Professional Documents
Culture Documents
Paslanmaz Celikler
Paslanmaz Celikler
KAYNAI
Can ODABA
Copyright 2007
Trke evirinin tm yayn haklar Kaynak Teknii Sanayi ve Ticaret A..'ye aittir.
Yazl izin alnmadan ve kaynak gsterilmeden ksmen veya tamamen alnt yaplamaz,
hibir ekilde kopya edilemez, oaltlamaz ve yaynlanamaz.
www.askaynak.com.tr
indekiler
BLM 1.0
BLM 2.0
2
2
2
PASLANMAZ ELKLERN
KAYNAK KABLYET
3
3
5
7
8
10
13
14
BLM 3.0
FZKSEL ZELLKLER
15
BLM 4.0
MEKANK ZELLKLER
17
BLM 5.0
21
BLM 6.0
25
BLM 7.0
27
BLM 8.0
33
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
33
34
35
35
35
BLM 9.0
9.1
9.2
9.3
9.4
37
37
43
47
50
EKLER
55
57
58
59
60
61
62-63
64
68
74
75
KAYNAKA
77
BLM 1.0
PASLANMAZ ELK
TRLER
% 10.5 KROM
KOROZYON
DAYANIMI
ekil-1
1.3
NTR ELEMENTLER
Mangan - Oda scaklnda ve oda scaklna
yakn scaklklarda stenitin stabil (kararl)
olmasn salar. Ancak yksek scaklklarda ferrit
oluturur. Manganez slfat oluturur.
Silisyum - Tufallenmeye kar dayanm ykseltir.
Yapda % 1'den daha fazla olmas durumunda ferrit
ve sigma oluumuna etki eder. Her tr paslanmaz
elie oksit giderme amacyla dk oranda eklenir.
Akkanl arttrr ve kaynak metalinin ana metali
daha iyi slatmasn salar.
BLM 2.0
PASLANMAZ
ELKLERN KAYNAK
KABLYET
2.1
FERRTK PASLANMAZ ELKLER
Ferritik paslanmaz elikler % 11.5-30.5 Cr, % 0.20'ye
kadar C ve dk miktarda Al, Nb, Ti ve Mo gibi ferrit
dengeleyici elementler ierir. Bunlar her scaklkta
ferritik yapdadrlar ve bu nedenle stenit oluturmazlar ve sl ilemle sertletirilemezler. Bu grupta
2.2
MARTENZTK PASLANMAZ ELKLER
Martensitik paslanmaz elikler % 11-18 Cr, % 1.2'ye
kadar C ve dk miktarlarda Mn ve Ni ierir. Bu
elikler tavlanarak stenit olutururlar ve oluan
stenitin soutma srasnda martensite dntrl-
Tr
UNS
Numaras
405
409
429
430
430F**
430FSe**
430Ti
434
436
S40500
S40900
S42900
S43000
S43020
S43023
S43036
S43400
S43600
C
0.08
0.08
0.12
0.12
0.12
0.12
0.10
0.12
0.12
Mn
1.00
1.00
1.00
1.00
1.25
1.25
1.00
1.00
1.00
Si
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
Cr
11.5-14.5
10.5-11.75
14.0-16.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-19.5
16.0-18.0
16.0-18.0
442
444
S44200
S44400
0.20
0.025
1.00
1.00
1.00
1.00
18.0-23.0
17.5-19.5
446
18-2FM**
18SR
26-1
(E-Brite)
26-1Ti
S44600
S18200
S44625
0.20
0.08
0.04
0.01
1.50
2.50
0.30
0.40
1.00
1.00
1.00
0.40
23.0-27.0
17.5-19.5
18.0
25.0-27.5
0.50
0.04
0.04
0.02
S44626
0.06
0.75
0.75
25.0-27.0
0.50
0.04
0.02
29-4
29-4-2
Monit
S44700
S44800
S44635
0.01
0.01
0.25
0.30
0.30
1.00
0.20
0.20
0.75
28.0-30.0
28.0-30.0
24.5-26.0
0.15
2.0-2.5
3.5-4.5
0.025
0.025
0.04
0.02
0.02
0.03
Sea-cure/
Sc-1
S44660
0.025
1.00
0.75
25.0-27.0
1.5-3.5
0.04
0.03
0.75
1.00
P
0.04
0.045
0.04
0.04
0.06
0.06
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
Ni
S
0.03
0.045
0.03
0.03
0.15 min.
0.06
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.15 min.
0.02
Dier
0.10-0.30 Al
min 6 x % C - Ti
0.06 Mo
min 0.15 Se
min 5 x % C - Ti
0.75-1.25 Mo
0.75-1.25 Mo
min 5 x % C - Nb+Ta
1.75-2.5 Mo ; 0.035 N
0.2 + 4 (% C+% N)
- Ti+Nb
0.25 N
2.0 Al ; 0.4 Ti
0.75-1.5 Mo ; 0.015 N
0.2 Cu ; 0.5 - Ni+Cu
0.75-1.5 Mo ; 0.04 N
0.2 Cu ; 0.2-1.0 Ti
3.5-4.2 Mo
3.5-4.2 Mo
3.5-4.5 Mo
0.3-0.6 Ti+Nb
2.5-3.5 Mo
0.2 + 4 (% C + % N)
- Ti+Cb
Tr
UNS
Numaras
403
410
410Nb
410S
414
414L
416
416Se**
416 Plus X**
420
420F**
422
S40300
S41000
S41040
S41008
S41400
431
440A
440B
440C
S41600
S41623
S41610
S42000
S42020
S42200
C
0.15
0.15
0.18
0.08
0.15
0.06
0.15
0.15
0.15
min. 0.15
min. 0.15
0.20-0.25
Mn
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.50
1.25
1.25
1.5-2.5
1.00
1.25
1.00
Si
0.50
1.00
1.00
1.00
1.00
0.15
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.75
Cr
11.5-13.0
11.5-13.0
11.5-13.5
11.5-13.5
11.5-13.5
12.5-13.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
12.0-14.0
11.0-13.0
S43100
S44002
S44003
S44004
0.20
0.60-0.75
0.75-0.95
0.95-1.20
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
15.0-17.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
Ni
0.6
1.25-2.50
2.5-3.0
0.5-1.0
1.25-2.50
Dier
P
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.06
0.06
0.04
0.06
0.025
S
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.06
min 0.15
0.03
min 0.15
0.025
0.04
0.04
0.04
0.04
0.03
0.03
0.03
0.03
0.05-0.30 Nb
0.5 Mo ; 0.03 Al
0.6 Mo
min 0.15 Se
0.6 Mo
0.6 Mo
0.75-1.25 Mo
0.75-1.25 W
0.15-0.30 V
0.75 Mo
0.75 Mo
0.75 Mo
Tr
UNS
Numaras
201
202
205
216
301
302
302B
303**
303Se**
304
304H
304L
304LN
S20100
S20200
S20500
S21600
S30100
S30200
S30215
S30300
S30323
S30400
S30409
S30403
304N
304HN
305
308
308L
309
309S
309S Nb
309 Nb+Ta
310
310S
312
314
316
316F**
316H
316L
316LN
316N
317
317L
317M
321
321H
329
330
330HC
332
347
347H
348
348H
S30430
S30451
S30452
S30500
S30800
S30900
S30908
S30940
S31000
S31008
S31400
S31600
S31620
S31609
S31603
S31651
S31700
S31703
S32100
S32109
S32900
N08330
S34700
S34709
S34800
S34809
Dier
Mn
Si
Cr
Ni
0.15
0.15
0.12-0.25
0.08
0.15
0.15
0.15
0.15
0.15
0.08
0.04-0.10
0.03
0.03
0.08
0.08
0.04-0.10
0.12
0.08
0.03
0.20
0.08
0.08
0.08
0.25
0.08
0.15
0.25
0.08
0.08
0.04-0.10
0.03
0.03
0.08
0.08
0.03
0.03
0.08
0.04-0.10
0.10
0.08
0.40
0.04
0.08
0.04-0.10
0.08
0.04-0.10
5.5-7.5
7.5-10.0
14.0-15.5
7.5-9.0
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
2.00
1.50
1.00
2.00
2.00
2.00
2.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
2.0-3.0
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.50
1.50
1.00
1.5-3.0
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
1.00
0.75-1.50
1.25
0.50
1.00
1.00
1.00
1.00
16.0-18.0
17.0-19.0
16.5-18.0
17.5-22.0
16.0-18.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
19.0-21.0
19.0-21.0
22.0-24.0
22.0-24.0
22.0-24.0
22.0-24.0
24.0-26.0
24.0-26.0
30.0 nom.
23.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
16.0-18.0
18.0-20.0
18.0-20.0
18.0-20.0
17.0-19.0
17.0-19.0
25.0-30.0
17.0-20.0
19.0 nom.
21.5 nom.
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
17.0-19.0
3.5-5.5
4.0-6.0
1.0-1.75
5.0-7.0
6.0-8.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.0
8.0-10.5
8.0-10.5
8.0-12.0
8.0-10.5
8.0-10.0
8.0-10.5
8.0-10.5
10.5-13.0
10.0-12.0
10.0-12.0
12.0-15.0
12.0-15.0
12.0-15.0
12.0-15.0
19.0-22.0
19.0-22.0
9.0 nom.
19.0-22.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
10.0-14.0
11.0-15.0
11.0-15.0
12.0-16.0
9.0-12.0
9.0-12.0
3.0-6.0
34.0-37.0
35.0 nom.
32.0 nom.
