4.

0 VARIASI DAN
KETURUNAN
4.1 Pengenalan genetik
4.2 Pembahagian Sel
4.3 Hukum Pewarisan
Mendel
4.4 Variasi
4.5 Mutasi
4.6 Pengenalan kepada
bioteknologi

4.1 Pengenalan genetik

Kromosom
Kromosom terdapat di dalam nukleolus
sel
Kromosom dipindahkan dari induk
kepada progeninya semasa
persenyawaan antara sel-sel gamet
Kromosom wujud dalam pasangan yang
dikenali sebagai kromosom homolog

 Gen adalah unit pewarisan (maklumat

genetik) yang terdapat pada kedudukan
atau lokus tertentu pada kromosom
Gen juga wujud dalam pasangan
Pada sepasang kromosom homolog
pada lokus tertentu terdapat sepasang
gen yang mengawal sifat yang sama
tetapi mungkin mempunyai ekpresi
yang berbeza
Pasangan gen ini dikenali sebagai alel

Cth:
Gen yg mencirikan ketinggian wujud
dalam dua bentuk alel yang berbeza
iaitu tinggi (alel T) dan kerdil (alel t)
Dua alel yang serupa (TT atau tt)
dikatakan homozigus, individu yang
memilikinya dikenali sebagai homozigot
Dua alel yang berbeza Tt dikatakan
heterozigus , individu sedemikian
dipanggil heterozigot

Gen dan alel

4.1 Molekul DNA

DNA (asid deoksiribonukleik) adalah
molekul kimia yg membina gen
Nukleotida pula adalah molekul asas DNA
Setiap unit nukleotida mengandungi:
1 Gula deoksiribosa (5-karbon)
Salah 1 dari bes nitrogen(adenin (A), guanin
(G), tiamina (T), sitosin (C))
1 Kumpulan fosfat
Satu molekul DNA boleh mengandungi 4 5
juta unit nukleotida

 Struktur DNA:
Dua rantai nukleotida yang panjang
disambung oleh kumpulan bes masingmasing yang sepada membentuk molekul
DNA
Bebenang DNA ini berbentuk heliks ganda
dua
Memudahkan DNA dipenduakan semasa
pembahagian sel
Penduaan penting supaya supaya setiap gen tidak
berubah semasa pembahagian sel
Sel anak menyerupai sel induk
Jumlah DNA dalam satu kromosom adalah tetap

DNA dan kromosom

 Struktur DNA berbentuk heliks

ganda dua

4.2 Pembahagian sel

Jenis pembahagian sel:
Mitosis
Meiosis

Tujuan pembahagian sel:

Menambah bilangan sel dalam badan
organisma
Menghasilkan gamet-gamet untuk
pembiakan seks

Mitosis
Pembahagian nukleus sel untuk
membentuk dua nukleus anak
Setiap nukleus anak mengandungi
kromosom yang serupa, gennya
sama dengan nukleus induk

 Mitosis

Peringkat-peringkat dalam mitosis

Meiosis
Takrif:
Pembahagian nukleus sel untuk
membentuk empat nukleus anak
Setiap nukleus anak mengandungi
separuh bilangan kromosom
berbanding nukleus sel induk

Peringkat-peringkat dalam
meiosis

Meiosis 1
Profasa 1

Sinapsis kromosom homolog

berpasangan stiap pasangan
kromosom homolog merupakan satu
bivalen
Pindah silang berlaku pertukaran
bahan genetik antara kromosom
homolog titik pada kromatid di mana
pindah silang berlaku dinamakan
kiasma
Membran nukleus dan nukleolus
menghilang
Kromosom menebal

Metafasa 1

Sentriol membentuk gelendung

Setiap pasangan kromosom homolog
bergerak di sepanjang gentian
gelendong dan menyusun diri di satah
Khatulistiwa sel

