghm
khin c on c s hon thnh cui cng ca n, tnh hin i t suy theo cch
lch s ch khng theo cch thoi huyn.
Kh o lng, khng th o ngc, s lin tc o nh (succession chronometrique)
hay ci sinh thnh bin chng, d sao tnh hin i cng tit ra mt tnh thi gian
hon ton mi, ci kch thc quyt nh, hnh nh nhng mu thun ca n. Nhng
bn trong ci thi gian khng xc nh y, v khng bit n tnh vnh cu, mt
iu phn bit tnh hin i: n t mun lun lun "ng i" tc l tnh ng lot
quc t. Sau khi trc ht u i kch thc ca s tin b v ca tng lai, tnh
hin i ngy nay dng nh ngy cngb ln vo vi tnh thi s, tnh tc khc, tnh
thng ngy, mt tri khng hn khng km ca k gian lch s.
Tu t hc ca tnh hi
hin
ii7
Cch tn v ti
tin phong

Bn gc: "La rhtorique de la modernit", Rhtorique c hai ngha:

- Mn hc v cch din t bng t ng.
- Cc th on din t v thuyt phc ca mt ngi no (ngha dng trong vn hc). y "rhtorique" l
tnh hnh thc, ngha l s thay i m thay i, khng cn do tnh bc thit ca ni dung

Trong lnh vc vn ha v np sng, tnh hin i c biu th,i lp b ngoi

nhng lin h c bn vi s tp trung ha th li v chnh tr, vi s thun nht ha
cc hnh thc ca i sng x hi. s cao tnh ch th su kn, s chy bng
kht vng, tnh ring bit, tnh xc thc, ci ph du v ci khng nm bt, s n v
ca nhng quy tc v s trn dng hu thc hay khng ca nhn cch.
" Nh ha s ca cuc sng hin i " , ca Baudelaire, ng khong l gia ch
ngha lng mn vi tnh hin i ng thi, nh du cuc i tm ci mi, cuc i
ca s phiu dt ca ci ch th: "C nh th hn i, hn chy, hn tm. Hn tm g?
Chc chn con ngi nh ti t y, con ngi c n y vi sc tng tng tch
cc, i trong ci sa mc mnh mng ngi, tm ci m ngi ta s cho php chng ta
gi l tnh hin i".

Tnh hin i s kch ng mi mc mt thm m ca s on tuyt, ca tnh

sng to c nhn, ca s cch tn c c nh ni ni bng hin tng x hi hc
l tnh tin phong (d n l trong lnh vc vn ha hay lnh vc mt) v bng s ph
hy ngy mt mnh m nhng hnh thi c truyn (cc th loi trong vn hc, cc
quy tc ha m trong m nhc, cc lut vin cn v to hnh trong hi ha, khuynh
hng cu n quy tc v chung hn tnh quyn lc v tnh chnh thng ca cc kiu
mu trc v mt, v tnh gii v v nhng x s x hi).

ng ti
ng
Ph
Ph
ng
tin vn ha, mt v vn ha
ii ch
ch

Khuynh hng c bn ny c kch pht t trm nm 20 bi s truyn b cng

nghip cc phng tin vn ha, bi s khuych trng mt vn ha i chng v s
tham gia ln lao ca cc trung gian (n phm in nh, truyn thanh, truyn hnh,
qung co). Tnh nht thi v ni dung v hnh thc c nhn mnh, nhng cch
mng v phong cch, v mt, v vn t (l'criture), v np sng khng c k n
na bng cch t trit ha mnh nh vy trong mt bin i t ngt v ton phn,
trong mt cuc i lin tc, tnh hin i thay i ngha. N mt dn dn mi gi tr
tht cht, mi t tng lun l v trit hc v tin b cng trng n thu ban u
xut pht, tr thnh mt m hc v s bin i v s bin i. N c tru sut

