2.

Malzeme seimi
Tasarmc istenen scaklk aralklarn, gerilimi ve mr belirlemek zorundadr ama bunlar
tartlabilir. En iyi mukavemetli elemanlar karmak yapldr ve bu yzden pahaldr. Her
zaman iin maliyet, seimde son kriterdir ve iki- alternatif arasndan en ucuzu seilebilir.
Yksek s snrnn drlmesi, ayn zamanda alma sras verimi drr ki esas soru,
bunun maliyetinin azalan malzeme maliyetleri ve azalan hasar tehlikesi ile denkleip
denklemeyeceidir. Gerilme deerindeki azalmalar, sabit tabanl yerler iin geerli olmasna
ramen, uaklar gibi yaplarda hafif ve dayankl malzemeler aranr. Servis mrnn
azaltlmas, malzemenin daha sk yenilenmesini gerektirir ve hatta alma srasnda
bozulmalar bile olabilir. rnek olarak trbin kanatklarndan birinin bozulmas pek nemli
olmayabilir, ama trbin diskinin alev almasi tm motora zarar verir. Srnmeyle ilgili seim
esnasnda en byk problem, yetersiz srnme bilgileridir. Batan almak ok zor olduu iin,
alma koullarndaki bilgiler iyi analiz edilip, bu bilgiler nda gvenilir ve test edilmi
malzeme semek gereklidir. ekil 2.4.9 bu konuda bir bilgi verebilmektedir ama geerli bilgi
reticilerden de alnabilir. alma srasndaki evresel zararlar da gz nne alnmaldr.
Uak trbinlerindeki yakt artklar,deniz aralarndaki korozyon gibi faktrler seimi etkiler.
Bu gibi bir ok etken gz nnde bulunduralarak malzeme seimi yaplmaldr.
Bu blmde srnme dayanml alamlarn elde edilmesi ve ortam scaklna bal olarak ne
tr malzemelerin seilmesi gerektii hakknda bilgi vermeye alacam.
2.1 Srnme dayanml alamlarn eldesi
Srnme dayanml alamlarn elde edilmesi hayati nem tadndan istenen zelliklerin iyi
bilinmesi malzeme seimi iin ok nemlidir. Aada istenen bu zellikleri ve baz alamlara
ait rnekleri bulacaksnz.
2.1.1 Ergime Derecesi
Daha nce belirtilen nedenlerden dolay srnme dayanml maddelerin yksek ergime
noktasna sahip olmalar istenir, bu durumun gereklii kurun ve teneke gibi dk srnme
dayanml metallerle gsterilebilir. Bunlarn aksine birok yksek srnme dayanml
maddenin temelini oluturan iki metal, demir ve nikel, yksek erime noktasina sahip deildir.
Aka erime noktasndan baka faktrler de nemlidir ve birok yksek erime noktal
malzeme pratik sebeplerden dolay uygulama snr dndadr.
Yksek erime noktal olan niobium, molibden, tantal ve tungsten gibi metaller 2000 derece
stnde erimeyen metallerdir fakat kullanmlar snrldr. nk ncelikle toz metalurji
yntemleriyle retilirler ve yksek miktarlarda yaplmalar zordur ve ikinci olarak da
oksidasyona kar dayankszdrlar.
Bunun dnda yaprak ve tel halindeki rnlerin yapm mmkndr. Yaprak molibden,
ocaklarda s yaltkan olarak ve daha nce belirtildii gibi tungsten de lamba filamanlarnda
ve elektronik valflerde kullanlr. Oksidasyona kar zayfl azaltmak iin koruyucu kaplama
giriimleri denenmitir ama baar snrldr. Erime noktasyla balantl olarak, titanyumun
srnme dayanm zayftr fakat titanyumun dk younluu nedeniyle baz alamlar uak
motorlar imalinde kullanlmaktadr. Krom, srnme dayanml birok alam oluturduu
halde tek bana ekillendirme zorluu nedeniyle kullanlmaz. Zirkonyum ve hafniyum ise
ok pahaldr.

