UREAJI ZA PREIAVANJE DIMNIH GASOVA

Kroz dimmjake termo-energetskog postrojenja u atmosferu dospijevaju letei pepeo i estice

nedogorijelog ugljenog praha, sumportrioksid i sumpordioksid, azotni oksidi i gasoviti
produkti nepotpunog sagorijevanja, a pri sagorijevanju mazuta jo i jedinjenja vanadijuma,
natrijumove soli i a. Pri sagorijevanju gasovitog goriva, u atmosferu se sa produktima
sagorevanja izbacuju samo azotni oksidi, ali su oni veoma bitan zagaiva atmosfere.
Primjese koje se sadre u dimnim gasovima pri odreenim koncentracijama u okolnoj sredini
veoma tetno dijeluju na ljudski organizam, kao i na biljni i ivotinjski svijet, a poveavaju i
habanje mehanizama, intenzifikuju procese koroznje metala i nagrizaju konstrukcije zgrada i
objekata.
Radi zatite naselja od tetnih sastojaka iz dimnih gasova, pri projektovanju termoenergetskih
postrojenja predvieno je da se odvoje od naseljenih oblasti zatitnim zonama, ija se
povrina odreuje na osnovu koliine kodljivih materija i smijerova duvanja vjetrova, tako
da njihova koncentracija u atmosferi ne pree granino dozvoljenu vrijednost.
Kod termoenergetskih postrojenja koja sagorijevaju vrsto gorivo u letu, zatita okoline
postie se ugradnjom efikasnih otpraivaa i izgradnjom dimnjaka velike visine, koji
potpomau rasijavanje dimnih gasova sa kodljivim materijama. Kod postrojenja za teno ili
gasovito gorivo jedino sredstvo su visoki dimnjaci.
Za izdvajanje vrstih estica iz struje dimnih gasova kod postrojenja sa sagorijevanjem u sloju
ili letu koriste se suhi, mokri i elektrostatiki otpraivai.
Mehaniki otpranvai se koriste za manja termoenergetska postrojenja sa kotlovima za
sagorijevanje u sloju. Razliitih su konstrukcija, ali se najee koriste takozvani multicikloni
(slika 65). Oni se sastoje od veeg broja ciklona postavljenih u vie redova po irini struje.
Gasovi kroz ulazni prikljuak (1) ulaze u razdijelnu komoru (2) i dijele se na vie struja od
kojih svaka ulazi u po jedan ciklon. Zahvaljujui usmjerivaima (3) postavljenim u ciklonima,
struja gaca dobija vihorno kretanje i spiralno se kree nadole. estice iz dimnih gasova se,
pod dejstvom centrifugalne sile, pribijaju uz zidove ciklona i padaju u lijevak ciklona (4) iz
koga dospijevaju u zajedniki lijevak (5) odakle se odvode. Oieni gasovi struje nagore i

kroz izlaznu cijev (6) dolaze u gornju komoru (7) u kojoj se skupljaju preieni gasovi iz
svih ciklona i iz njh se kroz prikljuak (8) odvode u ventilator za dimne gasove, pa u dimnjak.
Stepen izdvajanja ovih ciklona, pod optimalnim uslovima, jedva dostie 70% i zavisi od
brzine gasova u ciklonima, to jest od optereenja parnog kotla, o emu treba voditi rauna pri
njihovoj eksploataciji. Pri runom odvoen u izdvojenog pepela treba voditi rauna da se ne
zaprai okolina.

sl. 65 Multiciklon (baterijski ciklonski otpraiva)

Mokri otpraivai donekle poboljavaju stepen izdvajanja, poto se gasovi kvase, pa se estice
lijepe jedna za drugu i lake izdvajaju iz struje. Jedna od konstrukcija mokrog otpraivaa
prikazana je na slici 66. Gasovi se dovode kroz prikljuak (1) i nailaze na pjeano-bakelitnu
reetku (2) koja se sastoji iz etiri ili vie redova ipki u ahovskom poretku i koja se stalno
kvasi vodom preko mlaznica (3). Poto se u reetki stalno mjenja smjer strujanja gasova,
estice pepela se dejstvom sile inercije izdvajaju iz struje i zadravaju u filmu vode na
ipkama. Voda se sa izdvojenih estica sliva u obliku relativno krupnih kapljica, koje zajedno
sa gasovima ulaze u donji dio cilindrinog kuita (4) i taloe se na njegovoj unutranjoj
povrini. Ova povrina se takoer kvasi vodom kroz mlaznice (5). Voda sa izdvojenim
esticama sliva se u lijevak (6) iz koga se preko vodenog zatvaraa-sifona (7) odvodi. Ovi
otpraivai imaju veu efikasnost od suvih, ali su prisutne sve tekoe u vezi sa kvaenjem
gasova: velika potronja vode, korodivno dejstvo materija iz pepela, stvaranje vrstih naslaga
kod pojedinih vrsta pepela i tako dalje.