v tri m ra thnh mt tu t hc mi. N t mnh vo cuc hnh du ca mt hoc

nhiu h thng du hiu. Xt cho cng, y n hi hp v iu kin vi mt, cng
ng thi n l s co chung ca tnh hin i.
Bi y l khi n tr v trong mt s bin i chu trnh, trong ti t hin tt c cc
hnh thi ca qu kh (c xa, dn gian, thn d, c truyn), rng khng v tht cht
ca chng, nhng chng c tn tng nh l nhng du hiu trong mt m hiu
trong ci c truyn v ci mi (no), c k v hin i c gi tr ngang nhau v
vn ng lun phin. Khi y tnh hin i khng h cn gi tr on tuyt na; n
c nui dng bng nhng tn tch ca mi nn vn ha cng theo t cch nh ca
nhng tr v ci tin8 k thut hay ca tnh m h ca tt c nhng gi tr.
Truy
i th
ba
Truyn th
thng v hi
hin
ii trong cc x hi th
th gi
gi
th

i cu tr
c v bi
i.
Gi
Gi
tr
bin
i.
Nhng c im phn bit, nhng nguyn nhn, cch t vn v nhng mu thun
ca tnh hin i c bc l mnh m hn ni no m tc ng lch s v chnh tr
ca n tn bo hn: cc x hi b lc hay c truyn b thuc a ha.Apter nhn thy
trong ch thc dn mt "lc lng hin i ha", mt "kiu mu m bng n s
hin i ha c ph bin".

Cc h thng trao i xa c b gii cu trc bi s trn ngp tin t v kinh t th

trng. Cc h thng quyn lc c truyn b xa nha di sc p ca nhng cai tr
thuc a hoc ca nhng th li mi bn x.
Tuy nhin do thiu mt cuc cch mng chnh tr v cng nghip chiu su, nn
thng l cc dng thi k thut nht, kh xut cng nht ca tnh hin i ng
ti cc x hi ang trn ng pht trin: nhng sn xut v tiu th cng nghip,
nhng phng tin vn ha i chng. Chnh l trong tnh vt cht k thut ca mnh
v nh l k quan m tnh hin i u t chng vo trc tin, ch khng theo qu
8

Bn gc: "gadgets techniques", gadget, ting Anh: nhng dng ci tin, hoc mt b phn trong dng
y, c ci mi m gy s bun ci, nhng khong c gi tr tht cht.

trnh lu di ca s hp l ha kinh t v chnh tr l ci ca phng Ty. Tuy nhin

nhng tung ri y9 ca tnh hin i c mt ting vang chnh tr ring thuc v chng:
chng thi thc s gii cu trc cch sng v y mnh nhng i hi x hi v s
bin i.
ng tr
Ch
Ch
tr v hn hp
Vy th nu nh trong mt thi gian u tnh hin i xut hin y cng nh mt
s on tuyt, s phn tch kinh t hn dc m ra t sau i chin th hai bi khoa
nhn hc chnh tr (Balandier, Leach, Apter,, Althabe) ch ra rng s l phc tp hn.
H thng c truyn (b lc, th tc, h tc) ng u vi s bin i bng cuc
chng tr mnh m nht v cc cu trc hin i (cai tr, lun l, tn gio) y lin
kt vi ci c truyn bng nhng tha hip l k. Bao gi tnh hin i y cng
din ra bng mt s ti pht ln10 ca ci c truyn, nhng khng v th m ci c
truyn c ngha bo th. Favret cng miu t ci cch m nng dn Aures khi
phc nh th no nhng b my chnh tr c truyn do i hi ca tin b phn
i s truyn b qu chm chp, trong vng h sng, cc cng c v cc du hiu
ca tnh hin i.
iu y l quan trng: mnh t ca nhn hc ch ra, r rng hn lch s Chu u,
chn l ca tnh hin i, tc l tnh hin i khng bao gi l s bin i cn bn
hay l cch mng, m bao gi n cng i vo mi lin h vi ci c truyn trong mt
s vn ng vn ha t nh, trong mt cuc tranh ci trong c hai c mt phn gn
b vi nhau, trong mt qu trnh hn hp v thch nghi. Tnh bin chng ca s on

tuyt y rng ri nhng bc cho mt tnh nng ng ca s hn hp.