9.0-13.0
9.0-13.0
9.0-13.0
9.0-13.0
0.06
0.06
0.06
0.045
0.045
0.045
0.045
0.20
0.20
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.20
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
0.040
0.045
0.045
0.045
0.045
0.045
S
0.03
0.25 N
0.03
0.25 N
0.03
0.32-0.40 N
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.25-0.5 N
0.03
0.03
0.03
min. 0.15
0.06 Mo
0.06
min 0.15 Se
0.03
0.03
0.03
0.03
0.10-0.15 N
0.03
3.0-4.0 Cu
0.03
0.10-0.16 N
0.03
0.10-0.16 N
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
8 x % C - Nb
0.03
8 x % C - Nb+Ta
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
2.0-3.0 Mo
min. 0.10
1.75-2.5 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.10-0.30 N
0.03
2.0-3.0 Mo ; 0.10-0.16 N
0.03
3.0-4.0 Mo
0.03
3.0-4.0 Mo
0.03
4.0-5.0 Mo
0.03
min 5 x % C - Ti
0.03
min 5 x % C - Ti
0.03
1.0-2.0 Mo
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
0.03
min 10 x % C - Nb+Ta
min 10 x % C - Nb+Ta
0.2 Cu ; min 10 % C - Nb+Ta
0.2 Cu ; min 10 % C - Nb+Ta
Tr
UNS
Numaras
Mn
Si
Cr
Ni
384
Nitronic 32
Nitronic 33
Nitronic 40
Nitronic 50
S38400
S24100
S24000
S21900
S20910
0.08
0.10
0.06
0.08
0.06
2.00
12.0
13.0
8.0-10.0
4.0-6.0
1.00
0.50
0.50
1.00
1.00
15.0-17.0
18.0
18.0
18.0-20.0
20.5-23.5
17.0-19.0
1.6
3.0
5.0-7.0
11.5-13.5
0.045
0.03
0.06
0.04
0.03
0.03
Nitronic 60
S21800
0.10
7.0-9.0
3.50-4.50
16.0-18.0
8.0-9.0
0.04
0.03
Dier
0.35 N
0.30 N
0.15-0.40 N
1.5-3.0 Mo ; 0.2-0.4 N
0.1-0.3 Nb ; 0.1-0.3 V
2.3.1
Krom Karbr Oluumu
Isnn etkisi altnda kalan blgenin 427-871C scakla kadar snan blmnde yeralan tane snrlarnda
kelen ve taneler aras korozyonu hzlandran krom
karbrler burada "Hassas Yap" olumasna neden
olurlar (ekil-2 ve 3). Bu oluum srasnda bir miktar
krom zeltiden tane snrlarna doru yer deitirir ve
bunun sonucunda bu blgesel alanlarda krom
miktarnda azalma olaca iin korozyon dayanm
der (ekil-4).
ekil-2 Kromun Yer Deitirerek
Krom Karbr Oluturmas
427C'n
Altndaki
Blge
871C'n
stndeki
Blge
427-871C
Arasndaki Hassas Blge
Kaynak Dikii
Korozyona Urayan
Blge
2.3.2
Scak atlak Oluumu
Scak atlamann temel nedeni; kkrt (S) ve fosfor (P)
gibi elementlerin oluturduu ve tane snrlarnda
toplanma eilimi yksek olan dk erime scaklna
sahip metalik bileimlerdir. Bu bileimler, eer kaynak
dikiinde veya snn etkisi altnda kalan blgede
bulunuyorsa, tane snrlarna doru yaylrlar ve
kaynak dikii sourken ve ekme gerilmeleri olutuunda atlamaya neden olurlar.
(Ni) e = % Ni + 35 % C + 20 % N + 0.25 % Cu
18
18
20
1973 WCR-DeLong Diyagram'n Schaeffler Diyagram'ndan ayran en nemli zellik nikel edeeri
hesaplanrken yapdaki azot (N) miktarnn da
gznne alnmas ve sonucun ferrit yzdesine ek
olarak "FN - Ferrit Numaras" ile belirtilmesidir.
22
24
26
28
30
18
0
4
16
16
8
12
16
10
14
14
20
24
14
28
18
35
22
45
26
12
30
55
40
12
65
50
75
60
85
70
10
95
80
10
90
0
10
18
20
22
24
26
28
30
(Cr) e = % Cr + % Mo + 0.7 % Nb
ekil-6 Katlama Faz Snrlarn da eren WRC-1992 Diyagram
(Ni) e = % Ni + 30 % C + 30 % N + 0.5 % Mn
Ferrit numaralar, zellikle dk seviyelerde, ferrit
yzdeleri ile yakn deerlere sahiptir. Gnmzde en
sk kullanlan ve en salkl sonucu veren diyagram
ekil-6'da belirtilen WCR-1992 Diyagram'dr. ASME
artnamelerinin 1994-1995 k dneminde yaynlanan
eklerinde WCR-1992 Diyagram WCR-DeLong
Diyagram'nn yerini almtr. Kabul edilen bu en son
diyagramda krom ve nikel edeerleri aadaki formllerle hesaplanmaktadr.
(Cr) e = % Cr + % Mo + 0.7 % Nb
(Ni) e = % Ni + 35 % C + 20 % N + 0.25 % Cu
Grld gibi nikel ve krom edeerleri Schaeffler ve
WCR-DeLong Diyagram'larndakinden daha farkl
olarak hesaplanmaktadr.
Ferrit numaras diyagramn nikel edeerini gsteren
ekseninden saa doru yatay, krom edegerini gsteren
ekseninden yukarya doru dikey izgiler izerek
bulunur. Yatay ve dikey dorularn kesitii noktadan
geen apraz izgiler ferrit numarasn vermektedir.
WCR-1992 ve WCR-DeLong Diyagramlar 308 gibi
sk kullanlan paslanmaz elikler iin benzer deerler
verir. Ancak WCR-1992 Diyagram, zellikle yksek
alaml malzemelerde, yksek manganl stenitik
tipteki ya da stenitik-ferritik yapdaki ift fazl
paslanmaz elikler gibi daha seyrek kullanlan
alamlarda daha kesin ve doru sonular vermektedir.
10
1100C
2
3
1070C
1040C
5
1010C
980C
8
10
12
Ferrit Yzdesi (%)
11
12
2.4
KELME YOLUYLA SERTLEEBLEN
PASLANMAZ ELKLER
kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz elikler,
martenzitik, yar-stenitik ve stenitik olmak zere
gruba ayrlr.
Martenzitik paslanmaz elikler, yaklak 1038C olan
stenitletirme scaklndan itibaren hzla soutularak
ve daha sonra 482-621C scaklklar arasnda bir
yalandrma sl ilemi uygulanarak sertletirilebilir.
Bu tr elikler % 0,07'nin altnda karbon ierdii iin,
oluan martenzit ok sert deildir ve asl sertlik
yalandrma (kelme) reaksiyonu ile elde edilir. Bu
gruba rnek olarak 17-4PH, 15-5PH ve PH13-8Mo tipi
elikler gsterilebilir. kelme yoluyla sertleebilen
paslanmaz eliklere ait nominal kimyasal analiz
deerleri Tablo-4'de verilmitir.
Yar-stenitik paslanmaz elikler stenitletirme
scaklndan oda scaklna soutulduklarnda
martenzit oluturmazlar. Bunun temel nedeni martenzit
dnm scaklnn oda scaklnn altnda
olmasdr. Karbonun ve/veya dier alam elementlerinin karbrler ya da metalleraras bileikler eklinde
kelebilmesini salayabilmek iin bu tr eliklere
732-954C scaklklar arasnda kondisyonlama sl
ilemi uygulanmaldr. Bu sayede alam elementleri
zeltiden ayrlarak steniti destabilize edecek ve
martenzit dnm scaklnnn ykselmesine neden
olacaktr. Bylece eliin oda scaklna doru
soutulmas ilemi srasnda martenzitik bir yapnn
olumas mmkn olur. 454-593C arasnda gerekletirilen bir yalandrma sl ilemi sonucunda gerilmeler ortadan kalkacak ve martenzit temperlenerek
tokluk, sneklik, sertlik ve korozyon dayanm
artacaktr. 17-7 PH, PH 15-7 Mo ve AM350 bu grupta
yeralan paslanmaz eliklerin en tipik rnekleridir.
kelme yoluyla sertleebilen stenitik tip paslanmaz
elikler zeltiye alma scaklndan itibaren hzla
soutulduktan ve hatta yksek oranda souk deformasyona uradktan sonra bile stenitik yaplarn
korurlar. Bu elikler sadece yalandrma sl ileminden sonra sertletirilebilirler. Bu ilem, 982-1121C
scaklklar arasndaki zeltiye alma sl ileminden
sonra 704-732C'a doru yada veya suda hzl soutmay ve daha sonra yine bu scaklk aralnda 24 saat
sren bir yalandrma ilemini ierir. Bu tr eliklere
rnek olarak A286 ve 17-10 P gsterilebilir.
kelme yoluyla sertleebilen martenzitik ve yarstenitik trdeki paslanmaz eliklerin kaynanda
yksek dayanm art aranyorsa, kaynak ileminde ana
malzemeninkine benzer yapda dolgu metalleri
kullanlmal ve paralara kaynaktan nce sl ilem ya
da zeltiye alma sl ilemi uygulanm olmaldr.
Martenzitik ve yar-stenitik paslanmaz eliklerin
kaynanda 17-4 PH tr ana metallere benzer yapdaki
630 tr dolgu malzemeleri sk kullanlmaktadr.
Kaynaktan sonra zme ve yalandrma sl ilemi
uygulanmaldr. Eer kaynaktan sonra zme sl
ileminin uygulanmas pratikte baz zorluklar
beraberinde getiriyorsa, paralara kaynaktan nce
zme tav uygulanmal, kaynaktan sonra ise bir
yalandrma sl ilemi yaplmaldr. Yksek zorlamalarn etkisi altnda bulunan kaln paralar, baz
durumlarda ar yalandrma scaklklarnda kaynak
edilirler. Bu durum, yksek dayanm elde etmek iin
kaynak ileminden sonra eksiksiz bir sl ilem
uygulanmasn gerektirir.
kelme yoluyla sertleebilen stenitik tipteki paslanmaz elikler, scak atlak oluumu nedeniyle zor
kaynak edilen paslanmaz elikler grubuna girerler.
Kaynak ilemi tercihen zme tav uygulanm olan
paralar zerinde yaplmal ve uygulama dk
gerilmeler altnda ve mmkn olan en dk s girdisi
salanacak ekilde gerekletirilmelidir. Nikel esasl
NiCrFe tipindeki ya da konvansiyonel tipteki stenitik
paslanmaz elik dolgu malzemeleri bu eliklerin
kaynanda sk olarak kullanlmaktadr.
13
Tablo-4 kelme Yoluyla Sertleebilen ve ift Fazl Paslanmaz eliklerin Nominal Kimyasal Analiz Deerleri
Tr
UNS
Numaras
Mn
Si
Cr
Ni
Dier
S13800
0.05
0.10
0.10
12.25-13.25
7.5-8.5
0.01
0.008
15-5 PH
S15500
0.07
1.00
1.00
14.0-15.5
3.5-5.5
0.04
0.03
17-4 PH
S17400
0.07
1.00
1.00
15.5-17.5
3.0-5.0
0.04
0.03
17-7 PH
PH 15-7 Mo
17-10 P
A286
AM350
AM355
AM363
Custom 450
S17700
S15700
1.00
1.00
0.75
2.00
0.5-1.25
0.5-1.25
0.15
1.00
1.00
1.00
0.50
1.00
0.50
0.50
0.05
1.00
16.0-18.0
14.0-16.0
17.0
13.5-16.0
16.0-17.0
15.0-16.0
11.0
14.0-16.0
6.5-7.75
6.5-7.75
10.5
24.0-27.0
4.0-5.0
4.0-5.0
4.0
5.0-7.0
0.04
0.04
0.28
0.04
0.04
0.04
0.03
0.03
S45000
0.09
0.09
0.07
0.08
0.07-0.11
0.10-0.15
0.04
0.05
0.03
0.03
Custom 455
S45500
0.05
0.50
0.50
11.0-12.5
7.5-9.5
0.04
0.03
Stainless W
S17600
0.08
1.00
1.00
16.0-17.5
6.0-7.5
0.04
0.03
2.0
2.5
1.5
1.7
1.2
1.0
1.0
1.0
0.44
0.8
22.0
23.0
25.5
21.6
25.0
5.5
4.0
5.5
4.9
5.5
0.03
0.02
0.035
0.02
S66286
S35000
S35500
0.03
0.03
0.03
2.0-2.5 Mo ;
0.90-1.35 Al ; 0.01 N
2.5-4.5 Cu ;
0.15-0.45 Nb + Ta
3.0-5.0 Cu ;
0.15-0.45 Nb + Ta
0.75-1.15 Al
2.0-3.0 Mo ; 0.75-1.5 Al
1.0-1.5 Mo ; 2.0 Ti ; 0.3 V
2.5-3.25 Mo ; 0.07-0.13 N
2.5-3.25 Mo
0.25 Ti
1.25-1.75 Cu ; 0.5-1.0 Mo
8 x % C - Nb
0.5 Mo ; 1.5-2.5 Cu ;
0.8-1.4 Ti ; 0.1-0.5 Nb
0.4 Al ; 0.4-1.2 Ti
S31803
S32304
S32750
0.03
0.03
0.04
0.067
0.03
2.5
FT FAZLI PASLANMAZ ELKLER
ift fazl paslanmaz elikler son gnlerdeki en hzl
gelien paslanmaz elik grubudur ve yaklak olarak
eit oranda ferrit ve stenit ieren bir mikro yapya
sahiptir.
