22.4.

2015

Ekspanzivna i restriktivna monetarna

politika. Fenomen kanjenja

mr Damir ehovi
Monetarna ekonomija
Podgorica, april 2015.

Sardaj predavanja:
Pojam i ciljevi monetarne politike
Ekspanzivna monetarna politika
Restriktivna monetarna politika
Fenomen kanjenja
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

22.4.2015

Pojam i ciljevi
monetarne politike 1
Pod ekonomskom politikom se podrazumijevaju
ukupne aktivnosti drave kojima ona utie na
ekonomsku aktivnost
Povezanost politike i ekonomske politike
Makroekonomske politike:
Monetarna politika
Fiskalna politika
Politika trita rada
Spoljnotrgovinska politika (politika ekonomskih odnosa sa
inostranstvom)
Ostale
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

22. april 2015

Pojam i ciljevi
monetarne politike 2
Zato drava utie na ekonomsku aktivnost?
est osnovnih nesavrenosti trita:
1.
2.
3.
4.
5.
6.

Nesavrena konkurencija;
Javna dobra;
Eksterni efekti;
Nepotpuna trita;
Nesavrene informacije;
Nezaposlenost i drugi makroekonomski poremeaji.

Nesavrenosti drave:
1.
2.
3.
4.
22. april 2015

Ograniene informacije;
Ograniena kontrola nad reakcijama privatnog trita;
Ograniena kontrola nad birokratijom;
Ogranienja koja nemee politiki proces.
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

22.4.2015

Pojam i ciljevi
monetarne politike 3

Makroekonomske politike se sprovode da bi se

ostvarili ciljevi, koji predstavljaju zavisne varijable
koje se trae da bi poveale performanse
izabranih pojedinanih ekonomskih politika
Makroekonomski cilj predstavlja vrijednost koja se
eli postii
Osnovna lista privrednih ciljeva i namjera:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Efikasnost;
Privredna sloboda;
Pravinost;
Zatita okruenja;
Privredni rast;
Puna zaposlenost;
Stabilnost cijena;
Uravnoteen bilans plaanja.
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

22. april 2015

Pojam i ciljevi
monetarne politike 4

Ipak, osnovni ciljevi makroekonomske politike svake drave se

danas mogu svesti na sljedee:
1.
2.
3.
4.

Stabilnost cijena;
Potpuna zaposlenost svih faktora proizvodnje;
Optimalan ekonomski rast;
Uravnoteen platni bilans.

Monetarna politika predstavlja proces upravljanja instrumentima

monetarne politike od strane nosilaca ove politike
Monetarna politika je politika koju sprovodi centralna banka s
namjerom da utie na monetarne i kreditne agregate, kamatne
stope i devizni kurs, a sve u cilju ostvarivanja krajnjih ciljeva
makroekonomske politike
Nosioci monetarne politike su ekonomski subjekti koji imaju takav
institucionalni poloaj da daju odreene prijedloge vezane za
monetarnu politiku, odnosno da upravljaju instrumentima
monetarne politike

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

22.4.2015

Pojam i ciljevi
monetarne politike 5

Kao ciljevi monetarne politike mogu se navesti (Mishkin):

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Visoka stopa zaposlenosti;

Privredni rast;
Stabilnost cijena;
Stabilnost kamatnih stopa;
Stabilnost finansijskih trita;
Stabilnost na deviznim tritima

Za razliku od tradicionalnih shvatanja uloge monetarne

politike kao jednog od glavnih instrumenata za ostvarivanje
krajnjih ciljeva makroekonomske politike, sada je prihvaeno
gledite da je primarni cilj monetarne politike monetarna
stabilnost
Meutim, postoji tzv. trade-off, odnosno konfliktonst meu
nekim ciljevima (zaposlenost vs inflacija), tako da je kljuan
izbor prioriteta izmeu ciljeva
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

22. april 2015

Ekspanzivna monetarna
politika 1
CB u skladu sa monetarnom teorijom treba da:

Koristi ekspanzivnu monetarnu politiku kada privredna aktivnost i zaposlenost

padaju;
Koristi restriktivnu monetarnu politiku kada privredna aktivnost i zaposlenost
rastu.

U monetarnoj teoriji je opteprihvaeno gledite da je osnovni

smisao monetarne politike njeno djelovanje na nivo i dinamiku
privredne aktivnosti regulisanjem obima i strukture efektivne
novane tranje, adekvatnim formiranjem visine i strukture
novane mase
U tom smislu, kada govorimo o monetarnoj politici, moramo
imati u vidu i injenicu da se ista moe voditi u dva strateka
pravca:
1.
2.

