Tong Hop Ve Sua Me Betibuti 20150214

Ti liu tng hp kin thc nui con bng sa m ca Chuyn gia Betibuti
Trang 1 /236
TI LIU TNG HP
KIN THC NUI CON BNG SA
M
Chuyn Gia Betibuti
https://www.facebook.com/groups/betibuti/permalink/436005053168346/
https://www.facebook.com/BeTiBuTi
Cp nht ti thng 15/2/2015
Trang 2 /236
Mc Lc
LI M U .......................................................................................................................... 6
GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI .................................................................................... 7
CHUYN GIA BETIBUTI RA MT................................................................................................ 7
KINH SA M ......................................................................................................................... 7
QUAN NIM ............................................................................................................................ 8
QUAN NIM SAI LM "BO KHO" ............................................................................................ 8
TR B BM C MNH KHO KHNG? ...................................................................................... 9
KIN THC .......................................................................................................................... 10
SA NON L THN DC ...................................................................................................... 10
SA NON, LP TRNH U I .............................................................................................. 13
DY CHUYN SN XUT - TT SA M ..................................................................................... 15
SA TRC, SA SAU........................................................................................................... 16
NH CHP HIN VI SA M/ SA CNG THC......................................................................... 18
CU CHUYN SA M ............................................................................................................ 19
HAI C CH TO SA M TRC V SAU 6 TUN ................................................................... 21
CC CHUN PHT TRIN CA B........................................................................................... 23
CC GIAI OAN PHT TRIN ................................................................................................. 23
CC CHUN PHT TRIN DNH CHO TR EM CA WHO ......................................................... 26
PHN 1 - CHUN PHT TRINIEN CA WHO L G? .................................................................. 26
PHN 2 - CCH HIU CC CHUN PHT TRIN CA WHO ......................................................... 29
PHN 3 - CC CT MC PHT TRIN VN NG CA B THEO TIU CHUN CA WHO .............. 33
LI CH CHO B M CHO CON B ......................................................................................... 34
PHN 1: LI CH TM SINH L SC KHO TRC MT (GIM RI RO THIU MU, GIM CN, TRNH
THAI T NHIN) ................................................................................................................... 34
PHN 2: LI CH THM M (GIM NGUY C TEO HAY CHY X BU V) ................................... 37
PHN 3: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C LONG XNG) ..................................... 40
PHN 4: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C BNH L TIU NG THAI K, CHNG MT TR NH
ALZHEIMER'S) ......................................................................................................................... 42
PHN 5: LI CH SC KHO LU DI (UNG TH V V CC B PHN SINH SN N...) ......................... 44
K THUT CN BN .............................................................................................................. 46
KHP NGM NG ............................................................................................................... 46
T TH B M TT NHT? .................................................................................................... 49
NUI DNG SINH HC (UPDATE 18/01/2014) ...................................................................... 50
NUI DNG SINH HC - DA TIP DA (VIT TIP BI 23/8/2013) ............................................ 53
Trang 3 /236
"TI M, TI BNH" ................................................................................................................... 55

TI M TRC TIP C LI ICH NH TH NO SO VI TI SA M BNG BNH ............................. 58
CCH VT V TR SA NON TRC KHI SINH ........................................................................ 61
THU TR SA NON TRC KHI SINH (PHN 2) ........................................................................ 64
CHT LNG SA M........................................................................................................... 68
PHN 1: CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M ................................................ 68
PHN 2: CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M ................................................ 74
CHM SC BU V M .......................................................................................................... 78
PHN 1: CU TO BU SA M V CCH CHM SC V BO V BU SA TRONG THAI K....... 78
PHN 2: CCH CHM SC BU V KHI CHO CON B V DNG MY HT SA .......................... 84
PHN 3: CCH CHM SC V IU TR CC BNH U TI V BU V KHI NUI CON B M .... 88
PHN 4: CC IM CN CH KHI CAI SA, BO V CHC NNG V THM M BU V M. 98
GIC NG CA B .............................................................................................................. 101
PHN 1: TP CHO B THI QUEN NG TT .......................................................................... 101
PHN 2: CCH KHC PHC CC THI QUEN NG KHNG NG CA B ................................. 107
H TIU HO CA B ......................................................................................................... 110
PHN 1: DUNG TCH D DY S SINH V C CH NUI DNG SINH HC ............................ 110
PHN 2: TR SA V TRO NGC THC QUN .................................................................. 114
PHN 3: B B M HON TON C TIU CHY, TO BN K? .................................................. 117
PHN 4: V SAO NIM MC RUT CA B CN C TRNG BNG SA NON?HIN TNG H
RUT DO TN THNG NIM MC RUT L G? .................................................................. 120
PREBIOTIC - PROBIOTIC L G? ........................................................................................... 123
QU TI LACTOSE HAY BT DUNG NP LACTOSE?................................................................. 124
PHN LON KHUN B B SA CNG THC V B B M, C TH I N CNG MT KT LUN
C KHNG? ................................................................................................................... 129
KCH SA........................................................................................................................... 130
MO TIT KIM THI GIAN V SINH MY HT SA ............................................................... 130
CCH BO QUN SA M .................................................................................................... 131
CCH KCH SA VI MY HT SA, DNH CHO M ANG CHO CON B .................................. 133
TM LI SA M - DNH CHO M MT SA MT THI GIAN ............................................. 135
KCH SA THNH CNG ...................................................................................................... 136
THC PHM LI SA .......................................................................................................... 137
PHNG PHP MASSAGE 3' GIP TO V TIT SA M DI DO: .......................................... 138
CU CHUYN C THT ....................................................................................................... 141
B SINH NON 800G SNG KHO MNH NH M P V SA M 100% ..................................... 141
Trang 4 /236
B SINH M TI VN C DA TIP DA M V B SA NON M VT V TR TRC KHI SINH . 141

CHO CON B M NH TH NO L AN TON KHI M BNH V DNG DC PHM ................ 145
PHN 1: V SAO M B BNH NN TIP TC CHO CON B, V C TH DNG CC LOI THUC PH
HP VI VIC CHO CON B? ............................................................................................... 145
PHN 2: B M VIM GAN B C TH NUI CON B M MT CCH AN TON? .......................... 152
PHN 3: C NN DNG CC LOI THUC/ THO DC LI SA (GALACTAGOGUES)? ............. 156
VITAMIN/ HOCMON D - "VITAMIN NNG TRI" CHO TR B M ........................................... 158
PHN 1: KIN THC V VITAMIN D V DINH DNG CA B B M - WHO 2002 .................... 158
PHN 2: HIU THM V LI V HI CA VIC THA / THIU VITAMIN D ................................ 161
NG "CH SA V" V SA NON C SN SNG TRONG BU V M RI! ....................... 164
SA CNG THC NON CA B C THAY TH C SA NON CA M KHNG? ................... 165
N DM CHO TR B M .................................................................................................... 169
PHN 1:CC NGUYN TC N DM DNH CHO TR B M ..................................................... 169
CCH (CC NH LM CHNH SCH Y T V DINH DNG CNG NG) S DNG TI LIU HNG
DN NY CA WHO: ........................................................................................................... 177
CC BI SAU THNG 3/2014 BETIBUTI ............................................................................. 178
NUI CON SA M .............................................................................................................. 178
CC KHUYN NGH NUI CON SA M TI U...................................................................... 179
NHNG LI CH CA VIC NUI CON SA M: ..................................................................... 180
NHNG TC HI CA VIC CHO B VA B M VA B/ N THM THC PHM KHC (B PHI HP)
......................................................................................................................................... 181
NHNG TC HI CA VIC NUI CON HON TON BNG SA CNG THC .............................. 182
HNH NG CA UNICEF (LC DCH)................................................................................ 183
HIN TNG H RUT ....................................................................................................... 184
TR HON KP DY NHAU GIP B C NGUN D TR Y H TR B M 6 THNG HT. .. 187
DCH SI BIN CHNG NGUY HIM! .................................................................................... 188
M SA C TH LM G CHO CON? ...................................................................................... 188
MNG GI KHNG LI SA! ............................................................................................... 191
V SAO THNG TIN KHOA HC SA M CA BETIBUTI NG TIN CY? .................................. 193
TIP DA S SINH AU RN............................................................................................... 194
BI VIT SAI CA BO MNG: ............................................................................................. 195
TNG HP KHC T HI SA M BETIBUTI + BETIBUTI + CHUYN GIA BETIBUTI ............... 196
T TH B ......................................................................................................................... 196
BNG TRA SO SNH PHN AN TON CHO B ......................................................................... 197
5 IU TUYT VI NHT V B M M BN CHA TNG BIT ............................................. 200
Trang 5 /236
DELAYED CORD CLAMPING - CHM KP DY RN. ................................................................ 202

NHNG TC HI CA SA CNG THC ................................................................................ 203
MT S THNG TIN NGOI L 17/05/2014 ........................................................................... 205
THC N CHO ME SA AD NGUYEN N DAO (16/05/2014) .................................................... 206
LI CH V CCH VT SA NON TRC KHI SINH AD CO EM 12/05/2014 ........................... 209
S THT CUC SNG" CA WHO, UNDP, WORLD BANK 2010 ................................................. 211
SA (UDDER) HAY BU V (BREAST)? ............................................................................... 213
CC VT DNG CN THIT KHI I SINH ............................................................................... 215
MI NG B TR C TH LM G H TR NUI CON SA M? ......................................... 218
PHT HIN MI V MT LOI KHNG TH TRONG SA M: MT PROTEIN T NHIN TRONG SA
M CHNG C HIV ......................................................................................................... 220
BNG SO SNH SA M V SA CNG THC SA CC LOI KHC ......................................... 223
CC KIN THC CN THIT KHI CHO NHN SA ................................................................... 225
5 LNH VC PHT TRIN CA TR: ...................................................................................... 228
PHN 1: PHT TRIN TH CHT........................................................................................... 228
PHN 2: PHT TRIN QUAN H X HI V CM XC .............................................................. 228
PHN 3: GIP CON KHM PH V NHN THC TH NO: CON MUN HC V B M C TH KHUYN
KHCH CON ........................................................................................................................ 229
PHN 4 CON HC KHI B M GIP CON KHM PH TH GII XUNG QUANH ......................... 229
BN NNG LM M: ............................................................................................................ 230
CC CT MC QUAN TRNG................................................................................................ 231
CHO B LN TIP TC B KHI MANG THAI V TIP TC SAU KHI SINH ................................... 231
CC VT DNG CN THIT KHI I SINH ............................................................................... 234
Trang 6 /236
LI M U
Mong c th h tr em Vit Nam c nui bng sa m t nht 100% trong 6 thng u
khe mnh v pht trin ti u nht, mnh tp hp trong ti liu ny cc kin thc nui con bng
sa m m Chuyn gia Betibuti rt tm huyt chia s.
Mn li bi trn blog ca ch thay li m u cho d n y tm huyt ca ch:
3-Tr ngi u tin
Thng Mi Hai 7, 2011 bi simply spa
Nh li xung quanh mnh tht l t ngi nui con bng sa m, cng t ngi nui con bng
sa m 100%. M ti c 3 con u nui sa ngoi, m chng ti cng c hai con nui chnh yu
bng sa ngoi, ri cc c, d h u k nhng tr ngi, kh khn hn ch v sao h khng th
nui con bng sa m 100% c lc ti tin vo tt c nhng l do , v tng ngh rng ti
cng c s phn tng t.
Nhng l do l:
- ngc lp
- m
- c i khng tt t sa khng cho b b 100%
- c a nng, sa nng b khng ln cn tt
Tnh c mt ln, khi cn thanh nin, ti c c mt ti liu tuyn truyn v nui con bng
sa m ca UNICEF, v ti nhn ra rng sa m tht l qu gi, v l v gi dnh cho tr s sinh.
Ti bt u suy ngh v kh nng nui con 100% bng sa ca mnh khi mnh lm m, v ti bt
u c nhiu v breastfeeding, cch cho b b, dinh dng trong thi gian cho con b, cch vt
sa, bo qun sa m tt nht
V ti l c: nui con 100% bng sa m ngoi 9 thng, ngay c t sau thng th 6,
sau khi n dm, bt n dm cng pha bng sa m. Ti thuc i tng ngc lp (vi vng 1
cup-A), c u b c 2 bn ngc phi phu thut t hi cn sinh vin, li phi sinh m nhng
vn c th cho b b m 100%. B ln cn mc cao trong knh A ca biu cn nng, b khng
khc m, khng vim tai, vim hng. B khng st khi chch ng, cng khng st khi mc rng
B t b nguy c hen suyn, d ng, bnh ng tiu ho V ti tin rng my chc nm sau, b s
t c nguy c bo ph, m cao, ng cao, v cc bnh v tim mch hoc ng tiu ho.
Nhng vn ng cc em, cc bn b nui con 100% bng sa m vn cha c tc ng
mnh m. C c vi ngy sau khi sanh, thy h cho con b thm sa ngoi vi l do em c
t sa qu, khng cho b b. Tht l ng tic v tht ra b cng b nhiu, sa s c to ra
cng nhiu. Ti ngh mnh phi lm ci g n tng hn, thuyt phc hn. V th ti hy vng vi
d n vn ng nghim tc m B-Ti-B-Ti s lm, nhiu ngi m v nhiu em b s nhn c
li ch v n phc to ln m mi ngi xng ng c c.
Trang 7 /236
GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI

CHUYN GIA BETIBUTI RA MT
KINH SA M
Bi vit v Kinh sa m trn blog ca ch rt hay:
2- Ca con
Thng Mi Hai 5, 2011 bi simply spa
M i, bng hoa kia
L ca ai h m?
Ci mu xanh trn ca,
Kia na l ca ai?
Ca con y con i,
u ca con tt c (M v Con th Xun Qunh)
V tr khng c to ra t mt v n ln Big Bang, m l mt s sng to hon chnh ca
ng To Ho (Thng ), t khng kh, git nc, tia nng, ngn c tt c l dnh cho b,
cho n b vo th gii ny.
Hi Con ca Lng! T cht liu v dng ca h khng, vi ct bi do Ta tu tp, Ta
lm cho ngi hin hnh, v o luyn ngi Ta to nn mi nguyn t hin hu v tinh
hoa ca mi to vt. Cho nn trc khi ngi lt lng m, Ta dnh sn cho ngi hai dng sa
tinh bch, i mt chm nom ngi, v nhng con tim yu mn ngi. Ta nui dng ngi
bng t i, che ch ngi di n quang ca Ta, v gn gi ngi bng tinh hoa lng khoan dung
i ca Ta. Lm vy, Ta ch nhm mc ch sao cho ngi t n thin ng vnh cu v tr
nn xng ng vi n hu v hnh ca Ta- (n Ngn ca c Bahau'llah)
M khng to ra b, cng khng quyt nh c s to nn cc b phn c th, cc gic
quan cho b nh th no, v lc no l hp l sinh b ra tt c c lp trnh sn, m ch
mang b trong bng thng ngy, tin rng nhng g Thng to ra cho b l hon chnh
nht, l tt nht, l ngha nht cho b!
M khng bao gi thay th i mt hon ho m Thng ban cho b, cho d l mt
i mt b rt nh, thay i mt tht ca b bng mt i mt ca con nai to trn v en lng
lnh hn, hay mt i mt siu tinh tng ca con chim i bng
V th m cng khng bao gi thay th sa m c to ra dnh ring cho b bng bt
k loi sa ca mt con th no khc khng phi l loi sa b c th lm b tng cn nhanh
hn nhng m tin chc rng, sa m m Thng dnh sn cho b l tt nht, hon ho
nht v cn thit nht cho b yu ca m.
V th l B Ti c sinh ra v nui ln 100% bng sa m trong sut nhng thng u
i. M mong rng B Ti lun lun bit n ng To Ho v tt c nhng g c to ra cho con
Trang 8 /236
QUAN NIM
QUAN NIM SAI LM "BO KHO"
Mt quan nim sai lch trong cng ng chng ta l: "Bo kho"
Tht ra khngc mi lin h no gia "bo" vi "kho" c, ngi ln, cng nh tr nh!
C phi chng v thng l "cn, o" l ch yu ca cc trung tm khm nhi, khin cc b m
lm tng rng y l 2 tiu ch tng trng quan trng nht?
Ri dn dn n cng tr thnh nim tin ca cng ng?
V d mt trong nhng tiu ch pht trin quan trng nht i vi con ngi l pht trin
no, tuy nhin vic ny khngth thc hin cc trung tm y t khi thm khm tr nh k c.
Theo kt qu nghin cu khoa hc c cng b (c ng trn vnexpress gn y), no ca
tr 2 tui c b m 100% t nht 6 thng, pht trin hn 30% so vi tr khng c b m, c
bit phn no v pht trin ngn ng.
Th nn, nu cn u tin gia c c no pht trin hn 30%, vi chiu cao v cn nng
hn 30%, th cc m s t th t u tin th no?
Trong vn ho VN, khi hi thm v 1 a tr, chng ta lun lun hi "B c my kg ri?"
v bt u so snh bn lun v thng tin ny.
mt s cng ng nc ngoi m ti c tip cn v quan st, ngi ta khng h hi v
khng bn lun v s cn ca tr, m lun hi "B bit c, lm c g ri?" v h bn lun
thng tui nhng ct mc "sensor-motor" cm nhn - c ng no l quan trng v cch b
m chi nhng tr chi n gin nht gip b pht trin ti u vi cc kh nng mi . V d,
thng no tr chuyn a vi con l tt nht, thng no tr chi cm nm, v tay l tt nht!
Ngoi ra sa m cn l thc n DUY NHT gip pht trin TI U cc h khc: h thn
kinh, h h hp, h tiu ho, h tun hon, h min nhim, hocmon v cc c ch vn hnh khc
ca c th ngi..., gip con ngi sng kho mnh v th cht v tinh thn.
Trang 9 /236
TR B BM C MNH KHO KHNG?