Bu eliklere ait nominal analiz deerleri Tablo-4'n alt
blmnde listelenmitir. ift fazl paslanmaz elikler,
daha yksek akma dayanmna sahip olmalar ve
gerilmeli korozyon atlamasna kar daha fazla diren
salamalar nedeniyle, konvansiyonel tipteki stenitik
ve ferritik paslanmaz eliklerinkine gre daha stn
avantajlar sunarlar.
14
3.0 Mo ; 0.14 N
0.1 N
3.0 Mo ; 0.17 N ; 2.0 Cu
2.4 Mo ; 0.10 N ; 0.2 Cu
4 Mo ; 0.28 N
BLM 3.0
kcal/mh C
FZKSEL ZELLKLER
40
Karbon elii
30
13Cr
17Cr
20
26Cr/5Ni
18Cr/9Ni
25Cr/20Ni
10
0
ekil-11 20-100C'da eitli Paslanmaz
eliklerle Karbonlu Yap
eliinin Is letim Kabiliyetleri
Fiziksel zellikler
stenitik
Paslanmaz elikler
Ferritik
Paslanmaz elikler
Martenzitik
Paslanmaz elikler
kelme le Sertleebilen
Paslanmaz elikler
195
8.0
16.6
15.7
500
74
1.02
1375 - 1450
200
7.8
10.4
25.1
460
61
600 - 1100
1425 - 1530
200
7.8
10.3
24.2
460
61
700 - 1000
1425 - 1530
200
7.8
10.8
22.3
460
80
95
1400 - 1440
15
E =10
-6
18Cr/9Ni
20
25Cr/20Ni
18
16
14
Karbon
elii
13Cr
26Cr/5Ni
17Cr
12
10
8
6
4
2
0
Ohm.mm/m
1.0
25Cr/20Ni
0.9
26Cr/5Ni
0.8
18Cr/9Ni
0.7
13Cr
17Cr
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
Karbon
elii
0.1
0
ekil-13 20C'da eitli Paslanmaz
eliklerle Karbonlu Yap
eliinin zgl Elektrik letme
Direnci
16
BLM 4.0
MEKANK ZELLKLER
mekanik zellikleri Tablo-8'de verilmitir. Temperleme ilemi; stenit oluum scaklna kadar stmay
takiben martenzit oluum scaklna doru soutmay
ve tokluu ykseltmek amacyla uygun bir scakla
kadar tekrar stmay ierir. Tablo-9, belirli bir scaklkta yalandrma sl ilemi uygulandktan sonra tavlanan, kelme yoluyla sertleebilen trdeki paslanmaz eliklere ait mekanik zellikleri ierir. Bu tabloda
ayrca, drt adet ift fazl paslanmaz elie ait mekanik
zellikler de yeralmaktadr.
elik Tr
405
409
429
430
430F
430Ti
434
436
442
444
446
26-1 (E-Brite)
26-1Ti
29-4
29-4-2
18SR
Monit
Sea-cure/SC-1
Isl lem
Durumu
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
480
450
490
515
550
515
530
530
550
415
550
450
470
550
550
620
650
550
275
240
310
310
380
310
365
365
310
275
345
275
310
415
415
450
550
380
30
25
30
30
25
30
23
23
25
20
23
22
20
20
20
25
20
20
60
B 80
B 75 M
B 88 M
B 82
B 86
65
60
60
65
50
50
B 83 M
B 83 M
B 85
B 95 M
B 86
B 90 M
B 95 M
B 98 M
B 98 M
B 90
B 100 M
B 100 M
(M = Maksimum)
(ASM Metals Handbook, 8. Bask, Cilt 1 ; ve 9. Bask, Cilt 3)
17
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
201
201
202
301
301
302
302B
303
304
304L
304N
304LN
305
308
308L
309
310
312
314
316
316L
316F
317
317L
321
347 / 348
329
330
330HC
332
384
Tavl
Tam Sertletirilmi
Tavl
Tavl
Tam Sertletirilmi
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
Tavl
793
1275
724
758
1275
620
655
620
586
552
586
552
586
586
551
620
655
655
689
586
538
586
620
586
599
634
724
550
586
552
550
379
965
379
276
965
255
276
241
241
207
241
207
255
241
207
276
276
55
4
55
60
8
55
50
50
55
55
30
65
65
55
65
65
B 90
C 41
B 90
B 85
C 41
B 82
B 85
B 84
B 80
B 76
70
65
65
65
65
B 82
B 80
B 76
B 85
B 87
60
70
65
70
55
55
65
65
50
B 87
B 80
B 76
B 80
B 85
B 80
B 80
B 84
B 98
B 80
345
241
207
241
276
241
241
241
552
241
290
241
18
55
55
55
45
45
20
45
55
55
55
50
50
55
50
25
30
45
45
65
70
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
403
403
410
410
410S
410Nb
410Nb
414
414
414L
416 Plus X
420
420
422
431
431
440A
440A
440B
440B
440C
440C
Tavl
Temperlenmi (427C) *
Tavl
Temperlenmi (427C) *
Tavl
Tavl
Temperlenmi (Ara Tav) **
Tavl
Temperlenmi (427C) *
Tavl
Tavl
Tavl
Temperlenmi (315C) *
Temperlenmi (Ara Tav) **
Tavl
Temperlenmi (427C) *
Tavl
Temperlenmi (315C) *
Tavl
Temperlenmi (315C) *
Tavl
Temperlenmi (315C) *
517
1344
517
1344
414
483
862
827
1379
793
517
655
1586
965
862
1413
724
1793
738
1931
758
1965
276
1034
276
1034
207
276
689
655
1034
552
276
345
1344
758
655
1069
414
1655
427
1862
448
1896
30
17
30
17
22
13
13
17
16
20
30
25
8
13
20
15
20
5
18
3
13
2
65
55
65
55
45
45
55
58
60
60
55
25
30
60
60
45
20
35
15
25
10
Sertlik
(Rockwell)
B 82
C 41
B 82
C 41
B 95 M
C 22
C 43
B 92
C 50
C 24
C 43
B 95
C 51
B 96
C 55
B 97
C 57
19
Tablo-9 kelme Yoluyla Sertleebilen ve ift Fazl Paslanmaz eliklerin Nominal Mekanik zellikleri
elik Tr
Isl lem
art
ekme Dayanm
(N/mm)
Akma Dayanm
% 0.2 (N/mm)
Uzama
(%)
Kesit Daralmas
(%)
Sertlik
(Rockwell)
1517
1310
931
1034
1379
896
1620
896
1655
613
986
896
1103
1344
1207
1344
862
1241
1620
827
1344
1413
1172
724
758
1227
276
1517
379
1551
255
676
586
379
1069
448
1069
655
1172
1517
517
1241
8
10
16
10
12
35
6
35
6
70
20
15
40
11
30
10
10
10
8
7
7
45
35
50
45
48
C 45
C 44
C 32
C 33
C 44
B 85
C 48
B 88
C 48
B 82
C 32
827
758
758
800
448
414
552
550
25
25
15
15
H950
H900
H1150
zelti Tavlamas
H900
zelti Tavlamas
RH950
zelti Tavlamas
RH950
zelti Tavlamas
H1300
H1350
zelti Tavlamas
DA
zelti Tavlamas
DA
Tavl
H900
H900
zelti Tavlamas
H950
20
25
76
32
40
40
30
25
B 95
C 41
B 95
C 41
C 30
C 40
C 47
C 30
C 46
BLM 5.0
PASLANMAZ ELK
TRNN SEM
21
Paslanmaz
elik
Trleri
Atmosferik Ortamlar
Endstriyel
Alanlar
Denizcilikle
lgili Alanlar
ehir
Ortam
Krsal
Alanlar
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Tatl
Su
Tuzlu
Su
Toprak
Kimyasal
zeltiler
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
3
3
3
3
3
3
3
5
5
3
3
5
5
5
5
22
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
1
3
3
3
3
1
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
3
3
3
Atmosferik Ortamlar
Paslanmaz
elik
Trleri
Endstriyel
Alanlar
Denizcilikle
lgili Alanlar
ehir
Ortam
Krsal
Alanlar
Tatl
Su
Tuzlu
Su
Toprak
Kimyasal
zeltiler
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
7
7
7
7
6
6
6
6
6
6
7
7
7
7
7
7
6
6
3
3
3
3
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
4
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
3
1
1
1
1
1
1
1
1
6
6
6
6
6
6
4
4
4
4
4
4
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
3
3
3
3
3
3
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
6
Kimyasal zeltinin
Tr
Hidroklorik Asit
Nitrik Asit
Ortam artlar
Konsantrasyon
(%)
Scaklk
(C)
< 0.2
> 0.2
1 ~ 20
(d=1.12)
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
100
40 ~ 60
(d=1.40)
Slfrik Asit
< 0.5
30 ~ 60
95 ~ 100
Paslanmaz elik Tr
AISI 410
AISI 430
AISI 304
AISI 316
23
Kimyasal zeltinin
Tr
Fosforik Asit
Ortam artlar
Konsantrasyon
(%)
Scaklk
(C)
10
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Scak
Scak
60
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Kaynama Noktas
Kaynama Noktas
Kaynama Noktas
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
Oda Scakl
100
Oda Scakl
80
Florik Asit
Borik Asit
Kromik Asit
Doymu zelti
10
0 ~ 100
10
15
50
5
50
30
25
10
10
5
5
5
Konsantre zelti
Saf
24
Paslanmaz elik Tr
AISI 410
AISI 430
AISI 304
:P
4 : Yksek scaklklarda
AISI 316
BLM 6.0
PASLANMAZ ELKLER
N KAYNAK AIZI
TASARIMLARI
25
B
A
A
R
C
C
(b)
(a)
(c)
A
(d)
A = 37.5 2.5
B = 10 1
C = 1.6 mm 0.8 mm
D = 2C
E = maks. 30
R = 6.4 mm
(e)
AWS D10.4
"K" Formu
"A" Formu (EB)
"J" Formu
(a)
(b)
(c)
"G" Formu
(d)
izimler leksizdir
"Y" Formu
(e)
26
AWS D10.4
BLM 7.0
DOLGU METALNN
SEM
27
28
17-4PH, AM350 ve AM355 gibi martenzitik ve yarstenitik paslanmaz eliklerin kaynanda rtl
elektrodlar kullanlabilir. nk bu tr dolgu metalleri,
koruma altndaki metal arknda yanarak yok olabilen
titanyum ve alminyum gibi alam elementleri
iermez. Bu yntemle her trl pozisyonda kaynak
yaplabilir. Elektrodlar kuru olmal ve daha nce de
belirtildii gibi, dier paslanmaz elik ve dk
hidrojenli elektrodlarnkine benzer artlarda depolanmal ve tanmaldr.
