Γυναίκες στη διοίκηση της εκπαίδευσης 3

Ιωάννης Μανωλιάδης

ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΣΕΞ

ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ
Έρωτας και σεξ στη ζωή µας 7

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ 11

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: 17
Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ 17
ΨΥΧΟΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ 23

1. H ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 29
1.1 Η γυναικεία σεξουαλική λειτουργία 31
1.1.1 Η γυναικεία σεξουαλικότητα στην κοινωνία
και τον πολιτισµό 33
1.2 Η ανδρική σεξουαλική λειτουργία. 37
1.2.1 Πώς εκφράζεται η ανδρική σεξουαλικότητα 39

2. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 43
2.1 Γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία 43
2.2 Ανδρική σεξουαλική δυσλειτουργία 45

3. ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ 49

3.1 Ιστορική αναδροµή 49
3.2 Οι σχέσεις των φύλων σύµφωνα µε την ορθόδοξη πίστη 51
3.3 Οι σχέσεις των φύλων στη σύγχρονη εποχή 55

4. ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΣΕΞ ΣΤΟ ΖΕΥΓΑΡΙ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ 61
4.1 Ο άνδρας και η έννοια του ανδρισµού
στη σύγχρονη κοινωνία 61
4.2 Η ταυτότητα της σύγχρονης γυναίκας 78
4.3 Έρωτας και σεξουαλικότητα 95
4.3.1 Η χηµεία του έρωτα 98
4.3.2 Περιβάλλον και ερωτικό bing bang 100
4.3.3 Ανακαλύπτοντας την τέχνη της πρόκλησης 103
4.4 Απιστία και προδοσία 110
4.5 Παράλληλη σχέση 113
8 Ιωάννης Μανωλιάδης

5. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ –
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ 117
5.1 Έρωτας και διαδίκτυο 117
5.2 ∆ικτυακό σεξ 121
5.3 Η σεξουαλική παρενόχληση στον εργασιακό χώρo 125

6. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ∆ΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ

∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ – ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ
ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 130
6.1 ∆ιαφορετικότητα στη σεξουαλική συµπεριφορά των
δύο φύλων 130
6.2 Λίγα λόγια για τον οργασµό 134
6.2.1 Ο οργασµός στο ζευγάρι 137
6.3 ∆ιαταραχές γυναικείας σεξουαλικής λειτουργίας 140
6.3.1 Συχνά προβλήµατα της σύγχρονης γυναίκας 140
6.3.2 Θεραπείες που επηρεάζουν τη γυναικεία
σεξουαλικότητα 149
6.3.3 Η σχέση της γυναίκας µε το σώµα της 150
6.4 ∆ιαπροσωπικές σχέσεις και γυναικεία σεξουαλική
λειτουργία 151
6.4.1 Η γυναικεία κατάθλιψη 151
6.4.2 Γυναικεία σεξουαλικότητα
και επαγγελµατική δραστηριότητα 152
6.5 Φαρµακευτική αντιµετώπιση της γυναικείας
σεξουαλικής δυσλειτουργίας 154
6.6 Λίγα λόγια για την ψυχολογικού τύπου αντιµετώπιση 154
6.7 Όταν η γυναικεία σεξουαλικότητα δοκιµάζεται 155
6.7.1 Το άγχος της µητρότητας 155
6.7.2 Η περίοδος της κλιµακτηρίου και της εµµηνόπαυσης 157
Έρωτας και σεξ στη ζωή µας 9

