INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

DEPARTMAN ZA RAUNARSKE NAUKE

SMJER: INFORMATIKA

RAUNARSKE MREE
(seminarski rad)

Student:
Mentor:
Beisa Saraevi
Prof. Dr amil Suki

Novi Pazar
Maj, 2015. godine

Seminarski rad

Raunarske mree

S AD R AJ

1. UVOD.3
2. Raunarske mree4
3. Podjela raunarskih mrea..4
4. Primjena raunarskih mrea...5
4.1 Dijeljenje informacija..
...6
4.2 Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera..6
4.3 Komponente raunarske mree..7
5. Povezivanje raunarskih mrea....9
5.1 Koaksijalni kablovi..
.10
5.2 Optiki kablovi....11
6. Beine mree wireless...11
7. Topologije..13
7.1 Topologija magistrale (Bus topology)...14
7.2 Topologija zvijezde (Star topology)...14
7.3 Topologija prestena (Ring topology).15
7.4 Topologija mree (Mesh topology)....16
8. Mreni protokoli..
..17
8.1. Protokoli bez uspostavljanja veze....19
8.2. Protokoli sa uspotavljanjem veze....19
9. Zakljuak...20
10. Literatura..21

Seminarski rad

Raunarske mree

1. Uvod
Potreba za informacijama natjerala je ovjeka da uspostavlja veze sa raznim izvorima
informacija i da stvara mree preko kojih e sebi olakati prikupljanje, prenos, skladitenje i
obradu podataka. Naglim razvojem raunarske tehnologije posljednjih godina (poveanje
performansi uz pad cijena) i sa pravom eksplozijom Interneta, broj korisnika raunara i
raunarskih mrea raste vrtoglavom brzinom. Sa sve monijom raunarskom opremom
svakodnevno se uvode novi servisi, a istovremeno se u umreavanju postavljaju vii
standardi. Vremenom su se mreni sistemi razvijali da bi danas dostigli nivo praktinog
efikasnog okruenja za razmjenu podataka.
Poeci umreavanja vezuju se za prve telegrafske i telefonske linije kojima su se
prenosile informacije do udaljenih lokacija. Dostupnost i fleksibilnost tehnologija dananjih
savremenih raunarskih mrea omoguava da se sa bilo koje take na planeti moe povezati
na mreu i doi do eljenih informacija. U poreenju sa nekadanjom cijenom koritenja
servisa mrea, cijena eksploatisanja dananjih mrea je sve nia. Raunarske mree su danas
nezamenjivi dio poslovne infrastrukture, kako velikih, tako i malih organizacija. Poznavanje
tehnologije i koritenje mrea ak izlazi iz okvira primjene u poslovanju (koje moe da
obezbjedi poslovnu prednost organizacijama - npr. elektronska trgovina omoguava i malim
firmama konkurentnost na tritu) i zalazi u ostale aspekte ivota ovjeka postajui dio opte
kulture.
Raunarska mrea moe biti prost skup dva ili vie raunara, koji su povezani adekvatnim
medijumom i koji meusobno mogu da komuniciraju i dijele resurse. Koristi se za prenos
kako digitalnih tako i analognih podataka, koji moraju biti prilagoeni odgovarajuim
sistemima za prenos. Mreom se prenose raunarski podaci, govor, slika, video, a aplikacije
na stranama korisnika mogu biti takve da se zahtjeva prenos podataka u realnom vremenu
(govor, video i sl.) ili to ne mora biti uslov (elektronska pota, prenos datoteka i sl.). Mrea se
sastoji od raunara, medijuma za prenos (ica, optiko vlakno, vazduh i sl.) i ureaja kao to
su vorita, svievi, ruteri itd. koji ine infrastrukturu mree. Neki od ureaja, kao to su
mrene kartice, omoguavaju vezu izmeu raunara i mree.
Svaka mrea se moe svesti na slijedee dvije osnovne cjeline: hardversku i softversku.
Hardversku cjelinu sainjavaju mreni vorovi (nods) u kojima se vri obrada informacija,
fiziki spojni putevi i dijeljeni resursi. vorovi su djelovi mrea u kojima dolazi do obrade
podataka. Postoje dve vrste vorova: vorovi u kojima se vri stvarna obrada i oni
predstavljaju ciljne vorove (hosts), i vorovi kojima je uloga da usmeravaju informacije
(routers). Dijeljeni resursi su hardverski (tampai, ploteri, faks maine, diskovi i sl.) ili
softverski elementi (datoteke, baze, aplikacije i sl.). Softversku cjelinu mree ine protokoli
pravila po kojima se vri komuniciranje (razmena podataka) u mrei, operativni sistemi koji
su u direktnoj komunikaciji sa hardverom raunarskog sistema (i imaju podrku za mreni
hardver i mrene protokole) i korisniki mreni softver.
3

