TUESDAY, NOVEMBER 9, 2010

Huraian konsep semantik dan pertaliannya dengan disiplin ilmu lain.

Huraian konsep semantik dan pertaliannya dengan disiplin ilmu lain.

Konsep semantik

Kata semantik berasal daripada kata adjektif bahasa Yunani semantickos yang
bermaksud penting atau bererti. Kata bererti membawa maksud makna yang
diertikan sebagai sesuatu peristiwa yang diharapkan (Tarigan, 1985:9). Semantik
menurut Kamus Dewan Edisi Keempat ialah kajian tentang makna perkataan dan
penambahan makna sesuatu kata.

Menurut Ferdinand de Saussure, semantik merupakan bahasa yang diucapkan

untuk menyampaikan makna. Choamsky berpendapat bahawa semantik bermaksud
makna ayat ditentukan oleh struktur permukaan dan konteks apabila ayat
digunakan. Namun, semantik bukan sahaja merujuk kepada makna tetapi juga
kepada perkembangannya yang disebut semantik sejarah (M.Breal, 1893)

Makna boleh diberikan dengan bermacam-macam-macam pengertian lain. Ogden

dan Richard (1956) memberikan 16 pengertian makna; antaranya ialah sesuatu
yang intrinsik, pokok, kemahuan dan pelbagai lagi yang dapat menjelaskan bahawa
makna mempunyai makna yang ruwet.

Kesimpulannya ialah semantik dikatakan sebahagian daripada linguistik yang

mengkaji bahasa secara teliti. Semantik dapat dijelaskan sebagai sesuatu bidang
yang mengkaji maka perkataan dan ayat dalam bahasa secara ringkasnya. Kajian
mengenai makna kata boleh dilihat dalam aspek makna denotasi dan konotasi,
makna dalam konteks, hubungan makna dengan kebudayaan, perubahan makna
dan bentuk-bentuk makna daripada hubungan semantik.

Kata-kata dalam bahasa Melayu yang mempunyai pelbagai jenis makna dapat
dikategorikan kepada beberapa golongan seperti sinonim (perkataan yang
mempunyai makna yang sama dari segi makna nahu tetapi berbeza daripada segi
makna leksikal), antonim (perkataan yang mempunyai makna yang berlawanan),
hiponim (perkataan yang maknanya sebahagian daripada makna perkataan lain),
homonim (perkataan yang mempunyai bentuk dan bunyi yang sama tetapi
maknanya berbeza), polisemi (perkataan yang mempunyai makna yang banyak),
dan peribahasa (beberapa perkataan yang mempunyai satu makna).

Golongan jenis makna semantik yang di atas boleh dilihat melalui contoh yang
berikut:

i. Sinonim (perkataan cantik dan indah),

- Pemandangan di Tasik Kenyir sungguh indah.

- Pemandangan di Tasik Kenyir sungguh cantik.

ii. Antonim (perkataan gemuk dan kurus)

iii. Hiponim (perkataan ayam, itik dan lembu berhiponim dengan perkataan
haiwan)

iv. Homonim (perkataan kali bermaksud darab dan sungai)

v. Polisemi (perkataan berat bermaksud tekanan benda, sukar, berkenaan

sikap, berkenaan makanan dan lain-lain)

vi.. Peribahasa ( Peribahasa Harapkan pagar, pagar makan padi bermaksud

orang yang tidak amanah).

Pertaliannya dengan disiplin ilmu lain

Setiap bidang disiplin ilmu mempunyai bahasa yang tersendiri. Bahasa dalam setiap
bidang disiplin ilmu mempunyai nilai semantik yang tersendiri. Oleh yang demikian
sesuatu bidang ilmu perlu diteliti maknanya supaya ia dapat dimanfaatkan.

1. Hubungan Semantik dengan Falsafah

Falsafah ialah pengetahuan yang menelaah sesuatu yang istimewa. Falsafah adalah
istimewa kerana falsafah tidak dapat dihuraikan dengan ilmu pengetahuan biasa
sebaliknya falsafah memerlukan ilmu pengetahuan tentang hukum dan kaedah
berfikir yang logika. Oleh yang demikian logika dalam disiplin ilmu falsafah
memerlukan cara berfikir yang tepat untuk mencapai ketepatan makna dalam ilmu
falsafah tersebut. Falsafah yang tidak mempunyai makna menjadi tidak bererti.
Contohnya falsafah Biar saya mentertawakan diri saya sebelum orang lain
mentertawakan diri saya membawa semantik kesedaran kendiri atau muhasabah
diri perlu difahami pendengar mahupun penutur falsafah tersebut supaya ia
bermakna apabila diujarkan.