2.1.2. Kafes Yaps

Yzey merkezli metaller, srnme dayanm en iyi alamlarn (nimonik alamlar, ostenitik
alamlar gibi...) temelidirler. Bunun nedeni, alamlar iinde meydana gelen bozulmalarn
doasdr. Yzey merkezli kbik kafes sk rgl yapdadr, mkemmel olduu zaman
ABCABC halindedir. Ne var ki metal kafesleri genellikle mkemmel deildir ve az yada ok
yn bozunumlan ad verilen dzensizliklere sahiptirler. Basit kbik kafesli yaplarda, kenar
dislokasyonlan tek yarm atomlarn ilavesiyle gerekletirilebilir ve daha kompleks yaplar
iin iki yarm atom dzlemi gereklidir. Bunlar ayrldnda ayrlma derecesi (metalden metale
deiir) istif hata bykln gsterir. Dislokosyon arttka, yaylma zorlar ve srnme
mukavemeti ortaya kar.
Lanneborg [27] tarafindan oluturulan dengeli-hal eitlii yledir:
e1 = ADy 3.5 ( a )5 E saife 97
Burada, D kendi kendine yaynma katsays, Y istif hatasi enerjisi, E young modl, A sabit
say, o =gerilme'dir. Bu eitlie gre bir srnme dayanml malzeme dk yaynma hzna,
yksek elastisisite modlne ve dk istif hata enerjisine sahip olmaldr. Bunlardan ilk ikisi,
yksek erime noktal malzemelerle salanr.
stif hatasi enerjisi, ostenitik ve ferritik elikler aras fark salar. Hacim merkezli kbik
(HMK) yaplardaki ferritik elikler YMK gibi sk rgl deildir ve bu yzden dizilme
hatalar YMK' ya benzer. Oluan hatalar yksek enerjilidir. YMK yap dahilinde,
Alminyumun (yksek hata enerjisi ve dk erime noktasi) Bakr'a gre daha dktr
(dk istif hata enerjisi ve yksek erime noktasi) (Tablo 2.4.1).
Eer dk istif hata enerjisi saf metallerde bir avantaj ise, alamlar dnerek, dk istif
hata enerjili malzemelerle alam yapmak ayn derecede avantajl olacaktr (pirin ve bronz
gibi). Nimonik alamlara kobalt eklemenin nedenlerinden biri de, istif hata enerjisinj
drmektir. Bakr'a alminyum eklemenin bu enerji zerindeki etkisi Tablo 2.4.1' de
gsterilmitir.
2.1.3. Kat zelti Sertlemesi
Kat zeltideki elementler, srnme dayanmn arttrr ve konsantrasyon ne kadar byk
olursa snme oran da o kadar az olur. Her ne kadar znenlerin mukavemet arttrc
zellikleri hakknda deiik aklamalar varsa da, zeltiyi sertletirici zellikleri belirgindir.
Kat zelti alamlamas mukavemet arttrcdr ama bu fazla deildir. Birok yksek s
alam, kat zelti alamlaryla dolu olduu halde yksek gerilme meydana gelen yerlerde
ok az kullanlr. Yani nemli olan iyi ilenebilirlik ve imal kolayl kazandrmalardr. Bir
ok krom, nikel bazl ve kobalt, molibden veya tungsten katkl alam bu kategoriye girer.
Demir, nikel ve krom alamlar da byledir. Bunlar, iinde karbon da bulundurunca yksek
alaml, ostenitik paslanmaz elie benzerler.