Seminarski rad

Raunarske mree

2. Raunarske mree
Raunarska je mrea sistem koji povezuje razliite ili sline ureaje u jednu cjelinu. U
telekomunikacijskom smislu, mrea povezuje ureaje za obradu podataka i komunikacijske
ureaje, na meudravnom planu, unutar pojedine zemlje, grada, u industrijskom postrojenju,
poslovnim zgradama ili u malom uredu. Potreba za umreavanjem posljedica je stalnog
porasta razmjene podataka (pisama, poruka, izvjetaja, i sl.) meu zaposlenima. Izraunato je
da se oko 60 % radnog vremena koristi za komunikaciju ili razmjenu podataka. Za utedu su
vremena napravljeni razni ureaji namijenjeni komunikaciji i razmjeni podataka ( telefaks,
osobna raunala, printeri, viefunkcijski terminali), a sada ih sve treba povezati u raunalnu
mreu za sveopu korist.

3. Podjela raunarskih mrea

Ovisno o udaljenostima koje prilikom umreavanja treba premostiti, na raspolaganju su
nam razliite tehnologije umreavanja i vrste medija za prijenos podataka. Tako i mree
dijelimo u dvije osnovne kategorije: mree irokih podruja (Wide Area Networks - WAN) i
mree lokalnih podruja(Local Area Networks - LAN).

LAN

WAN

Visoko razvijena satelitska tehnologija omoguuje danas povezivanje bilo koje dvije
take na Zemlji, a postoje i instalacije na kopnu i u moru koje omoguuju meusobno
povezivanje klasinim medijima - obinim ili optikim kabelima. U razvijenim zemljama
postoji niz telekomunikacijskih firmi koje pruaju usluge povezivanja raznim drugim
tvrtkama i organizacijama unutar zemlje pa i preko granica. Internet - specifina tvorevina
raunarske industrije - omoguuje komunikaciju i razmjenu podataka pojedincima i
organizacijama iz cijelog svijeta. Danas na tritu postoje satelitski ureaji koji omoguuju
pojedincu ili firmi pristup Internetu putem satelita. Na lokalnom planu zanimljive su mree
raunara u kancelarijama, u poslovnim zgradama ili industrijskim postrojenjima, odnosno na
malim udaljenostima. Takve mree spadaju u lokalne raunalne mree. Svaka od ove dvije
kategorije dijeli se na podgrupe koje se razlikuju po vrsti medija za prijenos signala,
brzinama rada, mrenim tehnologijama i protokolima koje koriste, kao i vrsti mrenih
operativnih sistema.

Seminarski rad

Raunarske mree

4. Primjena raunarskih mrea

Od pojave prvih raunarskih mrea do dananjih snanih personalnih raunara pokazalo
se da raunarske mree poveavaju efikasnost i smanjuju cijenu obrade podataka. Dijeljenje
raunarskih resursa putem raunarskih mrea ostvaruje se kroz:

Dijeljenje informacija
Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera
Centralizovanu administraciju pri obradi podataka.

Shodno tome raunari koji su dio raunarske mree mogu da meusobno dijele:

Dokumente
Elektronske poruke
Softver za obradu teksta
Softver za praenje projekata
Ilustracije, fotografije, video i audio datoteke
tampae
Faks maine
Modeme
CD ROM ureaje i druge izmjenljive memorije
Hard diskove.