2. Hubungan Semantik dengan Psikologi

Psikologi ialah ilmu jiwa yang mengkaji hakikat dan gerak-geri jiwa. Hal ini
bermakna tingkah laku manusia mempunyai makna. Makna yang dimaksudkan
adalah tentang kebermaknaan kata atau ujaran dalam bahasa. Contohnya
perkataan Makan! berbeza berbanding Makanlah.. Deretan bunyi dan susunan
huruf dalam perkataan tersebut menghasilkan pemahaman makna yang berbeza
oleh seseorang dalam situasi yang berbeza. Situasi yang berbeza tersebut
melambangkan paksaan dan permintaan penuturnya. Hal ini bertepatan dengan
pendapat ahli psikologi yang menyatakan bahawa makna wujud berdasarkan
rangsangan atau tindak balas.

3. Hubungan Semantik dengan Antropologi dan Sosiologi.

Antropologi ialah bidang ilmu yang mengkaji sekelompok masyarakat tertentu yang
homogen yang mempunyai pelbagai ciri khasnya. Sosiologi pula ialah bidang ilmu
yang mengkaji kelompok masyarakat yang lebih luas dalam perkembangan
ekonomi dan sosial yang heterogen. Sosial dan budaya sesuatu masyarakat yang
semakin berkembang menyebabkan makna bahasa dalam sesuatu masyarakat
semakin berkembang. Contohnya perkataan taman daripada aspek antropologinya
telah berkembang membentuk perkataan taman hati, taman buaya, dan taman
rimba yang bukan lagi bermaksud kebun yang ditanam dengan bunga-bungaan.
Justeru makna yang difahami adalah berdasarkan bentuk bahasa semasa
pertuturan itu dituturkan. (Aminuddin 1985).

4. Hubungan Semantik dengan Susastera

Bahasa dalam karya susastera berbeza degan bahasa yang terdapat dalam karya
ilmiah. Bahasa dalam karya susastera sama ada tulisan ataupun pertuturan tidak
semuanya diketahui umum. Justeru terdapat pelbagai lapisan makna dalam
susastera yang meliputi makna tersurat (makna biasa/denotatif), makna tersirat
(makna yang dapat di agak pembaca/konotatif), makna kreatif (makna yang dapat
difikirkan pengkritik) dan makna peribadi. (makna yang dapat diketahui oleh
pengarang sahaja). Contohnya seperti ungkapan Kalau asal benih yang baik, jatuh
ke laut menjadi pulau. (Abdullah Hussain, 1982, hal. 95) merupakan makna
konotatif yang dapat difikirkan yang membawa maksud orang yang baik itu biar di
mana pun tempatnya tetap akan baik juga.

5. Hubungan Semantik dengan Sejarah

Sifat bahasa adalah sentiasa berkembang. Perkembangan bahasa merupakan

sejarah bahasa. Makna sesuatu perkataan mungkin kekal sehingga kini, mungkin
berubah, menyempit, meluas atau menghilang. Contohnya perkataan khalwat
yang bermaksud berseorangan untuk mendekatkan diri kepada-Nya telah
disempitkan maksudnya kepada berdua-duaan dalam keadaan mencurigakan.
Perkataan pondok yang bermaksud tempat tinggal yang usang pula telah
dikembangkan maknanya menjadi tempat belajar. Justeru sejarah bahasa ini
perlu direkodkan dalam kamus besar bagi mencatatkan perubahan bahasa yang
berlaku dalam setiap hari bagi tujuan penggunaan bahasa dan pengkaji bahasa
kelak.