7. ∆ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝ∆ΡΙΚΗΣ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ – ΣΥΧΝΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΝ∆ΡΑ 161
7.1 ∆ιαταραχές επιθυµίας – Μειωµένη επιθυµία 161
7.2 ∆ιαταραχές στην εκσπερµάτιση 162
7.2.1 Πρόωρη εκσπερµάτιση 162
7.2.2 Καθυστερηµένη εκσπερµάτιση 164
7.2.3 Αναστολή εκσπερµάτισης 164
7.2.4 Παλίνδροµη εκσπερµάτιση 164
7.3 Στυτική δυσλειτουργία 165
7.3.1 Οργανικά αιτία 165
7.3.2 Οι πιο συχνοί παράγοντες κινδύνου
για τη στυτική δυσλειτουργία σήµερα 166
7.3.3 Ψυχολογικά αίτια στυτικής δυσλειτουργίας 167
7.3.4 Ο άνδρας η στύση του και ο ειδικός 171
7.4 Σεξουαλική δυσλειτουργία και ιατρική επιστήµη 173
7.5 Φάρµακα για τη στυτική δυσλειτουργία: από την
επιστήµη στην κοινωνία 177
7.5.1 Το φάρµακο ως κοινωνικό αγαθό και
θεραπευτικό µέσο 177
7.5.2 Ιστορική αναδροµή 179
7.5.3 Το φάρµακο, η ιατρική, η κοινωνία σε σχέση
µε την ανθρώπινη σεξουαλικότητα 188

8. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ∆ΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ 205
8.1 Η νέα ταυτότητα της γυναίκας και το αβέβαιο
µέλλον του άνδρα 205
8.2 Η προοπτική εξέλιξης του ανδρισµού σήµερα 210
8.3 Η σύγχρονη ιατρική επιστήµη µπροστά στο πρόβληµα
της σεξουαλικής δυσλειτουργίας 214
10 Ιωάννης Μανωλιάδης

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
ΕΡΩΤΑΣ, ΣΕΞ KAI ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
– ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 223

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ

ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ
ΚΑΙ ΤΟ ΣΕΞ 229

ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 233

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 243

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ 255
Έρωτας και σεξ στη ζωή µας 11

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πόσα και πόσα δεν έχουν γραφτεί για τον έρωτα και το σεξ.
Πεζογράφοι και ποιητές έχουν εξυµνήσει κατά καιρούς τον έ-
ρωτα, το πάθος, αλλά και την προσδοκία των ανθρώπων για
σεξουαλική απόλαυση. Επιστήµονες προσπάθησαν να ερευνή-
σουν και να αποτυπώσουν τις τάσεις, τις αντιλήψεις και τις κοι-
νωνικές αντιδράσεις σε σχέση µε τον έρωτα και τη σεξουαλικό-
τητα. Όσοι έχουν ερωτευτεί µιλούν µε συγκίνηση και τρυφερό-
τητα για εκείνες τις στιγµές, ιδίως τις πρώτες, τις δυνατά ερωτι-
κές. Ο έρωτας ως σκέψη, ως συµπεριφορά και ως διαδικασία
περικλείει µια ιδιαίτερη δύναµη, ένα µυστηριακό µεγαλείο. Τό-
σο απλό και τόσο δύσκολο συγχρόνως. Οι απλοί άνθρωποι, ό-
ταν µιλούν για έρωτες πραγµατικούς, µιλούν µε πάθος και συ-
ναίσθηµα. Ο έρωτας, εκτός των άλλων, µας φέρνει ενώπιον του
εαυτού µας. Γενικώς, µας ταξιδεύει στον εσωτερικό µας κόσµο.
Για κάποιους το ερωτικό στοιχείο παίρνει θεϊκή µορφή. Για
κάποιους άλλους υπάρχει ως στοιχείο απόλαυσης, σε έναν κό-
σµο υλισµού. Σε αυτή την περίπτωση φαντάζει ουτοπία. Αυτοί
αναζητούν τη σαρκική απόλαυση ή µάλλον γενικά την απόλαυ-
ση, χωρίς να φτάνουν ποτέ στο τέλος της διαδροµής.
Τι ακριβώς συµβαίνει στις µέρες µας; Στην εποχή µας υ-
πάρχει ο έρωτας στην πράξη ή µόνο αναζητείται ως µια ανέφι-
κτη προσδοκία; Και το σεξ τι αντιπροσωπεύει σήµερα µε τα
νέα κοινωνικά δεδοµένα; Είναι µήπως ένα είδος συµβιβασµού
µεταξύ ιδεατού και εφικτού;
Η ιδέα για να γραφτεί αυτό το βιβλίο ξεκίνησε µέσα µου
από καιρό, όπως συµβαίνει και µε κάθε πνευµατική δραστηριό-
τητα. Ξεκίνησε ως συναίσθηµα, έγινε µετά ιδέα, και στο τέλος
εσωτερική ανάγκη. Και σε αυτό µε παρακίνησαν οι απλοί άν-
12 Ιωάννης Μανωλιάδης