Meiosis 1
Anafasa 1

setiap kromosom homolog terpisah dan

ditarik ke kutub sel yang bertentangan
dengan didahului oleh sentromer
Penarikan kromosom homolog ke setiap
kutu sel berlaku kerana pengecutan gentian
gelendong

Telofasa 1

gentian gelendung menghilang

pencerutan erlaku ditengah-tengah sel
untuk menghasilkan dua sel anak
Nukleus dan membran nukleus dibentuk
semula
Sel anak terhasil mempunyai separuh
bilangan kromosom sel induk

Meiosis II
Profasa II

Sentriol bergerak ke kutub

berlainan
kromosom menebal dan
memendek
setiap kromasom terdiri
daripada sepasang kromatid
yang bercantum di sentromer
nukleolus dan membran nukleus
hilang

Metafasa II

gentian gelendong terbentuk

setiap pasangan kromatid
bergerak di sepanjang gentian
gelendong dan menyusun diri di
satah khatulistiwa sel

MEIOSIS II
Anafasa II

Sentromer terbelah dua

Pasangan kromatid berpisah
dan bergerak ke kutub
bertentangan
Setiap kromatid pada
peringkat ini dikenali sebagai
kromosom

Telofasa II

Kromatid tiba di kutub sel

Sel mencerutdi bahagian
tengah untuk menghasilkan 4
sel haploid
Proses dikenali sebagai
sitokinesis
Membran nukleus dan
nukleolus terbentuk semula
bg setiap sel anak

Perbezaan mitosis dan meiosis

Mitosis

Aspek

sekali dgn
satu replikasi
DNA

Bilangan
pembahagian
sel induk
Tempat
Berlaku dalam berlaku
sel-sel soma
Tiada sinapsis
kromosom

Sinapsis
kromosom

Meiosis
2 kali dgn satu
replikasi DNA
Berlaku dalam
sel-sel
pembiakan atau
gonad
Berlaku dengan
kromosom
homolog
berpasangan
untuk
membentu
bivalen

Mitosis
Tiada pindah
silang
2 sel anak
terhasil
dengan sifat
genetik yang
sama
Setiap sel
anak adalah
diploid (2n)
seperti induk

Meiosis
Pindah silang Berlaku
pindah silang
di peringkat
profasa 1
Bilangan sel
anak terhasil 4 sel anak
terhasil
dengan sifat
genetik
Bil. Kromosom
berlainan
Setiap anak
adalah haploid
(n)iaitu
bilangan
kromosom

Mitosis

Meiosis

satu

Bilangan
sitokinesis

Semua sama

Kandungan
genetik sel
anak
Variasi

Tiada, semua
sel anak sama

Daripada pkt
zigot sehingga Masa berlaku
sepanjang
hayat
organisma

Dua (diakhir
meiosis I dan
meiosis II)
Mungkin
berbeza
Variasi lebih
kerana wujud
pindah
maklumat
genetik
Hanya pada
peringkat
matang
organisma
tinggi semasa
pembentukan

 4.3 Hukum Pewarisan

Mendel

Gregor Mendel
Paderi Austria
bernama Gregor
Mendel mula
membentuk hukum
pewarisan pada
pertengahan
1800an

Pokok kacang pea Mendel

Hukum beliau berasaskan
kajiannya ke atas pokok kacang
pea
Pokok kacang pea menunjukkan
trait yang boleh diperhatikan
dengan jelas dan mudah
Warnabijibenih
Ketinggianpokok
dikenali
hijau
tinggi

kuning

Bentukpod

rendah

Warnapod

hijau

Bentukbiji
benih

berkedut
licin

mencerut

kuning

licin

Eksperimen Mendel
Mendel menggunakan yangtinggi.

X
Bakatulenindukrendah
Anakrendah
X
Bakatuleninduktinggi

Anaktinggi

Eksperimen Pertama
Mendel
Mendelmengacukkanduatumbuhanbakatulenyang

berlawanantraitiaitutinggidankerdil.Diamenamakan
tumbuhaninisebagaigenerasipertamaataugenerasiP.