Seminarski rad

Raunarske mree

Mogunosti raunarskih mrea se permanentno ire, a takoer se otkrivaju i novi naini

dijeljenja resursa i komunikacije meu raunarima.

4.1 Dijeljenje informacija

Sposobnost brzog i jeftinog dijeljenja informacija predstavlja jednu od najvanijih primjena
tehnologije umreavanja raunara. Poznato je da je
elektronska pota najei servis za koji ljudi
koriste Internet. Mnogi poslovni ljudi specijalno su
investirali u raunarske mree da bi mogli da
koriste prednosti komunikacije na bazi elektronske
pote. Omoguavanjem dijeljenja informacija,
raunarske mree mogu da smanje Slika 1.
Dijeljenje na mrei
potrebu za papirnom komunikacijom, poveavaju
efikasnost i korisnicima omogue istovremeni
pristup skoro svim podacima koji su im potrebni.

4.2 Dijeljenje raunarskog hardvera i softvera

Prije pojave raunarskih mrea, korisnici raunara su imali potrebu za sopstvenim
tampaima, crtaima i drugim periferijskim ureajima. Mree omoguavaju da nekoliko
ljudi istovremeno dijeli podatke i periferijske ureaje.
Mree mogu da se koriste za dijeljenje i standardizovanih aplikacija, kao to su
procesori teksta, programi za tabelarno izraunavanje, baze podataka inventara itd., da bi se
omoguilo da bilo ko unutar mree, koristi iste aplikacije i istu verziju te aplikacije.
Ovim je omogueno da se dokumenti lake dijele, kao i da je obuka korisnika
efikasnija. Ljudima je lake da potpuno ovladaju jednim programom za obradu teksta nego da
ue etiri ili pet razliitih programa ovog tipa.

Slika : Dijeljenje tampaa na mrei

4.3. Komponente raunarske

mree:
6

Seminarski rad

Raunarske mree

raunari,
terminali,
komunikacione linije,
komunikacioni hardver,
komunikacioni softver.

Za povezivanje raunara u mreu korisnik treba da raspolae jednostavnim

komunikacionim hardverom u vidu mrene kartice ili modema.

Slika : Modem

Slika :Mrena kartica

Mrena kartica slui za povezivanje raunara u mreu na udaljenostima do

1000m.Ovakve mree su poznate kao lokalne mree.
Za povezivanje raunara na veim daljinama koriste se modemi, a takve mree
poznate su kao globalne mree .
Sem navedenih hardverskih komponenata u mrei se koriste i specifini ureaji kao
to su:

repetitori za regenerisanje elektrinih signala,

mreni mostovi za povezivanje segmenata pojedinih mrea i

routeri za izbor puta za prenos podataka u mrei.

Mreni adapteri (Network Interface Card, NIC) obezbjeuju spregu izmeu

kablova i raunara.

Zadatak mrenog adaptera je da:

a) Pripremi podatke iz raunara za slanje u mreni kabl.
7

Seminarski rad

Raunarske mree

b) alje podatke drugom raunaru.

c) Kontrolie tok podataka izmeu raunara i sistema kabliranja. Prima dolazne
podatke iz kabla i translira ih u bajtove koje moe da prihvati procesor
raunara.

Switch je ureaj koji upravlja protok podataka izmeu dijelova lokalne mree
(LAN). Za razliku od hub-a, switch dijeli mreni promet te ga alje na
odreena odredita, dok hub alje podatke na sve ureaje koji su u mrei.

Hub je centralni ureaj za povezivanje raunara u zvjezdastu topologiju, i

dijeli se na aktivne i pasivne hubove.

Mreni softver definie mogunosti mree koje su korisniku na raspolaganju.

U lokalnim mreama obino postoje tri tipa korisnika mree:

supervizor,
regularni korisnik i
operater.