θρωποι, εκείνοι που εδώ και τόσο χρόνια εµπιστεύονται την

επιστηµονική µου κρίση και µου ανοίγουν την καρδιά τους.
Μου µιλούν για τη σεξουαλικότητά τους, το άγχος για την επι-
βεβαίωση στη σχέση τους µε το άλλο φύλο. Με απορίες και
αναζητήσεις, µε ανησυχίες και µε συµπεριφορές πρωτόγνωρες
και µοναδικές, το κάθε φύλο προσπαθεί να κατανοήσει τις συ-
µπεριφορές του αντιθέτου, τη στιγµή που επιδιώκει να προσεγ-
γίσει τις προσδοκίες του. Γενικά, ο σύγχρονος άνθρωπος ανη-
συχεί για τις έννοιες του φυσιολογικού και του παθολογικού,
παραπληροφορηµένος ή ελλιπώς πληροφορηµένος, διεκδικεί
απαντήσεις, παρακαλεί για συµβουλές απλές, ρεαλιστικές και
άµεσα εφαρµόσιµες.
Οι άνθρωποι σήµερα, αναζητώντας νέες κοινωνικές ταυτό-
τητες, έρχονται σε σύγκρουση µε παλιές αντιλήψεις και µε πρό-
τυπα ρόλων ξεπερασµένα. Σκέπτονται υπερβατικά, ενώ οι κα-
τεστηµένες κοινωνικές αντιλήψεις αδυνατούν να αναχαιτίσουν
αυτές τις σκέψεις. Σε αυτούς τους ανθρώπους και για αυτά τα
λεπτά ζητήµατα, η τυποποιηµένη ιατρική γνώµη δεν αρκεί ούτε
φαίνεται να είναι πειστική. Οι σύγχρονοι άνθρωποι χρειάζονται
κάτι παραπάνω από ιατρικές συµβουλές, κάτι πιο ισχυρό από τα
κοινωνικά στερεότυπα. Ο έρωτας είναι το πιο πολυσυζητηµένο
από τα µυστήρια της ζωής. Προκαλεί ερωτηµατικά. Αυτοί οι
καθηµερινοί άνθρωποι, ας µου επιτρέψετε να µην τους ονοµά-
σω «ασθενείς», αλλά συνεργάτες και τροφοδότες των γνώσεων
µου, µου προσέφεραν το κίνητρο να γράψω και εγώ για τον
έρωτα. Αργότερα, η µεταπτυχιακή µου εξειδίκευση και η συ-
νεργασία µου µε τον Τοµέα της Κοινωνιολογίας της Υγείας της
Εθνικής Σχολής ∆ηµόσιας Υγείας µου προσέφεραν τα εργαλεία
και τη µεθοδολογία για να αποκρυπτογραφήσω τα κοινωνικά
µηνύµατα. Έτσι ξεκίνησε η συγγραφή του βιβλίου που έχετε
στα χέρια σας.
Έρωτας και σεξ στη ζωή µας 13