[Tin chuyn mc tin Y T Sc Kho ngy 17/6/2013 ca i ABC ca c, link:
http://www.abc.net.au/radionational/programs/healthreport/chubby-babies--healthy3f/4755208]
Tr b bm c mnh kho khng?
Mt nghin cu mi [c cng b ngy 27/5/2013 trn tp ch Nhi Khoa Pediatrics (tp ch
chnh thc ca Hc Vin Y Khoa M The American Academy of
Pediatrics - link:
http://pediatrics.aappublications.org/content/131/6/e1821]
Pht hin rng tng cn trong giai on s sinh c th gy hi cho sc khe trong cuc sng
sau ny.
Mt nhm cc nh khoa hc nghin cu mt nhm tr n tm tui pht hin rng tng
cn trong thi gian mi tm thng u i c lin quan n tng nguy c bo ph, huyt p cao
v dy thnh ng mch sau ny.
Mi mt kg trng lng t c trong giai on ny tng gp i nguy c bo ph tm
tui.
Nghin cu pht hin ra rng cho con b sa m l cu tr li; khi khng c b m n
su thng tui, tr s c nguy c b tng cn sm.
Nhm khoa hc gia ny d nh s tip tc theo di nhm tr em ny sut n mi bn
tui.
Trang 10 /236
KIN THC
SA NON L THN DC
V sao?
- Sa non l ngun khng th di do,
gip cho c th non tr chng li mi trng
mi l. (iu ny hu nh ai cng bit, v nghe
ni rt nhiu)
- Sa con tip tc nui nim mc h tiu
ho v rut cha hon chnh, chun b cho
qu trnh dinh dng trng k. (iu ny cng
nghe ni, nhng thng c ch trng
tr sinh non hn tr sinh tun)
- Sa non c cc hot cht sinh ho c
o nui nim mc mt, tai, mi, hng - v
nhng nim mc ny trong nc trong thai
k, nn cha hon chnh ng ph vi mi
trng mi
- Sa non c cc dng cht c bit AA, DHA, cholesterol... nui no cha hon chnh
v tip tc pht trin c sau khi sinh ra i.
- Sa non c mt t hp vi sinh phc tp hot cht to khng th mi, khi gp cc vi khun
ca m, c sn trong rut tr s sinh s to khng th mi, c ch bo v c mc tiu ny
(targeted protection) c hc t sm s gip tr c kh nng chng nhng vi khun mi hiu qu
hn, k c kh nng chng t bo bt thng (v d t bo ung th) sau ny.
- Sa non c nhng hot cht vi sinh, men, insulin,.. v hocmon tng trng trong 5 ngy
u c chc nng lp trnh u i (early life programing) dy cho nim mc rut "chun hp th
ti u" i vi c th ngi, ch hp th va , o thi khi d tha, chng tiu ng, bo ph...
- Sa non c dinh dng thp, va cho nhng ngy u ca b, gip o thi nhanh
phn su ra khi rut b, gip gim nhanh hin tng vng da sinh l khi b c b sa non.
- Sa non d tiu, nn cht b c thi ra ngoi khng cn c gng, tr khng cn rn
thi gian ny gim thiu cc chng bnh v ng rut v hu mn khi trng thnh.
- Sa non c lng mui cao, gip st trng, chng nhim trng ngay t nhng gi u tin
sau khi sinh.
- Sa non c mt lng va (5ml-10ml) hu ht c tr sn trong v m t trc hoc
ngay khi tr sinh xong, va ph hp vi kch thc d dy ca tr s sinh ngy 1 (5ml-10ml) / mi
c b. (Vy nu cho b b 30ml sa cng thc ngay trong c b u tin l khng ng nhng
im no?)
- c m m, nt ti m v b sa m, tr s c thn nhit, nhp tim, nhp th n nh, an
tm nh lc cn nm trong bng m.
Trang 11 /236
Tuy nhin, sa non ch xut ra trong 5 - 7 ngy u sau khi sinh, sau c th m s xut
sa gi, hoc chuyn tip sang sa gi, mt s cng dng ca sa non nh lp trnh u i v bo
v c mc tiu s khng cn na.
T sau ngy th 5 - 7 chc nng dinh dng gia tng, p ng nhu cu pht trin t
tun th 2 ca tr.
Nh vy c ngha trc khi vn hnh c th c lp trnh, b qua giai on lp trnh ny
dn n tnh trng "h rut" c ngha l sau ny n g rut cng nhn vo ht, k c d tha, k
c cht c hi cho c th, th trng tr khng c ti u, d nhim bnh t nh v khi trng
thnh d mc cc bnh nan y, lm sng (ng rut, tim mch, tiu ng, ung th, mt tr nh,
bo ph...)
Vy cch no sa non v nhanh trong ngy u tin?
Trc tin, chng ta cn phn bit c ch to sa (production) v c ch tit sa (secretion)
l 2 c ch ring bit.
Sa non c to trong v m v tit ra theo c ch hocmon (endocrine). O giai on
tit sa ban u cn c hocmon oxytocin, khng phi nh lc mt, hay lc ht. (v sau c ch duy
tr tit sa gi l autocrine local control, mi ph thuc vo lc ht ti ch).
Vy lm cch no c hocmon oxytocin: (tham kho hnh minh ha)
- m con da tip da cng sm cng tt sau khi sinh v nhiu gi trong tun u tin, cho
con nt m t nhin tt nht l trong gi u tin v khng tr sau qu 6g sau khi sanh (nu tr
sinh m th ngay sau khi tr c v vi m)
- cho tr ngm ti m su lt hoc gn ht qung v (1 - 1.5cm t chn ti)
- cho con nt, nh ngm ng cch li, nu v mi s massage u dy thn kinh
qung v kch thch thn kinh to hocmon oxytocin.
- Khi b ngm ng (good latch), b phi ngm ht qung v bn di, li nm di ra di
qung v v trn nu di, ng tc nt s c tc dng massage u dy thn kinh, nhy cm
nht qung v gc 5g bn v tri, v gc 7g bn v phi, cch chn ti khong 1 - 1.5cm.
- M c th t massage qung v, bng ng tc vut nh v tr u dy thn kinh m t
trn. (my bm sa cha c tc dng giai oan ny).
- Tuyt i khng cho b b sa cng thc trc, v rut b trng qua sa cng thc, lm
mt cng dng lp trnh v mt s cng dng khc ca sa non khi b c b sau .
- Tuyt i khng cho b b ti nha hoc ti gi (v cao su) trc v v tr nm v v cch
nt ti nha v ti m rt khc nhau, ti nha b ngm rt cn, nn b b bnh trc sau nt ti m
cng s rt cn, khng ngm c ht qung v to thnh khp ngm ng, do khng t yu
cu massage ni trn, s khng to c oxytocin tit sa. (b ngm ti m khng su cng
l nguyn nhn gy nt c g sau ny - do , khng nn cho b ngm ti bnh hoc ti gi trc 6
tun tui.)
Trang 12 /236
- m ung nhiu nc (nc m hoc sa m), n ung bnh thng, c th m c

d tr rt nhiu trong qu trnh mang thai, c tha lng m to sa trong nhiu thng u ca
thai k m khng cn bi dng c bit.)
- tinh thn thoi mi, ngh v con v tin tng vo bn nng ca c th v kin thc nui
con ( hc v c c trong thi gian mang thai).
- tip tc cho b tip da m v nt ti cng nhiu cng tt trong tun u tin, m khng cn
theo lch b c th no c.
Ngoi nhng li ch ni trn cho con, vic cho con b sa non t ngy u sau khi sinh cn
c v vn tc dng tt i vi sc kho ca m.
Chc tt c cc m nui con sa m thnh cng!
Trang 13 /236
SA NON, LP TRNH U I
Hm nay betibuti tr li cu hi ca cc m
: - V sao b b m "hon ton" sao vn b tha
cn, bo ph?
- Bo ph c cng nhn l mt tnh trng
nghim trng dn n cc bnh mn tnh nh bnh
tim, tiu ng, cao huyt p, mt s bnh ung th
v gim tui th.
- B sa cng thc c mi lin h cht ch
vi bnh bo ph trong thi th u v tui trng
thnh.
- Mt s nghin cu pht hin nh hng d cn trong 18 thng u i cn tip tc nh
hng cho n tui v thnh nin, mt s nghin cu khc cho thy c th gim nh hng t tui
v thnh nin n lc trng thnh, nu c nhn p dng cch sng vn ng tch cc.
Theo c s sinh l hc:
- Chc cc m cng cn nh trong 1 bi vit trc y, betibuti c cp n chc nng
"lp trnh u i" (early-life programming) ca sa non?
- C th loi ngi c c ch chng hp th d tha, chng tip nhn t bo bt thng,
bt u ngay lc mi sinh v b nh hng rt nhiu nu nhng c b u tin l sa m hay l
sa cng thc.
- Sa non ca m c chc nng "lp trnh" to cho h tiu ho ca tr s sinh nhng thng
s hp th v trao i cht ti u. C ch ny gip hn ch tha cn trong giai on s sinh v cc
giai on sau trong i.
- Tr s sinh b sa cng thc ch c mt na mc bnh thng ca hocmon leptin trong
mu, so vi tr s sinh b sa m, c bit l sa non. Leptin l hocmon gip iu chnh mc
hp th v chuyn ha nng lng, v c tm thy trong sa m.
- Vic b m cng gip to ra insulin c nh hng lu di trn kh nng chuyn ha nng
lng ca c th.
- Hn na, mc protein trong sa m tng i thp so vi sa cng thc cng gip n
nh trng lng c th v sau ny.
- C nc i v sa m gip thai nhi v tr s sinh tip xc hng v thc n, nh hng
n s thch hng v v la chn thc phm sau khi cai sa. Nh vy, tip xc vi thc n lnh
mnh thng qua vic hp th thc n ca ngi m trong thai k v trong thi gian cho con b gip
b c thin hng chp nhn ca cc loi thc phm lnh mnh hn, khi bt u n dm v sau
khi cai sa. Nhng tip xc u tin vi hng v rt quan trng trong vic xc nh s thch thc
phm v sau trong i.
C s khoa hc ny cng s gip cc m l gii ti sao c nhng b c cho rng b m
100% vn b bo ph, nu b khng c b y sa non trong nhng ngy u:
Trang 14 /236
- Khng c b sa non trong nhng ngy u ngay sau khi sinh

- B sung sm sa cng thc khin b thiu cc hocmon cn thit cho lp trnh u i, gin
d dy, v tha m, khi b "b" b nhng c u l 30ml sa cng thc, thay v 5ml-7ml sa non
ca m.
- Thay th hoc b sung sa cng thc sm trc 6 thng
- Cho b n dm sm trc 6 thng
Y t v sc kho cng ng:
- T l ncsm thp nht ti M l 25% vo nhng nm 70, do nh hng rm r ca sa cng
thc (tng t VN nhng nm 70 c khu hiu qung co ph bin "SMA ngon hn sa M") [T l ncsm M hin nay t c trn 75%.]
- Bo co sc kho y t mi y ca M cho bit t l cc bnh bo ph, tim mch, tiu
ng, ung th.. ngi trng thnh ca M rt cao v chi ph y t cho cc loi bnh, b k c
b m hoc m k cho con b, l 13 t USD mi nm.
- Hin nay, vic qung co sa cng thc cc nc tin tin b kim sot nghim ngt theo
"Lut Quc t v Qung co cc sn phm thay th sa m" ca T chc Y T Th gii WHO, v
vic gia tng tuyn truyn v nhn thc v s hon ho ca sa m v tc hi ca sa cng thc.
Sa cng thc dng cho tr s sinh ch c dng theo toa bc s.
Gii php:
Cc m tham kho cc bi vit khc ca betibuti v sa non, khp ngm ng, t th cho
b tt nht m bo con b sa non ngay t u, c mt khi u hon ho, m bo cho
con sc kho lu di!
Trang 15 /236
DY CHUYN SN XUT - TT SA M
(nh minh ha: B ngm sai nh ng nc
h, b c khp ngm ng nh ng nc c ni
chc chn.)
B ti m tng c l c 1 dy chuyn t sn
xut n tiu th, ch yu qua 4 bc sau:
Bc 1 - (m) to sa (milk production)
Bc 2 - (m) tit sa (milk ejection)
Bc 3- (m v con) truyn sa t m sang
con (milk transfer)
Bc 4- (con) nhn v hp th sa
(metabolism)
Tng t, khi chng ta hng nc, nhng nc nh git v hng c rt t..., th c nhiu
im cn phi xem xt, ch k ch l cng sut ca nh my nc, v d, cc ch ni c kn khng?
ci kho nc ang m hay ang ng? x hng nc kn hay thng?
Nhiu ngi tng rng c to nhiu sa th t nhin sa s tit ra tt, t nhin b s b
c nhiu.
Nhng nu vy, th ti sao li c hin tng tc sa hay cng sa! M no cng c lc sa
tc cng trong ngc m k tit ra c!
Hoc v sao c khnghi sa m di do, m con b khng tng k!
Nh th, chng t vic to sa v tit sa v b sa l ba c ch c lp!
Trong c qu trnh ny, bc 3 l cc k quan trng, v hiu qu ca bc 3 cn gip kch
thch vic to sa bc 1 v kch thch tit sa bc 2 m, v to iu kin ti u cho bc
4.
Do , nu con khng ti c nhiu sa, hay b lu khng no, tng cn qu t,... gii php
khng phi lun lun l m phi bi dng hoc ung thuc li sa (ch gip ci thin bc 1), m
m cn phi ch trng tm gii php cho bc 2 v bc 3!
Betibuti c bi vit chi tit v gii php bc 2 v 3 - c bit bi "KHP NGM NG"
("good latch"), l kin thc v k nng cn bn v quan trng cho tt c cc b m nui con sa
m.
Trang 16 /236
SA TRC, SA SAU
(Foremilk - Hindmilk)
Betibuti gii p bn khon ca cc m
rng sao vic tng cn ca b b m thng c
gim dn thng th 3, th 4... dn n quyt
nh ca nhiu m cho con b sa cng thc,
hoc cho n dm sm.
Nguyn nhn dn n tnh trng ny l
do b khng b trn c, khng phi do cht
lng/ s lng ca sa m.
Sa gi (matured milk) [- khc v sa non
(colostrum) ca 5 ngy u sau khi sinh - mt
dp khc betibuti s bn v sa non sau nhe]
c to ra trong 1 c b gm 2 phn: sa trc
(foremilk) v sa sau (hindmilk).
Sa trc ging nh mn trng ming rt nhiu nc, nhiu vitamin, protein.. (v th b k
cn ung nc) gii kht v to cm gic ngon ming cho b.
Sa sau ging nh mn chnh rt nhiu nng lng v nhiu cht dinh dng, cht bo...
gip cho b no v tng cn.
Trong hnh minh ha l sa trc v sa sau.
Nguyn do 1:
Tu tng b, nhng thng th t cui thng th 2, u thng th 3, b rt tnh to v
lanh li, nhiu b rt thch hng chuyn v t m vi mi ting ng, hoc mi cu chuyn din ra
quanh mnh.
V hng chuyn nn b ham chi hn ham n, nn khi b ht sa u, cha c bao nhiu
sa sau b c b.
Cch khc phc:
M tuyt i im lng, khng ni chuyn vi b hay vi bt k ai khc khi ang cho b b.
Chn ni cho b yn ng, c t ngi qua li, t ting ng, tc ng t bn ngoi. C gng cho b
b cng lu cng tt.
Nguyn do 2:
Mt s m s mt cn i ngc hay s con b mt bn khng no, nn mi c b u cho
b b 2 bn ti u nhau. Dn n tnh trng b b nhiu sa u c 2 bn ti, v khng c ba
n chnh l sa sau, mc d m v b u c cm gic b b rt nhiu v rt no.
Nhng b li khng tng cn u, c nh sa m khng cht.
Cch khc phc:
Trang 17 /236
Mi c b, cho b b trn mt bn ngc (khong 15'-20') cho n khi m cm thy sa tht

s cn. Nu b vn cha no mi i sang ti kia b tip.
C b sau, m s cho b b i bn th s tt cho c m v b v dinh dng cho b v
thm m cho m .
Nguyn do 3:
Ngc m to qu lng sa u v qu nhiu, m cm thy b b ht 1 c no n ri m 1
bn ngc cng cha cn. Ging nh khai v nhiu qu, m phi n ht khai v mi c ra mn
chnh, nhng n khi th li no mt ri.
Cch khc phc:
M vt bt sa u (sa ny tr ng lnh, sau ny ra 6 thng dng pha vi bt cho b n
dm rt tt nhe), sau cho b b n cn bu v m bo b b phn sa sau.
NH CHP HIN VI SA M/ SA CNG THC