Konvansiyonel paslanmaz eliklerin kayna iin
salanan kaynak artlar, kelme yoluyla sertleebilen
paslanmaz eliklerin birletirilmesi uygulamalar iin
de genellikle uygundur. Oksidasyonu, krom kaybn ve
azot giriini en aza indirmek iin ark mesafesinin ksa
tutulmasnda yarar vardr.
AMS 5827B (17-4PH) tr kaynak elektrodlar
17-7PH tr paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlabilir ve eer ylan kaynak metali ana metal ile
yksek oranda karabilirlik zellii gsterebiliyorsa,
uygulanacak olan sl ilemden iyi bir sonu elde
edilebilir.
Dkm
201
202
205
216
301
302
304
304H
304L
304LN
304N
304HN
305
308
308L
309
309S
309SNb
309NbTa
310
310S
312
314
316
316H
316L
316LN
316N
317
317L
321
321H
329
330
330HC
332
347
347H
348
348H
Nitronic 33
Nitronic 40
Nitronic 50
Nitronic 60
CF-20
CF-8
CF-3
CH-20
CH-10
CK-20
CE-30
CF-8M
CF-12M
CF-3M
CG-8M
HT
CF-8C
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
E308T-X
E308T-X
ER310
ER310
ER312
ER310
ER316, ER308Mo
ER316H, ER16-8-2
ER316L, ER308MoL
ER316L
ER316
ER317
ER317L
ER321
ER321
ER312
ER330
ER330
ER330
ER347
ER347
ER347
ER347
ER240
ER219
ER209
ER218
E316T-X
E308T-X
E308T-X
E308T-X, E309T-X
E308LT-X, E347T-X
E308LT-X, E347T-X
E308T-X, E309T-X
E308T-X, E309T-X
E308T-X, E309T-X
E308LT-X, E347T-X
E309T-X, ER310T-X
E309LT-X, E309NbLT-X
E309NbLT-X
E309NbLT-X
E310T-X
E310T-X
E312T-3
E310T-X
E316T-X, E308MoT-X
E316T-X, E308MoT-X
E316LT-X, E308MoLT-X
E316LT-X
E316T-X
E317LT-X
E317LT-X
E308LT-X, E347T-X
E347T-X
E312T-3
E347T-X, E308LT-X
E347T-X
E347T-X
E347T-X
29
Dkm
405
409
429
430
430F
430FSe
434
442
444
446
26-1
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
E410NiMo, E430
ER410NiMo, ER430
ER409, AM363, EC409
ER409Nb
ER430
ER430
ER430
ER434
ER442
ER316L
ER446
ER26-1
E410NiMoTX-X
E409TX-X
CB-30
E430
E430
E430
E442, E446
E316L
E446
CC-50
E430TX-X
E430TX-X
E430TX-X
Dolu Teller
Metal zl Teller
Flaks
zl Teller
CA-15
E410
E410, E410NiMo
E410NiMo
E410
E410
E410TX-X
E410TX-X, E410NiMoTX-X
E410NiMoTX-X
E410TX-X
CA-90
E410, E430
CB-30
E410, E430
*
*
*
E410NiMo
E430
E2209
E2209
E2553
ER410
ER410, ER410NiMo
ER410NiMo
ER410
ER312, ER410
ER312
ER312
ER420, ER410
ER312
ER410
ER410NiMo
ER430
ER2209
ER2209
ER2553
E410NiMoTX-X
E430TX-X
Hadde
Dkm
403
410
410S
414
416
416Se
416PlusX
420
420F
431
440A
440B
440C
CA-6NM
CA-15
2205
2304
255
*) Kaynak Edilmesi nerilmez
(AWS - Dolgu Metallerine Ait Karakteristikler : A5.4, A5.9, A5.22)
30
E410TX-X
E410TX-X
UNS
Numaras
AMS 5826
(17-4PH) veya
ER308
AMS 5805C
(A-286) veya
ERNiMo-3b
E veya ER309
E veya ER309Nb
AMS 5827B
(17-4 PH),
E308 veya E309
E308 veya E309
AMS 5774A (AM350)
AMS 5781A (AM355)
AMS 5824A
(17-7 PH)
rtl
Elektrodlar
S17400
S15500
S17600
E veya ERNiMo-3
E veya ER309
S17700
PH 15-7Mo
AM350
AM355
S15700
S35000
S35500
E veya ER310
ENiCrFe-2 veya
ERNiCr-3
E veya ER309, E veya ER310
E veya ER308, E veya ER309
E veya ER308, E veya ER309
ERNiCrFe-6 veya
ERNiMo-3
E veya ER309
E veya ER310
K66286
31
elik Cinsi
Kaynak
Balantsnn
Durumu (a)
Elektrod (b)
stenitik elikler
301, 302, 304
305, 308 (c)
302 B (d)
304 L
303, 303 Se (e)
309, 309 S
310, 310 S
316 (f)
316 L (f)
317 (f)
317 L (f)
318, 316 Cb (f)
321 (g)
347 (h)
348 (j)
Kaynak
Balantsnn
Durumu (a)
elik Cinsi
Elektrod (b)
Martenzitik elikler
1 veya 2
308
1
1 veya 4
1 veya 2
1
1
1 veya 2
1 veya 4
1 veya 2
1 veya 4
1 veya 5
1 veya 5
1 veya 5
1 veya 5
309
347, 308 L
312
309
310
316
318, 316 L
317
317 Cb
318
347
347
347
2 veya 3
410
1
1
2 veya 3
2 veya 3
1
Ferritik elikler
405 (q)
405, 430 (m)
430 F, 430 FSe (m)
430, 430 F, 430 FSe (r)
446
446 (s)
2
1
1
2
2
1
a) 1 kaynakl halde, 2 tavlanm, 3 sertletirilmi ve gerilme giderilmi, 4 gerilme giderilmi, 5 stabilize edilmi ve gerilme
giderilmi.
b) Bataki E harfi tabloda kullanlmamtr.
c) 308 tipi kaynak metali 18-8 ve 19-9 olarak da adlandrlr. Gerekli kaynak metali analizi ; maks. % 0.08 C, min. % 19 Cr ve
min. % 9 Ni'dir.
d) 310 tipi (maks. % 1.5 Si) dolgu metali olarak kullanlabilir. Ancak esas metalden silisyum geii dikite scak atlamaya
neden olur.
e) Tala kaldrlabilir. Esas metal kaynak metalinde scak atlama olasln arttrr. 312 tipi dolgu metali scak atlamay
nlemek iin ok miktarda ferrit ieren kaynak metali oluturur.
f) 316, 316L, 317 ve 317Cb elektrodlaryla yaplan kaynak dikileri, kaynakl halde, dk korozyon direncine sahiptir. Bu
durumda korozyon direnci u sl ilemlerle iyiletirilir. 316 ve 317 esas metaller iin 1065C ile 1120C arasnda tavlama,
317L ve 316L esas metaller iin 870C'de gerilme giderme, 318 esas metal iin 870C ile 900C arasnda stabilizasyon sl
ilemi. Kaynak sonras sl ilem mmkn deilse gerekli korozyon direncini salamak iin dier elektrodlar
kullanlmaldr.
g) 321 tipi rtl elektrodlar dzenli olarak retilmemektedir.
h) ITAB'daki atlama tehlikesi nedeniyle kaln kesitlerin kaynanda dikkatli olunmaldr.
j) Nkleer uygulamalarda esas metalde ve kaynak metalindeki tantal maks. % 0.1 ve kobalt maks. % 0.2 ile snrlandrlmtr.
k) Tavlama hem kaynak metalinde hem de ITAB'da yumuama ve sneklilik salar.
m) stenitik kaynak metali kaynakl halde yumuak ve snektir. Ancak ITAB'n snrl bir sneklilii vardr.
n) atlamadan kanmak iin dikkatli ntavlama ve sontavlama sl ilemleri gerekir.
p) Dikkatli ntavlama gerekir. Kaynak sonras sl ilem yaplmayacaksa ITAB'n sertlemi olduu gznnde
bulundurulmaldr.
q) Tavlama kaynak metalinin ve ITAB'n snekliliini arttrr. 405 tip kaynak metali sertlemeyi azaltmak iin alminyum
(Al) yerine Niobyum (Nb) ierir.
r) Tavlama, kaynak balantsnn snekliliini arttrmak iin yaplr.
s) 308 tipi dolgu metali esas metalinkine eit lde bir tufallama direnci gstermez. Esas metalin ve kaynak metalinin sl
genleme katsaylar arasndaki farka dikkat edilmelidir.
32
BLM 8.0
KAYNAK YNTEMNN
SEM
33
elektrodlar nemli ortamlarda braklmamal ve szdrmaz ambalajlar aldktan sonra ya tamamen kullanlmal ya da eer depolanacaksa 90-150C scaklktaki
tayc frnlarda saklanmaldr. Eer elektrodlar nemli
bir ortamda braklmsa, retici firmann nerileri
dorultusunda kurutulmaldr. Kurutma scakl
genellikle 260-320C arasndadr ancak bu ilem
430C gibi yksek scaklklarda da gerekletirilebilir.
zel durumlarda ise retici firmann nerilerinin
dikkate alnmasnda yarar vardr.
8.2
GAZALTI (MIG) KAYNAI
(GMAW - Gaz Metal Ark Kayna)
Eer kaynakl retim, kaln malzemelerden veya ok
sayda paradan oluan uzun balantlar ieriyorsa,
dolu ya da metal zl tellerle gerekletirilen MIG
kayna yntemi en uygun seim olacaktr.