Supervizor je lice odgovorno za efikasan rad mree. U njegovoj nadlenosti je

odravanje mree, odreivanje prava korisnika, odravanje sistema datoteka na serveru,
izrada sigurnosnih datoteka na serveru i slino.
Regularni korisnici su sva lica koja preko radnih stanica mogu prii serveru.
Korisnici dobijaju od supervizora ifru pomou koje mogu prii serveru.
Operater je korisnik koga je supervizor ovlastio da obavlja neke poslove u mrei.

Slika : Supervizor i korisnici

Seminarski rad

Raunarske mree

5. Povezivanje raunarskih mrea

Raunari su povezani u mrei komunikacionim linijama.
Veze mogu biti :

telefonska linija,
koaksijalni kabl,
optiki kabl,
radio veza i
satelitska veza.

Od prirode mree zavisi najvanija karakteristika mree - brzina prenosa.

Najvei broj savremenih raunarskih mrea su povezane nekom od inih ili kablovskih
veza, koje se koriste kao prenosni medijum i koji prenosi signale izmeu raunara.
Za razliite potrebe i veliine mrea na raspolaganju stoje razliiti tipovi kablova.
Tri grupe kablova se koriste za povezivanje veine raunarskih mrea:

Koaksijalni kablovi
Upredene parice (sa ili bez oklopa)
Optiki kablovi.

Razumijevanje razlika meu karakteristikama navedenih kablova moe da pomogne u

odreivanju koji tip kabla odgovara konkretnom tipu mree.

Slika 6. Koaksijalni kabl

Slika 7. Optiki kabl

Seminarski rad

Raunarske mree

5.1 Koaksijalni kablovi

U jednom trenutku, ovaj tip kablova bio je najire koriten za povezivanje mrea.
Postoji nekoliko razloga zbog kojih su koaksijalni kablovi iroko koriteni: relativno su
jeftini, fleksibilni i laki za primjenu.
U svom najjednostavnijem obliku koaksijalni kablovi se sastoje od bakarne ice
obloene izolacijom. Oko izolacije se nalazi metalna zatitna mrea oko koje se nalazi
spoljanja zatita.
Zatitni mreni omota apsorbuje spoljanje elektrine signale tako da oni ne utiu na
podatke koji se alju preko unutranjeg provodnika. Zbog toga, korienje koaksijalnog kabla
je dobar izbor za vea rastojanja i za pouzdan prenos podataka na veim brzinama kod manje
sofisticiranih ureaja.
Postoje dva tipa koaksijalnih kablova:

Tanki (thinnet) kabl

Debeli (thicknet) kabl

5.2 Optiki kablovi

Kod optikih kablova (fiber-optic cable) podaci se prenose u obliku signala koji
predstavljaju modulisane svjetlosne impulse. Radi se o relativno bezbijednom nainu prenosa
podataka, jer za razliku od bakarnih kablova kroz koje se podaci prenose u obliku elektrinih
signala ovdje ne postoje elektrini signali koji se prenose preko optikog kabla. Zahvaljujui
tome nije mogue praviti izvode sa optikog kabla pa se ne mogu ni krasti podaci. Optiki
kablovi su pogodni za veoma velike brzine i veliki kapacitet prenosa zbog istoe signala i
odsustva slabljenja. Ovi kablovi se sastoje iz izuzetno tankog staklenog cilindra, koji se
naziva jezgro (core) okruenog koncentrinim slojevima stakla, koji se nazivaju obloga
(cladding). Optika vlakna se ponekad prave od plastike. Iako je plastika laka za instalaciju
ona ne moe da prenosi svetlosne impulse na istu daljinu kao staklo.
Poto svaki stakleni kabl moe da prenosi signale samo u jednom smijeru de
facto postoje dva kabla u odvojenim oblogama. Jedan kabl slui za predaju, a drugi za prijem.
Svaki kabl je ojaan plastinim omotaem, a vlakno od Kevlar a mu daje vrstinu.
Prenos kroz optike kablove ne podlijee elektrinoj interferenciji i izuzetno je brz,
100MBps, a postoje kablovi kod kojih je ostvarena i brzina od 1Gbps. Ovakvim kablovima
signali svjetlosni impulsi mogu da se prenose na rastojanja od vie kilometara. Optike
kablove treba koristiti ako postoji potreba da se podaci prenesu veoma velikom brzinom, na
veliko rastojanje posredstvom veoma bezbijednog medijuma.
10

Seminarski rad

Raunarske mree

Meutim, optiki kablovi imaju cijenu koja je komparativna sa cijenom

najkvalitetnijih bakarnih kablova.