Tham kho nh chp "sa m mi vt" v "sa cng
thc" di knh hin vi (x400)
Pha trn l sa m l hp cht "sng" c cha t bo
bch cu, cc vi cht gip giao tip t bo, cc th min nhim
khc...
Pha di l sa cng thc l hp cht "cht", khng c
cc tp ni trn. u kim ch vo 1 bt kh trong sa cng thc.
(ngun internet: t bi vit y khoa ca 1 nhm bc s
quc t)
Trang 18 /236
Trang 19 /236
CU CHUYN SA M
"Cu chuyn v sa m"
(Bi vit ca Admin "Hi Cc b m sinh con nm 2013" tng Betibuti!)
1- Sa m l t mu huyt ca m
Trong bu ngc ca ngi m c cha nhng tuyn sa v nhng tuyn sa v c rt nhiu
ti cha xung quanh tp trung rt nhiu mch mu. V khi mu huyt ca ngi m chy vo mch
mu vng ny sa s c to ra t hocmon sa m. Nh th th sa m c to ra t mu huyt
m li c mu trng trong. Sa m bao gm nhng thnh phn trong mu huyt c cha rt nhiu
bch cu vi cht dinh dng v cht m cn cho nhu cu ca b. Mu huyt c sc t mu
nhng c ch to ra sa m li khng cn dng n sc t sn c ny nn sa m li c mu trng.
2- Hocmon to ra sa m
Hocmon hot ng ch yu to v tit ra sa m chnh l prolactin v oxytocin. y
c gi l hocmon to ra sa m. Prolactin kch thch tuyn to sa thm sa trong khi oxytoxin
kch thch cc tuyn ny bp tit sa v y sa theo cc mch ra u nm v. Chnh loi hocmon
ny gp phn vo vic tng ho tng tit sa v em b s nt mnh kch thch vo u ti m. Nu
m ngh sa m khng cho con th m khng hn cn phi b vo phn ko bng sa bt m
iu quan trng phi cho con ti nhiu ln trong ngy. V iu cn nh rng hocmon to ra sa m
b nh hng rt nhiu khi ngi m cng thng, cho nn m lc no cng gi mnh trong tm
trng th thi v thoi mi.
3- 3 nguyn tc t nhin tng lng sa m
i- Cho b thng xuyn v u n:
Cho tr b m trn 10 ln 1 ngy. Khi b c sinh ra i rt cn s xc nhn ca c th
ngi m rng b cho i, m cn cho b b cng sm cng tt khi b mt mnh vo u ti
m ngha l c th m hiu b cho i v bt u to ra sa tc l sa m tng tit ra khng
ch l thc ung m phi hiu rng khi b mt ngha l b ang sng v s sng cn n sa m
nn sa m phi tit ra.
Thi gian cho b b khng hn l cch 3 ting 1 ln hoc khi mi ng dy, khng phi khi
b khc mi cho b m phi cho b b trc khi b khc, khng phi ch cho ngc cng mi cho
b b m cho b b trc khi ngc cng tc.
ii- M ung y nc
Lng sa tng tit trong 1 ngy ca c th ngi m giao ng trong khong 700-900cc.
Trong qu trnh mang thai c th m tch tr rt nhiu cht bo cc m m ca m tng ln phc
v cho qu trnh to sa sau khi sinh nhng li khng cha nhiu nc, m cn ung nc
gp phn tng tc vo vic to sa bng cch ung nc ngy khong 2 lt, vo ma h do
lng m hi thot ra nhiu nn cn m bo ngy 3 lt.
V nc ung c bn cc loi tr u c tt ( tr go, tr la mch ) i vi nc p tri cy
v nc c ga cha rt nhiu ng nn m cn gii hn, trong ba n ung nhiu canh rau. C
ph tr xanh ( cha hm lng cafein nhiu ) c tc dng li tiu mau o thi nc ra khi ngi
Trang 20 /236
m nn d m c ung nhiu nc cng b tht thot i nhiu do lng cafein ny o thi ra khi
ngi.
Bia v cc loi ung cha nng cn nh cng c khuyn kch nn dng v alcohol
c tc dng lm cng mch mu v thc y lng mu n tuyn sa nhiu hn cng gp phn
lm tng lng sa m, nhng tuyt i khng c lm dng ung qu nhiu.
Sa ti c cha hm lng canxi kh nhiu rt tt cho s pht trin xng tr nhng li
cha hm lng cht bo qu nhiu nn m khng th ung sa ti thay cho lng nc hng
ngy, khi m ung qu s dn n hin trng b to bn gy mt mi nh hng n s tng
tit sa.
iii - Gic ng tra l cha kho vng to sa
Thiu ng v mt mi qu nh hng rt mnh n vic sn xut sa m. Trong thng
u khi gic ng ca b cn cn v 1 m m phi dy t 2 3 ln cho b b m nn tp thi quen
ng tra cng b, khi b ng m cng ng vi b to y nng lng.
---y l bi vit tng lng sa m bng cch cho con b trc tip, hin nay Ad cng thy c
cch thay v cho b b dng my ht sa + massage cng p dng ngy 10 ln kch sa, v cn
1 cch na l cho b ti 1 bn v ht sa 1 bn cng gp phn lm kch thch sa v nhiu.
Chc cc m nui con sa m thnh cng!
Trang 21 /236
HAI C CH TO SA M TRC V SAU 6 TUN

1- C CH SN XUT SA theo HOCMON (cho d con c b hay khng)
Trong 6 tun u, c ch to sa v tit sa ca c th m vn hnh theo C CH HOCMON

kch thch ca hocmon (endocrine control): to sa nh hocmon Prolactin v hocmon tit sa
Oxytocin.
Cc hocmon ny c tit ra khi tinh thn m thoi mi, con tip da m nhiu gi trong
ngy, con mt ti m nhiu ln trong ngy (10 - 12 ln trong tun u), m con cm nhn c mi
lin kt mu t. Trong , vic con ngm ti m ng cch l cch kch thch au dy thn kinh
to hocmon gip rt hiu qu.
V th trong giai on 6 tun ny, tinh thn m khng thoi mi, gin, stress th lng sa
s gim ng k.
6 tun ny l thi gian c th chy ti a cng sut nh my sn xut sa, nu hocmon
c kch thch ti u. (Thng sn xut d tha, v thng chy sa khi khng b, hoc b bn
ny chy bn kia theo s tng gim ca hocmon l hon ton bnh thng.)
2- C CH SN XUT SA theo NHU CU TI CH (tuyn sa trng sa th sa mi sn
xut tip)
(M t nh hnh minh ha)
Sau 6 tun (trung bnh, nhng thi im chnh xc c th khc nhau tu ngi), c ch to
sa vn ph thuc vo 2 hocmon, nhng li c "kim sot" bi C CH NHU CU TI CH
(autocrine control).
Tc to sa da vo trng ca tuyn sa v ng dn sa sau c b. Cng trng sa
to cho ln sau s cng nhanh.
Bu v khng t nhin n gi l cng sa sn nh trc na. Cng khng t ng chy
t o nh trc na.
Trang 22 /236
Hu ht cc m khng bit v s thay i c ch ny, ch thy ngc rt mm, khng cn

cng sa, khng cn chy sa, nn tng rng mnh b gim hay mt sa.
C nhng trng hp cc m vn tip tc cho con b nh bnh thng, th vn lun sa,
nhng c nhiu trng hp cc m b sung sa cng thc, t sa m gim i tht s.
Do , t sau 6 tun cch kch sa cho giai on ny ph thuc ch yu vo tc lm
trng sa trong tuyn sa. C ngha l b ht cng nhiu th sa cng nhiu.
3- Kt lun:
CC M nu t nhin cm thy ngc khng t cng sa na, sa khng cn t chy t
o, hay khng cn b bn ny chy sa bn kia na, th nh n s thay i t nhin ny v yn
tm cho con b m cng nhiu sa m c sn xut cng nhiu nhe.
Chc cc m nui con sa m y t tin!
Trang 23 /236
CC CHUN PHT TRIN CA B

CC GIAI OAN PHT TRIN
Betibuti khuyn khch cc m tm hiu 5 lnh vc pht trin ca b theo thng tui v hc
cch h tr b pht trin ti u, (trn nn tng h tng ca sa m).
GIP CON YU PHT TRIN TH CHT:CON S PHT TRIN V HC TP TT NHT KHI

C TH CON KHE MNH
3 thng u con c th ngc u, b m hy con nm p bng v chi cng con
nh.
3 thng tip theo con bit ly, hy t chi quanh con v con ly chng.
t 6-9 thng con bit ngi, con s hc bng cch hot ng, b m hy t chi xung
quanh b v cho b 1 khng gian an ton b chi
9- 12 thng: c gng gip b hot ng cc ngn tay v ngn chn bng cch chi cc tr
chi v cc bi ht m c s dng n tay chn
12-15 thng: con bt u t i c, b m hy dt b i do v chi bn ngoi nh
15-18 thng:con c th leo tro v nhy nht c ri, hy cho b khng gian an ton
vn ng cnh tay v chn bng cch leo tro, v nhy ma cng con na
Trang 24 /236
2-QUAN H X HI V CM XC: CON S HC TT NHT KHI M YU CON, KHUYN KHCH

CON V GIP CON TIP XC VI NHIU NGI KHC
3 thng u: con rt cn v tin tng m: cho con b v v v con khi con khc, nh th
con c th hc v s thy yn tm khi c m
3-6 thng: con bt u th hin cm xc ca mnh ri y: hy ch n cm xc ca
con,hy p li m thanh v cm xc ca con bng cch m khin con vng tm nht
6-9 thng: con thch bn nhng ngi quen thuc vi con nht v nh th gip con cm
thy yn tm v cm thy c yu thng
9-12 thng: con thch chi vi ngi ln, hy ht v nhy ma cng con, cng con chi
nhng chi m c th pht ra m thanh
12-15 thng: con thch khm ph th gii xung quanh khi c s gip , hy gip con lm
vic bng cch theo di con, ci vi con v hy ni" con lm c ri, con gii lm"
15-18 thng: cnh con khi con thy s hi,m con v ni nhng t tt p vi con
3 CON HC TH NO: CON MUN HC V B M C TH KHUYN KHCH CON
3 thng u: Con nhn vo mt mi ngi v ci. B m nhn vo mt con khi thay v
cho con n. Hy ci vi con
3-6 thng: Con thch cm nm. Con thch nhn v s mi th. B m hy gip con chi vi
chi an ton
6-9 thng: Con thch chi chi. B m chi vi con s dng cc chi c tnh nng, m
thanh v hnh khi khc nhau
9-12 thng: Con b khm ph. Cho con chi v b ni an ton, b m theo di con cn
thn.
12-15 thng: Con bit mnh mun g. B m nhng th con thch v mun chi. B m
hy chi cng con nh.
15 18 thng: Hc m chi. con tm cch thc chi mi. B m cng nn gi cho con.
4 NHNG TH CON BIT CON HC KHI B M GIP CON KHM PH TH GII XUNG
QUANH
3 thng u: Con hc qua cc gic quan. Bt nhc nh nhng khi m con
3-6 thng: Con ti lch trnh. B m nng con v ht nh nhng cho con nghe trc gi
i ng.
6-9 thng: Con thch mi ngi. Con con nhn mi ngi trong bc nh v sch. B m cng
nhn vo gng vi con
9-12 thng: Con thch chi tr trn tm. Giu 1 vt v sau m ra. Chi trn tm vi con
12-15 thng: Con bt u vit nguch ngoc. Cho con bt mu v bt nh dng khi v cng
con
Trang 25 /236
15-18 thng: t vt vo cng ch. Gip con chi nhng vt con c th cht thnh
ng hoc chi tr lp rp n gin
5 - NGN NG: CON HC KHI B M CHI, NI CHUYN, C V VIT CNG CON
3 thng u: Con gy ting n v lng nghe. Ni chuyn v phn ng li vi m thanh ca
con. Con hc t nhng iu b m ni
3-6 thng: Con to ra m thanh v phn ng li vi m thanh . Con hc t ng trc khi
con c th ni. Hy ni cho con bit tn vt chng ta nhn v chi
6-9 thng: Con bp b v c tp ni. c sch cho con nghe. c tn v gip con ch vt
trong tranh.
9-12 thng: Con s dng m thanh v c ch. Ni cho con nghe. Ch con to ra m thanh
v ni chuyn vi con ln na.
12-15 thng: Con bt u s dng t ng. Con mun hiu v ni t. Ni cho con bit iu
g ang xy ra khi chng ta lm.
15-18 thng: Con mun mi ngi hiu con. B m lng nghe v cho con thi gian ni.
Cho con vn t ca b m
Trang 26 /236
CC CHUN PHT TRIN DNH CHO TR EM CA WHO