IndukTinggi
GenerasiP

Indukrendah
GenerasiP

AnakTinggi
GenerasiF1

Mendelmembuatpemerhatianbahawasemuaanakyang
terhasiladalahtinggi.Dantiadayangrendah.Beliau
menamakananakinisebagaigenerasiinidipanggilfilial
pertamaataugenerasiF1

Eksperimen Kedua Mendel

Mendelkemudiannyamengacukkanduaanakyangtinggidari
generasiF1tersebut.Bijibenihygterhasilditanamsemula
Tumbuhaninduk

anak

Tinggi
GenerasiF1

34Tinggidan14Rendah
GenerasiF2

Mendelmenamakangenerasikeduatumbuhaninisebagai
filialkeduagenerasiF2.DalamgenerasiiniMendel
memerhatikanbahawaterdapatkombinasitumbuhantinggi
danrendahpadanisbah3:1

 Beliau mengulangi eksperimen ini

banyak kali sambil mengkaji ciri-ciri
yang lain pula
Semua keputusan menunjukkan
nisbah yang sama iaitu 3: 1 bagi
generasi F2
Kesimpulan beliau:
Setiap ciri ditentukan oleh dua
faktor-faktor yang tidak bercampur
dan boleh berpisah semasa masuk
ke dalam gamet yang berlainan
Kini faktor itu dikenali sebagai gen
Beliau telah membina Hukumhukum Mendel dari kesimpulan

Segiempat punnet cara

mudah untuk tentukan fenotip
F1

Pp

Pp

P
p
F2
Nisbah genotip
1
Nisbah fenotip
3

PP
Pp

Pp
pp

PP : Pp : pp
: 2 : 1
Purple : white
:
1

Segiempat punnet cara

mudah untuk tentukan fenotip
F1

Tt

Gamet T
dan t

T
t

Tt

dan t

F2
Nisbah genotip

TT
Tt

Tt
tt

1
Nisbah fenotip
3

TT : Tt : tt
: 2 : 1
Tinggi : Kerdil
:
1

Hukum Mendel II Hukum

Pengaturan bebas
Mendel juga telah mengkaji dua
pasang ciri berlawanan
Belia mengacukkan baka tulen tinggi
(T) dan bunga berwarna ungu (P)
dengan baka tulen kerdil (t) dengan
bunga putih (p)
Kacukan bagi dua ciri berbeza ini
dinamakan kacukan dwihibrid.

Induk (P)
Fenotip
putih-

TT CC
x
(tinggi ungu homozigus dominan)

Gamet

TC

F1

TtCc

tt cc
(kerdil
homozigus resesif)

TC

tc
x

TtCc

tc

Semua tinggi

berwarna
(heterozigus
dominan)

Gamet F1
tc

TC TC tC tc

TC TC tC

 TC

Tc

tC
1/16
TtCC

tc

TC

1/16
TTCC

1/16
TTCc

Tc

1/16
TTCc

1/16 TTcc 1/16 TtCc 1/16 Ttcc

tC

1/16
TtCC

1/16 TtCc 1/16 ttCC 1/16 ttCc

tc

1/16 TtCc 1/16 Ttcc

1/16 ttCc

1/16
TtCC

1/16 ttcc

Nisbah fenotip f2
Tinggi berwarna : Tinggi putih : Kerdil berwarna :
Kerdil putih
9
:
3
:
3
1

Hukum Pewarisan Mendel

Gen-gen dominan dan

resesif
Gen dominan
Menonjolkan cirinya samada dalam
bentuk homozigus atau heterozigus
Gen diwakili dgn huruf besar
Cth: ketinggian, gen dominan adalah
tinggi (T), gen resesif adalah kerdil (t)
Samada dalam bentuk TT (homozigus)
atau Tt (heterozigus) ciri yg dipamerkan
adalah tetap tingg

Gen resesif
Cirinya hanya akan ditonjolkan
sekiranya wujud dalam homozigus iaitu
tanpa kehadiran gen dominan
Gen diwakili dgn huruf kecil
Cth: Bagi ciri ketinggian sifat kerdil akan
hanya ditunjukkan sekiranya pasangan
alel adalah tt

Dominant Alleles
Mendel observed a variety of dominant alleles in pea plants other
than the tall allele. For instance, hybrid plants for seed color
always have yellow seeds.