 kat zelti meydana getiren elementler, yorulma mekanizmasyla mukavemeti

arttrdklarndan farkl bir kategoriye girerler. Yorulma bir ok materyalde grlebilir ama en
ok ferritik eliklerde azotla karbon azatlm yaplrken grlr. Ferritik karbon eliklerin
kullanll, yksek slara baldr (350 C). Alaml eliklerden bu scakl aan
scaklklarda alanlar, yorulmadan (yalanmadan) yararlanabilirler.
kelme ve dispersiyonla sertletirme: Bir metalin srnme gcn gelitirmenin en nemli
yntemi, partiklller ile ikindsi faz paralarn dalmn) birletirmektir. Bu partikllerin iki
grevi vardr. Dislokosyonun olmasn engeller ve bylece ileme sertliini arttrrlar.
Gerilme sertlemesiyle oluan dislokasyon anlann sabitleyip, geri dn engeller.
zellikler, kelme boyunun ve boluunun arttrlmasyla optimize edilir. Partikller ok
kk olduu zaman dislokasyonun ilerlemesine belirli engel tekil etmezler. Boluk byk
olduunda: l. Dislokasyonlar, kendi etrafnda dnme tekil eder. 2. Dislokasyon izgisinin
esneklii yle bir hal alr ki, sadece bir ksmnn ilerlemesi yeterli olur. Snme halinde sonu
minimumdur (ekil 2.4.10).
Partikl sertlemesi iin iki yol vardr. Dalma (dispersiyon) ve kelme sertlii. Buna rnek
sinterlenmi alminyum rnleridir (S.AU.). Burada alminyum sertleir. Partiklle
sertletirilmi malzemeler,daha fazla gerilme-srnme balants gsterirler ve dalma ile
sertletirilmilere gre ekme dayanmlar daha yksektir.
Maalesef kelme ile sertletirilmi malzemeler, deiken s karsnda termodinamik olarak
sabit deillerdir ve yorulma scakl civarnda keltiler zelliklerini kaybeder. Sonu olarak,
paralar aras boluk artar ve srnme dayanm azalr. Yani kelmeyle sertletrilmi bir
maddenin mr; almaya baladndaki durumuna ve alma annda oluan scaklk ve
keltiye baldr.
Partikl (kelti) kabalamasn en aza indirmek son derece nemlidir ve bunun iin iki yol
vardr.
l) keltinin kimyasal kompozisyonunu mmkn olduu kadar karmak yapmak
2) Termodinamik kuvvetleri azaltmak
Birinciye rnek olarak, nimonik alamlar Y'faz ile glendirilir ^(seretirilr^(N^jin^
ozfflm5"ttanVum)7Bu"alamrarVfazndaznmeyen_moNbden_d^^
zde'nulerL'ke'lti/kaba[ai~Ra;'sadece alminyum ve titanyum deil molibden de
dlfzyon yapmaldr (yaynmaldr)
Bozulmaya yol aan kuvvetleri azaltmak, i enerjiyi azaltmaktan geer. Kafes boyutlar
matrislere mmkn olduunca yakn olmaldr. Baz paralarn bymesi iin, dierlerinin
znmesi gerekmektedir. Bir R yanapl paracn bymesi iin, r yanapl kk
paracn klme zaman (t), Thomson-Freundlinch [30] ejtliinden elde edilebilir.
t=r4kT/DCYR2
Burada C paracn znrl ejtlli, D difzyon yeteneinin, Y parack /matrik i
enerjisidjr. Sonu olarak dk znrlkl ve dk kafes uyumsuzluklu bir parack
kullanm kabalama zamann arttrr.