6. Hubungan Semantik dengan Komputer

Komputer dapat membantu penggunaan bahasa dalam bentuk tulisan dan lisan
melalui proses penyemakan makna ejaan, pembetulan imbuhan dan struktur ayat.
Yang menjadi kekurangannya adalah komputer tidak dapat menterjemah perkataan
secara struktural kerana keupayaannya yang terbatas dalam proses menterjemah.
Para penterjemah yang memiliki akal dan perasaan sahaja yang mampu memilih
makna yang sesuai dalam konteks struktural ayat. Walau bagaimanapun komputer
telah membantu dalam bidang penterjemahan terus dapat membantu penterjemah
yang mempunyai akal fikiran yang tinggi untuk memikirkan makna yang sesuai bagi
sesuatu perkataan berdasarkan konteks ayat. Justeru semantik dalam bidang ilmu
pengkomputeran perlu diterokai dan disebarluaskan supaya makna yang ditafsirkan
bertepatan dengan kehendak pengguna kelak.

7. Hubungan Semantik dengan Linguistik

Linguistik ialah kajian tentang bahasa secara saintifik. Bahasa Melayu jelas
mempunyai makna yang sedia ada dan penambahan makna melalui proses
akronim, pengimbuhan, penggandaan, dan pemajmukan. Contohnya makna kata
kebun berbeza daripada pekebun dan pengebun, dalam proses pengimbuhan.
Kata kebun bermaksud tanah yang ditanami tumbuh-tumbuhan. Kata pekebun
bermaksud orang yang mengurus kebun sementara kata pengebun bermaksud
orang yang kerjayanya membuat kebun atau bekerja di kebun. Dalam proses
penggandaan, kata langit juga berbeza dengan lelangit yang bermaksud keadaan
bumi dan atas bahagian dalam mulut. Dalam proses pemajmukan pula kata buah
dan hati mempunyai makna yang berbeza apabila membentuk kata majmuk buah
hati. Buah ialah benda yang boleh dimakan sementara hati merupakan organ
menjadi makna kekasih apabila perkataan tersebut digabungkan.
Persuratan DBP
Polisim
(Lin) sesuatu bentuk kata, ungkapan, dsb yg mempunyai lebih drpd satu makna yg bertalian rapat antara satu sama lain.
Contoh: Kepala: - kepala (bhgn tubuh), kepala surat, kepala angin, kepala santan dsb.

Merujuk Kamus Dewan Edisi keempat, polisemi ialah sesuatu bentuk kata, ungkapan, dsb yg
mempunyai lebih drpd satu makna yg bertalian rapat antara satu sama lain. Contoh perkataan ialah
kepala yang boleh merujuk kepada orang, ketua samseng dan kepala kain sarung. Manakala makna
Istilah
homonimi pula ialah penggunaan sesuatu nama yang sebelum itu pernah digunakan dalam pengelasan,
dan oleh yang demikian tidak sesuai digunakan. Terima kasih.

17.04.2008

1. Apakah definisi polisemi dan homonimi?Bagaimana hendak membezakan keduanya? 2. Apakah

definisi sinonim?Berikan contoh kata sinonim yang bukan sinonim dan apakah maksudnya?

Polisemi ialah sesuatu

bentuk kata, ungkapan, dan
sebagainya yang mempunyai
lebih daripada satu makna
yang bertalian rapat antara
satu sama lain. Contoh
perkataan ialah kepala yang
boleh merujuk kepada
orang, ketua samseng dan
kepala kain sarung.
Manakala makna homonimi
pula ialah penggunaan
sesuatu nama yang sebelum
itu pernah digunakan dalam
pengelasan, dan oleh yang
demikian tidak sesuai
digunakan.
Sinonim ialah kata yang
sama atau hampir sama
maknanya dengan kata lain,
misalnya cantik dengan
indah dan cepat dengan
pantas.

Merujuk Kamus Dewan Edisi keempat, polisemi ialah sesuatu bentuk kata, ungkapan, dsb yg
mempunyai lebih drpd satu makna yg bertalian rapat antara satu sama lain. Contoh perkataan ialah
kepala yang boleh merujuk kepada orang, ketua samseng dan kepala kain sarung. Manakala makna
Istilah
homonimi pula ialah penggunaan sesuatu nama yang sebelum itu pernah digunakan dalam pengelasan,
dan oleh yang demikian tidak sesuai digunakan. Terima kasih.

1. Apakah definisi polisemi dan homonimi?Bagaimana hendak membezakan keduanya? 2. Apakah

definisi sinonim?Berikan contoh kata sinonim yang bukan sinonim dan apakah maksudnya?

apakah perbezaan ketara antara homonim dengan polisemi kerana satu perkataan itu mempunyai
banyak makna ?