Στο βιβλίο αυτό η διερεύνηση του µυστηρίου του έρωτα

και της ανθρώπινης σεξουαλικότητας ως µιας κορύφωσης του
µεγαλείου της ερωτικής σχέσης ανάµεσα σε έναν άνδρα και µια
γυναίκα, γίνεται µέσα από τη διαπροσωπική σχέση. Εδώ οριο-
θετούνται συγχρόνως και οι παρενέργειες της ερωτικής σχέσης
µέσα από την αναγνώριση της απιστίας και της παράλληλης
σχέσης, που στις µέρες µας παίρνουν διαστάσεις κοινωνικού
φαινόµενου.
Τι είναι ο έρωτας για τον περισσότερο κόσµο; Ένα συναί-
σθηµα; Μια ανάγκη για την απόλυτη επαφή, την ένωση σε ένα
και µοναδικό σώµα; Μια εναρµόνιση µε τους αιώνιους συµπα-
ντικούς νόµους ή ο δρόµος προς την αιωνιότητα; Τι είναι το
σεξ; Μια λειτουργική ανάγκη του σώµατος; Μια συναισθηµα-
τική παρόρµηση ή µια πολύπλοκη πνευµατική ενέργεια µε συ-
ναισθηµατική συµµετοχή; Οι παραπάνω έννοιες είναι διαφορε-
τικές ή είναι ταυτόσηµες, ακόµη και σήµερα;
Μήπως αποτελούν διαφορετικές όψεις του ίδιου νοµίσµα-
τος που λέγεται ανθρώπινη επικοινωνία; Με αυτά τα ερωτήµα-
τα, όπως εξάλλου συµβαίνει και στη φιλοσοφία, ο αναγνώστης
προσκαλείται σε ένα ταξίδι µε αφετηρία την κοινωνία, σε µια
περιπλάνηση όπου αναγνωρίζεται το ερωτικό στοιχείο και η
ανθρώπινη σεξουαλικότητα, µε ενδιάµεσους σταθµούς τις πι-
στοποιηµένες γνώσεις των ερευνητών. Τελικά, όπως φαίνεται,
αυτή η περιπλάνηση οδηγεί σε καλύτερη αντίληψη των κοινω-
νικών στάσεων και αναπαραστάσεων.
Με αυτό τον τρόπο, ο αναγνώστης, οδηγείται αρχικά στις
βασικές έννοιες και τις λειτουργίες που ρυθµίζουν την ερωτική
και σεξουαλική συµπεριφορά τόσο από την οπτική γωνία της
βιολογίας και της κοινωνιολογίας όσο και της θεολογίας και
του πολιτισµού. Στο σηµείο αυτό γίνονται πλέον αναγνωρίσιµες
οι διαφορές στην ερωτική και σεξουαλική συµπεριφορά µεταξύ
των δύο φύλων, κάτι που επιτυγχάνεται αναλύοντας και εξετά-
14 Ιωάννης Μανωλιάδης