kelme ile sertletirilmi bir malzemenin yksek-scaklk mrn uzatmak iin, birinin
dierine gre daha yava s reaksiyonu olan iki parack ayn alamda kullanlabilir. Bylece
birisi yalanp bozulmaya balaynca teki alam devreye girer.
Gen [34] bu fikirleri grafiksel olarak gstermi, toplam srnme gerilmesini eriler halinde
gstererek aklk kazandrmtr.
Bunlarn bazlar ekil 2.4.11/de gsterilmitir. l. Eri sabit bir saf metalin davran, 2. eri
basit fazl bir kat zeltiyi, 3. Eri yorulma gerilmesi altndaki bir alam gstermektedir. 4.
Eride bir 5. de ise iki ayr kelti elementi vardr.
Nimonik alamlar, daha nce belirtildii gibi varolan en iyi mukavemetli alamlardr. Temel
metal olan nikel, yksek erime noktasina ve ek olarak YMK sisteminin avantajlanna sahiptir.
NikeFe, oksidasyona dayanm iin YMK/y bozmadan krom eklenebilir. ki alam Nimonic
75'dir. 80/20 Ni/Cr metallerine titanyum ve karbon eklenmesiyle kelti sertlii elde edilir.
Nimonik tablo 75 saife 100
Daha sonra anlald ki, YMK yapisina dayanan daha iyi bir sertletirici Titanyum eklenip
alminyumla yer deitirmi ve NiafTi/AI) halini alabilen NiaAI idi. Trbin kanatklarnda
ilk kullanlan madde Nimonik 80'di
Nimonik 80 saife 100
Daha sonra, bunlara kobalt eklenmesi ile nikelin istif hatasi enerjisi azaltlmayla allmtr.
Kobalt ayn zamanda kat zelti mukavemeti salam t, ayn amala molibden de
kullanlabilir.
Nimonik 115
Tane snrlarndaki kelmeler srnme esnekliini ve ani mukavemeti kontrol edebilmek iin
nemlidir. Karbr keltileri yoksa, tane snr kaymalar erken bozulmalara yol aar. Dier
yandan, devaml film tabakalar kolay ve ani bozulma iin yollar oluturur. Optimum koullar,
kresel yapl paracklarla salanr. Karmak alaml yksek-s malzemelerin
performansn salayan nemli bir faktr de, drlm kelti bozulma orannn kelti ve
matris arasndaki uyumsuzlukla salanmasdr. Nimonik 80A/da bu % 0,5'dir, ama nimonik
115'de %0,008/e drlmtr.
Karmak alaml yaplarn dezavantaj da, alabilirliin azalmasdr. Bunun iin vakumlu
eritme gibi gelimi teknikler kullanmak gerekir.
Zamanmzda daha iyi alamlar elde edilebilmektedir ve daha byk gelimeler salanmtr,
hatta baz gaz trbini kanatklar tek para kristalden yaplabilmektedir.