Dolu veya metal zl teller MIG kaynak ynteminde
yksek metal yma hzlar salamalarna karn tel
34
ap
(mm)
ap
(in)
Tel
Kollu ya da Kolsuz
Byk Kangala Sarl Teller
K300 Tipi
Standart Makaraya Sarl Teller
D40, D65, D100 Tipi
Makaraya Sarl Dk Arlktaki Teller
rtl Elektrod
Boy : 230 mm
Boy : 305 mm
Boy : 350 mm
kelme yoluyla sertleebilen trdeki dolgu malzemelerinde bulunan alminyum ve titanyum alam elementleri kayba urayabilir. Bu olay sonucunda ise,
kaynak metalinin sl ileme kar gsterdii davranlarda azalma olabilir.
Dz pozisyonda gerekletirilen kaynak uygulamalarnda, genellikle sprey ark ile metal transferi tercih
edilmektedir. Dier kaynak pozisyonlarnda ise youn
olarak; helyum ile zenginletirilmi % 90 Helyum +
% 7.5 Argon + % 2.5 Karbondioksit karm gaz
korumas ile ksa devreli metal transferi ya da dk
miktarda oksijen ya da karbondioksit ilave edilen
Argon veya Argon + Helyum karm gaz korumas ile
palsl sprey ark metal transferi kullanlmaktadr.
8.3
ZL TEL ARK KAYNAI
Flaks zl teller temel olarak, dolu tellerle ve metal
zl tellerle ayn tel srme donanmlarn ve g
nitelerini kullanrlar. Bu gruptaki teller; gaz korumas
gerektilen (AWS Snf EXXXTX-1 veya EXXXTX-4)
ya da gaz korumas gerektirmeyen (AWS Snf
EXXXTO-3) teller olarak iki trde retilmektedirler.
"-1" ifadesi CO2 gaz korumasn, "-4" ifadesi ise
% 75 Ar + % 25 CO2 karm gaz korumasn ifade
eder. MIG kayna ynteminde karbondioksit gaz
korumas nerilmemesine karn, flaks zl tellerle
gerekletirilen kaynak uygulamalarnda diki yzeyinde oluan crufun kaynak metalini karbon birikmesine kar korumas nedeniyle bu gaz sk olarak
kullanlmaktadr. EXXXTO-3'n gaz korumas ile
birlikte kullanlmas yapda yksek oranda ferrit olumasna, EXXXTX-1 veya EXXXTX-4'n koruyucu
gazla birlikte kullanlmamas ise yapda ok dk
oranda ferrit olumasna, hatta hi ferrit olumamasna
ve gzenek oluumu riski ile karlalmasna neden
olur. Dolu teller, metal zl teller ve flaks zl teller
sahip olduklar srekli yaplar sayesinde, rtl elektrod kaynandakinin aksine, elektrod deitirmek iin
sk sk ara vermeden kaynak yapmaya olanak salarlar.
8.4
TIG KAYNAI
(GTAW-Gaz Tungsten Ark Kayna)
Elle ve otomatik olarak gerekletirilen TIG kayna
yntemleri, kalnl 6.5 mm'ye kadar olan konvansiyonel ve kelme yoluyla sertleebilen trdeki paslanmaz eliklerin birletirme kayna uygulamalarnda
youn olarak kullanlr.
Genel olarak, den gerilim/akm (volt-amper) karakteristiine sahip g nitelerinin kullanlmas, doru
akm (DC) ve elektrodun negatif (-) kutuba balanmas
tercih edilir. Bunun yannda, alminyum ieren ve
kelme yoluyla sertleebilen paslanmaz eliklerin
kaynanda, ark temizleme etkisinden dolay bazen
alternatif kaynak akm da (AC) kullanlmaktadr.
8.5
TOZALTI KAYNAI
Tozalt kayna yntemi genellikle 12 mm'den daha
kaln olan ve ounluunu stenitik tipteki paslanmaz
eliklerin oluturduu malzemelerin kaynanda tercih
edilir. Bu yntem, kaynak metali ierisinde ferrit
bulunma ihtimalinin olmad 310 ya da 330 kalite gibi
stenitik tip paslanmaz eliklerin kaynanda grlen
scak atlama probleminden kanmann en iyi yoludur.
Kaynak ilemi genellikle doru akmda ve elektrod
pozitif (+) kutuba balanarak gerekletirilir. Orta
derecede nfuziyet ve iyi bir ark kararll salamak
iin alternatif akm da kullanlabilir.
Dolgu metalinin kimyasal analizi, kullanlan kaynak
telinin analizine bal olduu iin, toza katlan her bir
alam elementi, krom oksidasyonu ve oluan oksidin
crufa karmas, toz seimi ve kaynak artlar ok
zenli bir ekilde kontrol edilmelidir. Kaynak gerilimi,
kaynak akm ve kaynak hzndaki dalgalanmalar ise;
eriyen toz miktar, kaynak dolgusunun analizi ve ferrit
ierii zerinde etkili olmaktadr.
35
36
BLM 9.0
PASLANMAZ ELKLER
N KAYNAK
YNTEMLER
37
38
Paslanmaz elik malzemeyi sabitlemek ve konumlandrmak iin kullanlan bakr aparatlarn srtnmesi sonucu yzeyde oluan bakr kirlenmesi
atlamalara neden olaca iin mutlaka nlem
alnmaldr.
Kaynak Teknikleri : Paslanmaz elik elektrodlarla
gerekletirilen kaynak uygulamalar dk hidrojenli
yumuak elik yapsndaki elektrodlardakine benzer
tekniklerin kullanlmasn gerektirir. Ksa ark mesafesi
ile allmal ancak rtnn kaynak banyosuna
demesi nlenmelidir. Baz demirtozlu elektrodlar ise
oluk ve yatay pozisyonda gerekletirilen uygulamalarda ana metale srtnerek kullanlacak ekilde
tasarlanmtr. Islatma kabiliyeti yksek damlalarn
oluturduu dz kaynak dikileri sayesinde zellikle
derin kaynak azlarnda crufun kolay kalkmas salanr. Krater atlaklarn nlemek iin ark kesilmeden
nce btn kraterler duldurulmaldr. Bir sonraki elektroda gemeden nce diki sonunda bulunan cruf
iyice temizlenmeli, ikinci paso uygulamalarna ise
alttaki dikiin yzeyi tamamen temizlendikten sonra
balanmaldr. Derin oluklu aln kayna uygulamalarnda, kk paso atlrken her iki plakay da yeterli
miktarda eritecek ve aradaki akl kapatmaya
yetecek bir nfuziyet gerekletirilmelidir. Ar nfuziyetin ise atlak oluumuna neden olaca unutulmamaldr.
Dik ve tavan pozisyonlarnda 4 mm'den kaln apl
elektrodlar kesinlikle kullanlmamaldr. DC elektrodlar (EXXX-15) tercih edilse de AC-DC elektrodlar
(EXXX-16) aadan yukarya pozisyondaki uygulamalarda DC akm ile kullanlabilir. Kaln plakalarn
aadan yukarya kaynanda, gen ve ters-V salnm
teknikleri uygulanabilir. nce plakalarn yukardan
aaya kaynanda ise dar dikiler ile allmasnda
yarar vardr.
Aadan yukarya pozisyonlarda, EXXX-17 tr
AC-DC kaynak elektrodlarnn kullanm EXXX-16
tr elektrodlarnkine gre daha zordur. Bu durumda
daha geni salnmlarla allmas gerekmektedir.
Karbon elii
veya Dk
Alaml elik
Paslanmaz elik
Elektrodla Yzeyin
Kaplanmas
Paslanmaz
elik
Paslanmaz elik
Kaynak Dikii
Dk
Alaml elik
(a)
Punto
Kayna
(b)
ki Pasolu
Bindirme Kayna
(c)
entikli
Bindirme
Kayna
(d)
39
Tablo-16 Paslanmaz elik Elektrodlara Ait Kaynak Akm Aralklar (DC - Doru Kutuplama)
Elektrod ap
(mm)
E3XX-15 Tr Elektrodlar
E3XX-16 Tr Elektrodlar
E3XX-17 Tr Elektrodlar
2.4
3.2
4.0
4.8
6.4
30 - 70
45 - 95
75 - 130
95 - 165
150 - 225
30 - 65
55 - 95
80 - 135
120 - 185
200 - 275
40 - 80
80 - 115
100 - 150
130 - 200
reticiye Dann
1.3 - 3.6 mm
Kaynak Pozisyonu :
Dz
60
4.8 - 12.7 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Kk Ykseklii
Az Aral
1.3
1
E3XX-16
2.0
40 *
5.9-6.8
0.030
0.0436
0
0
Bakr Altlk
2.0
1
EXX-16
2.4
60
4.9-5.3
0.057
0.0548
0.8
0
3.6
1
E3XX-16
3.2
85
3.6-4.0
0.119
0.0728
0.8
0
Az Aral
4.8
1
E3XX-16
4.0
125
2.8-3.1
0.223
0.0938
1.6
1.6
6.4
1
2
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 3.2-3.6
0.506
0.1913
2.4
1.6
9.5
1
2-3
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 2.4-2.7
0.968
0.3281
2.4
1.6
12.7
1
2-5
E3XX-16
4.0
4.8
125
160
2.4-2.7 2.4-2.7
1.579
0.5479
2.4
1.6
*) DC (-) kullann.
Not : Kaynak akm % 10 ykseltilerek AC kullanlabilir. EXX-15 tr elektrodlar kaynak akm % 10 azaltlarak kullanlabilir.
ekil-18 Kalnl 1.3 ile 12.7 mm Arasnda Deien stenitik Paslanmaz eliklerin rtl Elektrod
Kullanlarak Dz Pozisyondaki Aln Birletirme Kayna in zm nerileri
40
Kaynak Pozisyonu :
Dik ve Tavan
60
2.0 - 3.6 mm
0.8 mm
2
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr Altlk
4.8 - 6.4 mm
1
2.0 *
1
E3XX-15
2.4
50
5.9-6.8
0.045
0.0436
0
0
Kk
Ykseklii
Az Aral
3.6
1
E3XX-15
3.2
75
2.8-3.1
0.136
0.0938
0
0
4.8
1
E3XX-15
4.0
110
2.2-2.5
0.238
0.1194
1.6
1.6
6.4
1
2
E3XX-15
4.0
110
2.2-2.5
1.8-2.0
0.551
0.2651
2.4
1.6
Kaynak Pozisyonu :
Dz veya Yatay *
2.0 - 6.4 mm
2.4 - 6.4 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
2
1
7.9 mm
9.5 mm
Bakr Altlk, sadece 2.0 ve 3.6 mm kalnlk iin
2.4
3.2
4.8
6.4
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17
2.4
3.2
4.0
4.8
60
85
120
160
5.3-5.7
5.3-5.7
3.6-4.0
2.6-2.9
0.054
0.083
0.178
0.328
0.051
0.051
0.073
0.101
7.9
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
170
2.6-2.9
2.8-3.1
0.640
0.195
*) Dik ve tavan pozisyonlarnda, aln alna gerekletirilen dik ve tavan pozisyonlarnda uygulanan prosedrn aynsn kullann.