PHN 1 - CHUN PHT TRINIEN CA WHO L G?
CC CHUN PHT TRIN ca T CHC Y T TH GII (WHO)
Phn 1: CC CHUN PHT TRIN ca T CHC Y T TH GII (WHO) l g?
T chc Y t Th gii (WHO) a ra CC CHUN PHT TRIN ca TR EM ton cu cho tr
s sinh v tr nh n 5 tui.
Vi nhng chun mi ny chng ta c th hiu tr em nn pht trin nh th no. Ln u
tin t xa n nay, chng ta bit c rng tr em c sinh ra bt c ni no trn tri t v
nu c nui dng ti u, c c hi pht trin nhng mc cn nng chiu cao theo nhm tui
theo nhng knh pht trin tng t nh nhau.
CC CHUN PHT TRIN ny s c s dng nh mt cng c y t cng ng ph bin
cc c s y t v cc t chc nh nc cho vic theo di s pht trin mnh kho ca cc b v
nhn bit cc nhm i tng c vn v pht trin, nhng nhm tha hoc thiu cn cn c
y t cng ng can thip. Pht trin bnh thng l biu hin u tin ca sc kho v cch o hiu
qu ca cc chng trnh y t cng ng chng li bnh tt v t vong tr nh. CC BIU
MI v th cung cp cc cng c n gin ghi nhn hiu qu ca cc cng cuc ci thin sc
kho cng ng.
B m, ngi chm sc tr, chuyn vin y t v th gii hin nay quen s dng vi chun
pht trin tham kho c, da vo h o t cc ch s cn nng v chiu cao ca b theo
tui. Chun tham kho c khng cho bit tr phi pht trin nh th no c sc kho ti u, m
ch m t tr em trung bnh pht trin nh th no.
CC CHUN PHT TRIN MI tin xa hn so vi chun tham kho c. Cc chun mi ghi
nhn thm cc ch s quan trng khc trong pht trin, v d nh chiu cao v cn nng ca b
c nh gi so vi chun ti u. C biu ring cho b trai v b gi, v cho tr s sinh n
mt tui v tr nh n 5 tui.
Nhng chun ny quan trng trong y t v gip xc nh mt a b hoc mt nhm tr
mnh kho v pht trin tt. V d, mt a tr nh hn knh trong biu cn nng chiu cao
(thiu chiu cao/ thiu cn) cn c khm xc nh b c vn v sc kho hay pht trin.
Trong y t, l du hiu chun on sm cc loi bnh tt b hoc kim tra hiu qu ca
qu trnh iu tr. Mt im quan trng cn ch l ln u tin chng ta c c chun BMI (Ch
s Khi C th - Body Mass Index) v biu BMI cho tr n 5 tui, gip theo di tin trin
ca tnh trng bo ph tr nh ngy cng gia tng.
Thm vo , CC CHUN PHT TRIN mi cng bao gm CC CT MC PHT TRIN
(Windows of Achievement - tm dch ting Vit v cha ngh c t chnh xc) m t cc ct mc
v cc khon thi gian cho 6 ct mc pht trin vn ng chnh ca b, nh ngi, ng, i...
Cc chun mi ny tng cng a ra hn 30 biu . Hu hu cc bc s v chuyn vin y
t v b m ch dng thng xuyn vi biu (nh cn nng, chiu cao, BMI... nhng cc nh
nghin cu v thng k sc kho cng ng th s cng nhiu biu o t v nh gi hn.
Ch yu, cc chun mi ph bin nht bao gm:
Trang 27 /236
1- Chiu di (chiu cao) theo tui (mi)

2- Cn nng theo tui (mi)
3- T l cn nng / chiu cao (ln u tin c cng b)
4- Ch s khi C th BMI theo tui (ln u tin c cng b)
(***Ch da vo CC chun 1, 2 cha kt lun b suy dinh dng hay bo ph
Phi tham kho c CC chun 3, 4 v so vi c cc ct mc pht trin***)
CC CHUN PHT TRIN MI ca WHO khc vi cc biu c dng trc y nh th
no?
Cc chun mi ca WHO khc vi cc biu c trong nhiu phng din, ln u tin cc
chun din t c tr "nn pht trin nh th no", hng b n sc kho ti u, ch khng
ch l cc biu ghi nhn v theo di th ng.
Cc chun mi cho thy tt c tr em trn ton th gii c th t cc chun chiu cao v
cn nng v mc pht trin tng t (trn CNG KNH) nu c nui dng v chm sc ng
cch v sng trong mi trng lnh mnh. V th, y l cch ch ng kim tra v nh gi s
pht trin ca tr, to ra cc iu kin chun v bit cch ng nh gi 1 em b hay mt nhm
tr i tng so vi chun.
V d, nh mt c im trong cc chun mi ny l thit lp chun sinh hc l b c nui
bng sa m l chun o mc pht trin mnh kho. Cc chun tham kho c c xy dng
trn s liu pht trin ln ln gia b b sa cng thc v b b m. Ngoi ra, mu nghin cu
(8,440 b) lp chun c ly t 6 quc gia khc nhau (Brazil, Ghana, n , Na Uy, Oman v
M), gip chun mi th hin c tnh ton cu tht s, khc hn tiu chun trc, c xy dng
t mu tr em ca 1 quc gia duy nht.
CC CHUN PHT TRIN MI ny c nghin cu v thit lp nh th no?
Cc chun ny l kt qu ca mt cng trnh nghin cu cng phu "D N NGHIN CU
PHT TRIN C S THAM CHIU A TM (The Multicentre Growth Reference Study - MGRS) do
WHO khi xng nm 1997, tin hnh cp cng ng 6 quc gia trn th gii, xy dng
chun mi p dng cho ton th gii th gii nh gi s pht trin sinh l, ch dinh dng
v cc ct mc pht trin tr nh t s sinh n 5 tui. D n c ti tr vi chnh ph Brazil,
H Lan, Na Uy, Oman, M v Qu Bill & Melinda Gates, v c s h tr ca cc chnh ph cc
nc tham gia v nhiu t chc phi chnh ph.
Kt qu nghin cu c thng bo ln u vo nm 2004, chnh thc cng b trn trang
web ca WHO 27/4/2006 v ti liu o to cho chuyn vin y t cc nc nm 2008 cc nc
c th chnh thc c p dng tt c cc nc trn th gii.
Vit Nam, cc biu "Chiu cao theo tui" (cho b gi/ cho b trai) v biu "Cn
nng theo tui" (cho b gi/ cho b trai) c Vin Dinh Dng Quc gia chnh thc p dng
v c cp nht trn cc s theo di sc kho ca cc b trn ton quc.
Tuy nhin, nhiu din dch "tam sao tht bn" khin 2 biu ny khng c hiu ng
v pht huy gi tr theo ngha gc ca WHO. Ngoi ra, hai biu mi v quan trng nht l Cp nht ti thng 15/2/2015
Trang 28 /236
Biu T l cn nng / chiu cao biu Ch s khi C th BMI theo tui, l nhng cng c
chnh nh gi pht trin ti u khng c bao gm trong cc ti liu chnh thc ny.
Trang 29 /236
PHN 2 - CCH HIU CC CHUN PHT TRIN CA WHO

1- Gii thiu cc khi nim cn bn:
Nh nu trong phn 1, cng trnh nghin cu cng phu "D N NGHIN CU PHT
TRIN C S THAM CHIU A TM (The Multicentre Growth Reference Study - MGRS) ca WHO
cung cp cho th gii cc chun pht trin mi cho tr em trn ton th gii, chnh tn gi ca
d n cng ni ln ngha l chun pht trin ca tr em khng ch da trn 1 ch s v phi
c xem xt "a tm", c ngha l nh gi s pht trin ca cc b t nhiu gc v phi da
vo nhiu ch s khc nhau.
Trc tin, chng ta ch cc khi nim cn bn sau:
H (System): Trong cc chun mi ca WHO c 3 h d liu theo thut ton thng k v
th hin biu khc nhau: 1- Bch v phn (Percentile); 2- im-z (z-score or Standard Deviration
Score); 3- Bnh qun (Medium) c cch th hin d liu hi khc nhau; Trong ph bin nht l
h im-z v h Bch v phn, do trong bi vit ny, Betibuti s gii thiu chi tit hn v 2 h
ny.
BNG / BIU (Chart/ Graph): Mi h c th hin bng cc bng biu theo cch ring,
mi nhn qua c v ging nhau v d b nhm ln. Betibuti s c gng gip cc m phn bit c
cc bng biu ny.
IM (Score/ Percentile): Trong mi bng/ biu c nhng mc tham chiu chnh. Trong h
Bch v phn l nhng s th hiu nh 50% hay 50th, v trong h im-z l cc h s tham
chiu t -3 n +3.
KNH (Range): l cc khong nm gia t cc ng biu th ca cc h s tham chiu.
XU HNG (Trends): l hng ca ng th hin cc s liu ca b c ghi nhn trn
biu .
GII TNH: cc biu u c bng ring cho b trai v b gi.
2- Gii thiu h Bch V Phn:
H Bch v phn: th hin bng cc biu tham kho cho cc chun da trn % tr em
cng tui (b m hon ton) p dng cho ton th gii. Gm cc biu cn nng (cho b trai/
cho b gi) v biu chiu cao (cho b trai/ cho b gi), chng ta quan st thy ct ng bn
phi ca biu c cc ch s 3rd (3%), 15th (15%), 50t (50%), 85th (85%), 97th (97%). Cc con
s % ny biu th cho s % ca tr em trn th gii di knh .
Cch hiu ca biu ny khng phi 97% l tt nht, cng KHNG PHI 50% L TT
NHT, m tr pht trin hon ton tt trong knh ca mnh so vi cn nng lc sinh cho cc b
trong khong 15% n 85%. V khng th no tt c tr em trn ton th gii phi mc 50%
c gi l pht trin chun. V d, mt b c sinh ra nh cn, 2.7kg knh 15%, b tip tc
tng cn quanh knh 15% l hon ton bnh thng, khng nn so snh b vi nhng em b
khc cng thng tui.
V cn nng, cc b 3% di cng, l qu thiu cn. Thng cc nc c iu kin dinh
dng v mi trng bnh thng (khng c chin tranh, thin tai, nn i) khng c b mc
Trang 30 /236
di 3%. Nu b mc 97% trn cng, d thuc trong nhm bo ph, nu xem xt ch s BMI cng
cao. Ch nhn s o cn nng hay ch s phn trm khng th kt lun ngay b suy dinh dng hay
bo ph, m phi kt hp nh gi b qua cc ch s v tng tc khc na.
H biu ny mang tnh tham kho nhiu hn, v c dng th hin mc chung
ca mt cng ng phm vi rng, cho php nh gi chun ca 1 mc, hoc mt cng ng, so
vi chun quc t. V d, khi c mt vng tri qua thin tai, cc t chc y t v cc t chc phi chnh
ph c th dng h biu ny nh gi nh hng ca thin tai i vi dinh dng v pht
trin ca nhm tr trong cng ng .
3- Gii thiu h im-z (z-score):
H ny p dng thut ton thng k c tn "Cc im tham chiu ca lch chun"
(Standard Deviation scores) hay cn c gi n gin l im-z (z-score), thut ton ny phn
chia t hp (i tng thng k) thnh cc knh t 1 n 3 ln hn so vi mc trung bnh l z=0
(mean) v cc knh t -1 n -3 thp hn mc trung bnh.
H im-z, ngoi cc biu tham chiu v cn nng v chiu cao theo tui, cn c cc
biu tham chiu v "T l cn nng/chiu cao" v "Ch s BMI theo tui" gip chng ta ghi
nhn v nh gi tt hn v chun pht trin ca b.
C mt im cn c c bit lu , l trong khi chun z=0 ch l ch s trung bnh, KHNG
C NGHA L S TI U hay CH S CHUN cc biu "cn nng theo tui" v "chiu cao
theo tui", (tng t nh ch s tham kho 50% trong h bch v phn, v khng phi tt c cc
b phi c cn nng v chiu cao ging y nhau mi gi l t chun.) V cn nng, trong cc knh
di 2 v trn -2 c th l tt (v cn tu b cao hay ln). V chiu cao, trong knh di 3 v trn
-2 c th l tt (v cn tu b nng hay nh).
y l im b cc website ph bin sai, khi cho l im khng hoc 10% l mc chun ti
u theo cc biu chun mi ca WHO. Cch dch "thiu chun cp 1", hoc "vt chun cp
3" gy hiu lm v hoang mang cho cc b m, v khng th hin ng ngha ca cc bng
d liu/ biu ny.
Ngoi ra, khng th ch xem mt biu cn nng m kt lun l b khng chun hay
khng, cng khng phi ch s x dng + l tt, m - l xu, v cng khng phi ch s z cng cao
cng tt.
***TH NHNG trong hai biu "t l cn nng/chiu cao" v "ch s BMI theo tui" th
im z=0 li chnh L IM THAM CHIU CHUN TI U m cc b m nn c gng cho con t
c. y l mu cht quan trng ca cc chun mi ny khi WHO cng b rng "ln u tin
chng ta bit tr NN pht trin nh th no l ti u."
Do , ni n chun mi m b qua Biu "T l cn nng/chiu cao" v Biu Ch s
BMI cng ging nh m t ngy rm m qun mt trng vy.
Cc m tham kho hnh minh ha, 4 biu mu ca 1 b gi v 1 b trai, v bng din
gii tng hp hiu r hn phn ni dung m Betibuti va m t trn y.
4- Hiu ngha ca "Xu Hng" (Trends)
Trang 31 /236
Nh ni trn, khng nn xem xt ring tng biu , cng khng nn ch nhn vo mt

con s. V D, c m hi Betibuti, "con em 5 thng 7 kg, c b ci khng?". Mt cu hi nh vy r
rng l khng c thng tin nh gi. Betibuti thng hi thm cc m nhng thng tin sau:
B trai hay b gi, cn nng v chiu cao t khi sinh n gi, hng thng o nh th no?". V
l nhng d liu cn thit th hin "xu hng".
Nn hiu nh th ny:ng hin th s o ca b i bm theo knh tham chiu l tt.
t knh thp c th tng ln 1 hoc 2 knh trn biu cn nng v chiu cao, ci thin
cn nng hay c cn nng v chiu cao, nhng ch s t l cn nng/ chiu cao <2 l tt. (v z=2 l
tha cn ri)
t knh cao c th chuyn xung knh thp hn, nhng nu nh ch s cn nng/chiu
cao c ci thin cng vn tt
xu hng chuyn dn l tt, thay i t ngt l khng tt - c ngha b tng hay gim cn
qu nhanh l khng tt
khi b ang bo ph hoc tha cn, b khng cn gim cn, m ch cn gi cn trong khi b
tip tc cao ln, "t l cn nng /chiu cao" v ch s BMI s c ci thin
ng BMI tham chiu chun cho b 2 n 5 tui ti u l ng hi i xung, nn b c
s liu i theo xu hng ny l tt.
*Cch tnh BMI (kg/m2) = cn nng (kg)/ bnh phng ca chiu cao (m).
5- Cc biu v ch s khc gip xc nh suy dinh dng:
Cc m c th ngc nhin v sao trong hnh minh ha v phn bi bn trn khng cp
n trng hp b suy dinh dng.
xc nh b suy dinh dng, ngoi vic s dng 4 biu trn, cc chuyn vin y t cn
phi khm cho b cn thn v tham chiu thm cc biu sau:
Biu s o vng u
Biu s o vng bp tay
Biu dy np da di xng b vai
Biu dy np da sau bp tay
Cc ct mc pht trin vn ng
Biu tc tng cn
Biu tc tng chiu cao
Biu tc tng vng u
Tt c cc biu nu trong bi ny c th tm thy v ti v (bn ting Anh) ti trang web
WHO.int.
Cng vi phn bi vit cui tun sau, Betibuti s lu cc bng ny (vi din gii ting Vit)
cc biu ny trong Photo Album ca Hi Sa M (B Ti B Ti) cho cc m tin tham kho.
Trang 32 /236
Chc cc m nui con sa m y t tin, v chun mi ca WHO mt ln na xc inh

"b b m 100% l chun pht trin ti u"!
Trang 33 /236
PHN 3 - CC CT MC PHT TRIN VN NG CA B THEO TIU CHUN

CA WHO
Ln u tin (1996) WHO a ra chun tham kho cho tr em trn ton th gii v pht
trin th cht ca tr em v pht trin cc ct mc vn ng.
Theo tiu chun ca WHO, b nh con khng c kt lun l "ci xng/ suy dinh dng"
nu b t cc ct mc pht trin vn ng theo khong thi gian (xanh nht) trong bng ny nhe
cc m !
Chc cc m yn tm v t tin nui con bng sa m lanh li, kho mnh!
"Khng bo nhng m kho" v "cn nng khng phi l thc o sc kho" nhe!
Trang 34 /236
LI CH CHO B M CHO CON B