Green&YellowAllele

YellowSeed

However,aplantthatisahybridforpodcoloralwaysdisplaysthegreenallele.

Green&YellowAllele

GreenPod

Inaddition,roundseedsaredominantoverwrinkledseeds,andsmoothpodsare
dominantoverwrinkledpods.

4.4 Variasi

Variasi
Variasi adalah perbezaan ciri yang terdapat
pada individu suatu organisma dari spesies
yang sama
Terdapat dua jenis variasi:
1. Variasi selanjar (continuous variation)
2. Variasi tak selanjar (discontinuous
variation)

Variasi Selanjar
Variasi selanjar menunjukkan ciri
perantaraan
Tidak menunjukkan perbezaan yang ketara
antara ciri
Juga dikenali sebagai variasi kuantitatif
Juga dikenali sebagai variasi persekitaran
kerana variasi ini sering dipengaruhi faktor
persekitaran
Contoh: tinggi dan berat badan manusia

Tinggi (cm)

Variasi Tak Selanjar

Variasi menunjukkan perbezaan yang
ketara dan khusus
Tidak mempunyai ciri perantaraan
Juga dikenali sebagai variasi kualitatif
Variasi tak selanjar tidak dipengaruhi
oleh faktor persekitaran
Lebih dipengaruhi oleh faktor genetik
dan jarang berubah sepanjang hayat

 Contoh:

Lekapan cuping
telinga

Warna kulit
Jenis cap ibu jari

Bentuk graf taburan diskrit

Jenis darah

Perbezaan variasi selanjar dan tidak

selanjar
Variasi
selanjar

Aspek

Variasi tak
selanjar

Menunjukkan
perbezaan
secara
beransur-ansur

Jenis perbezaan Perbezaan yang

bg sesuatu ciri jelas dan nyata

Ada

Ciri perantaraan Tiada

Variasi
kuantitatif

Jenis variasi

Variasi kualitatif

Taburan normal

Bentuk graf

Taburan diskrit

Perbezaan variasi selanjar dan tidak

selanjar
Variasi
selanjar

Aspek

Variasi tak
selanjar

Menunjukkan
perbezaan
secara
beransur-ansur

Jenis perbezaan Perbezaan yang

bg sesuatu ciri jelas dan nyata

Ada

Ciri perantaraan Tiada

Variasi
kuantitatif

Jenis variasi

Variasi kualitatif

Taburan normal

Bentuk graf

Taburan diskrit

Variasi
selanjar

Aspek

Variasi tak
selanjar

Faktor-faktor
genetik dan
persekitaran

Punca-punca
variasi

Faktor genetik
sahaja

ciri dipengaruhi
persekitaran,
tidak boleh
diwarisi

Ciri-ciri
pewarisan

Boleh diwarisi

Dikawal oleh
beberapa
gendgn
beberapa
pasang alel

Bilangan gen
terlibat

Dikawal oleh
hanya satu gen
dengan dua
atau lebih alel

Mengelakka
n
kepupusan

Kemandirian
spesies

Kepentingan
variasi
Menyesuaikan
diri dengan
perubahan
persekitaran
Cth. Ramarama Biston
betularia