2.2. Malzemelerin alma scaklklar

Daha nceki blmde incelendii gibi, scaklk tamamyle srnme mukavemetini

belirlemese de, tek bana en nemli faktrdr. Bu yzden de daha nemli alamlar ve
malzemeleri scaklkta incelemek uygun kullanm iin yararldr. Mhendislikte ele alnacak
scaklklar ok dk scaklklardan mesela (-200 C), tungstenin alma scaklna kadar
(2000 C) genitir. u anda iimize yarayacaklar oda scakl ve yukarsdr.
2.2.1.Oda scakl- 150 C:
Oda scaklndan daha yukarda kullanlmayan tek mhendislik malzemesi kurundur. Oda
sicaklnda bile ar srnme gsterebilir. at izolasyonu ve boru malzemesi olarak
kullanlmasnn nedeni imalat kolayldr. Bakr, bu konuda daha elverilidir ve kullanm
zordur. Sper saf alminyum da bu konuda ok kullanldr ancak pahaldr.
Btn termoplastikler, oda scaklnda srnme gsterirler ve devaml kullanm iin pek az
elverilidir (ekil 2.4.12). 70-100 C dereceler dk younluklu plietilen, polivinil klorid ve
GP polyester iin st snrdr, ama cam takviyeli naylon 150 C a kadar kullanlabilir.
Termoplastikler, kristal yaplanna gre davranrlar. Polikarbonatlar ve akrilikler, geni bir
scaklk oraninda yumuarlar ve bunlarn scakl belirlemek zordur. Her ne kadar srnme
mukavemeti konusunda kesin bir l olmasa da, ykleme altnda s kontrol bu konuda bilgi
verebilir (ekil 2.4.13). Bu testle malzeme, sabit ykle yklenip belli bir dereceye kadar
stlr. Standart deformasyonun balad scaklk yumuama scakldr. Malzemeler
arasnda karlatrlma salasa da bu scaklk servis scakl olarak afnamaz. Metallerden
farkl olarak, polimerlerde kalc hasar olmamsa yk kalknca eski hal salanr. ncele
Bu scaklklar arasinda bakrn ilgi alan elektriksel alandadr. Alam olaslklar istenen
elektrik iletkenlii yznden azdr. Bakr basina 150-200 C arasinda kullanlabilirlii gibi, %
0/08 oranlannda gmle alam yaplabilir. Bu materyalin 250 C dan yksek scaklklardaki
davranlar. Bowers ve Lushey [29] tarafindan aklanmtr.
Concorde' un d 100 C veya daha fazla sda alabilir ve bu yzden AI-Cu-Mg-N-Fe
alam RR58 kullanlr. Daha yksek slarda da, alminyum alamlar kullanlabilir.
2.2.2. 150-400 C:
Bu scaklklarda (150 C stnde) sadece birka termoplastik alabilir. Bunlar polislfon,
polieterslfon ve PTFE'dir. PTFE nin en yksek alma scakl 260 C dir ki
termoplastiklerin en ykseidir.
Magnezyum alamlar, 200 C 'ye kadar kullanlabilir ve Al alamlar bu dereceyi birka on
mertebesinde ykselebilir. Al alaml pistonlar ve iten yanmal motorlar, 200-250 C da
alrlar. Lm 13 alam, bu kullanm iin uygundur. % 12 slikon ve bakr, magnezyum ierir.
Alminyum dkm alam 4L35, 4Cu-l,5 Mg -2Ni ierir. (Y alam diye bilinir) ve yksek
scaklklarda gerilme eleman olarak kullanlr. RR58 alam, Concorde un motor klannda
ve dnda kullanlr.
Bakr esasl malzemelerde, arsenik eklenmesi ykseltilen scaklkta srnme mukavemetini
arttrr, fosforlu - deokside arsenikli bakr ise kimya mhendisliine yksek iletkenliin
gerekmedii yerlerde kullanlr. Eer yksek iletkenlik isteniyorsa, Cu-lCr, Cu-0/lZr-lCr
alamlar 350 C 'ye kadar yeterlidir. II. Dnya sava srasnda %8 kalayl ve 0.3 fosforlu
bronzlar, buhar trbinlerinde kullanlmtr. Daha zor buhar koullar buralarda paslanmaz

demir kullanmay gerektirmitir. Alminyum bronzlar mekanik zelliklerini 300 C ye kadar

