II.

Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar Kongresi

MBGAK 2005
stanbul 1719 Kasm 2005

EVSEL ATIKSULARDAN ARDIIK KESKL REAKTRLERDE

NTRENT GDERM
Ender ETN, Glsm YILMAZ, Arzu TEMZSOY
stanbul niversitesi, Mhendislik Fakltesi, evre Mhendislii Blm
34850 Avclar / STANBUL
e-posta: temizsoy@istanbul.edu.tr

ZET
Evsel atk sular dk konsantrasyonlarda organik madde iermelerine ramen, azot ve fosfor parametreleri
asndan zengin atksulardr. Dearj edildikleri gl, akarsu, deniz gibi alc ortamlarda zellikle trofikasyona
yol amalaryla evre asndan ciddi bir sorun oluturmaktadrlar. Ardk kesikli reaktrler(AKR) de son
yllarda srekli sistemlere gre enerji maliyetinin, artlmas gereken amur miktarnn, alan ve ekipman
ihtiyacnn az olmas gibi stnlklerden dolay evsel atksularn artlmasnda yaygn bir ekilde kullanlmaya
balanmtr. Deneysel almalarda Baheehir Evsel Atksu Artma Tesisi giri yapsndan temin edilen ve
pHs 7,2-7,6, KO konsantrasyonu 320-480 mg/L, NH3-N konsantrasyonu 25-35 mg/L ve O-PO4
konsantrasyonu 8-10 mg/L olan evsel atksu kullanlmtr. Reaktr oda scaklnda iletilmi ve herhangi bir
scaklk kontrol yaplmamtr. Reaktrde reaksiyon sreleri otomatik zaman saatleriyle her bir dng 4 saat
olacak ekilde gnde 6 evrim yapmak zere ayarlanmtr. Buna gre besleme 30 dk, kartrma ve
havalandrma 180 dk ve 20 dk ktrme yaplarak bir dng tamamlanmtr. almada sonu olarak %50-70
KO, %70-95 NH4-N, %40-70 O-PO4 giderim verimleri elde edilmitir.
Anahtar kelimeler: Evsel atksu, ardk kesikli reaktr, ntrient giderimi, dearj standard.

ABSTRACT
Domestic sewage has typically low concentration of COD and relatively high concentration of nutrients.
Discharging wastewater with high level of nutrients can result in autrophication of receiving waters. In recent
years sequencing batch reactor (SBR) has received increasing attention for nutrient removal SBR systems
applied to nutrient removal offer various advantages including; minimal space requirement, ease of management
and possibility of modifications during trial phases though online control of the strategy.
In this study, the treatment of domestic sewage in a sequencing batch reactor was investigated. A cylindrical
plexiglass reactor (15.5 cm diameter, 30 cm height) was used during the study with effective volume of 3 L. The
domestic sewage used in study was obtained from Bahcesehir Wastewater Treatment Plant in Istanbul. The
characteristics of the domestic sewage were 7,2-7,6 of pH, 320-480 mg.L-1 of COD, 25-35 mg.L-1 NH3-N, 8-10
mg.L-1 O-PO4. The reactor was obtained at ambient temperature and no temperature control practiced during the
entry operation period. The reaction durations in the reactor were manipulated with the use of a system with an
automatic time set-up. The main phases are filling, reaction phase, settling and decanting. Four cycles / day
operation was maintained in the reactor. The domestic sewage was introduced into the reactor by pumping for 30
minutes, mixed and aerated for 180 minutes followed by 20 minutes settling. The main parameters including
COD, NH4-N, NO3-N, NO2N, O-PO4 were measured. The mean removal efficiencies of COD, NH4-N, O-PO4
were obtained about % 50-70, % 70-95, and % 40-70 respectively.
Key words: Domestic sewage, sequencing batch reactor, nutrient removal, discharge standards.