6. Beine mree wireless

Osnovna karakteristika beinih mrea jeste rad bez korienja komunikacionih kanala u vidu
kablova. Beine mree za prenos podataka koriste radio talase ili svetlosne signale s tim da
su radio talasi daleko ee u upotrebi jer za njihovo korienje nije potrebna optika
vidljivost. Jedan od glavnih kriterijuma za kategorizaciju beinih mrea jeste razdaljina na
kojoj je razmena podataka putem njih mogua. U skladu sa tim, beine mree se mogu
podeliti na:
Beine mree kratkog dometa:

Bluetooth

Slika : Bluetooth
Beine mree srednjeg dometa:

IEEE 802.1

Slika :IEEE 802.1

Beine mree velikog dometa:
Satelitske mree
11

Seminarski rad

Raunarske mree

Mobilna telefonija
Paging mree

Kod raunarskih mrea je najee koriena IEEE 802.1 tehnologija (koja je i inae
namenski razvijana za raunarske mree) ali se za vea rastojanja koriste i mree mobilne
telefonije kao i satelitske mree.

7. Topologije
Postoje tri osnovne LAN topologije: magistrala (bus), prsten (ring) i zvijezda (star). Ove
topologije predstavljaju logiku arhitekturu mree, ali fiziki, ureaji ne moraju da budu
12

Seminarski rad

Raunarske mree

stvarno rasporeeni u ovom obliku. Bus i ring logike topologije su esto fiziki
organizovane kao star topologija odnosno u obliku zvijezde. Izbor i specifikacija topologije
LAN mree zavisi od: fizikih lokacija nakojima se nalaze korisnici sistema, koliine
podataka u lokalnim bazama podataka kao i potrebnog auriranja tih baza, od uestanosti
pristupa bazama na drugim lokacijama i zahteva za komuniciranjem izmeu dve korisnike
lokacije.
Veina raunarskih mrea koristi kablove za meusobno povezivanje raunara. Meutim,
to ne znai jednosatvno utaknuti kabl u jedan i drugi raunar. Razliiti tipovi kablova,
kombinovani sa razliitim mrenim adapterima, mrenim operativnim sistemima i drugim
komponentama zahtijevaju razliite tipove organizacije mree.

7.1 Topologija magistrale (Bus topology)

Ovakav tip mree sastoji se od ureaja koji su povezani na zajedniki, deljivi kabl. Ova
vrsta topologije se esto oznaava i kao linerana magistrala, jer su raunari povezani u
jednu liniju. To je najjednostavniji i najei metod umreavanja raunara. Ovakva mrea se
sastoji iz jednog kabla koji se zove segment (trunk, backbone), koji povezuje sve raunare u
mrei na jednu liniju.

Slika : Topologija magistrale

U jednom trenutku samo jedan raunar moe da alje poruku posredstvom magistrale.
Zbog toga broj raunara koji su povezani na magistralu utie na performanse mree.
Ako je na magistralu povezan vei broj raunara, vie njih e ekati da bi poslao svoje
podatke na magistralu, to znai da e cijela mrea biti sporija.
13

Seminarski rad

Raunarske mree

Prostiranje signala mora da bude zaustavljeno poto stigne na odredinu adresu. Za

zaustavljanje prostiranja signala, komponenta koja se naziva terminator postavlja se na oba
kraja kabla za apsorbovanje slobodnog signala. Apsorpcija signala oslobaa kabl tako da
drugi raunari mogu da alju podatke.