sl. 66 Mokri otpraiva sa ipkama

Najefikasniji izdvajai estica su elektrostatiki otpraivai ili kako se mnogo ee nazivaju,
elektrofiltri. ema ureaja elektrofiltra predstavljena je na slici 67. Elektrofiltar se napaja
elektrinom energijom preko regulatora napona (1), visokonaponskog transformatora (2) i
visokonapopskog ispravljaa (3). Sa negativnim polom ispravljaa preko visokonaponskog
voda (4) i izolatora (5) povezana je zraea (koronirajua) elektroda (6) na koju se dovodi
pulsirajua jednosmijerna struja visokog napona (do 80 kV). Talona elektroda (7) povezana
je sa pozitivnim polom ispravljaa i sa uzemljenjem (8). Pri odreenom naponu elektrinog
polja oko elektrode sa malim poluprenikom krivine javlja se intenzivna jonizacija gasa,
ograniena uskom oblau uz elektrodu, takozvanom koronom, pri emu se izdvaja mnogo
kvantova svjetlosti, pa korona svjetli. Negativni joni i elektroni koji se stvaraju u zoni korone
poinju da se kreu, pa u smijeru od koronirajuih ka talonim elektrodama poinje da tee
elektrina struja, struja korona. estice pepela, sudarajui se sa jooima, dobijaju punjenje i
pod dejstvom sila elektrinog polja kreu ka talonim elsktrodama na kojima se taloe.

sl. 67 ema eletrofiltera

Sam elsktrofilter sastoji se od odreenog broja redova korodirajuih i talonih elektroda
izmeu kojih struje gasovi. Izgled elektrofiltera prikazan je na slici 68. Gasovi ulaze u smijeru
strelice (1) i nailaze na perforirane ploe (2 i 3) koje slue za raspodijelu dimnih gasova, tako
da oni ravnomijerno struje kroz elektrofilter. Polazei izmeu koronirajuih (4) i talonih (5)
elektroda estice se izdvajaju na opisani nain. Transformator i ispravlja (6) nalaze se na
krovu elektrofiltera. Talone elektrode se povremeno otresaju pomou mehanizma (7) koji
dobija pogon od elektromotora (9), a koronirajue pomou mehanizma (8) i elektromotora
(10). Otreseni pepeo pada u lijevkove (11). Elektrofiltar je smijeten u kuite (12) na kome
se nalazi termoizolacija (13). Izolatori su smijeteni u kuite (14) na krovu elektrofiltra.

sl. 68 Elektrofiltar
Stepen izdvajanja elektrofiltra je veoma veliki i kree se u granicama 99 - 99,9%. Na njega
utiu fizika svojstva pepela, brzina i konceitracija estica u gasovima, kao i sastav i
temperatura gasova. Prednosti elektrofiltra su: mala potronja elektrine epergije, mali otpor i
veoma veliki stepen izdvajanja, a nedostaci: glomaznost i veoma visoka cijena.
Neblagovremeno otresanje elektroda i kvarovi na elektrinoj opremi veoma pogoravaju
stepen izdvajanja elektrofiltra.
U razvijenim zemljama, gdje su propisi o zatiti okoline veoma otri, u gasovima se mora
smanjivati i sadraj sumpornih oksida. To se ini dovoenjem materija, takozvanih aditiva, u
loite koje u procesu sagorijevanja vezuju sumpordioksid ili postavljanjem ureaja za
preiavanje gasova na izlazu iz kotla. Prvi nain nije siguran, a drugi je veoma skup, na se
jo radi na njihovom usavravau.
Prisustvo azotnih oksida u gasovima se takoe sprijeava aditivima, ali je najefikasniji nain
da se proces sagorijevanja vodi tako da do njihovog stvaranja ne doe. Za vrsta goriva to se
postie primjenom sagorijevanja u lebdeem (fluidizovanom) sloju, koje se sve vie
usavrava, tako da ima izgleda da se iroko prrimjenjuje, s obzirom da u odnosu na druge
sisteme sagorevanja ima i drugah prednosti.