ζοντας τη συµπεριφορά του κάθε φύλου ξεχωριστά. Τότε ο α-

ναγνώστης αντιλαµβάνεται πως έχει καταλήξει στην κλασική
ιατρική σκέψη που δεν θα είναι το τέρµα, αλλά η αφετηρία για
µια νέα διαδροµή µέσα από νέα αδιάβατα µονοπάτια, για να
φθάσει εκ νέου στην κοινωνία, εκεί ακριβώς από όπου ξεκίνησε
το ταξίδι µας. Έτσι η πολύπλευρη ιατρική σκέψη θα οδηγήσει
στα ίδια µεγάλα ερωτηµατικά, θα οδηγήσει στις ισχύουσες κοι-
νωνικές αντιλήψεις. Τελικά, ο αναγνώστης σύντοµα θα διαπι-
στώσει πως η διαδροµή η ίδια προσέφερε τις απαντήσεις, έφθα-
νε µόνο να τις αναγνωρίσει. Έτσι λοιπόν, όπως συµβαίνει και
µε τις µεγάλες αλήθειες της ζωής, οι απαντήσεις µάς προσφέ-
ρονται από την ίδια τη ζωή, είναι κοντά µας, φτάνει να τις δού-
µε. Απλά είναι πέραν της δικής µας λογικής. Στο τέλος, παρατί-
θενται στατιστικά στοιχεία έρευνάς µας, όπου αποτυπώνεται η
ερωτική και σεξουαλική συµπεριφορά των Ελλήνων µε έµφαση
στις διαπροσωπικές σχέσεις. Το βιβλίο αυτό θα ολοκληρωθεί
τελικά µε απλές συµβουλές για τον έρωτα και το σεξ. Με τις
συµβουλές αυτές µπορεί να ενηµερωθεί και να κατανοήσει ο
καθένας τις συµπεριφορές των δύο φύλων, καθώς και τις βασι-
κές αρχές της σεξουαλικής υγείας, κάτι που σήµερα, την εποχή
της ανθρώπινης µοναξιάς, της έλλειψης χρόνου αλλά και της µη
πιστοποιηµένης πληροφόρησης, είναι κάτι παραπάνω από απα-
ραίτητο. Πηγές µας αποτέλεσαν έρευνες και έγκριτες επιστηµο-
νικές απόψεις, αλλά και κοινωνικές αντιλήψεις, όπως καταγρά-
φονται στον τύπο που, όπως είναι γνωστό, διαµορφώνει τις κοι-
νωνικές πεποιθήσεις.
Το βιβλίο αυτό, µε υπέρβαση από την καθιερωµένη ιατρι-
κή συµβουλευτική, διαγράφει διεπιστηµονική τροχιά. Ξεκινά
από τους απλούς και καθηµερινούς ανθρώπους µε τους οποίους
έγινε και στους οποίους απευθύνεται σήµερα, αλλά και σε κάθε
άνθρωπο επιστήµονα ή µη, που αναζητά τη διεπιστηµονική α-
Έρωτας και σεξ στη ζωή µας 15

ναλυτική προσέγγιση της έννοιας του έρωτα και της σεξουαλι-

κότητας.
Όµως οι δύσκολες διαδροµές δεν µπορούν να ολοκληρω-
θούν µοναχικά. Έτσι σε αυτή τη διαδροµή ήµουν τυχερός γιατί
δεν ήµουν µόνος. Οι δύσκολες διαδροµές δεν αντέχονται καµιά
φορά κι εγώ επέλεξα ως συνταξιδιώτες µου επιστήµονες, α-
πλούς και καθηµερινούς, καταξιωµένους επιστηµονικά και κοι-
νωνικά, κυρίως για το χάρισµά τους να επικοινωνούν µε τα όλα
τα κοινωνικά στρώµατα. Έτσι κοντά µου ήταν πνευµατικά και
ψυχικά αυτοί µε τους οποίους µοιράζοµαι την καθηµερινότητα
και τους ευχαριστώ για την προσφορά τους.
Ευχαριστώ τους Κοινωνιολόγους Καθηγητές µου, ΕΛΛΗ
ΙΩΑΝΝΙ∆Η, και ∆ΗΜΟΣΘΕΝΗ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗ, καθώς και τον
Επίκουρο Καθηγητή Υγιεινής και Κοινωνικής Ιατρικής, Θεό-
δωρο ∆αρδαβέση.
Ευχαριστώ τους συνεργάτες µου, Τάσο Κούρτη και Βιβή
Κοτόρκη, ψυχιάτρους, Γιώργο Ματζαράκη, γυναικολόγο και
τους συναδέλφους µου, Παναγιώτη Λαµπανάρη, Κώστα ∆ηµη-
τριάδη και Σάββα Παρασκευόπουλο, ουρολόγους. Ευχαριστώ
επίσης τον αγαπητό µου φίλο Αργύρη Παυλιώτη, συγγραφέα,
που επιµελήθηκε µε πολύ µεγάλη ευαισθησία τα κείµενα.
Αλλά και όλους αυτούς, που επιµένω να µην τους αποκαλώ
ασθενείς µου, που µου άνοιξαν την καρδιά τους και οι οποίοι
θα αποτελούν για πάντα κυρίαρχη πηγή γνώσης για µένα.

∆ρ Μανωλιάδης Ιωάννης,
Ιανουάριος, 2009