7.2 Topologija zvijezde (Star topology)

Povezivanje raunara pomou segmenata kablova koji se izvode iz jedne take oznaava
se kao topologija zvijezde. Loa strana ovakve veze je u tome to kvar u centralnom raunaru
dovodi do blokade cijele mree.

Slika 11. Topologija zvijezde

7.3 Topologija prestena (Ring topology)

14

Seminarski rad

Raunarske mree

Povezivanje raunara pomou kabla koji formira petlju oznaava se kao topologija
prstena. Problem toplogije zvijezde rijeava topologija prstena u kojoj kvar na nekom
raunaru ne blokira rad cijele mree. Nedostatak prstena je njegova relativno velika duina,
zbog ega se topologija magistrale najee koristi.

Slika :. Topologija prstena

7.4 Topologija mree (Mesh topology)

Kod ovog tipa topologije svi raunari su meusobno povezani odvojenim kablovima. Ova
topologija obezbjeuje da se izmeu dva vora moe ostvariti veza razliitim prolascima kroz
mreu.
Postojanje vie puteva izmeu dva vora poveava pouzdanost mree, jer prekid nekih
veza ne blokira rad mree.
Meutim, moe se postaviti problem najkraeg puta kojim se neka komunikacija moe
ostvariti.

15

Seminarski rad

Raunarske mree

Slika :Topologija mree

8. Mreni protokoli
Prenos podataka kroz mreu se obavlja po protokolima utvrenim pravilima koja su
poznata svim uesnicima u komuniciranju. Protokol predstavlja standard (konvenciju) za
ostvarivanje i kontrolu veze i prenosa podataka izmeu dve krajnje take. Komunikacioni
protokol predstavlja set standardizovanih pravila za predstavljanje podataka, signalizaciju,
proveru autentinosti i kontrolu greaka, neophodnih da bi se informacija prenela
komunikacionim kanalom. Kljuni elementi protokola kojim se dogovara spremnost za
slanje, spremnost za prijem, format podataka i sl. su:

sintaksa - format podataka i nivoi signala,

semantika kontrolne informacije u prenosu i kontrola greaka,
tajming brzina prenosa.

Razmjena podataka u raunarskoj mrei je izuzetno sloena. Sa poveanjem broja

umreenih raunara koji komuniciraju i sa poveanjem zahtjeva za sve savrenijim uslugama
(servisima) neophodno je i usavravanje protokola. Posao komuniciranja je toliko sloen da
je bilo neophodno razviti protokole u vie slojeva. Svaki sloj je namjenjen za jedan
odgovarajui posao. Kod prvobitnih raunarskih mrea, umreavanje se vrilo zavisno od
proizvoaa raunarske opreme. Sav hardver i softver su bili vezani za jednog proizvoaa,
tako da je bilo veoma teko vriti izmjene, unapreivanja mree i sve je bilo izuzetno skupo.
Uvoenjem standarda za komuniciranje po logiki jasno definisanim slojevima, pojavilo se
vie proizvoaa softverske opreme. Standardima se omoguilo kombinovanje hardvera i
softvera od razliitih proizvoaa, to je sve zajedno dovelo do pada cijena opreme i softvera
za umreavanje i do poveanja kvaliteta usluga u mreama. Jedna od najbitnijih stvari kod
umreavanja je adresiranje. Ako se posmatraju samo dva raunara, nema potrebe za
adresiranjem, jer sve to se poalje sa jednog raunara namenjeno je drugom. Ve kada mreu
ine tri raunara, pojavljuje se potreba za adresiranjem. Poslati podaci sa jednog raunara
mogu biti namenjeni jednom od preosta dva raunara. Dodatno uslonjavanje nastaje ako se
posmatra vie aplikacija na jednom raunaru, koje mogu da komuniciraju sa vie aplikacija
na drugom raunaru. Ovde nije dovoljno samo adresirati raunar, ve i aplikaciju sa kojom se
16

Seminarski rad

Raunarske mree

komunicira. Koraci protokola moraju da se sprovedu u skladu sa redosljedom koji je isti za

svaki raunar u mrei. U predajnom raunaru ovi koraci se izvravaju od vrha ka dnu. U
prijemnom raunaru ovi koraci moraju da se sprovedu u obrnutom redosljedu.
Na predajnom raunaru protokol:

dijeli podatke u manje cjeline, nazvane paketi, koje moe da obrauje,

paketima dodaje adresne informacije tako da odredini raunar na mrei
moe da odlui da li oni pripadaju njemu,
priprema podatke za prenos kroz mrenu karticu i dalje kroz mreni kabl.