Ekspanzivno (akceleracija monetarnog rasta)

Restriktivno (deceleracija monetarnog rasta)

Rezultat ekspanzivne i restriktivne monetarne politike treba

da bude uklanjanje neeljenih tokova konjunkture, odnosno
stabilizacija privrede
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

22.4.2015

Ekspanzivna monetarna
politika 2
Ekspanzivna monetarna politika treba da u uslovima pada
proizvodnje i zaposlenosti, odnosno onda kada se uoe
tendencije za njihovo sniavanje, ekspanzijom novca i
kredita iznad optimale dovede do njihovog kretanja navie
Takozvanim instrumentima monetarne politike se nastoji
podstaknuti potronja, investicije i poslovna klima u privredi,
to za rezultat treba da ima rast dohotka i zaposlenosti
Dakle, porast ponude novca dovodi do porasta investicija i
ostalih oblika finalne tranje, to sa druge strane dovodi do
rasta dohotka
To se moe prikazati i grafiki:

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

Ekspanzivna monetarna
politika 3

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

10

22.4.2015

Ekspanzivna monetarna
politika 4
Sa druge strane, na osnovu dobro poznatog
Kejnzovog krsta moemo vidjeti da rast
investicija viestruko poveava GDP

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

22. april 2015

11

Ekspanzivna monetarna
politika 5
Rijeju, pod djelovanjem ekspanzije novca i kredita dolo
je do multiplikativnog porasta GDP-a (sa 3000 na 3300) u
odnosu na inicijalan porast investicija (sa 100 na 200)
U tom smislu se na makro nivou mogu izvui sljedei
zakljuci:
1.
2.

3.

4.
22. april 2015

Ekspanzivna monetarna politika moe znaajno da doprinese

uklanjanju ve nastale ili spjeavanju recesije i nezaposlenosti;
Ekspanzivna monetarna politika primarne efekte ima na internu
ekonomiju, u nedovoljno razvijenoj privredi, odnosno na eksternu
ekonomiju (platni bilans) u razvijenim zemljama;
Ekspanzivna monetarna politika se danas sprovodi ne samo
sniavanjem kamatne stope nego i mnogo elastinijim
instrumentima
Poveanje koliine novca u uslovima stabilnih cijena se moe
koristiti kao metod stimulacije porasta proizvodnje i zaposlenosti.
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

12

22.4.2015

Ekspanzivna monetarna
politika 6
Ekspanzivna monetarna politika se moe prikazati
na modelu agregatne tranje (AD) i modelu
agregatne ponude (AS), ili na ISLM modelu

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

13

Ekspanzivna monetarna
politika 7
Kejnzijanska ekonomija (poloena AS kriva kratak rok) polazi
od stava da porast ponude novca poveava proizvodnju sve do
nivoa pune zaposlenosti, poslije ega dodatna emisija poveava
samo cijene
Nasuprot njima, monetaristi (strma AS kriva dugi rok) smatraju
da rast ponude novca dovodi do porasta cijena, dok e uticaj na
proizvodnju biti minimalan ili pak nikakav
Ipak, na dui rok nije mogue poveanom ponudom novca uticati
na proizvodnju, jer bi eventualno poveanje ponude novca imalo
uticaja jedino na porast cijena
Proizvodnja je determinisana realnim faktorima (rad, kapital) pri
emu nije mogue monetarnim faktorima uticati na realne
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

14

22.4.2015

Ekspanzivna monetarna
politika 8
Ekspanzivna monetarna poilitika se preko
ISLM modela prikazuje na sljedei nain:

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

15

Ekspanzivna monetarna
politika 9
Ekspanzivna monetarna politika se u savremenim
uslovima uglavnom sprovodi primjenom sljedeih
instrumenata:
Snienjem eskontne stope
Snienjem kamatne stope na kredite u bankarskom sistemu
Ekspanzijom kredita privredi
Ekspanzijom kredita stanovnitvu
Smanjenjem stope obaveznih rezervi
Smanjenjem stope rezervi likvidnosti
Oslobaanjem od plafoniranja kredita
Ekspanzivnom politikom otvorenog trita i dr.

Danas je prihvaeno miljenje da je monetarna politika

nedovoljno efikasna ukoliko se sprovodi bez
koordinacije sa ostalim makroekonomskim politikama,
naroito u sprjeavanju recesije
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

16

22.4.2015

Restriktivna monetarna
politika 1
Nasuprot ekspanzivnoj, restriktivna monetarna politika kroz
oteavanje uslova kreditiranja, odnosno restriktivno postavljanje
instrumenata monetarne politike smanjuje koliinu novca u opticaju
Stoga se i kae da je restriktivna monetarna politika politika tzv.
skupog novca
Obzirom da je rije o takvoj politici, ona sa sobom povlai i porast
kamatnih stopa
Porast kamatnih stopa utie na smanjenje privatnih i javnih
investicija (investicije su opadajua funkcija kamatne stope) i
ukupne potronje
Opadanje investicija e dovesti do multiplikativnog pada GDP-a
(shodno Kejnzovom krstu) i zaposlenosti
Sa druge strane, pad investicija e uticati i na pad potronje
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