c nh
l du hi
Cc h th
th
nh
hiu ca tnh hi
hin
ii

S phn tch cc x hi gii thuc i ha khin xut hin mt biu hin khc c
th ca tnh hin i: h thc. Cc h thc (dn tc, vn ha, chnh tr) l ng
9

Bn gc: "ces retombes de la modernite"; retombes l s ri xung ca nhng vt bn tung ra, nh mnh
bom n ri xung. y ni: tnh hin i c n ra ni khc, bn tung v ri xung cc x thuc a, ch
khng phi mt qu trnh ni ti cc x y.
10
Bn gc: "une rsurgence de la modernit"; rsurgence: hin tng mt mch nc ngm pht ln, sau
thi, ri li pht ln mt t.

10

thi ca s gii b lc ha v s hin i ha. Nhp cng t phng Ty v thm

m y nhng nghi in v tn ngng c truyn, nhng khng v th m chng
khng to thnh, cn hn c h tng kinh t, miu a ca s bin i v s xung t
ca s o nghch cc gi tr v cc tm thc. Li y na, l mt tu t hc ca
tnh hin i c trng m y tnh ln xn trong cc x hi m n n b s
chm tin thc t v s khng pht trin. Nhng chim nghim nh th c th gip ta
xc nh tnh nghch l ca tnh hin i. Gii cu trc v bin i, nhng cng li l
hn tp, tha hip, hn hp: tnh hin i l nghch l, n khng bin chng. Nu h
thc l mt khi nim "hin i" in hnh, nu cc h thc l s biu th ca tnh
hin i, th cng khc hn tnh hin i bn thn n ch l mt qu trnh thc h

rng ln.
c ca tnh hi
H th
th
hin
ii

ng bo th
bng s bi
Mt khuynh h
ng
th
bin
ii.
Nh vy tnh nng ng ca tnh hin i c biu l phng Ty cng nh th
gii th ba, va l ni t hin ca nhng nhn t gin on v va l gii php tha
hip vi nhng nhn t trt t v nhng nhn t c truyn. Tnh c ng m n bao
hm mi trnh (x hi, ngh nghip, a l, hn nhn, mt v gii phng gii

tnh) li ch xc nh ci phn bin i m h thng c th chu ng c ch

khng lm bin i ci bn cht ca h thng. Balandier ni v cc x Chu Phi
en : "Nhng xc phm chnh tr c biu th trong mt chng mc rng ln, nhng
khng hon ton bi s tranh ci gia ci c truyn vi ci hin i : ci hin i
xut hin nh l phng tin ca nhng xc phm y ch khng nh nguyn nhn
chnh ca chng". Bi th ngi ta c th ni rng cc x khng pht trin, tnh
hin i khng phi l ci vch li cu trc hay lch s x hi: m ng n l (trong

s vn ng vi ci truyn thng) ni trong cu trc lch s x hi n ni ln

c che du, ni trong tnh bin chng ca ch ngha xa hi n xa dn i
trong mt m tu t hc v thoi huyn ca tnh hin i.
Mt s m h kh
kh quan

11

Nhng bin i v chnh tr, kinh t, k thut, tm l l nhng nhn t lch s khch
quan ca tnh hin i. Bn thn nhng bin i y khng to thnh tnh hin i.
ng hn tnh hin i c xc nh nh l s ph nh ca nhng bin i cu trc
y, t nht cng nh l s ti din gii ca chng bng nhng t ng (termes) nh
phong cch vn ha, tm cch, phng thc sinh hot, ci hng ngy.
Tnh hin i khng phi cuc cch mng k thut v khoa hc, y l tc dng ca
s lin quan ca cuc cch mng y n quang cnh i sng ring t v x hi,
trong kch thc hng ngy ca nhng trung gian (media), ca nhng ci tin
thuc hnh phc gia nh hoc thuc s chinh phc khng gian. Bn thn khoa hc
cng nh k thut khng "hin i"; Chnh nhng kt qu ca khoa hc v ca k
thut mi l hin i. V tnh hin i, trong khi xy dng trn s t hin lch s
ca khoa hc, ch sng trnh ci huyn thoi ca khoa hc.
Tnh hin i khng phi tnh duy l, cng khng phi tnh t lp ca thc c nhn,
mc d chnh l thc c nhn nho nn nn n. y l sau giai on ln ngi thng
li ca nhng quyn t do v nhng quyn ca nhn, s phn khch phn ng