Not : Kaynak akm % 10 ykseltilerek AC kullanlabilir. EXX-15 tr elektrodlar kaynak akm % 10 azaltlarak kullanlabilir.
ekil-20 Kalnl 2.0 ile 9.5 mm Arasnda Deien stenitik Paslanmaz eliklerin rtl Elektrod
Kullanlarak Dz ve Yatay Pozisyondaki Ke Birletirme Kayna in zm nerileri
41
Kaynak Pozisyonu :
Yatay
2.0 - 6.4 mm
9.5 mm
2
1
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr Altlk, sadece 2.0 ve 3.6 mm kalnlk iin
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17
2.4
3.2
4.0
4.8
60
90
125
170
5.3-5.7
5.3-5.7
3.6-4.0
2.6-2.9
0.054
0.083
0.194
0.357
0.051
0.051
0.073
0.101
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
175
2.6-2.9
2.8-3.1
0.685
0.195
Kaynak Pozisyonu :
Dz
9.5 mm
2.0 - 6.4 mm
Kaynak Kabiliyeti :
yi
Bakr
Altlk
2.0
3.6
4.8
6.4
1
1
1
1
EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17 EXX-16, EXX-17
2.4
3.2
4.0
4.8
60
85
125
160
5.9-6.8
5.3-5.7
4.4-4.9
2.6-2.9
0.042
0.083
0.140
0.330
0.0436
0.0505
0.0597
0.1010
1.0
0.8
1.2
1.6
9.5
1
2
E3XX-16, EXX-17
4.8
160
175
2.6-2.9
2.4-2.7
0.670
0.2100
0
*) Dik ve tavan pozisyonlarnda, aln alna gerekletirilen dik ve tavan pozisyonlarnda uygulanan prosedrn aynsn kullann.
ekil-22 Kalnl 2.0 ile 9.5 mm Arasnda Deien stenitik Paslanmaz eliklerin rtl Elektrod
Kullanlarak Dz Pozisyondaki D Ke (Corner) Birletirme Kayna in zm nerileri
42
9.2
GAZALTI KAYNAI YNTEM
Paslanmaz elikler; sprey ark, ksa devreli ark veya
darbeli (palsl) ark ile metal transferlerinden herhangi
birinin kullanld gazalt kayna yntemi ile de
kaynak edilebilir.
Kalnl 1.6 mm'ye kadar olan paslanmaz elik
malzemelerin kaynanda bakr altlk kullanlmasnda
yarar vardr. Bu altlklar, kalnl 6 mm ve stnde
olan plakalarn tek taraftan gerekletirilen kaynak
ilemlerinde de kullanlr.
Kaynak banyosunun katlamas srasnda, kaynak
blgesinin hava ile temas etmesine ve havann kaynan ierisine doru girmesine kesinlikle izin verilmemelidir.
Erimi metalin oksijen tarafndan kirletilmesi, souma
srasnda paslanmaz eliin korozyon dayanmnda ve
tokluunda azalmaya neden olabilir. Bu olumsuz
durumu nlemek iin kaynan alt tarafnn rnein
Argon gibi bir soygaz yardm ile korunmas gerekmektedir. Gaz korumas sabitlemenin yapld blgenin genelinde de oluturulabilir.
Kaynak srasnda 2.4 mm apndaki teller kullanlabilse de, zellikle yksek akm deerleri ile allan
durumlarda sprey ark ile metal transferi elde edebilmek
iin 1.6 mm'den daha ince apl teller tercih edilir.
1.6 mm apndaki teller iin, koruyucu gaza ve
kullanlan paslanmaz elik tel cinsine bal olarak
300-350 amper kaynak akm nerilir. Oluan srama
miktar; koruyucu gazn debisi, tel besleme hz ve
kaynak makinasnn karakteristii ile yakndan
ilgilidir.
Paslanmaz eliklerin gazalt kaynanda genellikle DC
akm ve pozitif (+) kutuplama kullanlr ve gaz
korumasnn % 1-2 Oksijen ieren Argon + Oksijen
karm gaz ile yaplmas nerilir.
43
44
60
Koruyucu Gaz :
Argon + % 1 Oksijen
60
3.2 mm
Gaz Debisi :
16.5 lt/dak.
6.4 mm
Bakr Altlk
3.2
1
1.6
225
60
8.0-8.9
0.112
0.033
6.4
2
1.6
275
74
8.0-8.9
0.282
0.066
9.5 - 12.7 mm
9.5
2
1.6
300
85
6.3-7.2
0.405
0.082
1.6 mm
12.7
4
2.4
325
95
6.3-7.2
0.737
0.164
ekil-23 200 ve 300 Kalite Paslanmaz eliklerin Gazalt Kayna Yntemi ve Sprey Ark Metal
Transferi le Aln Birletirme Kayna in zm nerileri
Koruyucu Gaz :
Helyum + % 7.5 Argon
+ % 2.5 Karbondioksit
1.6 - 3.2 mm
Gaz Debisi :
7.1 - 9.4 lt/dak.
1.6 - 2.0 mm
Tel ap :
0.8 mm
1.6 - 3.2 mm
1.6
0.8
85
21-22
78
7.2-8.0
0.037
0.0364
2.0
0.8
90
21-22
81
5.5-6.3
0.051
0.0469
2.4
0.8
105
21-22
98
5.9-6.8
0.058
0.0436
3.2
0.8
125
21-22
119
5.9-6.8
0.069
0.0436
1.6
0.8
85
21-22
78
8.0-8.9
0.034
0.0328
2.0 *
0.8
90
21-22
81
4.9-5.3
0.058
0.0548
ekil-24 200 ve 300 Kalite Paslanmaz eliklerin Gazalt Kayna Yntemi ve Ksa Devre Metal
Transferi le Aln ve Bindirme Kayna Balantlar in zm nerileri
45
Kaynak Toru
Kaynak Teli
Bzme Kuvveti
46
Gazalt kaynanda kullanlan tellerin aplar genellikle 0.8 ile 2.4 mm arasnda deiir. Her bir tel ap iin
sprey ark ile metal transferinin oluabilmesi iin
almas gereken belirli bir minimum akm deeri
vardr. rnein paslanmaz elikler eer Argon +
Oksijen karm gaz korumas altnda 1.2 mm apndaki paslanmaz elik kaynak telleri kullanlarak
kaynak ediliyorsa, sprey ark ile metal transferinin
gerekleebilmesi iin yaklak olarak 220 amper akm
uygulanmal, doru akm ve pozitif kutuplama tercih
edilmelidir. Ark gerilimi iin de minimum bir deerin
salanmas gerekmektedir. Bu deer genellikle 24 ile
30 volt arasnda deiir.
Kaynak tellerinin sarld makaralarn arlklar 1 kg
ile 25 kg, dolgu malzemelerinin kalnlklar ise 0.4 mm
ile 3.2 mm arasnda deiir. ok ince kalnlktaki dolgu
malzemeleri zellikle plaka halindeki paslanmaz eliklerin kaynanda kullanlan erit eklindeki rnlerden
olumaktadr. Bunun yannda, allm deerlerden
daha yksek oranda silisyum ieren stenitik tip dolgu
malzemeleri de retilmektedir. Silisyum ierii yksek
olan bu dolgu malzemelerinin sprey ark metal transferi
yntemi ile birlikte kullanlmas durumunda son derece
iyi bir slatma zellii salanr.
Dk oranda ferrit ieren ya da hi ferrit iermeyen
baz paslanmaz elik kaynak metalleri (rnein 347
kalite dolgu malzemeleri) kaynak srasnda scak
krlganla ve atlama eilimine neden olurlar. Bu tr
malzemeler kaynak edilirken prosedrlerde belirtilenden daha fazla sayda paso uygulanmas gerekebilir.
9.3
TIG KAYNAI YNTEM
Kaynak edilebilen btn paslanmaz eliklere TIG
kayna yntemi uygulanabilir.
Bu yntemde kullanlan elektrod ular AWS A5.12'de
belirtildii gibi; toryum, seryum ve lantan ile alamlandrlan tungstenden imal edilmitir. Bu elektrodlarn
en byk avantaj, saf tungsten elektrodlara gre daha
kararl bir arka sahip olmalar ve daha yksek kaynak
akmlar ile kullanlabilmeleridir.
Koruyucu gaz genellikle argon olup, zellikle kaln
paralarn kaynanda Helyum ya da Helyum + Argon
karm gazlar da kullanlabilir. Argon gaznn en
byk azantaj ak hznn dk olmas ve buna bal
olarak helyuma gre daha stabil bir ark olumas ve ark
voltajnn daha dk seviyede tutulmasdr. Dk
voltaj kullanm, ince saclarn balant blgesinde
yank olumadan kaynak edilebilmesi asndan ok
nemlidir.
TIG kayna iin gelitirilen dolgu malzemeleri,
otomatik kaynak uygulamalarnda kullanlacaksa
kangala sarlan, eer elle beslenerek kullanlacaksa
dorultularak ubuk haline getirilen dolu tellerden
retilir. Bu rnler AWS A5.9'da tanmlanm olup
MIG ve tozalt kayna yntemlerinde de kullanlabilir.
AWS A5.30'da belirtilen insrt ekline getirilmi dolgu
malzemeleri, zellikle TIG kayna ile gerekletirilen
kk paso uygulamalarnda kullanclara byk kolaylklar salamaktadr.
TIG kaynanda kullanlan DC g niteleri sabit akm
zelliine sahip olmal ve kaynak devresi yksek
frekansl voltaj ile donatlm olmaldr. Yksek
frekans sadece arkn tututurulmas aamasnda
gereklidir. Elektrod i parasna yaklatrldnda,
yksek frekans tungsten elektrod ile i paras
arasndaki boluktan atlayarak kaynak arkn oluturur.
Arkn bu ekilde elde edilmesi srasnda tungsten
elektrod i parasna demeyecei iin paslanmaz
47
Dolgu Teli
Kontakt Meme
AC
G
nitesi
Paslanmaz eliklerin kaynanda otomatik TIG kayna yntemi de kullanlabilir. Ark voltaj ark uzunluu
ile orantldr. retilen bir sinyal sayesinde ark voltaj
kontrol nitesi otomatik olarak devreye girer. Balantlarda ek dolgu malzemeleri kullanlabilecei gibi,
zellikle ince saclarn birletirilmesinde sadece balanty oluturan kenarlarn eritilmesi ile de kaynak
yaplabilir. "Souk" dolgu metalleri kullanlyorsa, tel
besleme ilemi her zaman kaynak banyosunun
nnden yaplmaldr.
"Scak" tel ile gerekletirilen TIG kayna yntemi,
zellikle metal yma hznda ve kaynak hznda
nemli artlarn elde edilmesine olanak salar. Bu
yntemde, kontakt memenin iinden geen tel zel bir
g nitesi tarafndan stlr ve kontakt memenin u
ksmndan karak i parasna doru ilerler (ekil-26).