PHN 1: LI CH TM SINH L SC KHO TRC MT (GIM RI RO
THIU MU, GIM CN, TRNH THAI T NHIN)
Phn 1: LI CH TM SINH L SC KHO TRC MT (gim ri ro thiu mu, gim cn,
trnh thai t nhin)
Vic cho con b cng gi mt vai tr quan trng trong vic m bo v gia tng sc kho
cho b m.
Hu ht mi ngi c nghe nhc rt nhiu v cc li ch v gi tr ca sa m i vi
b, nhng t ngi bit v hiu y v vai tr quan trng ca vic cho con b i vi sc kho
trc mt v lu di ca ngi m.
1- Gim nguy c b thiu st (thiu mu):
Chng thiu mu sau khi sinh biu hin thng xuyn hn nhng ph n nui con bng
sa ngoi. Theo mt s nghin cu khoa hc ti M t l ph n b thiu mu sau khi sinh t 7.2%
n 14.3% cao hn nhng ph n khng cho con b, hoc cho b trong thi gian ngn, so vi
nhng b m cho con b m hon ton. Nng Hb ti thiu ca cc b m khng cho con b thp
hn ph n cho con b khong 50g/l.
C s khoa hc:
- Co gn t cung, thi sn dch:
B m cho con b m sm sau khi sinh (bt k lng sa non nhiu hay t) t 1 - n 6 gi
sau khi sinh, c bit kch thch hocmon prolactin & OXYTOCIN, va c tc dng to & tit sa, va
c tc dng co tht thu gn t cung, thi mu, m nhau/ ti thai v sn dch trong vng 3 n 12
ngy sau khi sinh mt cch t nhin v trit , gim mt mu v nguy c nhim trng sau khi sinh.
(Ngoi ra hocmon oxytocin cn l "hocmon" tnh yu gip m phn chn hnh phc v mnh kho,
gip mi gn kt tinh thn vi con cng thm su m hn theo tng c b m.)
B m khng cho con b, khng c hocmon oxytocin co tht t cung, khin t cung
chm co gn, d b st nhau, sn dch cho n tn 24 ngy hoc lu hn. Vic t cung chm co
gn v ng kn lm tng nguy c mt mu (rong kinh th cp) v nguy c nhim trng t cung.
WABA (World Alliance for Breastfeeding Action - Lin minh Hnh ng v Nui Con Sa m
Th gii) trong thi gian gn y tch cc vn ng WHO (World Health Organization - T Chc Y
t Th gii) a vic cho con b m ngay sau khi sinh gip thu gn t cung nhanh chng v t
nhin, vo quy trnh chun ca tt cc Khoa sn ca tt c cc bnh vin trn th gii, ch
khng ch l quy trnh c WHO khuyn khch nh hin nay.
- Kinh nguyt:
B m cho con b 100% (khng b c) do tc ng ca hocmon gy c ch qu trnh rng
trng v chng th thai, do thng khng thy kinh nguyt trong sut 6 thng cho con b m
hon ton. Hin tng ngng thy kinh lm gim nhu cu hp th cht st vo c th m. Nhu cu
cht st cn cho qu trnh to sa m ch bng 1/2 nhu cu b p cht st b mt i trong thng
ca b m c kinh nguyt.
Trang 35 /236
B m khng cho con b hoc b b c s c chu k rng trng bnh thng v c th thy
kinh nguyt tr li trong 4 - 6 tun sau khi sinh.
Mt mu sau sinh nhiu do t cung khng c co gn t nhin v kinh nguyt tr li sm
sau khi sinh (cai sa hoc vn cho con b dm sa ngoi) l 2 nguyn nhn chnh gy nn chng
thiu mu sau khi sinh.
2- Trnh thai t nhin:
Nga thai hiu qu gip bo v sc kho b m v gia tng hnh phc gia nh v tm l
v ti chnh. Phng php trnh thai t nhin (LAM - Lactational Amenorrhea Method ngng rng
trng/ khng c kinh nguyt trong thi gian cho con b) c xem l t nhin, hiu qu cao, khng
tn km, khng c tc dng ph.
C s khoa hc:
Nhiu nghin cu khoa hc cho thy trung bnh, i vi b m cho con b 100%, s thy
kinh nguyt tr li vo thng th 6 - 7 sau khi sinh.
Vic sn xut sa lin tc nh nui con b m 100% lm c ch qu trnh rng trng v
mt kinh nguyt. Hn th na, cho d trng c rng trong thi gian 6 thng u, cc ni tit t v
hcmon trong c th m trong giai on ny khin trng khng th th tinh mt cch hiu qu
(98%-99%).
B m cho con b hon ton theo nh ngha ca cc nghin cu ny l b m cho b b
100% (*), cch c khng qu 4 ting cho cc c ngy v khng qu 6 ting cho cc c m, trong
6 thng lin tc t sau khi sinh.
(*) cc bi vit khc, Betibuti chia s rng c th b c b bng c ht, l gi cho
khng mt sa, tuy nhin c ht sa c th khng to c hocmon c ch rng trng nh b b
trc tip, v vn thiu ng tc mt, massage cc u dy thn kinh qung v thi gian cn
thit.
Cho b b dm sa ngoi lm kinh nguyt tr li sm hn. Kh nng c thai s tr li trong vng 6
tun k t khi b c b/ cai sa. Do , nu b khng b m hon ton th b m phi p dng
sm cc bin php trnh thai khc.
3- Gim cn:
Trong qu trnh mang thai, m tng cn nhiu.Trong thai k thng thng, b m tng trung
bnh 12kg (10kg - 20kg). Thng thng 25% ca trng lng tng ln l m d tr (khong
2.5kg - 5kg).
C s khoa hc:
Theo cc nghin cu khoa hc v c ch to sa m v thnh phn dinh dng trong sa
m, cho con b m m khng cn bi dng nhiu gip c th "ch bin" sa t chnh lng m
ny mt cch t nhin v hiu qu (sa c to t m m di do acid bo di nh AA, DHA tt
cho qu trnh pht trin no ca b). Khi m cho con b hon ton sut 6 thng v m n ung
phong ph (healthy), hu ht lng m d tr ny s c s dng ht trong 6 thng (i vi m
tng @10kg) v 1 nm (i vi m tng @20kg).
Trang 36 /236
Khi m bi dng qu nhiu sau khi sinh, lng m d tr trong thai k khng c s dng
gp phn vo nguy c gy bo ph m sau ny.
Theo mt nghin cu ti M, b m cho con b va sa m va sa ngoi, cho d tp th
dc nhiu hn v n ung k hn b m cho con b hon ton, h vn gim m chm hn b m
cho con b hon ton trong vng 3 thng sau khi sinh.
Nghin cu ny cng so snh kt qu gim cn ca cc b m cho con b sut 12 thng v
lu hn gim c @4.4kg, trong khi cc b m ch cho con b n 3 thng ch gim c @2.4kg.
Giai on gim cn khi cho con b nhiu nht t 3 - 6 thng sau khi sinh.
Mt s nghin cu khc tp trung vo dinh dng ca b m cho con b m hon ton trong
6 thng cho thy b m nui con b hon ton c ngh tng nng lng, vitamin A, canxi v
cht st t 0.1% n 6% thng qua thc phm cn i v phong ph, so vi nhu cu dinh dng
ca ph n bnh thng.
Khng nh nhiu ngi lm tng phi n tht nhiu cm v tht nhiu cht bo ng vt
c sa v sa nhiu cht cho con, ch v h khng bit n c ch s dng lp m d tr v
hin tng mt kinh bo ton mt lng dng cht trong c th b m, c bit l cht st v
canxi, so vi ph n bnh thng.
Nhiu ngi cng khng bit rng, cho con b m hon ton p ng nhu cu dinh dng
ca con v tit kim nng lng cho m ( cc b m trn ton th gii cho d iu kin sng v
iu kin kinh t v dinh dng ti thiu, cng c th nui con mnh kho), nh cc c ch iu
tit hon ton t nhin:
- C ch s dng m d tr
- M thm n nhng cht cn b sung (c th c trong nhiu loi thc n khc nhau)
- Lng sa m iu chnh va vi nhu cu ca con (khi ngc ht cng khi ra thng,
nhng con b bao nhiu, c
sa by nhiu)
- Gim tiu hao nng
lng v bo ton dng cht
nh mt kinh.
Ngoi ra, theo cc nghin cu
ny, 5 nm sau khi sinh, vng
bng ca b m khng cho
con b, hoc b m t s gim
t hn v lp m d tr di
da cng nhiu hn.
Chc cm nui con sa m y t tin!
Trang 37 /236
PHN 2: LI CH THM M (GIM NGUY C TEO HAY CHY X BU V)

1 - Cu trc bu v:
Trong bi chm sc bu v m, Betibuti m t rt chi tit cu trc bu v v qu trnh

pht trin bu v m. Khi ni v hnh dng v thm m ca bu v, chng ta c th nhc n cc
thnh phn sau:
- C ngc + xng sn, xng n gnh: Bu v ch c cc m m, m si, m tuyn v
khng c c t nng . Tuy nhin, pha trong cng trc l phi l mt dn xng v c chc
chn gip nng 2 bu v trong cc thi k pht trin v thay i.
- Dy chng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Mt h thng
si collagen bt u t xng n gnh, an kt nh mt ci r nm di da ca c bu v, nng
ton b cu trc v to hnh cho bu v.
-M m: 3 v tr chnh: (i) ngay bn di da, mng nht vng gn nm v. (ii) m m
gia cc m tuyn khc (iii) m m st c ngc. S m trong v cng nh trong ngi khc nhau
gia ngi ny v ngi khc, v thay i.
- Ln da bao ph bu v mm mn, nhy cm v c n hi cao.
Cu trc nng c pht trin nhiu nht trong giai on t dy th n trng thnh,
v nu c chm sc v h tr tt s hu nh khng thay i trong qu trnh pht trin ca tuyn
v trong thai k, trong qu trnh cho con b v trong qu trnh "thu gn" sau khi cai sa.
Nguyn nhn gy teo nh hay chy x ca bu v:
Trang 38 /236
Mt s cc b m tng rng cho con b m lm h bu v m, tuy nhin vic cho con b

m 100% trc tip, chm sc bu v m ng cch, cai sa ng cch khng nhng khng lm
bu v m chy x, m cn c th gip bu v pht trin hon chnh, hp dn v cn i hn (ngay
c bu b khng cn i khi cho con b, khi cai sa cng vn phc hi c).
Bu v thay i hnh dng theo tui tc cho d b m cho sinh v c cho con b hay
khng, do cc yu t lin quan n hnh dng bu v cng thay i theo gene v theo thi gian,
nh n hi ca da theo tui tc, trng lng ca bu v, lng m trong c th, s ln mang
thai (cho d c cho con b hay khng).
t c ai bit c rng nguy c c bu v mt cn i, chy x, nhn nheo, bin chng bn
trong v bn ngoi bu v, cn phi lm i lm li nhiu ln... kh cao trong gii phu thm m bu
v.. nhng li l t l rt thp b m cho con b hon ton v chm sc bu v ng cch. B Y
T M c mt ti liu tuyn truyn (Complications of Breast Implants) chi tit dy 6 trang cc c
s thm m cung cp cho khch hng mun nng ngc h hiu r ri ro v nhng bin chng
bu ngc ca vic phu thut ny.
Nhng nguyn do khin bu v b teo nh, nho chy x din ra nhanh hn:
Cho con b m khng phi l nguyn nhn, m nguyn nhn l do chm sc bu v khng
ng cch tn thng cc cu trc nng bu v do nhng tc ng tai hi nh: massage qu
mnh, qu nhiu, "bp tri chm trong bu v", "nhi v", bm ht qu nhiu, qu mnh, qu lu,
t th b khng ng cch, trang phc khng ng cch (khng mc o ngc lc nng bu
v trong thai k v trong thi gian cho con b...
Ngoi tr trng hp m khng cho con b c do bnh l hay do sng xa con, c nhng
b m s h bu ngc nn khng cho con b. Tuy nhin kt qu thng khng c nh mong
i.
Khng cho con b hon ton (cng l cai sa t ngt, v tuyn v pht trin hon chnh
t trong thai k v trong bu v c sa non t tun 16 - 20) khin bu v thu hi rt nhanh,
nhiu trng hp bu v thu v nh hn bu ngc trc khi c thai.
Cai sa t ngt khi ang nui con b m khin bu v thu hi "bt thng", tc thu hi
ca tuyn v v ca cc b phn khc khng ng b, khin bu v cng d mm nho v chy s
hn.
Ngoi ra, khi cc m thng n vic gim m bng nhanh ngay sau khi cai sa, m
khng n tc ng ca vic gim cn nhanh i vi bu v ang "thoi pht" do cai sa. Tc
ng i, ca phng php gim cn ngay sau khi cai sa v vic "thoi pht" ca tuyn sa ng
thi rt tai ti, gp phn chnh vo vic lm bu v b gim m m v co tuyn v, trong khi da ca
bu v khng n hi v thu gn theo kp khin bu v chy s nhanh hn.
Cho con b lu di, chm sc bu v ng cch v cai sa t t gip bu v tr v kch
thc gn vi trc khi mang thai, v c th y n, mn mng hn.
Cc m hy tham kho lot bi vit ca Betibuti v Chm sc bu v m gm 4 phn t thai
k, trong qu trnh cho con b n cai sa, v bi Dinh Dng ca b m cho con b, bit cch
chm sc bu v ng cch, gip bu v hot ng ti u. Nh chm cht bu v cho con b m,
Trang 39 /236
u ti tht c khi phc, da u ti v qung v c chm sc mn v mm hn, ln da bu v

c massage u n cng mn mng hn.
Cho con b lu di, ng cch. Massage v chm sc bu v nh nhng v u n gip ln
da gi c n hi lu di hn, c cu nng c tn trng v "bo qun" tt v c h
tr bi loi o ngc cho con b ph hp, gip bu v gi c cu trc. Dinh dng giu vitamin
gip bu v mnh kho trong sut thai k, trong qu trinh nui con b m v cai sa.
Tc nhn quan trng nht gp phn gn gi hnh dng v y ca bu v m v cch cai
sa khoa hc. Cai sa t t (gim c b dn trong t nht 3 thng) v dinh dng giu vitamin cn
thit cho bu v nh vitamin E, Vitamin A, gip cc cu trc khc ny c thi gian co li, ng
thi vi s thu hi ca tuyn sa trong bu v. Ngoi ra, cc m hy th mt ngay vt vi git sa
m massage, u ti, qung v v bu v (k c da mt) trong sut thi gian cho con b v cai
sa v nu c th tip tc t nht 3 - 6 thng sau khi cai sa hon ton, bu v thch ng vi s
thu nh ca tuyn v t nhin nht.
Hiu ng v p dng y cc phng php Betibuti ngh, cu ni "gi 1 con trng
mn con mt" s lun lun p dng ng cho cc m nui 2, 3 con, ang cho con b hay cai
sa, sau khi cho con b m hon ton 6 thng v ngay c lu di..bu b m chng bao gi "h",
m vn lun gi c s gi cm ring v ngha cao p ca thin chc lm m!
Chc cm nui con sa m y t tin!
Trang 40 /236
PHN 3: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C LONG XNG)
Tht s y l iu bt ng th v... v thng thng chng ta tng rng nguy c long

xng ca m cho con b cao hn, v m cn cung cp nhiu canxi cho con trong qu trnh mang
thai v cho con b, v canxi c ly t m xng ca m.
iu cn ch y l li ch ny ch c c, nu b m cho con b m v cai sa ng
cch
C s khoa hc:
Qu trnh mang thai v cho con b lm thay i ni tit t v mt cn bng canxi trong
ngi m dn n kh nng canxi c ly ra khi m xng ca m cung cp cho con (khng
ph thuc dinh dng ca m), khin m b long xng sinh l trong sut thai k. Qu trnh "mt
xng" (long xng ho) ca b m khong 2% n 3% tng lng canxi trong c th m, din
ra cao im t gia qu hai v sut qu 3 ca thai k p ng nhu cu pht trin xng giai
on cui ca thai nhi. V canxi c tip tc ly t m xng ca m vo sa cho con khong
0.3g - 0.4g / ngy.
Tuy nhin, qu trnh "mt xng" c B P (xng c TI TO) ngay trong thi gian
b m cho con b ngoi 3 thng v tip tc sau khi cai sa. Sau khi dng cho con b, hm lng
cht khong xng hu ht cc m nhn xng tng ln tng ng hoc cao hn so vi ngay
sau khi sinh n. Phc hi ca xng cng tip tc din ra trong qu trnh mang thai tip theo cho
nhng ph n th thai khi cho con b.
Nh vy, canxi c b p tr li vo m xng ca m trong qu trnh cho con b v cai
sa, cho ton b lng canxi b ly i khi m xng t trong thai k v ng thi trong qu trnh
cho con b!
ng ngc nhin l, sau khi sinh, nu b m KHNG CHO CON B / khng to sa, hoc
cho con b rt ngn, khng c hin tng b p/ ti to canxi, vy lng canxi c ly t m
xng ca m trong thai k khng c b p, khin ngi m b long xng.
Nu m sinh nhiu ln v mi ln u khng cho con b/ khng to sa th tnh trng
long xng l chc chn v c th nghim trng.
Nghin cu khoa hc v ph n long xng sau mn kinh cho thy ph n khng cho con
b sau khi sinh c nguy c long xng cao hn c nhng ph n mang thai v sinh con nhiu ln
v cho con b hon ton v lu di.
Trang 41 /236
By gi chng ta hiu v sao long xng li ph bin hn nhng vng tin tin, ni
ph n khng cho con b hon ton hoc cho con b khng 6 thng phi i lm li, khng
c iu kin cho con b m lu di.
Ngy nay, cc b m VN c thun li ngh thai sn 6 thng, khng ch l c hi chm sc
con tt nht, c iu kin nui con sa m hon ton v li ch sc kho ca con v li ch sc
kho ca m.
Mt iu th b khc Betibuti mun chia s l mt nghin cu khoa hc cho thy hm lng
canxi vo sa m v hm lng canxi b p cho m ph thuc vo thc phm v iu kin tip
nng, ch khng ph thuc vo vin vitamin b sung.
Trong mt kho st ngu nhin, xem vic ung b sung canxi c tc ng trong qu trnh
ny hay khng, so snh gia ph n Cambridge (Anh) v Gambia (Chu Phi) cho thy khng c
mi tng quan gia lng canxi trong sa m, quy trnh mt v ti to xng. Quy trnh din ra
hon chnh ngay c ph n Gambia c dinh dng canxi thp nht. Khng cho con b, m b
sung nhiu canxi cng khng gip ti to xng cho m.
Nh nu trn thi gian cho con b v cai sa l giai on quan trng b p xng
cho m bng thc phm. Cc loi thc phm giu canxi gip m phc hi xng trong qu trnh
cho con b, rt a dng v phong ph:
- rau xanh: nh cc loi ci, bng ci xanh, atiso, c ci,
- c hi v cc loi c n c c xng (c trng, c hp), hi sn...
- u h (u ph), rong bin, ht hnh nhn, ht c ch, m vng
- cam, ng cc, qu mn , qu qut, qu kiwi, qu hng xim (saboche), qu b...
- sa v cc sn phm sa
V c bit khng nn king c qu mc thiu dinh dng cn i v thiu nh nng
mt tri, m bo khng ch xng ca con chc kho, m xng ca m cng chc kho n
tui gi!
Trang 42 /236
PHN 4: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C BNH L TIU