17

Restriktivna monetarna
politika 2
To povlai i zakljuak da restriktivna monetarna politika
dovodi do tzv. deceleracije privrednog rasta, tako da to
prisiljava monetarne vlasti da budu oprezne u
sprovoenju iste
Efekti restriktivne monetarne politike su viestruko nagativni
na realni rast, proizvodnju, investicije i zaposlenost, zbog
ega se mora dosta oprezno sprovoditi iz razloga to due
voenje ovakve vrste monetarne politike voene radi
stabilizacije cijena i deviznog kursa, redovno dovodi privredu
u recesiju!!!

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

18

22.4.2015

Restriktivna monetarna
politika 3
Restriktivna monetarna poilitika se preko
ISLM modela prikazuje na sljedei nain:

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

19

Restriktivna monetarna
politika 4
Rijeju, pravilno odmjerena i dozirana kontraktivna politika
novca i kredita teorijski bi trebalo da dovede do smanjivanja
inflacionog procesa, mada je mora priznati da je to u
uslovima savremene inflacije teko oekivati
Ovo iz razloga to cijene nijesu elastine na dolje kada je
rije o monetarnoj kontrakciji, to je u principu i
pretpostavka vee efikasnosti monetarne politike
Primjeuje se jedna od osnovnih kontroverzi u sprovoenju
monetarne politike koja se odnosi na to da monetarna
politika mora da rtvuje stopu rasta i zaposlenosti kako bi
ouvala monetarnu stabilnost
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

20

10

22.4.2015

Restriktivna monetarna
politika 5
Ipak, ekonomisti ne raspolau podacima o tome kolika je
tano cijena smanjivanja inflacije, posmatrana kroz
nezaposlenost i gubljenje realnog dohotka
U tom smislu je iskristalisano minjenje da je ipak
najbolja monetarna politika ona kojom se utvruje stalan
trend rasta novane mase od koga se ne odstupa na
srednji rok, bez obzira na poremeaje u privredi
Valja naglasiti i to da prilikom sprovoenja restriktivne
monetarne politike kao reakcija na tendenciju izazivanja
recesije u ekonomiji, moe biti primjenjivana zajedno sa
drugim instrumentima ekonomske politike koji se mogu
koristiti za odravanje privredne aktivnosti
22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

21

Restriktivna monetarna
politika 6
Prilikom sprovoenja restriktivne monetarne
politike se koriste sljedei instrumenti:
Poveanje eskontne stope;
Poveanje kamatne stope;
Kontraktivna politika otvorenog trita;
Restrikcija kredita privredi;
Restrikcija potroakih kredita;
Poveanje stope rezervi likvidnosti;
Poveanje stope obaveznih rezervi;
Stimulacija svih oblika tednje i sl.

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

22

11

22.4.2015

Fenomen kanjenja 1
Istraivanja kanjenja efekata monetarnih
mjera kao i samog feneomena kanjenja
potrebna su zbog toga to se mjere
monetarne politike ne ispoljavaju odmah i
u potpunosti, ve poslije odreenog
vremena i neravnomjerno
U emu se sastoji kanjenje i kako se
manifestuje?
U emu je problem sa kanjenjem?
D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna
monetarna politika

22. april 2015

23

Fenomen kanjenja 2
Komponente kanjenja kanjenje
izvrenja i operativno kanjenje

Unutranje
kanjenje
Ukupno
kanjenje
Spoljanje
kanjenje

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

Kanjenje
prepoznavanja
Kanjenje
upravljanja
Operativno
kanjenje

24

12

22.4.2015

Fenomen kanjenja 3
Problemi kod kanjenja:
Duina kanjenja
Stabilnost kanjenja
Kanjenje
prepoznavanja

Kanjenje
upravljanja

Spoljanje
kanjenje

Ukupno
kanjenje

Monetarna
politika

1 - 20

4 - 23

Fiskalna
politika

1 - 15

1-3

5 - 21

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

25

Fenomen kanjenja 4
Ako je kanjenje dugo i varijabilno,
diskreciona politika moe djelovati
destabilizaciono ili pak kontraproduktivno
Konstantna stopa monetarnog rasta?
Fenomen kanjenja kod zemalja u
razvoju vs fenomen kanjenja kod
razvijenih zemalja?
Ekspanzivna vs restriktivna
monetarna politika?

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

26

13

22.4.2015

Hvala na panji!!!
damirsehovic@yahoo.com

22. april 2015

D.ehovi - Ekspanzivna i restriktivna

monetarna politika

27

14