Bir diren tarafndan n stma uyguland iin,
kaynak banyosuna demeden nce, tel erime noktasna
kadar snm olur. Bylece tungsten elektrod daha ok
TIG
Torcu
Serbest
Tel
Uzunluu
Paras
alma Yn
Tel ap
: 1.2 mm
Koruyucu Gaz : % 75 He + % 25 Ar
Elektrod
: 4.0 - 4.8 mm (% 2 Toryum Alaml)
48
Kaynak
Akm
(Amper)
Kaynak
Gerilimi
(Volt)
Kaynak Hz
Tel Srme Hz
Metal Yma Hz
(mm/sn)
(mm/sn)
(kg/saat)
300
400
500
10 - 12
11 - 13
12 - 15
1.7 - 4.2
2.5 - 5.9
3.4 - 8.5
46 - 157
78 - 188
125 - 282
1.4 - 4.5
2.3 - 5.4
3.6 - 8.2
T
0.1'den Az
T
T
1.6
1.6
80-100
4.7
1.6
5.1
0.0548
2.4
1.6
100-120
4.7
1.6
5.1
0.0548
3.2
1.6
120-140
4.7
2.4
5.1
0.0548
1.6
1.6
90-100
4.7
1.6
4.2
0.0656
6.4
3.2
200-350
9.4
3.2
3.4
0.0820
12.7
3.2
225-375
11.8
3.2
3.4
0.0820
6.4
3.2
225-350
9.4
3.2
3.4
0.0820
12.7
3.2
225-375
11.8
3.2
3.4
0.0820
4.8
2.4
200-250
7.1
3.2
4.2
0.0656
2.4
1.6
110-130
4.7
1.6
4.2
0.0656
3.2
1.6
130-150
4.7
2.4
4.2
0.0656
4.8
2.4
225-275
7.1
3.2
3.4
0.0820
49
9.4.
TOZALTI KAYNAI YNTEM
6.4 - 7.9 mm
Yuvarlatlm
50
90
6.4 mm
2
19.1 mm
1
6.4 mm
90
51
12.7 mm
0.51 - 1.52 mm
6.4 - 19.1 mm
52
Elektrod
Elektrod
Paras
paras
(b)
Elektrod
Elektrod
(a)
Paras
paras
(c)
ekil-31 (a) Yatay Konumda Dz Kaynak, (b) Hafif Meyilli Yzeyde Aadan Yukarya
Doru Kaynak, (c) Hafif Meyilli Yzeyde Yukardan Aaya Doru Kaynak
53
54
EKLER
55
56
EK-1
EVRM TABLOLARI
1 MPa
1N
1J
= 1 N/mm
= 0,1 daN
= 0,1 daJ
1 MPa
1 Psi
1J
1 lb/ft (pound per foot)
1m
1 inch
1 ft (feet)
1 kg
1 lb
1 mm
C
F
Elektrod aplar
inch
0.024
0.030
0.035
0.039
3/64
1/16
5/64
3/32
7/64
1/8
5/32
3/16
1/4
mm
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
0.6
0.8
0.9
1.0
1.2
1.6
2.0
2.4
2.8
3.2
4.0
5.0
6.0
Kurulular ve Dernekler
AWS
DIN
BS
NFA
ISO
EN
AISI
ASA
57
EK-2
YKSEK SICAKLIKLARA DAYANIKLI PASLANMAZ ELKLERN
ARK KAYNAINDA KULLANILAN RTL KAYNAK ELEKTRODLARIN
EN 1600 NORMUNA GRE SINIFLANDIRILMASI
19
12
Cr
erii
(%)
Ni
Mo
erii erii
(%)
(%)
rtl
Elektrod
Dk
C'lu
(< % 0.03)
rt Tipi
R
B
Rutil
Bazik
Akm Tipi
ve Verim
Sembol
Verim
Akm Tipi
1
2
< 105
AC + DC
DC
3
4
AC + DC
DC
5
6
AC + DC
DC
Kaynak Pozisyonlar
1
2
3
4
5
58
Btn pozisyonlar
Yukardan aaya hari btn pozisyonlar
Aln alna, yatay (dz), oluk ve yatayla al kaynak
Yatay (dz) ve oluk pozisyonunda kaynak
Yukardan aaya ve 3'de belirtilen pozisyonlar
EK-3
STENTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
202
302
302'ye edeer, dk
Ni ieren, genel
kullanm amaldr.
Ni ieriinin bir
ksmnn yerine Mn
ilave edilmitir.
347
321'e benzer
yapdadr. Kaynak
ilemlerinde
stabilizasyonu
salamak amacyla
yapsna Nb ilave
edilmitir.
304
302'nin dk C
ieren tr olup
kaynak srasnda
oluan karbr
kelmesi riski
azaltlmtr. Kimya
ve gda endstrisindeki paralarn
imalatnda kullanlr.
Bu grubun temel
alamdr. Gda
maddesi tama ve
piirme kaplar, uak
motoru kaportalar,
antenler, yaylar ve
mimari rnlerin
imalatnda kullanlr.
304L
Kaynak srasnda
oluan karbr
kelmesi riskini en
aza indirmek
amacyla, 304'n
ekstra-dk C
ierecek ekilde
retilmi trdr.
348
321
385
347'ye benzer
yapdadr. Ancak Nb
ierii en st
seviyededir. zellikle
nkleer enerji
uygulamalarnda
kullanlr.
eriindeki Ti kaynak
srasnda oluan krom
karbr kelmesi
riskini nler. 425870C scaklndaki
youn korozif ortamlarda, uaklarn egzost
manifoltlarnda ve
kazan zrhlarnda
kullanlr.
303
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
302'nin S ieren,
ilenmesi kolay
trdr. aftlarda
vanalarda ve vidal
makina paralarnda
kullanlr.
303Se
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
303'n Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
302B
Si ieriinden dolay,
302'ye oranla daha
yksek tufallenme
(pullanma)
dayanmna sahiptir.
Frn paralar,
szdrmaz contalar ve
stma elemanlarnda
kullanlr
305
alarak sertleme
eilimini azaltmak
iin Ni ierii
ykseltilmitir.
Bkerek
ekillendirme ve
ekme ilemlerinde
kullanlr.
384
alarak sertleme
eilimini azaltmak
iin Ni ve Cr ierii
305'e gre daha
yksek tutulmutur.
Souk perinleme ve
souk ekil verme
uygulamalarnda
kullanlr.
308
Korozyon ve scaklk
dayanmn
ykseltmek amacyla
yksek oranda Ni ve
Cr ierir. Kaynak
srasndaki alam
kayplarn nleyen
dolgu metallerinin
imalatnda kullanlr.
309
Ni ve Cr ieriinin
daha yksek
olmasnn dnda 308
ile ayndr. Korozyon
ve pullanma dayanm
mkemmeldir. Isl
ilem donanmlar ve
frn paralarnn
imalatnda kullanlr.
314
310
310'a benzer
yapdadr. erdii
daha yksek Si
sayesinde yksek
scaklklardaki
pullanma (tufallenme)
dayanm arttrlmtr.
301
201
317
316
altka (ilendike)
sertleme eilimini
ykseltmek amacyla
Cr ve Ni ierii
azaltlmtr. Yksek
dayanma ve toklua
sahip demiryolu
arabalar, romrk
gvdeleri ve uaklarn
yapsal elemanlar
balca kullanm
alanlardr.
301'in Ni edeeri
daha dk olan
trdr.
Ni ieriinin bir
ksmnn yerine Mn
ilave edilmi ve bu
sayede altka
(ilendike) sertleme
eilimi ykseltilmitir.
309S
309'un kaynak
kabiliyetini
ykseltmek amacyla
daha dk C ieren
trdr.
310S
310'un kaynak
kabiliyetini
ykseltmek amacyla
daha dk C ieren
trdr.
316L
316'nin kaynakl
konstrksiyonlarda
kullanlmak zere
tasarlanm ekstradk C'lu trdr.
80
59
EK-4
FERRTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
430F
430
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
430'un S ieren,
ilenmesi kolay
trdr. Vidal makina
paralarnn
imalatnda kullanlr.
Bu grubun temel
alamdr.
Sertlemeyen Cr
alam trdr.
Dekoratif eritlerde,
nitrik asit tanklarnda
ve sl ilem
sepetlerinde kullanlr.
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
430'un Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
405
429
434
436
Mo ilavesi ile k
aylarndaki olumsuz
yol artlarnn
etkisinde kalan
paralarda ve
otomotiv
endstrisindeki sac
levhalarda kullanlr.
60
Cr ieriinin biraz az
olmas kaynak
kabiliyetini ykseltir.
Nitrik asit tanan
kaplar gibi kimyasal
ilem ekipmanlar
balca kullanm
alandr.
430Se
442
Korozyon ve
pullanma dayanmn
ykseltmek iin Cr
ierii arttrlmtr.
Frn paralarnda,
pskrtme
memelerinde ve
yanma odalarnda
kullanlr
446
442'ye gre daha
yksek Cr ierdii
iin yksek
scaklklardaki
korozyon ve pullanma
dayanm fazladr.
zellikle deiken
servis artlarnda ve
slfrl ortamlarda
kullanlr.
EK-5
MARTENZTK PASLANMAZ ELKLER (AISI)
403
410
Trbinlerde kullanlr.
410'a benzer tiptedir.
Buhar trbini
kanatlar ve dier
gerilme altndaki
paralar balca
uygulama alandr.
405
Sertlemeyen
gruptadr. Al ilavesi
sayesinde kaynak
srasndaki sertlik
oluumu
engellenmitir.
Bu grubun temel
alamdr. Isl ilemle
sertleebilen en
bilinen elik trdr.
Makina paralar ve
pompa millerinde
kullanlr.
414
416
420
440C
Yksek Ni ierii
sertleme kaabiliyetini
ve korozyon
dayanmn arttrr.
Yaylar, temperlenmi
roleler ve makina
paralarnda kullanlr.
Kaln kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
410'un S ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
410'un yksek C
ieren tr olup
zellikle daha yksek
sertlik ve anma
dayanmna sahiptir.
Baklar, cerrahi
aletler ve vanalarda
kullanlr.
Paslanmaz eliklerin
en yksek C ierenidir
(0.95-1.20). Bilya ve
yataklarn imalatnda
kullanlr.
431
Yksek Cr iermesi
nedeniyle korozyon
dayanm arttrlmtr
ve yksek mekanik
zelliklere sahiptir.
Uaklardaki balant
aparatlar, stc
ubuklar, somunlar ve
kat makinas
paralarnda kullanlr.
416Se
nce kesme
uygulamalar iin
gelitirilmi olan ve
410'un Se ieren,
ilenmesi kolay
trdr.
420F
Yksek S ve Mn
ierii sayesinde
ileme ve talama
zellikleri
ykseltilmitir. Kesici
baklar ve el
aletlerinin imalatnda
kullanlr.
440B
440C'ye oranla daha
dk C ierdii iin
tokluu yksektir.
nce baklar ve vana
paralarnn
imalatnda kullanlr.