NG THAI K, CHNG MT TR NH ALZHEIMER'S)
Cho con b m hon ton ngoi 3 thng gip tr li v duy tr s cn i hcmon ca mt

c th mnh kho, do nhiu hocmon phi thay i cho qu trnh mang thai v sinh . B qua vic
cho con b m, hay cho con b m ri rc, cho con b m ngn khin c th khng c c s hi
phc t nhin vn c na.
1- Gim nguy c b mt tr nh - chng Alzheimer's
Alzheimer l bnh thoi ho thn kinh (neurodegenerative). Bnh nhn dn dn b mt tr
nh, thay i tm tnh v sa st tr tu (dementia, dmence). Ph n thng mc bnh ny hn
nam gii, phi chng ngoi nhng nguyn nhn gy bnh thng thng nh mi trng, vi khun...
cn c mi lin h vi cc chc nng ca b no c lin quan n vic cho con b m, v t nhng
nm 70 n nay s ph n sinh con nhng khng cho con b gia tng, t s bnh nhn n gii
cng tng hn.
Kt qu ca mt cu khoa hc mi c cng b thng 8/2013 trn Tp Ch ca Chng Mt
tr nh Alzhiemer's (Jourmal of Alzheimer's Desease) cho thy rng cc b m cho con b cng lu
cng gim c nguy c mc chng bnh Alzheimer's.
Nhng ph n cho con b m c biu hin gim ri ro bnh Alsheimer's so vi nhng ph
n khng cho con b
Thi gian cho con b cng cao kh nng gim ri ro cng cao.
Ph n sinh con nhiu hn v cho con b t hn, c nguy c Alzheimer cao hn.
Cc nh nghin cu thu c kt qu r rng v nht qun v mi lin h gia vic cho con
b m v chng bnh ny, d mu i tng kho st kh nh (ch c 81 b c Anh t 70 n
Trang 43 /236
100 tui, b bnh v mnh kho, phng vn h, v chng, con ci, ngi nh v ngi chm sc h
v xem xt lch s sinh , nui con v bnh l ca h.).
C s khoa hc ca kt lun ny l c ch ho sinh trong c th b m cho con b gip phc
hi kh nng chu c s gia tng ca hocmon insulin, thng b gim ng k trong qu trnh
mang thai, v chng bnh mt tr nh Alzheimer l hin tng ri lon nhn thc, c trng ca
vic chng hocmon insulin tng ln trong no. Hocmon progesterone tng trong qu trnh mang
thai, v gim trong qu trnh cho con b, v progesterone c bit l lm gim nhy ca no
i vi hocmon oestrogen, l hocmon c vai tr quan trng trong vic chng li chng Alzheimer's.
2- Gim nguy c b tiu ng:
Tiu ng loi 1:
Cc b m b tiu ng loi mt (tiu ng ph thuc vo insulin) thng l nhng ngi
bn thn c nui bng sa cng thc t nh v tip tc nui con ca h bng sa cng thc,
hoc cho con b m thi gian rt ngn. Tuy nhin, khi cc b m mc chng tiu ng ny cho
con b, nhu cu insulin ca b m gim khng cn phi dng thuc b sung insulin, do hp thu
glucose ca b m tng trong thi gian cho con b. Trong khi , b m khng cho con b vn ph
thuc vo hocmon insulin.
Tiu ng loi 2:
Dng tiu ng ny ph bin hn cc b m khng cho con b. Mt nghin cu khoa hc
khc (2005) da vo cc d liu thi gian cho con b, cho con b hon ton, khong cch cc ln
sinh con cho thy thi gian v mc cho con b sau mi ln sinh con c nh hng n nguy c
b tiu ng. Kt qu nghin cu cng cho thy mi mt nm cho con b hon ton c kh nng
gip gim nguy c cao hn l tnh trn tng thi gian cho con b ri rc.
V d: mt b m cho 1 a con b m hon ton trong 1 nm, gim c 44% nguy c
tiu ng, so vi mt b m cho con b ri rc (khng b m hon ton) thi gian cho con b 1
nm qua 2 ln sinh con, gim c 24% nguy c.
Ni mt cch khc, nu ly sc kho ca b m nui con hon ton bng sa m lm chun,
th mt b m khng nui con b hon ton trong vng 1 nm c nguy c nhim bnh tiu ng
loi 2 cao hn 78%.
Tiu ng thai k:
Nhiu ph n b tiu ng thai k, tuy tnh trng ny c phc hi t nhin sau khi sinh,
nhng h c nguy c b tiu ng loi 2 khi v gi. nhm ny nhng ph n khng cho con b,
cho d n king v tr thuc, cng c nguy c b tiu ng tr li sau khi sinh sm hn nhng ph
n cho con b hon ton t ngay sau khi sinh. Nhng nh nghin cu (2001) kt lun rng cho con
b hon ton, gia tng chc nng tuyn tu, l liu php thc t d p dng v khng tn km gip
gim nguy c tiu ng sau ny cho nhng b m tiu ng thai k.
Trang 44 /236
PHN 5: LI CH SC KHO LU DI (UNG TH V V CC B PHN SINH

SN N...)
1- Gim nguy c Ung th v:
V sao t ln ung th v gia tng ton cu nh th, c bit cc nc cng ngh pht trin.
Bnh trng v t vong do ung th v khin ngnh y t trn th gii, c bit l cc nc tin
tin, dc tm sc vo nghin cu nhng nguyn nhn ca bnh ung th v. Ngi ta cho rng t l
ny gia tng cho nh hng cc yu t ca mi trng, nhng nhng nghin cu chuyn su hn,
cho thy c mi lin h gia ung th v v cc ung th ph khoa (ung thu bung trng, ung th t
cung) c lin quan n vic cho con b m. C th lun c nhiu estrogen sut i c th l nguyn
nhn chnh gy ra bnh trng sinh bu trong tuyn v (breast carciogenesis).
Khong 75% ca tt c cc bnh ung th v l "ER positive" l nhng khi u kch pht do
hocmon estrogen. Khong 65% trong s ny li cng "PR positive" l nhng khi u pht trin
hocmon progesterone.
Nguy c pht sinh nhng khi u do hocmon estrogen th th dng tnh v hocmon
progesterone th th dng tnh, gim ngay ln mang thai u tin v s ln mang thai tip theo,
trong khi vic cho con b lm gim nguy c ca c hai dng khi u estrogen v progesterone
th th dng tnh v m tnh, cho thy r vic nui con b m c mt c ch bo v c bit chng
bnh ung th v.
Nhm nghin cu ti Cc yu t Ni tit trong Ung th V (2002) kim tra kt qu
ca 47 nghin cu dch t hc t 30 quc gia v kt lun: "Nhng ngi ph n cho con b cng
lu di cng c bo v chng li ung th v. Hon ton khng cho con b hoc thi gian cho con
b t v ri rc, in hnh ca ph n cc nc pht trin hoc ph n trung lu thnh th nhng
nc ang pht trin, khin t l bnh ung th v cc nc ny gia tng. Trung tm Nghin cu
Ung th VQ Anh (UK Cancer Research) cng a ra kt qu tng t (2008).
M, mi nm ngnh y t (2013) d tnh mt khong 13 t USD iu tr y t cho cc loi
bnh mn tnh v nan y, bao gm ung th tr con v ung th v v m, do khng cho con b m
hoc khng c nui bng sa m. Ring Php, ngnh y t ghi nhn 41.000 trng hp ung th
v mi mi nm. Ngi ta c tnh rng t l tch ly ca ung th v cc nc pht trin l tng
hn gp i, t 2,7%-> 6,3% ph n 70 tui, khi h sinh con t hn v nui con bng sa cng
thc, khng c khong thi gian cho con b cn thit trong i ca ngi ph n. Nui con bng
sa cng thc d tnh c th chim gn hai phn ba trong t l gia tng mc tng ca s ca ung
th v.
Ph n c tin s gia nh b ung th v, nhng tng cho con b sa m thi gian,
gim c nguy c mc bnh ung th v tin mn kinh 59% - 60%. Cho con b m l mt hnh
ng t nhin v ch ng m b m c th lm gim nguy c ung th v ca ca chnh mnh,
trong khi nhiu yu t nguy c khc, chng hn nh c tin s gene bnh l gia nh, mi trng
sinh sng l nhng iu kin m con ngi khng th ch ng thay i c.
Mt loi protein khng th phc hp trong sa m l a-lactabumin, cn c gi l
"HAMLET", ( c Betibuti nhc n trong bi thnh phn v chc nng ca sa m, c chc
nng loi b cc t bo bt thng - chng ung th cho b), cng ng mt vai tr quan trng
Trang 45 /236
trong vic bo b bu v khi nhng t bo ung th v. Thi gian sn xut sa ca bu v cng

di, cng lin tc th kh nng loi b t bo ung th v cng c pht huy.
Thm vo , hocmon to sa m prolactin trc y b hiu lm l tc nhn sinh khi u
trong tuyn v lm vic nui con sa m b nghi ng khin nhiu b m bo v bu v bng vic
khng cho con b m. Tuy nhin cc nghin cu hin i gn y cho biet nng prolactin trong
thi k mang thai v trong sut thi gian nui con u lng bng sa m l tc nhn trc tip phng
chng ung th v.
2- Gim nguy c Ung th bung trng v nguy c Ung th ni mc t cung
Lch s sinh sn v ni tit t r rng iu chnh nguy c ung th bung trng. Rng trng
lin tc m khng mang thai lm tng kh nng ca bung trng c tnh. Yu t bo v bao gm
iu kin ni tit t c ch rng trng nh mang thai, cho con b, s dng thuc nga thai. Ung
th bung trng do di truyn ch chim 10% cc trng hp bnh l.
Cc nh nghin cu nghin cu ph n quc t cng kt lun rng khng cho con b lm
tng nguy c ung th ni mc t cung. Nguy c ung th ni mc t cung c lin quan n nng
ca hocmon estrogen. Trong thi gian con con b, nng hocmon estrogen gim do cng gip
lm gim nguy c ung th ni mc t cung.
Kt lun:
Cc b Ngoi, v th, thay v ngh rng nn cho chu b bnh sm, hoc cho chu ti bnh vo
bui m cc b gip cho chu b bnh, gip m b (l con gi mnh) c ngh ngi nhiu
hn, m nn to mi iu kin v ng vin tinh
thn con gi mnh nui con b m 100% v
cng lu di (>2 nm lin tc) cng tt.
Kh nng gim nguy c mc ung th l
mt phn thng qu gi v xng ng cho cc
b m pht huy ti u thin chc lm m ca
mnh.
Trang 46 /236
K THUT CN BN
KHP NGM NG
"KHP NGM NG - cha kho NCSM thnh cng"
(Good Latch)
Bi vit ny s tr li cc cu hi ph bin ca cm:

- V sao cho b nt rt ti v sa khng v?
- V sao bm lin tc m sa vn my ngy khng v?
- Ti sao massage bu v, v u ti, lm th cch m sa khng v?
- V sao cho b b m 100%, nhng vn khng sa
- V sao b nt c g, tt tuyn sa?
...
Cu tr li cho tt c cc cu hi ny l : Khp ngm ng (a good latch) khi b m.
Cc m tham kho ni dung di y v hnh v minh ha nhe.
M T KHP NGM NG:
1- Cm b cm su vo bu v m
2- u b nga ra (gc gia cm c khong 140o)
3- Li ca b a ra pha trc, ln nu di
4- Ming b m rng (nh c p mi), khng ch ngm u ti v ngm su vo qung v.
5- B ngm nhiu qung v di hn qung v trn. (nh u ti s chm st vm trn
trong hng b.)
6- M khng c cm gic au hay kh chu khi b nt.
7- Khp bm rt chc cho d lc b ngng nt.
Trang 47 /236
8- B nt nhanh ngay lc u (massage), sau khi c sa b nt, nut, th, thnh thong
ngh vi pht ri li nt tip.
C S KHOA HC:
1- T gia thai k cho n 30-40 gi sau khi sinh, c ch sinh sa v to sa c iu
khin bi hcmon ("endocrine/ hormonal control") - 2 hocmon chnh l hocmon prolactin to sa v
hocmon oxytocin tit sa. Vy nn, mc d sa non c to sn trong thai k s khng tit ra
cho n khi c s kch thch ca hocmon oxytocin.
2- C mt s yu t khc gip no xut hocmon oxytocin sau khi sinh bao gm:
+ m tip da v tr s sinh, ngay trong gi u sau khi sinh (cng sm cng tt)
+ ti qung v m c u dy thn kinh kch thch ln no, kch thch hocmon oxytocin, v
tr ca u dy thn kinh ny c xc nh trn qung v, cch chn ti 1cm-1.5cm, gc 7 gi
v phi v i xng gc 5 gi v tri. (CC M CH NHE!)
+ mt s m, ch cn nghe con khc, nhn nh con (nu con b cch ly) cng c th kch
thch c hocmon ny.
LI CH CA KHP NGM NG:
1- Gip li massage vo ng u dy thn kinh ni trn, phn x tit sa mt khong 2
pht t khi u dy thn kinh c kch thch.
2- Gip li v vm hng trn "p vt sa" ngay phn ng dn sa phnh ra to nht mi t
tit sa, gip b b c nhiu hn, ng sa thng nhanh hn.
3 - V tr c nga gip b nut d hn (cc m th t nut khi nga c v gp c,
s thy gc hm c 140o l d nut nht), ng thi khi u b khng t ln ngc m gip cc ng
sa chy thng thong hn.
4- Gip to nn s chnh lch p sut trong hng v bn ngoi to thnh lc ht n nh v
"bm chc", gip ti u lng sa truyn t m sang con.
CCH C KHP NGM NG:
1- M chn t th nm hoc ngi thoi mi, ngi b p st vo ngi m (tip da cng
tt).
2- Lau u ti m bng nc sch (hoc khi c sa, th lau bng sa m)
3- a nh ti chm mi trn ca b, nu b sn sng b, b s h ming rng (ch
xem li b l di ra pha trc).
4- mt bn tay m c b, u b nga ra thoi mi, cm b ta bu v m (phn
di).
5- bn tay kia to thnh ch C, ngn tay ci n nh phia trn hng nh ti ln pha mi
trn ca b.
Trang 48 /236
6- t mi di ca b vo mp di ca qung v (khong 1.5cm t chn ti) cho b bt