588

II. Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar Kongresi

MBGAK 2005
stanbul 1719 Kasm 2005

1. GR
Gnmzde zellikle Avrupa Birliine giri srecinde deien evre politikalar ve sklaan dearj limitlerinin
salanmasnda endstriyel atksular kadar evsel atksular da nemli bir rol kazanacaktr. Evsel atksular dk
konsantrasyonlarda organik madde iermelerine ramen, azot ve fosfor parametreleri asndan zengin
atksulardr [1]. Dearj edildikleri gl, akarsu, deniz gibi alc ortamlarda zellikle trofikasyona yol amalaryla
evre asndan ciddi bir sorun oluturmaktadrlar.
Ardk kesikli reaktrler (AKR) de son yllarda srekli sistemlere gre enerji maliyetinin, artlmas gereken
amur miktarnn, alan ve ekipman ihtiyacnn az olmas gibi stnlklerden dolay evsel atksularn
artlmasnda yaygn bir ekilde kullanlmaya balamtr [2], [3], [4], [5] . Ardk kesikli ilemde, KO ve fosfor
giderimine ilave olarak nitrifikasyon ve denitrifikasyon yoluyla azot gideriminin yapld eitli
modifikasyonlarla alc ortam standartlarnn salanmas mmkndr. AKR sistemi ayrca, daha az atk amur
retimi, aktif amur reaktrnde karlalabilecek amur kabarma probleminin sistem iinde uygun stratejilerle
stesinden gelinebilmesi gibi avantajlara da sahiptir. Ardk kesikli reaktr (AKR), doldur-boalt reaktrler
olarak adlandrlan reaktr grubuna dahildir. Reaktr hacmi srekli sistemlerde sabit kalmasna ramen, ardk
kesikli reaktrde anla deiir. Srekli aktif amur sistemlerinin tersine, hem biyolojik reaksiyonlar hem de
bioktlenin keltilmesi ayn tank iinde meydana gelir. Ardk kesikli reaktr sistemi tek tank sistemi olarak
adlandrlr. Ardk kesikli reaktr, bir ok zellikleri ile doldur-boalt sistemlerden ayrlr. Ardk kesikli
reaktrler belirli bir periyotta doldurulur ve boaltlrlar. Doldurma faz tamamlandktan sonra, doldurulmu olan
reaktr artma giriindeki deiikliklerden artk etkilenmez. Doldurma faz tamamlandktan sonra,
havalandrmal veya havalandrmasz reaksiyon faznn sresi ile ktrme ve boaltma fazlarnn sresi artma
amacna bal olarak seilebilir. AKR dngs doldurma fazyla balayarak boaltma fazyla veya istee bal
olarak bo fazyla biterek srekli olarak tekrarlanr. Sistem periyodunun uzunluu ve skl uzun vadedeki
hedeflere gre seilebilir.
Bu almada Baheehir Evsel Atksu Artma Tesisi giri yapsndan temin edilen atksularn ardk kesikli bir
reaktrde artlmas ele alnacaktr.

2. MATERYAL VE METOD
almada stanbul Baheehir Belediyesi Atksu Artma Tesisi giri atksular kullanlm olup, atksuyun 2
yllk karakterizasyonu Tablo 1'de verilmitir.
Parametre
KOtop. ,mg/L
KOaskda ,mg/L
KOz. ,mg/L
TKN, mg/L
NH4+-N, mg/L
TP, mg/L
PO4-P, mg/L
AKM, mg/L
UAKM, mg/L
pH
Alkalinite mg/L CaCO3

Tablo 1. almada kullanlan evsel atksuyun karakterizasyonu

Eyll 2003-Nisan 2004
Mays2004-Austos 2005
320-480
270-650
130-210
170-430
190-270
100-220
38-47
35-72
25-35
25-60
10-12
8-10
8-10
7.1-8
160-180
100-220
115-130
80-175
7-7.5
6.8-7.5
150-250
45-260

Ntrient giderimi, pleksiglasdan yaplm 15 cm apnda 25 cm yksekliinde; etkili hacmi