Na prijemnom raunaru, protokoli sprovode isti niz koraka, ali obrnutim redoslijedom:

preuzimaju se podaci sa kabla

kroz mrenu karticu unose se paketi podataka u raunar.
iz paketa podataka uklanjaju se sve informacije o prenosu koje je dodao
predajni raunar.
kopiraju se podaci iz paketa u prihvatnu memoriju (bafer) koja slui za
ponovno sklapanje.
ponovno sklopljeni podaci prosleuju se aplikaciji u obliku koji ona moe
da koristi.

Osnovni principi u dizajnu protokola su efikasnost, pouzdanost i robustnost i

prilagodljivost. Potrebno je da oba raunara, predajni i prijemni, svaki korak izvedu na isti
nain kako bi primljeni podaci imali istu strukturu kakvu su imali prije slanja. U mrei, vie
protokola mora da radi zajedno. Njihov zajedniki rad obezbjeuje ispravnu pripremu
podataka, prenos do eljenog odredita, prijem i izvravanje. Rad vie protokola mora da
bude usaglaen kako se ne bi dogaali konflikti ili nekompletne operacije, odnosno
nekompletan prijenos informacija.
Rezultat tog usaglaavanje naziva se slojevitost (layering).
Uspostavljanje veze, prenos podataka i raskid veze odreeni su setom protokola koji su
nadleni za jedan od sledeih poslova:

"Handshaking" - uspostavljanje veze;

Pregovaranje o razliitim karakteristikama veze;

Definicija poetka i kraja poruke;

17

Seminarski rad

Raunarske mree

Definicija formata poruke.

Definisanje pravila za obradu oteenih ili nepravilno formatiranih poruka

(ispravka greaka);

Utvrivanje neoekivanog prekida veze i definisanje daljih koraka u tom

sluaju;

Prekid veze.

8.1. Protokoli bez uspostavljanja veze

Pri korienju protokola bez uspostavljanja veze inicijalni korak pri prenosu podataka
jeste samo slanje podataka. Ovom koraku ne prethodi procedura vezana za uspostavljanje
veze kao to je to sluaj kod protokola sa uspostavljanjem veze. Iako je uspostavljanje veze
najee osobina protokola sa pouzdanim prenosom, postoje protokoli koji omoguavaju
pouzdan prenos bez uspostavljanja veze kao i protokoli koji ne garantuju bezbjedan prenos
iako koriste uspostavljanje veze.

8.2. Protokoli sa uspotavljanjem veze

Pri korienju protokola sa uspostavljanjem veze dvije strane moraju da uspostave
vezu izmeu sebe kao preduslov za razmjenu podataka. Proces uspostavljanja veze moe se
porediti sa pozivanjem telefonskog broja:
1. Strana koja poziva inicijalizuje liniju (podizanjem slualice) i unosi
odredini broj.
2. Nakon poziva broja uspostavlja se veza koja jo uvek nije adekvatna za
prenos podataka i eka se na primaoca poziva da podigne slualicu.
3. Nakon podizanja slualice primalac poziva obavetava pozivaoca da je
spreman za razmjenu podataka signalom halo.
4. Nakon primanja signala halo veza adekvatna za prenos podataka je
uspostavljena i razmjena moe da pone.
Jasno je da procedura potrebna za uspostavljanje veze zahtjeva odreeno vreme i
angaovanje obe strane. Meutim, ona obezbeuje pouzdaniji (ali ne i potpuno pozdan)
prenos podataka i umanjuje mogunost greke. Uspostavljanje veze se praktikuje kod
protokola koji imaju za cilj da osiguraju pouzdan prenos podataka.
Primjer protokola koji radi sa uspostavljanjem veze je TCP (Transmission Control
Protocol). Protokoli servisa kod kojih su performanse bitnije od pouzdanog prenosa podataka
najee ne ukljuuju uspostavljanje veze.
18