(exaltation ractionnelle)11 ca mt tnh ch th b e da khp ni bi s thun nht

ha ca i sng x hi. y cch x l mi ca tnh ch th y b mt ht trong mt
h thng "nhn cch ha", trong nhng hiu qu ca mt v nguyn vng c iu
khin.
Tnh hin i khng phi tnh bin chng ca lch s: n l tnh s c

(l'vnementalit), l s vn ng thng trc ca tnh thi s, l s ph bin cc

vic linh tinh bng phng tin ca cc trung gian.
Tnh hin i khng phi s bin i cht ca tt c cc gi tr, y l s gii cu trc
cu tt c cc gi tr xa c khng vt ln trn chng, y l tnh m h ca tt c
cc gi tr di du hiu ca mt s khi qut ha. Khng c ci tt cng nh ci xu,

11

Bn gc: "le recyclage", my t mi xut hin 1960; ngha trong k thut hc v kinh t hc: cch x l mi,
s chuyn sang mt on mi (trong mt h nhng thc thi mi). (Theo "T in ngn ng Php Petit Robert").

12

song khng v th m chng ta "ng ngoi ci tt v ci xu" (xin xem ph bnh

tnh hin i Nietzsche).

Tnh hin i khng phi l cch mng, d cho n khp lp vo nhng cuc cch
mng (cng nghip, chnh tr, cch mng thng tin, cch mng ci tin nghi ...). Tnh
hin i nh Lefebvre ni, l "ci bng ca cch mng l ht, s nha li cch mng
l ht" (Vo tnh hin i). " bn trong th gii b o ln v khng c khi
phc, tnh hin i lm trn cc nhim v ca cch mng: s vt ln ca ngh thut,
ca lun l, ca cc h thc ...", ngi ta c th thm; tnh c ng, s tha thi,
nhng gii phng th. Nhng n lm trn cc nhim v y trn th thc mt cuc
cch mng thng trc v hnh thc trong s vn ng ca s bin i, cui cng
trong mt chu trnh trong vt thng m hoc trong th gii ca ci truyn thng
c ng ming li.
Mt vn ha ca ci hng ng
ngy
Ci c truyn sng bng tnh lin tc v tnh siu nghim thc t. Tnh hin i
sau khi m ra s on tuyt v ci gin on, li t ng mnh trn mt chu trnh
mi. N mt i s thi ng thc h ca l tr v s tin b v ngy cng ln ln
vi s vn ng hnh thc ca s bin i. Ngay c nhng huyn thoi ca n cng
quay tr li chng n (huyn thoi v k thut, xa kia chin thng, ngy nay cng

y e da). Cc l tng, cc gi tr ngi n t ban cho n truy ra khi n: n ngy

cng c c nh bi tnh siu nghim tru tng ca mi quyn nng.T do y
l hnh thc, nhn dn y tr thnh i chng, vn ha tr thnh mt. Sau khi
l ng lc hc ca tin b, tnh hin i dn d tr thnh mt khuynh hng hot
ng ca ci tin nghi khoan khoi (un activitisme du bien-tre). Huyn thoi ca n
khi phc tnh tru sut gia tng ca i sng chnh tr v x hi, di s tru sut y,
dn dn n b quy ng tr thnh ci vn ha ca cuc sng hng ngy.

c dch
on Vn Ch
Ch

13

14