3L olan
reaktrlerde incelenmitir. Reaktr ykseklii boyunca 5 adet numune alma musluu bulunmaktadr. Besleme
peristaltik pompa kullanlarak gerekletirilmitir. Kartrma pedall mekanik kartrc ile salanmtr.
Havalandrma ve ilave kartrma reaktre yerletirilen hava talaryla, reaktr iinde znm oksijen
konsantrasyonu 2 mg/L'den byk olacak ekilde akvaryum pompalar kullanlarak salanmtr. Reaktr
boaltlmas selenoid vana kullanlarak yerekimiyle temin edilmitir. Tm ekipman 5 adet zaman saatine bal
olarak, besleme, kartrma, havalandrma ve boaltma ilemleri otomatik olarak gerekletirilmitir. Ardk
kesikli reaktr altrma dneminde 4 saatlik dngde iletilmitir. Doldurma periyodunun sonunda reaktrn
sv hacmi 3 L, boaltmadan sonra 1L'dir. Doldurma periyodunun banda, 2 L atksu reaktre peristaltik pompa
ile beslenmitir. Altrma dneminde 4 saatlik bir dng boyunca uygulanan iletme sreleri ekil 1. de
verilmitir.

589

II. Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar Kongresi

MBGAK 2005
stanbul 1719 Kasm 2005

D
30 dk

M,A
180 dk

S
20 dk

I
10dk

M : Kartrma
D : Doldurma
A : Havalandrma
S : ktrme
7 : Boaltma
I : Bo
ekil 1. Ardk kesikli reaktrde altrma dneminde uygulanan iletme sreleri
A amuru, Paaky leri Biyolojik Atksu Artma Tesisinden alnmtr. Reaktrde giri ve k
numunelerinde KO, NH3-N, NO3-N, NO2-N, PO4-P; reaktrde AKM, UAKM analizleri yaplmtr. Deney
dzenei ekilde gsterildii gibidir.

1 Havalandrma
2 Mekanik Kartrc
3 Besleme Pompas
4 Selonoid Vana

ekil 2 . Aerobik Ardk Kesikli Reaktr.

3. SONULAR
Evsel atksulardan ntrient giderimi Ardk Kesikli Reaktrde izlenmitir. Bu Altrma dneminde 4 saatlik
dng boyunca ekil 1 de gsterilen iletme sreleri uygulanmtr.
Reaktr Paaky leri Biyolojik Atksu Artma tesisinden alnan amurla alanarak almaya balanmtr.
Reaktr 74 gn sreyle izlenmitir. Elde edilen giri- k NH4-N ve PO4-P deerleri ekil 2. de verilmitir.
alma boyunca elde edilen k KOI deerleri birinci haftada 50-70 mg/L deerlerine ulamtr. alma
sresince de bu deerlerde kalmtr.k NH4+-N konsantrasyonlar ilk haftadan itibaren 1mg/Lnin altna
dmtr ve 29. gnde hafif bir art gzlenmi ( yaklak 10mg/L) ve 5 gn sreyle devam etmitir. kinci
dzensizlik 56. gnde meydana gelmi, bu durumda k NH4+-N konsantrasyonu 40 mg/L deerlerine kadar
ykselmitir. Bu iki dzensizliin iletme artlarndan (scaklk, pH v.b. gibi)
kaynaklanabilecei
dnlmtr. Bunlar dnda sistem srekli olarak kararl halde almtr.

590

60

14

50

12
10

40

30

20

10

0
0

20

40

60

NH4-N Giri

PO4-P (mg/L)

NH4-N (mg/L)

II. Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar Kongresi

MBGAK 2005
stanbul 1719 Kasm 2005

NH4-N k
PO4-P Giri
PO4-P k

80

Zaman (gn)
ekil 2. almada elde edilen giri-k NH4+-N ve PO4-P deerleri
44. ve 69. gnlerde reaktrden aerobik reaksiyon sresi boyunca her yarm saatte bir numune alnarak, NH4+-N,
NO3-N, NO2-N ve PO4-P llmtr. Ayrca aerobik reaksiyonun banda ve sonunda alnan numunelerde KO
analizi yaplmtr. NH4+-N giderim verimleri, 44. gnde 18mg NH4+-N/ L saat ve 69., 24.3mg NH4+-N/ L saat
olarak hesaplanmtr. Buna gre UAKM konsantrasyonu da gz nnde bulundurulduunda NH4+-N giderim
verimi 44. gnde 7.0mg NH4+-N/ gUAKM saat ve 69. gnde de 12.2mg NH4+-N/ gUAKM saattir. Aerobik
reaksiyon sresi boyunca reaktrdeki NH4+-N giderimi ekil 3. te verilmitir.
44. gn