Tahan
serangan
penyakit

Variasi dan Kemandirian

spesies

Spesies yang bervariasi mempunyai

kebolehan untuk meneruskan
kesinambungan generasinya dengan
lebih baik
Tahan serangan penyakit atau
bencana
Sekiranya tiada variasi sesuatu penyakit
yg boleh membunuh satu individu boleh
menghapuskan semua individu yg lain

Penyesuaian dengan
perubahan persekitaran
Penting terutamanya dalam penyamaran
Cth. Rama-rama Biston betularia
Dlm persekitaran yg tidak tercemar lebih byk
rama-rama berwarna kelabu kerana
menyamar dengan liken pada batang pokok.
Tetapi di kawasan yg tercemar batang pokok
menjadi gelap jadi rama-rama yang gelap /
hitam lebih banyak didapati. Ini untuk
melindungi mereka dari dikesan oleh
pemangsa

Punca Variasi
Dua punca utama menyebabkan variasi:
1. Faktor Persekitaran
2. Faktor genetik
Variasi yang disebabkan persekitaran tidak
boleh diwarisi

2. Faktor genetik
Variasi yang disebabkan oleh faktor genetik
melibatkan kromosom dan gen
Maka ciri-ciri yang terhasil boleh diwarisi
Proses seperti pindah silang, penggabungan
semula dan mutasi memainkan peranan
penting

Pindah silang dan penyusunan

semula
Berlaku apabila segmen-segmen kromosom
homolog bertukar tempat antara satu sama
lain

 Berlaku semasa profasa 1 MEIOSIS

Titik persentuhan antara kromosom
homolog ini dipanggil kiasma
Pertukaran antara segmen ini
menyebabkan berlakunya rombakan gen
Rombakan gen melibatkan perubahan dari
segi susunan gen-gen
Rombakan ini dipanggil penyusunan
semula/penggabungan semula/rekombinasi
Mengakibatkan penggabungan baru
terhadap ciri-ciri yang diturunkan
Lebih banyak variasi diperoleh

4.5 Mutasi

Mutasi
Mutasi ialah perubahan bahan
genetik yang berlaku secara
mendadak, rawak dan spontan
Perubahan ini akan diwarisi oleh
generasi seterusnya

Dua jenis mutasi

 Gen yang telah mengalami mutasi

dipanggil mutan
Organisma atau ciri yang telah mengalami
mutasi juga dipanggil mutan
Mutasi boleh berlaku secara semula jadi,
atau dicetuskan oleh bahan kimia dalam
makanan atau alam sekitar
Bahan atau faktor yang menyebabkan
mutasi dikenali sebagai mutagen

Contoh-contoh mutagen
Bahan pengawet makanan seperti
natrium nitrit, benzena, formaldehid
Bahan kimia seperti racun kulat
theotepa (dlm industri tekstil), pewarna
metanil kuning, nitrosamin (dalam
industri petroleum dan dalam makanan)
Bahan semulajadi seperti aflotoksin yang
dihasilkan oleh sesetengah racun kulat
Sinar-x dan sinar gamma dalam alam
sekitar, sinar radioaktif, sinar uv

4.6 Pengenalan kepada

bioteknologi

Pembiakbakaan
Proses pemilihan buatan
Ciri-ciri baik (berkualiti) dipilih dari
suatu populasi haiwan atau
tumbuhan
Tanaman atau haiwan dgn ciri baik
ini dikacukkan dgn yg lain yang
mempunyai ciri baik yg lain pula

Contoh-contoh
Lembu Freisian (susu banyak tetapi
kurang bolah sesuaikan diri dgn cuaca
tempatan) dengan lembu tempatan
Kedah-Kelantan (kurang susu tetapi
tahan lasak)
Kacukan kelapa sawit, Pisifera (buah
mudah gugur dan tempurung nipis,
tetapi banyak minyak) dengan Dura
(tempurung tebal, tidak mudah gugur
tetapi minyak sedikit) menghasilkan
Tenera (minyak banyak tempurung
tebal dan tidak muadah gugur)