Polisemi ialah
sesuatu bentuk
kata, ungkapan,
dan sebagainya
yang mempunya
i lebih daripada
satu makna
yang bertalian
rapat antara
satu sama lain.
Contoh
perkataan ialah
kepala yang
boleh merujuk
kepada orang,
ketua samseng
dan kepala kain
sarung.
Manakala
makna
homonimi pula
ialah
Makna
penggunaan
sesuatu nama
yang sebelum
itu pernah
digunakan
dalam
pengelasan, dan
oleh yang
demikian tidak
sesuai
digunakan.
Sinonim ialah
kata yang sama
atau hampir
sama maknanya
dengan kata
lain, misalnya
cantik dengan
indah dan cepat
dengan pantas.
Homonim ialah Istilah
kata yang sama
ejaan dan/atau
sebutannnya,
tetapi
mempunyai
makna yang
berbeza.
Contoh: 1.
perak (logam) :
perak (terpinga-

17.04.200
8

12.05.2009

07.04.2009

pinga)
2. semak
(kaji) : semak
(kusut)
Polisemi ialah
kata yang
mempunyai
banyak makna
(yang berbezabeza) tetapi
berkaitan,
menurut
konteks
penggunaannya.
Contoh:
1. kepala
(orang) :
kepala
(kumpulan
samseng) :
kepada (kain
sarung)

sinonim yang bukan sinonim dalam bahasa melayu: pengaruh situasi penggunaan dan amalan
kebudayaan masyarakat penuturnya? polisemi dan homonimi dalam bahasa melayu: perkaitan makna
yang sering mengelirukan pengguna bahasa?

maksud lestikal, konotasi, denotasi, kolokasi, polisemi, humonim, implisit, eksplisit dan semantik

Pertanyaan
saudara ini
memerlukan
kajian dan
penyelidikan
yang
mendalam.
Saudara
digalakkan
mengunjungi
Pusat
Dokumentasi
Melayu, DBP
atau manamana pusat
sumber untuk
membuat
rujukan. Untuk
makluman
saudara,
sinonim ialah
kata yang sama
atau hampir
sama maknanya
dengan kata
lain.
Penggunaan
perkataan yang
sinonim
adalah mengiku
Tatabahasa 09.04.2009
t kesesuaian
dan saling
berganti.
Polisemi
sesuatu bentuk
kata, ungkapan,
dsb yg
mempunyai
lebih drpd satu
makna yg
bertalian rapat
antara satu
sama lain.
Contoh: kepala
(orang) : kepala
(kumpulan
samseng) :
kepala (kain
sarung)
Homonim ialah
kata yang sama
ejaan dan/atau
sebutannya
tetapi
mempunyai
makna yang
ebrbeza.
Contoh: semak
(kaji) : semak
(kusut)
Menurut Kamus Makna
Dewan, leksikal

07.10.2007

bermaksud bkn
perkataan atau
perbendaharaan
kata sesuatu
bahasa. Contoh
ayat : Makna
leksikal
merupakan
makna sesuatu
perkataan itu
sendiri (tanpa
melihat
penggunaannya
dlm ayat dsb).
Konotasi pula
merupakan
asosiasi atau
idea yg
dimaksudkan
oleh sesuatu
perkataan atau
ungkapan selain
maknanya yg
tersurat.
Denotasi pula
ditakrifkan
sebagai makna
eksplisit
sesuatu
perkataan, lwn
konotasi.
Pengertian
kedua untuk
denotasi ialah
hubungan
semantik antara
satuan bahasa
dgn benda
(simbol dll).
Kolokasi hubungan
kedudukan atau
kewujudan
antara satu
perkataan dgn
yg lain dlm satu
susunan (mis
dlm ayat). Bagi
membantu
saudara
mendapatkan
maklumat
lanjut berkaitan
pengertian kata
yang
dikemukakan,
mohon agar
saudara
membuat
rujukan pada
Buku Kamus
Dewan Edisi
Keempat
terbitan Dewan
Bahasa dan
Pustaka.
DEFINISI BAGI
Menurut Kamus Makna
LESIKAL,KONOTASI,DENOTASI,KOLOKASI,POLISEMI,HOMONIM,KETAKSAMAAN,IMPLISIT,EKSPLISIT,SEMANTI Dewan, leksikal
K LINGUISTIK,SINONIM,MAKNA LITERAL
- (Lin) bkn
perkataan atau
perbendaharaan
kata sesuatu
bahasa, atau
(makna leksikal
makna sesuatu
perkataan itu
sendiri (tanpa
melihat
penggunaannya
dlm ayat dsb).
Konotasi pula
bermaksud
asosiasi atau
idea yg