40
NH4+-N (mg/L)

NH4+-N (mg/L)

69.gn

30
20
10
0
0

0,5

1,5

2,5

40
30
20
10
0
0

Reaksyon Zaman (saat)

0,5

1,5

2,5

Reaksiyon Zaman (saat)

ekil 3. 44. ve 69. gnlerdeki NH4-N giderimi

Reaktrde alma sresince NO3-N ve NO2-N llmtr. Sistemde NO2-N konsantrasyonu bir dng boyunca
4.1 mg/L yi gememi ve nitrit birikimi gzlenmemitir. NO3-N konsantrasyonu beklendii gibi nitrifikasyon
rn olarak aa kmtr.
alma boyunca PO4-P konsantrasyonu 4-1,5 mg/L aralnda llmtr.
NH4-N, NOx-N ve PO4-Pnin bir dng boyunca tipik deiimi ekil 3. de verilmitir.

591

35
30
25
20
15
10
5
0

20
15
10
5

30

60

90

PO4-P (mg/L)

NH4-N ve NO3-N (mg/L)

II. Mhendislik Bilimleri Gen Aratrmaclar Kongresi

MBGAK 2005
stanbul 1719 Kasm 2005

NH4-N
NOx-N
PO4-P

0
120 150 180 210 240

Zaman (dakika)
ekil 4. Bir dng boyunca NH4-N, NOx-N ve PO4-P nin deiimi
Balang UAKM konsantrasyonu 3560 mg/L dir. Gnde 150 mL tam karmdan amur atlmtr. Sistemin
amur ya klasik sistemlere gre 20gn, ardk kesikli sistemler iin ise 16.25gn olarak hesaplanmtr [6] .
Sistemde amur konsantrasyonu 2500mg/L civarnda kalmtr. UAKM/AKM oran balangta %84 iken
alma sonunda , %97ye ulamtr. amurun kelme zellikleri ok iyi bir ekilde dzelerek, ok iri floklar
ve berrak bir spernetant oluturan hale gelmitir.

4. TARTIMA
Evsel Atksulardan ntrient gideriminin incelendii bu almada, yaklak %100 NH4-N giderimi salanmtr.
Ancak PO4-P konsantrasyonu, k suyunda dearj kriteri olan 1mg/Lyi salayamamtr. Bunun nedeni ardk
kesikli raktrde dng banda bir nceki dngden kalan NOX-N ile beraber fosfor salnm iin gerekli uucu
asitlerin atksuda yeterince bulunmamasdr.

5. KAYNAKLAR
[1] Metcalf and Eddy, Wastewater Engineering, McGraw Hill, 1991(Third Eddition)
[2] Torres, P., Foresti, E., (2001)i Domestic Sewage Treatment in Pilot System Composed of UASB and SBR
Reactors., Water Sci. And Tech.
[3] Guimaraes, P., Melo, H. N. S., Cavalcanni,P. F. F., van Haandel, A.C. (2002). Anaerobic-Aerobic Seweage
Treatment Using The Combination UASB-SBR Activated Sludge. 5th Specialised Conference on Small and
Wastewater Treatment Systems, stanbul-Turkey.
[4] Zeng R. J., Lemaire, R., Yuan, Z., Keller, J., (2003), Simultaneous Nitrification, Denitrification, and
Phosphorus Removal in a Lab-Scale Sequencing Batch Reactor, Biotechnology and Bioengineering, Vol 84,
No 2, 170-178.
[5] Meyer, R.L., Zeng, R.J., Giugliano V., Blackall L.L., (2005), Challenges for simultaneous nitrification,
denitrification and phosphorus removal in microbial aggregates: mass transfer limittation and nitrous oxide
production., FEMS Microbiology Ecology., Vol. 52, Issue 3, 1, 329-338.
[6] Artan, N., Wilderer, P.A., Orhon, D., Morgenroth, E., zgr, N (2003). The mechanism and design of
sequencing batch reactor systems for nutrient removal, the state of the art. Water Sci.and Tech. Vol.48/1112.

592