440A
440B'ye oranla daha
dk C ierdii iin
daha yksek toklua
sahiptir. 420'den daha
fazla sertlik verebilir.
Korozyon dayanm
iyidir. Kesici bak ve
vana paralarnn
imalatnda kullanlr.
61
EK-6
SCHAEFFLER DYAGRAMI
a) stenit
Scaklk ve korozyona kar dayankldr. Scak
atlak oluma riski vardr.
b) stenit + % 5-10 Ferrit
Korozyon dayanm yksektir. atlamaya kar
hassas deildir.
c) stenit + % 15-30 Ferrit
Korozyon dayanm orta seviyededir. Yksek
scaklklarda ise atlamaya kar hassas bir yap
olumaya balar.
d) Ferrit
Yksek scaklklarda tane bymesi riski vardr.
e) stenit + Martenzit
atlama riski vardr. ntav uygulanmas nerilir.
f) stenit + Martenzit + Ferrit
atlama riski vardr. ntav uygulanmas nerilir.
g) Martenzit + Ferrit
atlama riski vardr. ntav uygulanmas nerilir.
f) Martenzit
atlama riski yksektir. Krlgan yapya sahiptir.
62
Yazar Ad
Yl
Cr e
Ni e
Schaeffler
1949
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)
%Ni+(0.5x%Mn)+(30x%C)
DeLong
1956
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)
%Ni+(0.5x%Mn)+(30x%C)+(30x%N)
Hull
1973
%Cr+(1.21x%Mo)+(0.48x%Si)+(0.14x%Nb)+
(2.27x%V)+(0.72x%W)+(2.2x%Ti)+(0.21x%Ta)+
(2.48x%Al)
%Ni+[(0.11x%Mn)-(0.0086x%Mn)]+(24.5x%C)
+(14.2x%N)+(0.41x%Co)+(0.44x%Cu)
Hammer ve Svenson
1979
%Cr+(1.37x%Mo)+(1.5x%Si)+(2x%Nb)+(3x%Ti)
%Ni+(0.31x%Mn)+(22x%C)+(14.2x%N)+%Cu
Espy
1982
%Cr+%Mo+(1.5x%Si)+(0.5x%Nb)+(5x%V)+
(3x%Al)
%Ni+(30x%C)+(0.87x%Mn)+(0.33x%Cu)+
[Ax(%N-0.045)]
A=30 (N=%0.00-0.20) ; A=22 (N=%0.21-0.25)
A=20 (N=%0.26-0.35)
%Cr+%Mo+(0.7x%Nb)
%Ni+(35x%C)+(20x%N)
Kotecki ve Siewert
(WCR-1992)
%Cr+%Mo+(0.7x%Nb)
%Ni+(35x%C)+(20x%N)+(0.25x%Cu)
1992
12
16
20
24
28
12
16
Martenzit +
Ferrit
20
2 6
4 8 1014
12 18
16
24
stenit +
Martenzit +
Ferrit
Ferrit Numaras
(DeLong)
Martenzit
stenit +
Martenzit
stenit
EK-6
28
32
Ferrit
stenit +
Ferrit
36
100
80
40
30
20
15
10
63
% Ferrit (Schaeffler)
EK-7
FERRTK DOKUNUN HESAPLAMA
YOLUYLA BELRLENMES
(Ni)max =
(Cr+2*Mo-16)2
12
Mn
+ 30(0.10-C) + 12
(Cr)e = 24
% F = (Ni)max - % Ni
=
=
=
=
=
=
%
%
%
%
%
%
(Ni)max =
(20+2*3-16)
12
0.05
1.20
0.60
10.0
20.0
3.00
1.20
2
+ 30(0.10-0.05)+12
(Ni)max = 21.3
% F = 21.3 - 10 = % 11.3
64
5
28
stenit +
Ferrit
stenit
10
24
15
20
20
30
stenit +
Martenzit
40
% Ferrit (Schaeffler)
16
80
12
Martenzit
100
Martenzit +
Ferrit
stenit +
Martenzit +
Ferrit
Ferrit
0
0
12
16
20
24
28
32
36
stenitik-ferritik blgeye dt grlr. Bu durumda, yapdaki ferrit yzdesini belirlemek iin aadaki
formlden yararlanlr.
% F = 3[(Cr)e - (Cr)c ]
= 3[(24 - 18]
= % 18
% F = 3[(Cr)e - (Cr)c ]
65
TAM
STENT
TEKTK
FERRT
FERMKLER
FERRT
LEVHALI
FERRT
WIDMANSTAETTEN
STENTL
MATRKS FERRT
TP -
TP - F
TP - F
TP - F
TP - F
stenit
Delta Ferrit
Levhal Ferrit
tektik Ferrit
66
Ferrit Numaras : 0 ( )
EN 1600 : E 18 16 5 N L R 32
Ferrit Numaras : 3 - 8 ( F )
EN 1600 : E 23 12 R 32
Ferrit Numaras : 4 - 10 ( F )
EN 1600 : E 19 12 3 L R 12
Ferrit Numaras : 10 - 20 ( F )
EN 1600 : E 23 12 L R 32
67
EK-8
FARKLI METALLERN KAYNAINDA
SCHAEFFLER DYAGRAMI KULLANIMI
:
:
:
:
:
:
%
%
%
%
%
%
0,25 - 0,30
0,70
0,30
2,50 - 3,50
1,00
0,20 - 0,30
Buna gre :
Ni (e) = 10,8 ve Cr (e) = 1,8 olarak hesaplanr.
68
rnek Uygulama :
69
[ Ni ] Edeeri
30
( Ni )
P
25
stenit
20
(d
O
+M
% 22
% 42
15
60
70
60
10
50
50
Martenzit
50
30
40
10
)
20
10
20
10
=
(d
10
stenit + Ferrit
% 15
% 27
M
+
F
20
30
30 20
40
% 55
40
+M+F
N
M+F
Ferrit
( Cr )
10
15
20
25
30
35
[ Cr ] Edeeri
ekil 1 - Ferritik eliklerin stenitik elektrodlarla gerekletirilen heterojen
balant yaplarn gsteren SCHAEFFLER Diyagram
70
[ Ni ] Edeeri
30
( Ni )
stenit
25
C
% 27
(d
% 35 % 24
20
(d
% 50
+M
15
=
(d
10
)
20
B
G
10
E
% 22 % 5
Martenzit
5
stenit + Ferrit
+M+F
S
M
+
F
% 30
M+F
Ferrit
( Cr )
10
15
20
25
30
35
[ Cr ] Edeeri
ekil 2 - % 4-6 Cr ieren ve orta derecede s dayanmna sahip eliklerin
heterojen birletirme ilemlerini gsteren SCHAEFFLER Diyagram
71
a
ekil 5 - Heterojen bir kaynak balantsnda
%25Cr, %20Nili bir elektrod
kullanlmas ile oluan erime blgesi.
Mikro atlaklar stenit a boyunca
uzanmaktadr.
Bu elektrod %5 seyrelmeden sonra balant blgesinde martenzit olumasna neden olur. Bu varsaym,
byk martenzit alarn stenitik zeminde grnr
klan mikrografik muayene ile de dorulanmaktadr
(ekil-6).
Baz durumlarda; saf stenitik yap, zellikle gerilme
etkisi altnda, balant blgesinde atlamaya neden
olabilir. ekil-7, bu tr bir balant blgesine ait
atlamay gstermektedir.
72
b
ekil 6 - Heterojen kaynakl balantda
balant blgesinde martenzit
oluumu (a), martenzitik yapnn
detay grnts (b).
:
:
:
:
:
:
% 0,07
% 1,16
% 0,42
% 10,20
% 20,50
% 3,30
Buna gre :
Ni (e) = 13,0
Cr (e) = 24,4
olarak hesaplanr.
73
Elektrik arpmas
Ark Inlar
Gazlar ve Dumanlar
74
Kaynak Sramalar
Manyetik Alanlar
DKKAT !...
Paslanmaz elikler gibi yksek oranda krom ieren
malzemelerin kaynanda bir takm zel havalandrma
ve/veya duman emme sistemlerinin kullanlmas nerilmektedir. Paslanmaz elik dolgu malzemelerinin
normal kullanmndan kaynaklanan duman ve gazlar
yksek oranda krom bileikleri iermektedir. Krom
iin izin verilen maksimum deer olan 0.5 mgr/m
ve/veya krom-VI iin izin verilen maksimum deer
olan 0.05 mgr/m seviyelerinin, toplam kaynak dumannn snr deeri olan 5.0 mgr/m'e ulalmadan nce
alabilecei unutulmamaldr.
DOLGU MALZEMESN KULLANMADAN NCE
LGL RNE AT "RN GVENLK BLG
FORMU"NU DKKATLE OKUYUN.
American National Standard, Z49.1
"Safety in Welding and Cutting"
American Welding Society
P.O. Box 351040
Miami, FLORIDA 33135
U.S.A.
OSHA Safety and Health Standards, 29 CFR 1910
U.S. Government Printing Office
Washington, DC 20402-0001
U.S.A.
AWS - A5.30
Birletirilecek Paralarn Aralarna Konulan ve
eitli Geometrik Forma Sahip Kaynak
rnlerinin zellikleri
American Welding Society
ASM Metals Handbook
Kaynak ve Lehimleme
8. Bask, Cilt 6
ASM International
ASM Metals Handbook
Kaynak, Sert Lehimleme ve Yumuak Lehimleme
9. Bask, Cilt 6
ASM International
AWS - FMC
Kaynak Dolgu Metalleri Karlatrma Tablolar
American Welding Society
ASM Metals Handbook
Metallerin zellikleri ve Seimi
8. Bask, Cilt 1
ASM International
The Making, Shaping and
Treating of Steels
10. Bask
United States Steel Corporation
ASM Metals Handbook
Paslanmaz eliklerin, Takm Malzemelerinin ve
zel Amal Metallerin zellikleri ve Seimi
9. Bask, Cilt 3
ASM International
Welding Metallurgy of Stainless Steels
Erich Folkhard, Springer
Verlag, New York
75
KAYNAKA
ngilizce Kaynaklar :
1) Stainless Steels
Properties - How to Weld Them - Where to Use Them
John M. Gerken, Damian Kotecki
The Lincoln Electric Company, 1990
2) Welding Procedure Handbook of Arc Welding
The Lincoln Electric Company, Ohio, 1994
3) Welding Handbook
Materials and Applications - Part 2 - Volume 4
American Welding Society, Miami-Florida, 1994
4) Stainless Steel Weldirectory
Stick Electrodes and Techniques
The Lincoln Electric Company, Ohio, 1998
5) Structure Diagram for Stainless Steel Weld Metal
The Lincoln Electric Company
Franszca Kaynaklar :
6) Mtallurgie de la Soudure
D. Sfrian
Dunod - Paris, 1959
7) Les Electrodes Enrobes Pour Aciers Inoxidables
The Lincoln Electric Company, France, 2001
76
www.askaynak.com.tr