korurlar ayn zamanda okdidasyona da dayanrlar.
Dk basnl trbin kasalannda, scakln 250 C yi gemedii yerlerde yksek kalite
dkme demirle, kresel grafit kullanmak mmkndr ama buharn yeniden stmas iin
burada basit karbonlu elik kullanlr.
Basit karbonlu elikler veya karbon-mangan elikleri genellikle 425 C de alrlar ama ok
uzun alma sresi isteniyorsa (20yldan fazla) genellikle molibden veya krom-molibden
alaml elikler kullanlmaldr [31].
2.2.3. 400-600 C: incele
Bu scaklk aral malzemeleri titanyum alamlar ve dk alaml ferritik eliklerdir.
Duncan ve Hanson [34], titanyum alamlarnn kullanmlarn incelemilerdir. Alfa fazl
hegzagonal yap, titanyumun srnme deformasyonuna dayanmn salar, bunun aksine
H.M.K beta fazl dk srnme mukavemetine neden olur. En yksek srnme mukavemeti
alfa-yakn fazl alamlarda olur ve bunlar 500-600 C ye kadar kullanlabilirler. Baka bir
dezavantajlar imi 685 (Ti-6AI-5Zr-0/5 Mo-0/25S) malzemesini beta faznda sl ileme
urayp yksek srnme mukavemetine ulamasyla giderilmitir. atlama problemleri ise
kaln ileme ile giderilmeye allmtr, daha yeni bir alam ise 600 C ye kadar
dayanabilmektedir ve belki de titanyum alamlar ierisinde en iyi srnme mukavemetine
sahiptir.
Maliyet nemli ve yksek younluk kabul edilebilir olduunda, dk alaml ferritik
elikler tercih edilir. 400 C yi aan scaklklarda alam kanlmazdr ve en nemli ve
gerekli grnen alam, molibdendir. Buhar borulannda, 500 CVJ gemeyen scaklklarda
Karbon -%0,5 M elii kullanmak mmkndr ama dk krlma uzamas yznden CrM ve Cr-Mo-V elikleri tercih edilir. Orta ve yksek basnl trbin motorlar iin 0,2C-lCrlMo-0,25 V elikleri kullanlr. Yksek sda buhar iletimi iin ve yksek hidrojen dayanml
kimyasal blm iin 2,25Cr-lMo elik ok geni olarak kullanlr ama 575 C yi geen
scaklklarda genleme oksidasyon dayanm nemli hale geldii iin ksa dnemli dk
alaml elikler kullanlr.
Gaz trbini alanlarnda %13 kromlu sl ilem grebilen martenzitik elikler 400-500 C
arasnda alabilirler ve diskler, kanatklar iin kullanlrlar. Daha yksek scaklklar iin ek
alamlar kulanlr (Tablo 2.4.3) [l].
2.2.4. 575-650 C:
Bu aralkta oksidasyon dayanm salamak, en az srnme mukavemeti kadar nem kazanr.
Demirin genleme dayanmn arttrmak iin, genellikte Cr kullanlr ve en az % 8 oraninda
kullanm 650 C ye varan scaklk iin gereklidir. Krom oranlar, % 5'den % 12 veya daha
fazlaya deien birtakm elikler mevcuttur. Bunlar genellikle Mo'de ierirler ama snme
mukavemetleri iyi olmadndan, korozyon dayanmlarnn nemli olduu kimya
mhendisliinde kullanlrlar. Ne var ki % 13 Cr lu % 0,5 Moli elikler, deniz atmosferindeki
buhar trbinlerinde kullanlabilirler (565 C ye varan scaklk). Sudaki kloridden etkilenme
llmektedir.

Ferritik kromlu elikler olduka ucuzdur ama ostenitik yksek alaml elikle daha iyi bir
snme mukavemeti ve genleme dayanm kombinasyonu gsterirler. Birok ostenitik elik
sper stc tpler ve reaktr s alclar iin gelitirilmitir. Standart kompozisyonlar 304,
321, 347 ve 316 0"9blo 2.4.4) g iletiminde ve kimyasal tesislerde kullanlmaktadr.
2.2.5. 650- 1000 C:
Bu aralkta ostenitik elikler, nikel esasl malzemeler ve nikel demir esasl alamlar olmak
zere ana grup halindeki alamlar mmkndr:
Ostenitik elikler:
Ostenitik paslanmaz eliin st snr 750 C civarndadr. Bu eit yksek sl buhar iletimi
iin olduka kullanlan bir elik de 316' dr ve bu eliin ierdii M bu cins scaklk iin
olduka uygun grnmelidir. Ne var ki M, Co, T, V, M ieren daha yksek alaml
elikler de uyguFanabilirdJ. Bu alamlar her zaman yksek sda alalabilirlii salamaz,
ama gerilme uygulanabilirliini ykselir.
Nikel esasl malzemeler:
Yksek-s alaml Ni-Cr sistemi, orijinlerini elektrik direnli stma alam Brightroy Cden
alr: Betteridge [35]'jn belirttilne gre, Nimonik 75 yksek titanyumun glendirici
faktrnn almas sonucu ortaya kmtr: Sonra da kelme- sertletirilmi malzemeler
gelmitir. Nimonik alamlar, 700 C ve st iin gelitirilmitir ve bunlarn gelitirilmesi hala
byk g salayan gaz trbinlerinin icadyla olmutur. Daha sonra Nimonik serisi, uak
trbinlerinde kullanlmtr.
Bu malzemelerin s dayanm arttrmak iin, metalurji mhendislerinin eliin oda
scaklnda mukavemetini belirlemeleri gerekir. Bu deerler iin, ksa sreli eilme gerilmesi
olarak 200 MPa alnabilir. Nimonik 751n bu gerilmeye dayanm, yaklak 720 C de olur ve
100 saatte ayn gerilme krlma dayanm 600 C dedir. Ayn ller, Nimonik 120 iin 930
C dir. Daha uzun mr iin scaklklar da der.
Tablo 2.4.6'da gsterilen kompozisyonlar, bu serinin geliimim sergilemektedir. Bu alamlar,
mekanik olarak ilenemeyeceinden tek retim yolu dkmdr. Yksek mukavemetli nikel
baz alaml dkme elik, 100 saat ve 200 MPa gerilme dayanm scakln btn alamlarn
stnde 30 C daha yksetonitir. rTablo 2.4.7)
Bu alamlann ou 1000 C zerinde kullanlabilir ama 100 saat krlma gerilimi dayanm
100 MPa'a der (Tablo 2.4.8 - 982 Cde ve 205 MPa gerilme krlma deneyleri iin
yaplmtr.)