06.08.2007

dimaksudkan
oleh sesuatu
perkataan atau
ungkapan selain
maknanya yg
tersurat. Bagi
membantu
saudara
mendapatkan
maklumat lebih
terperinci
berkaitan
perkara di atas,
saudara boleh
membuat
rujukan pada
Kamus Dewan
Edisi Keempat
terbitan Dewan
Bahasa dan
Pustaka.

kata banyak makna

Salam sejahtera. Terima kasih di atas pertolongan tuan/puan mengenai keutuhan wacana yang saya
kehendaki tempoh hari. Di sini, saya ingin mendapatkan lebih lanjut mengenai: 1. Apakah yang
dimaksudkan perkaitan Makna Perkaitan daripada sesi leksikal: Sinonim, Antonim, Hiponim dan
Polisemi? 2. Apakah jenis-jenis teori pemerolehan bahasa. Adakah teori pemerolehan bahasa ini
terdiri daripada teori Behavioris, Teori Mentalis, Teori Interaksionalis dan Teori koda kognitif?

4. Mengapakah pusat membeli - belah tidak boleh digunakan LAGI? 5. Jika ditinjau secara mendalam,
kata dasar / akar yang bermula dengan huruf L akan mengalami perubahan yang berikut apabila diberi
imbuhan yang pe-......-an / pe-........ [a] lari--- pelarian [b] lompat --- pelompat [c] layar --pelayaran Soalan saya mengapakah 'lihat' dan 'libat' mengalami perubahan yang berikut ? lihat --penglihatan libat --- penglibatan Adakah kedua- dua diksi di atas salah atau betul ? 6. Apakah
perbezaan antara kata yang bercirikan homofon, polisemi, dan homograf ? 7. Dalam frasa " Jika
diperhalusi dari perspektif yang bahana" kata diperhalusi serta bahana salah atau betul ? 8. Saya kerap
menggunakan satu ungkapan yang berikut dalam karangan saya ketika mencerakinkan isi dalam
karangan tentang sikap mementingkan diri sendiri. Ungkapan tersebut ialah ' ala nafsi - nafsi siapa lu
siapa gua' aDAKAH UNHKAPAN SAYA YANG INI SALAH ? 9. Bolehkah saudara menyarankan kepada saya
beberapa sumber ilmiah untuk mendalami lautan Bahasa Malaysia yang sesuai sebagai pelajar berusia
16 tahun? 10. Saya masih samar - samar tentang BAHASA MALAYSIA atau BAHASA MELAYU?

Encik Fadli,
Perkataan yang
mempunyai
banyak makna
diberi nama
polisemi.

Lain-lain

04.05.2010

Soalan saudara
melangkaui
skop khidmat
nasihat bahasa,
sila rujuk
profesor atau
Tatabahasa 03.08.2008
buku yang
berkaitan
kaedah
tersebut.
terima kasih.
4. Jawapan
yang betul ialah
pusat belibelah. Membelibelah ialah kata
kerja. 5.
Mengikut
tatabahasa,
yang betulnya
ialah 'pelibatan'
dan 'pelihatan',
namun
disebabkan
kecederungan
masyarakat
menggunakan
'penglibatan'
dan
'penglihatan',
jadi ia diterima
dan tidak
menjadi
kesalahan.
kedua-duanya
adalah betul
dalam bahasa
Melayu. 6.
Homofon ialah
perkataan yg
sama bunyi dgn
perkataan lain
tetapi berbeza
maknanya.
Polisemi pula
ialah sesuatu
bentuk kata,
ungkapan, dsb
yg mempunyai
lebih drpd satu
makna yg
bertalian rapat
antara satu
sama lain.
Homograf

bermaksud
perkataan yg
sama ejaannya
dgn perkataan
lain tetapi
berbeza
maknanya.
Soalan 7 dan 8
tidak lengkap.
9. Sila rujuk
Tatabahasa
DEwan untuk
keterangan. 10.
Menurut Ketua
Setiausaha
Negara (KSN) da
keputusan
jemaah
menteri, istilah
bahasa Melayu
dikenali sebagai
bahasa
Malaysia.
Terima kasih.