Seminarski rad

Raunarske mree

Slika : OSI Model i TCP/IP model

9. Zakljuak

19

Seminarski rad

Raunarske mree

Raunarskom mreom moe se smatrati skup nezavisnih raunara koji mogu da

komuniciraju jedan sa drugim preko zajednikog prenosnog medijuma koji dijele.
LAN (Local Area Networks) su raunarske mree koje su obino instalirane na
malom podruju, recimo, u okviru jedne zgrade ili u krugu jedne organizacione jedinice.
LAN mree se povezuju u vee mree WAN (Wan Area Networks).
Dio raunarskog hardvera koji obezbjeuje povezivanje raunara je mrena kartica ili
LAN adapter. Preko mrene kartice i mrenog kabla raunari se povezuju u lokalnu mreu
(LAN).
Toplogija mree (nain povezivanja mrenih vorova - raunara i linija - veze) moe
biti star (zvjezda) i bus. Kod zvezda mree svi raunari su povezani u jednoj taki
(centralnom voru), dok kod bus mree postoji jedna komunikaciona linija koju koriste
(dijele) vie raunara. Svaki raunar u mrei poseduje jedinstvenu mrenu adresu. Podaci
izmeu raunara se razmenjuju uz pomo tih adresa. Kada raunar poalje podatak nekom
drugom raunaru u mrei, on sa podatkom poalje i adresu raunara koji taj podatak treba da
primi. Na taj nain podatak stigne tano tamo gdje treba.
U arhitekturi raunarskih mrea postoje dva tipa mrea. Point-to-point mrea je mrea
ravnopravnih raunara. Ovde se podrazumeva povezivanje dva raunara (ili neka druga dva
ureaja) koji mogu direktno da komuniciraju, bez
posrednika. Korisnici ovih raunara mogu da razmenjuju podatke (fajlove, foldere), zavisno
od svojih potreba. Drugi tip mree je klijent-server mrea, kod kojeg postoji jedan glavni
raunar (visokih performansi) koji se naziva server i vie obinih raunara (tzv. radnih
stanica) koji se nazivaju klijenti. Uloga servera je da uva neke podatke ili prua neke usluge
koje e raunari klijenti da koriste. Zavisno od namjene servera, podaci koje klijenti koriste
sa servera, mogu biti neki dokumenti (fajl server), programi (server aplikacija), e-mail-ovi
(mail server), stranice Internet prezentacije (web server) i slino. Znai server opsluuje
klijente i dostavlja im podatke tj.usluge koje oni trae. U jednoj mrei i moe biti i vie
servera, zavisno od njihove namjene. Najee se velike mree projektuju kombinovanjem
point-to-point i klijent-server arhitekture.
Hardverski dio raunara koji omoguava povezivanje jednog raunara (ili jedne
lokalne mree) sa drugim raunarom (ili drugom lokalnom mreom) preko telefonske linije
naziva se modem. Na ovaj nain se povezuju raunari na velikim geografskim rastojanjima
(na primer izmeu radnih organizacija ili gradova).

10. LITERATURA
1) Uvod u raunarske mree - Prof. dr Mladen Veinovi, dipl.in. i
20

Seminarski rad

Raunarske mree

Aleksandar Jevremovi, dipl.in. , Beograd 2007.

2) Openito o raunalnim mreama Grupa autora
3) Uvod u praktino koritenje personalnog kompjutera dr. Zlatko Lagumdija,
Sarajevo 2004.
4) Internet - http://bs.wikipedia.org/wiki/Ra%C4%8Dunarske_mre%C5%BEe

21