Nikel demir esasl alamlar:

Yksek alaml ostenitik eliin yksek scaklk stabilitesini salamann bir yolu da nikel
ieriini demirle kyaslayabilecek kadar ve hatta daha da fazla arttrmaktadr. Bu Uluslararas
Nikel A. tarafindan gelitirilen Inconel ve Incoloy serilerinin ykselmesini salanmtr.
Incoloy 901 ve Inconel 718 kompresrler ve trbin diskleri iin kullanlmtr 0-ablo 2.4.9).

Inconel ve Incoloy adlann tayan ve syla sertletirilmi alamlar, oksidasyon ve korozyon

direnleri nedeniyle frnlarda ve reaktr kaplarnda kullanlmlardr. Tam srnme
mukavemetine sahip olmasalar da, mukavemet derecelerine gre 500-1200 C arasinda
kullanlrlar.
Kobalt esasl alamlar:
Kobalt erime noktasi 1492 C ve nikelindeki 1455 C iken kobalt esasl sper alamlar nikel
esasllarla karlatrlmazlar. rnek olarak havalandrma pervanelerinde daha az gerilme
altnda kullanlabilirler.
2.2.6. 1000 C ve st:
1000 C ve stndeki gerilme uygulamalar iin aadaki malzemeler incelenebilir:
Yksek s metalleri:
Yksek s metallerinin hepsi, W, Ta, Nb, M, ticari malzemelerdir. Tungsten elektrik fiaman
olarak, molibden yksek s frnlarnda radyasyon kalkan olarak kullanr. Bunlar, evresel
gerilmesiz kullanmlardr. Daha gelimi kullanmlarda, bu metaller problem karr. Tungsten
ve Tantaln yksek younluklar yznden ve niyop elde edilmitir, ama oksidasyon
dayanmlar az olduundan koruyucu kaplama gerektirir. Korunan evrelerde bu malzemeler,
1500 C bulan scaklklarda kullanlabilirler.
Seramikler:
Seramik teriminin frn kaplamas, pota gibi alanlarn kapsamas gerektii halde mhendislik
seramikleri daha zel bir alan oluturmutur. Bunlar alminyum, magnezyum, berilyum,
zirkonyum, toryum ve baz borid, karbid, nitrit ve silikadlarn oksitleridir. Bunlar genellikle
ok kristallidir. Cam faz gstermezler ve ekme davaranlar metallere benzer. Birok
seramik, metallerin dayanabildii scakln stne karlar (1400 C ve st) ama bunlarnda
sorunlar vardr. Karbid ve boridler, 1000 C zerinde hzla oksitlenirler. Btn seramikler,
sert ve krlgandr ve ssal oklara dayanamazlar. En nemli teknik seramikler fee, sWsyumkartxir ve silisyum nitrattr. Silisyum nitrat, sadece 3 Mg/m3'lk younluu ve gsz
trNnterfnde 1200 C scakla dayanm yeteneine sahiptir.