u ngm t mi di.
7- nh u ti lt qua mi trn vo ming b, b s t ng ngm c su v chc.
8- Nu b khng m ming ln v khng l li di ra, m u ti chm u mi b, b
s c m ming rng, m dng u ngn tay tru u li b, b th li di ra, ri sau m
thc hin trong vi giy 6 bc m t trn hnh minh ha. Trong thi gian tp cho b h ming rng
v l li di ra n ti m, cc m khng cho b ngm ti gi hay ti bnh nhe.
V SAO KHNG C KHP NGM NG:
1- b nm qu cao hoc xa m, c b gp li.
2- b ngm u ti, thay v qung v (b b ti bnh, ti gi trc - v ti gi ngm rt cn, li
co vo sau nu di khi b)
3- b khng i hoc cha tht s cn b (c th v b sa ngoi hoc bun ng), khng
h ming to ngm su
4- ngc m qu cng, nn qung v khng p vo c (vt bt vi git sa, v massage
qung v cho nm trc khi cho b b.
KHI KHNG C C KHP NGM NG:
1- b d b tut ra trong khi b, khi cha b
2- sa non chm tit, sa gi xung khng hoc t dn
3- u ti m b au (v u ti nhy cm sa ra, khng phi ngm/ nt), gy "nt c
g"
Betibuti tin rng vi chic "cha kho vng ny" cc m s thnh cng trong cng cuc nui
con sa m!
Trang 49 /236
T TH B M TT NHT?
T TH B M no tt nht?
Cc m no cn nh 1 bi vit
trc ca Betibuti, ni v khp ngm
ng?
Trong bi vit , betibuti c m
t rt k c ch tit sa ban u da
trn hocmon (endocrine), v tr u dy
thn kinh kch sa, v v tr li ca b
nh th no, cc m cn nh k?
Hm nay, Betibuti tip tc pht
trin trn ti vi t th b m. C
3 t th b m ph bin l: "kiu m ru"
(cradle hold), "kiu nm cnh (sidelying), kiu m bng (foodball hold thng p dng cho sinh i).
Rt l th v khi Betibuti nhn ra
rng, mi t th ny, u li ca b
massage qung v m c hi khc nhau.
Tuy kiu m ru c v t nhin v ph bin nht, kiu m bng li kch sa tt nht, c bit
l trong tun u khi sa m c tit ra theo c ch hocmon (endocrine). C phi nh t th ny
m ngu nhin cc b m sinh i di do sa khi ncsm! Cm xem c phi chm ng l v tr
u dy thn kinh tit sa k?
Ti sao ht tun u, hoc khi lng sa n nh th cho d t th no cng khng khc
nhau, min l b c khp ngm ng? V n thi im , c ch tit sa ch yu l c ch lc
ht ti ch (autocrine) ri. Vy cc m mi sinh, c th p dng t th m bng ny vi c b ngay
trong ngy u v trong tun u, nu c th.
C mt iu t c chia s trong cng ng NCSM l mi t th b gip thng mt s v tr
tia sa, ch khng phai tt c cc tia sa trong bu v m, do , nu m ch cho con b 1 t th,
s khng ti u lng sa ca tuy v v tia sa, d b tnh trng tc tia sa d b vn b m u
n. Do , mt phng php khc gip sa m c to, tit v b thng sut hn, l m v
con nn thay i linh hot cc t th b khc nhau!
Cc m c, tham kho, p dng v gp phn qung b thng tin nui con sa m thnh
cng cho gia nh v bn b nh!
Trang 50 /236
NUI DNG SINH HC (UPDATE 18/01/2014)

(nh minh ha: Con ng trong bng m trc khi cho i, v con ng trn ngc m sau
khi cho i.)
Chng ta cn ghi nh iu ny:
- Tr s sinh l mt THAI NHI, va tri qua nhng s thay i ln.
- Tr s sinh cn c tip tc nui dng sinh hc pht trin khng gin on.
- Tr s sinh cn cm thy yu thng, cn bit l c m ngay t lc cho i."
Betibuti nh n bi th "Bu tri trong qu trng" ca Xun Qunh:
"Ti cng khng hiu r
Ti sinh ra v sao
Ti p v mu nu
Bu tri trong qu trng
Bng thy nhiu gi lng
Bng thy nhiu nng reo
Bng ti thy thng yu
Ti bit l c m..."
I- Phng php "nui dng sinh hc" (biological nurturing) l g?
Trc tin, chng ta lun lun phi nh rng b, khi cn l thai nhi, c nui dng
sinh hc bn trong c th m trong 9 thng. Thai nhi c cung cp mi trng nhit m p n
nh t thn nhit ca m, c bao bc trong mi trng tit trng ca nc i, c nghe hi
th, nhp tim, ting ni ca m, c cung cp tt c dng cht v oxy qua dy nhau ca m.
Th m ch sau vi pht, tt c th gii ca b thay i hon ton: "t th gii bo thai vo
th gii rng ln" (from womb to world). Do , chng ta phi hiu rng nui dng sinh hc sau
khi b sinh ra l to mi lin kt, l giai on chuyn tip ti cn thit gia th gii bo thai v th
gii ny cho b.
Vit Nam, v mt s ni trn th gii vn p dng theo phng php c, hu nh tt c
tr s sinh lun c qun cht trong khn v c nm ring, hoc ngi khc b, v s b lnh,
v s b bm hi m, sau ny con khng tch c m m i lm, do phng php m p
con khng c Vit Nam -- ngoi tr mt s trng hp c bit b sinh non, c nui kiu
Kangaroo (KMC - Kangaroo Mother Care).
Phng php m p con "da-tip-da" (skin-to-skin) v kiu Kangaroo c chng minh
c nng lc tip tc nui b pht trin v hon chnh hiu qu nht. Tuy nhin, ch yu c p
dng nui b sinh non. T u nhng nm 2000, phng php da-tip-da ny c thc
hnh ti cc bnh vin trn th gii v c WHO c bit khuyn khch cho TT C tr s sinh, k
c tr sinh thng v mnh kho.
Trang 51 /236
Khng c bng chng khoa hc no cho thy rng b c nui theo phng php da-tipda b bm hi m hn nhng tr em khc. Ngc li, tr c nui bng phng php nui dng
sinh hc pht trin tt, th hin s t tin trong cc bc pht trin tip theo.
II- Phng php nui dng sinh hc c nhng li ch g?
1- Tng cng vic tip tc pht trin no: Da-tip-da l mt tri nghim "a gic quan"
(multi-sensory) gip gia tng s pht trin cc mch thn kinh v s trng thnh ca no b.
Ngoi ra, nghin cu cho thy tr s sinh c p kiu Kangaroo c c nhiu thi gian ng yn
v su, gip mng li thn kinh t chc cc mu tng tc v pht trin no.
2- Gip tr an tm: c m p da-tip-da kiu Kangaroo, ch sau 20', nng hocmon
stress cortisol o c gim i ng k (hocmon ny c pht ra mt cch t nhin trong nhng
pht u sau khi cho i, gip kch hot mt s tuyn thn kinh, hcmon v men ni ti). V, c
bit l cm gic au ca b cng gim i ng k (cng t nhin ti gan vi pht u cho i, khi
h tun h tun hon thai nhi chuyn thnh h tun hon s sinh). Kt qu l, tr s sinh, c m
p thng xuyn t khc hn v t b kch ng hn.
3- n nh thn nhit cho tr: Mc d, tr s sinh mnh kho c khong 2%-5% trng lng
c th l m m nu (brown adipose tissue) gip gi m c th b, b vn cn c da-tip-da vi
m iu chnh v n nh thn nhit, bi v duy tr nhit c th n nh l iu cn thit cho
s pht trin lin tc ca tr s sinh. Trong vng vi pht sau khi m bt u p con, phn ngc
ca m t ng iu chnh "lm mt" hoc "si m" cho b, p ng ng nhit c th
cn thit, gi l "c ch iu nhit" (thermoregulation). Tht l k diu, i vi m sinh i, sinh ba
v p tip da nhiu b cng mt lc, tng phn da ngc ca m c th iu nhit p ng thn
nhit ring ca mi b trong cng mt lc!
4- H tr pht trin h min nhim: H thng min dch ca em b c kch thch khi c
m p da-tip-da. H thng min dch trng thnh ca m truyn cc khng th thng qua ln da
ca m v sa m cho b, tng m cho da b v to mt lp bo v chng vi khun c hi thm
nhp qua da ca b.
5- Hp th dinh dng tt: Phng php m p con gip gim hocmon stress cortisol +
somatostatin tr s sinh, gip b hp th tt nht sa non ca m v chuyn ho nng lng d
tr t glycogen v m m trng(*), gip tiu ho v hp thu dng cht tt hn, gip nui no ti
u v gim cc vn tiu ha. Ch sau mt gi da-tip-da, h tiu ha ca tr s sinh khi phc
li s cn bng to nn "chc nng tiu ha" (GI function) ti u.
6- n nh nhp tim v nhp th: Nh c "dn dt" bi nhp tim v nhp th u n ca
m, v s iu tit ti u ca cc hocmon cn thit, nn khi c tip da vi m, c th b hc
cch t iu chnh c nhp th v nhp tim n inh. Kho st cho thy 75% trng hp hi th
yu v nhp tim chm c t iu chnh ch nh c m p da-tip-da.
7- Gia tng kh nng b m: Nghin cu cho thy tr s sinh c m p tip da sm ngay
sau khi cho i, c kh nng b m trong gi u tin gp hai ln so vi tr c qun khn. 60
pht da-tip-da lm tng hocmon prolactin m gip to sa v gip b b m lin tc.
Trang 52 /236
Ngoi ra, phng php m p con da-tip-da v cho con b m sm cn gip m gim
nhng hocmon cn gim, gia tng nhng hocmon cn tng, gip m phc hi tm l v c th sau
khi sinh mt cch nhanh chng v t nhin.
(*) "C ch iu tit i ng" (counter-regulation - Betibuti s vit mt bi chi tit v c ch
ny) gip cn i nng ng trong mu v nng lng d tr 72g tr s sinh: Glycogen l
hnh thc d tr ca ng glucose, lng glycogen tr s sinh nhiu gp 3 ln lng glycogen
d tr ngi ln tnh theo t l trng lng c th v m m trng c d tr trong thai nhi
trong qu 3 thai k chim 10-12% trng lng. Sau khi b ct ri khi dy nhau 3g, nng ng
glucose tr s sinh gim thp nht, gi l h ng huyt s sinh sinh l tr sinh thng v
kho mnh (khng phi h ng huyt bnh l). Hin tng ny kch thch tuyn tu to hocmon
glucagon v kch hot c ch "iu tit i ng". C ch ny gip cn bng nng ng glucose
trong mu bng cch "ti ch ng glucose t glycogen" (glycogenolysis) v axit bo t do t m
m trng (lipolysis of white adipose tissue) cung cp nng lng lin tc cho b trong 72g u i,
m bo thi gian d dy b nh tip nhn va lng sa non ca m v cho nim mc rut
hc "lp trnh u i" (Betibuti cng c bi vit v c ch "lp trnh u i") m khng cn
glucose/ sa cng thc b sung cho n khi sa gi ca m v di do.
III- Cch m thc hnh "nui dng sinh hc" b s sinh:
B ch mc t, ngi trn c p trn ngc trn ca m. B c p khn che kn lng,
hoc c p trn ngc trn ca m bn trong o m. Thi gian p cng sm cng tt ngay sau
khi cho i trong t nht 1 ting 1 ln, v cng lin tc cng tt. V b c b ti sa non m trc
tip cng sm cng tt, t 8 - 12 c trong 3 ngy u tin, nu c th, tip tc trong tun u tin.
IV- Kt lun:
Th nn khi tr s sinh khc, chng ta c hai cch hiu v hai la chn:
1- cho rng b khc v i, cho rng sa non ca m khng no, nn cho b b 1 bnh
sa cng thc. Kt qu: b ngng khc v ng do cht gy bun ng casomorphin trong casien
protein ca sa b, thnh phn chnh ca sa cng thc.
2- hiu rng b khc do stress v b bt ng tch ri khi m, nn cho b c p da-tipda vi m. Kt qu: b ngng khc v ng say v hng c trn vn 7 li ch k trn.
T kin thc bi vit cung cp, Betibuti hy vng cc b m, ng b la chn cch 2 (ng
nhng him thy VN) thay v cch 1 (sai nhng rt ph bin), b c pht trin ti u.
---Tham kho thm (ting Anh): http://apps.who.int/rhl/newborn/gpcom/en/
Trang 53 /236
NUI DNG SINH HC - DA TIP DA (VIT TIP BI 23/8/2013)

ng tic l n thi im ny, vn nhiu m a ra nhiu tr ngi khng th cho con da
tip da m, cm thy cho con b vi bnh sa cng thc u i d lm hn l p con vi m.
Betibuti nhc li tm tt nh sau:
1- Da tip da con ngay sau khi sinh (bt u
t vi pht sau khi sinh lin tc khng gin on 1g,
hoc n sau khi b t tm ti m b c c u tin
l tt nht)
iu ny ph thuc vo Bsi v BV, nn nu
khng th lm c th:
2- Da tip da con ngay khi con c tr v v
m trong bnh vin (1 g lin tc khng gin on,
nhiu ln (c th 8-12) trong ngy hoc tt c cc c
b, ln tip m bt u khng qu 6g sau khi sinh l
tt nh)
Nn nu, cho d l c ng ngi qua li
ngy u BV, c "sexy vi pht" a c con vo tip da trong chn vi m th m cng vn
cn phi t u tin. Kho thn v con cng ng ch sao, hung g khng n mc phi kho thn
u m cc m ngi? cc m sp sinh suy ngh k nhe!
3- Sau khi b xut BV, v nh ri.. c th cho con da tip da th cng khng thy cc m
lm?
Cm vn than t sa thiu sa.. th bao nhiu li khuyn nh thuc li sa, mng gi, sa
nng... m khng thy cc m nhc nhau, da tip da cho con nhiu vo! DA-TIP-DA v cho con
b trc tip! Hy lm th i, bn (v con bn) s thch ngay m!
4- Tm tt li ch:
Con tip da m mt gi lin tc -> gim khc -> gim nguy c b b sa cng thc -> c
lp trnh u i, khng b h rut -> gim nguy c sai khp ngm -> gim nguy c m b tc sa,
nt c g -> gim nguy c con b khng hiu qu -> gim nguy c cc m khng -> gim nguy
c con b dm sa cng thc sm hay con b n dm sm
5- S tri lnh, con lnh th nn hiu li:
Tng rng "qun con trong khn con s m hn da-tip-da v m" l sai.
Con tip da m (v p chn cho c 2 m con chung) th con s c "iu nhit tt hn",
l qun trong chn mt mnh.
Vi khi con qun 1 minh trong ci chn ca con:
1- ci chn ch lu gi nhit ca con, ch n khng iu nhit cho con. C ngha, c th b
vn khng m, c th b qu nng.
2- nng lng si m con (v ci chn) l nng lng ly t c th con)
Trang 54 /236
Trong khi , con tip da m (v c qun trong cng ci chn to v m:

- nng lng si m cho c cp m v con ch yu l nng lng t m, l c th m
to nng lng si m cho con,
- c th m khng ch si m m "iu nhit: c ngha, phn da tip xc gia m v con
ging nh l mt my cm ng, lun c iu chnh nhit m n nh nht. Nu con nng,
ngi m s gim to nng lng, nu con lnh phn da tip xc v con s tng nng lng con
va m.
- nu m p hai 2 a sinh i, mi phn da m tip xc v mi a b, s cm ng iu
nhit ring cho tng vng da .
ti a din tch tip xc th con nm dang
tay chn nh con ch p trn bng m, v p chn
cho c m v con, vy trong chn s lu gi c c
nhit t thn nhit ca m v thn nhit ca con.
6- S vng dy rn tc bng khi b p trn
bng m l sai: Con mc t che rn. khng c au
rn tc bng nh ngi ln tng tng.
7- M sinh m, sinh thng, ng, nm, ngi
u c th p con ngay sau khi sinh v tip tc sau
.
8- c bi vit y c s khoa hc ca Datip-da hiu v lm cho ng.
Li ch v cch lm ng da tip da c
ni n rt nhiu trong cc bi vit ca Betibuti, c
bit l bi Nui Dng sinh hc ca Betibuti.
ng sau ny li tic nui nhe!
Chc cc m sing c, hiu ng v lm ng, con c nui con sa m hon ton!
Trang 55 /236
"TI M, TI BNH"
- mun tp cho b ti bnh b b b
sung sa m c vt ra, hoc chun b cho
khi m i lm li.
- thi im no l tt nht bt u
tp cho b ti bnh hoc ti gi?
- loi ti bnh/ ti gi no l tt nht? ging
ti m nht?
- nu b chn ti bnh, b ti m th tp li
cho b nh th no?
1- Nhc li v Khp Ngm ng:
Bi vit ny i hi kin thc c bn ca
cc m v "khp ngm ng". M no cha r
khi nim "khp ngm ng" th tm c trc bi vit trn trang betibuti nhe!
Vi (cha phi l tt c) u im ca khp ngm ng:
- li massage qung v kch thch tit sa trong khi b;
- ng kn gia bu v m v mi, li b, khng cho sa thot ngc ra mi khi b nt, v
b khng hp thm khng kh vo khi b;
- khi b bt u nut, trong hng s gim p sut gip b bm cht vo bu v m v dng
sa c ht ra v nut nh nhng, hiu qu nht;
- u ti m chm su pha trn vm hng, li to thnh ng n sa vo thc qun khin
b khng b sc.
2- V sao khng nn tp ti bnh cho b trc 6 tun tui:
C s khoa hc:
Theo phn tch khoa hc, cch ngm ti m v ti bnh (v ti gi/ v cao su) rt khc nhau, do
, i vi cc m mong mun nui con bng sa m, KHNG NN cho b b ti bnh (hoc ngm
ti gi) TRC 6 TUN TUI, b thi gian thit lp n nh thi quen b m vi khp ngm
ng. Trong vi trng hp, b cn b sa m vt ra trc 6 tun tui, th nn t b bng cc (ly)
nh, hoc bng tha (mung).
[Hnh minh ha: Cc m quan st hnh minh ha, c bit ch n v tr mi li khi b
b bnh, v v tr mi li ca b quen b bnh khi b m, so vi v tr mi li ca khp ngm ng
nh va m t.]
Bt k hnh thc ca ti nha (ni chung cho tt c cc loi ti bnh v ti gi), cho d trng
ging ti m n mc no, th cch ngm ti nha cng khc vi ti m.
- Bu v m c n hi v do cc tt, v thay i hnh dng khi a vo khun, do
khi b ngm su vo qung v, phn u ti v qung v s d dng thay i hnh dng, lp y
v che kn gia mi v li ca b, nh mt nt cao su y kn c chai vy.
Trang 56 /236
- Ti nha c phn bu cng to, trng cng ging ti m, khi b ngm mi b cng loe ra khin
nhiu m lm tng l cch ngm ging y ti m. Nhng thc cht, bu ti nha cng to th b cng
ch ngm phn u ti, li hon ton khng a di ra di bu ti nh khp ngm ng, m li
co vo ta su u ti nha. Ti nha khng thay i hnh dng v khng y kn ca ming nh ti
m
- Rt nhiu hng sn sut bnh sa v ti gi c gng thit k v hnh thc v cht liu ti
gi cng ngy nhn cng ging nh ti m. Tuy nhin, h khng m t s khc bit so vi b sa
m.
- Vi loi ti nha c bu nh thit k truyn thng, c b ngoi nhn t ging ti m nht. Loi
ti nha c bu nh, chiu su tng u ti v bu ti khong ngn tay ci ca ngi ln. Vi loi ti
ny b c th ngm su lt c u ti v bu ti nha, mi b chm n np vn, v u ti chm vm
hng ca b. Tuy nhin, ming b chm chm khng m ln, v li cng khng l di thnh ng
n sa.
3- Ri ro khi cho b ti bnh sm ngay sau khi sinh - hoc trc 6 tun:
Khi b m, m b ngm ti m theo cch ngm ti bnh, th b s b khng c hiu qu, hay
trn sa ra cnh mp, d b sc sa, b lu m khng no, hoc mau i tr li,.. m c cm gic
mnh khng sa, (d con b sa trn ra ngoi, khi khng cho con b sa chy t o), v phi
cho con dm sa ngoi cng lc cng nhiu.
Ngoi ra khi khng c khp ngm ng:
- b b v nut sa m khng hiu qu, nh hng n tc xung sa, khin b t chi
ti m trc tip.
- khi b ngm u ti, m s d b nt c g, b tt tuyn sa do b b khng hiu qu, sa
khng c b ra ht b ng...
Do , vic cho b ngm ti bnh/ ti gi ngay sau khi sanh, hoc b xen k gia m v bnh,
hoc tp b ti bnh trong 6 tun u, s nh hng n vic thnh lp "khp ngm ng" khi tr ti
m, nh hng trc tip n hiu qu v kh nng thnh cng ca vic b b m hon ton trong
6 thng u.
4- Cch tp ti bnh (Khng p dng trc 6 tun tui) chun b cho m i lm tr li.
- KHNG c p b, khng b khc v c c cm vi vic ti bnh, phi kin nhn vi b
- Phn x c iu kin i vi b b m l mi hng ca m (qung v m c tinh du pht
mi hng c trng ca m gip b lin tng n bu sa m, do , vic tp ti bnh gip b
c thm phn x co iu kin mi, cho cch b mi, Betibuti khuyn khch b m p dng cc gi
sau:
- Nhng ln tp ti bnh u tin, b khng nhn thy, khng nghe ting, khng nghe mi ca
m. Ngha l m phi i hn ra khi phng, ra khi nh cng tt. Xt phng bng mi hng khc
thay i mi cho cn phng, hoc b b sang phng khc l.
- Ngi khc, khng phi m, b b lm quen vi ti bnh.
Trang 57 /236
- T th b b b cng khc vi t th b m, v d: xoay ngui ra ngoi, thay v p vo st

ngi nh b m...
- Tp khi gn gi u c b, khng tp lc b qu i, b mi chm i s hp tc tt hn.
(Khng nh quan nim tht i mi hp tc.)
- Nu b cha mun hp tc, cu gt, b c, th xc cho b VI THA cho i, ri li tp
tip.
- Ch cho ti m vo bui m trong 1 tun, cho n khi b quen bnh ri th c th ti c hai
bt k lc no.
5- Gii php khc phc tp cho con ti m tr li, nu b t chi ti m:
C mt s b c th b c m v bnh qua li xen k. Nhng c nhng b ch chn mt cch,
hoc thi im ny thch 1 cch, thi im khc, li thch cch khc.
Tuy nhin, con ti m trc tip bao gi cng l tt nht cho c m v con, vy nhng trng
hp con ch mun ti bnh, nhng m mun tp li cho con, Betibuti ngh nh sau:
tp cho b ti m tr li, cc m phi kin nhn v t tin. Tuyt i khng c cng
thng c p b ti m tr li, khin b c c cm vi vic b m.
Betibuti ngh cch khc phc nh sau:
- ngng khng cho b ti bnh, v cho b n sa bng tha (mung)/ cc (ly) nh, trong 2, 3
c.. tuyt i khng ngm ti gi trong qu trnh ny
- b s no, nhng b s c nhu cu c mt ti, v s n thi im b sn sng ti m
tr li c mt ti m
- bit khi no b sn sng tr li, m nm cnh b v a ti th cho b, nu b sn sng
b s ch ng tm ti m mt, nu b cha sn sng th m li th li nhng c sau.
Kt lun:
V quan trng nht l m phi tp cho b khp ngm ng khi b m [tham kho hng
dn ti trang Betibut.]
y l nhng gi da trn nhng hiu bit khoa hc v tm l v sc kho ca b, d
nhin, cn c nhiu cch tp khc m cc m c th trao i v chia s kinh nghim Betibuti
tip tc b sung v h tr tt hn cho cc b m khc na.
Chc cc m yn tm v lun ch ng v thnh cng trong cng cuc nui con sa m,
khi nh, cng nh khi i lm tr li!
Trang 58 /236
TI M TRC TIP C LI ICH NH TH NO SO VI TI SA M BNG BNH

Hnh minh ha: + ng tc
ngm, vt, mt, nut sa khi b b
m trc tip + tuyn du trn
qung v + dng c tip sa
(supplementer feeding)
Trong vi dp trc y,
Betibuti c nhc n th t u tin
nui tr s sinh v tr nh:
1- Sa m b trc tip
2- Sa m vt ra
3- Sa i xin ca m khc
...
4- Sa cng thc
(UNICEF 2005)
Trong phm vi bi vit ny, Betibuti ch xem xt n 3 mc u, v tm hiu xem c nhng
cch lm no con con c hng nhiu li ch nht t sa m.
1- Li ch dinh dng khi b m trc tip:
- Sa m c sn xut ti ngon ngay trc v trong khi con b, sa u nh hn, gii
kht v kch thch ngon ming, nh mt mn khai v cn thit, sa sau nh ba chnh c tng
bo ng thi vi thi gian cc dch tiu ho, tu, mt c tit ra y gip tiu ho v hp
th cht (c bit l cht bo) mt cch hiu qu nht. (a)
- Sa non, sa chuyn tip, sa gi c hm lng cc cht ph hp nht vi ngy/ thng
tui ca con.
- Sa b sinh non, sa b sinh thng cng c hm lng ph hp nht cho b.
- Sa ngy, sa m, sa h, sa ng, c hm lng cc cht thch ng linh hot trong
tng c b.
- Sa m c nhit n nh trong sut c b, bo ton mi thnh phn dinh dng cho
b.
Ngoi ra, dng cht trong sa m dng ho sinh "thn thin" v d hp th nht cho c
th b, v lun i km vi cc loi men tiu ho tng ng c trong sa m hoc trong c th b,
gip c th b hp th tt nht cc cht dinh dng cn thit cho giai on pht trin nim mc,
no v h thng thn kinh.
Nu sa m khng c b trc tip, m vt ra b ngay, th ch km im (a), nu sa
m tr ng dng sau ny th khng c c s tinh t, linh hot theo ba, theo ngy, nhng vn
m bo dng cht cho b.
Trang 59 /236
2- Li ch "bo v" khi b m trc tip:

Qung v m, nu cc m quan st s thy, c nhng ht lm cm l cc l thot ca
tuyn du (Montgomery/ Areola glands) gip to mi hng, dng da, gi m v tit trng phn
u ti v qung v. Do , bnh sa m/ nm v m lun c tit trng sn cho con, m khng
cn n mt loi ho cht tit trng no. (a)
Sa m gm c: dng cht v cc yu t bo v (gm H MIN NHIM TNG QUT (nonspecific immune system) nh men vi sinh pro-biotic, cc phn t khng th di do trong sa m
v H MIN NHIM THCH NG (adaptive immune system) nh SIga, Ig, bch cu...
Khi mi trng ca con (v/ hoc m) c tip xc vi mt loi khun c hi hay mm bnh
no , hoc con (v/ hoc m) b bnh, h min nhim thch ng s to nn nhng khng th cn
thit cho con chng li loi khun/ mm bnh .
Khi con b m trc tip, con s nhn c kp thi cc khng th cn thit, bn cnh nhng
khng th tng qut c sn trong sa m.
(Betibuti s c mt bi vit chi tit trong tng lai v H MIN NHIM THCH NG.)
Do :
nu con khng b m trc tip m vt ra b ngay th cng ch km im (a),
nu con b sa tr lnh, tr ng sau mt thi gian, th con vn c c H MIN NHIM
TNG QUT, nhng h min nhim thch ng c th khng cn tc dng na.
nu con b sa xin un ln 70oC th con nhn c gn nh y dng cht, nhng
thiu cc yu t bo v. (ng no, th vn hn sa cng thc, v dng cht ca sa cng thc
cng kh hp th hn, m cng khng c t khng th no.)
3- Li ch pht trin rng hm mt, tai mi hng:
C mt iu cc m c th cha tng nghe ni n l li ch ny.
Cc m c th nghe gii thch rng nm ti gi lm y rng ra pha ngoi gy h rng. Cch
gii thch ny khng chnh xc. Cc thng tin di y v li ch vn ng c hm mt s gip a
ra li gii ng.
ng tc b theo khp ngm ng l mt ng tc phi hp: ngm, vt, mt, nut gip vn
ng ton din cc c vng hm mt, v li, cch b ny lin tc trong nhiu nm u i gip
c v xng hm, khoang tai, mi, hng.
Xng hm tr b m pht trin hn, rng hn v khp 2 hm rng tt hn, gip cho rng
vnh vin mc ln d hn, ng v tr v khng b chen cht gy h, lch, li s.
Mc pht trin ti u khoang tai mi hng cng gip tng kh nng th v thnh lc
Mc pht trin ca c lng v cung hng cng ti u kh nng pht m (ni/ ca ht)
ca b
(ng tc b bnh ch yu ch l ngm v nut, v sa bnh t chy xung ch khng cn
cc c hm mt v li phi mt v vt.)
Trang 60 /236
Ngoi ra, cht tinh bt (ng) trong sa m l Lactose, ch phn hu trong rut, khng
phn hu trn ming, nn khng gy su rng. Sa m chng vim nhim v khng khun, nn
nu b sc vo tai, mi, hng khng gy vim nhim. (B b sa m trc tip hay bnh u c c
li ch ny.)
4- Li ch tm l v tnh cm khi con b m trc tip:
y l li ch r rt nht. Mi dy tnh mu t, cm gic hnh phc, an tm, bnh yn m
m v con c c khi con c m m st vo ngi v cho b trc tip sut nhiu nm thng
u i.
5- Li ch ch ng nhu cu dinh dng ca c th:
Cng ngy chng ta cng nghe nhiu hn phng php nui con b ch ng (Babyled). i vi b s sinh th c khuyn khch cho b m trc tip theo nhu cu (on-demand) v
da-tip-da. y l mt i hi kh i vi nhiu b m, mun kim sot mi th trong vic nui
con. Do trong mt cng ng nui con bng sa cng thc, ngi ta bn nhiu v lng b vo v
v cn nng ca b, khin cc m cho con b trc tip cm thy bt an, mt ch ng, mt kim
sot, nn la chn cch "trung gian" l vt sa m ra cho b b bnh.
6- Tit kim tin v thi gian mua cc dng c, vt/ ht sa, tit trng, bo qun...
Kt lun:
Th nn, khi hiu nhng li ch ny, Betibuti hy vng cc m s c gng ti a trong hon
cnh ca mnh, c bit l khi m cha i lm, cch lm ng khi nui con sa m.
Ch ng khng phi l o c lng sa b b vo, m ch ng chnh l con c
b m trc tip cng nhiu cng tt, l m hc v p dng cc k nng sau, yn tm bit rng
con b , b tt m khng cn quan tm n dung lng:
khng cho con b bnh, ti gi sm (trc 6 tun) m bo con b m vi khp ngm
ng
cch cho con n bng cc (cup-feeding), bng tay (finger-feeding), bng tha (spoonfeeding), bng dng c b sung sa (supplementer-feeding)
cch quan st v nghe ting nut sa ca con
cch cm nhn bu v nh i sau khi con b
cch quan st cm gic no ph ca con sau c b
cch quan st mu da v nh mt ca con khi con tnh to
cch nhn xt phn v nc tiu ca con theo tui
cch hiu tng trng v cc ct mc vn ng theo thng tui theo tiu chun ng ca
WHO
Hu ht cc k nng ny (hoc s) c chia s trn trang FB Betibuti v cng ng Hi
Sa M (Be ti bu ti) gip cc m c thm k nng cc m t tin hn.
Trang 61 /236
CCH VT V TR SA NON TRC KHI SINH

C CH SN XUT SA NON V CCH VT TR SA NON TRC KHI SINH
Cc m cn c k p dng an ton.
1- Sa non c trong bu v m t khi no?
C th m bt u sn xut SA NON
(Colostrum) t gia thai k. Thng thng
khong tun 16 - 20 ca thai k (m sinh con r
c th thy sa non sm hn) trong bu v m
din ra qu trnh hon chnh ca t bo to sa
(lactocytes - nang sa) v nhng git sa non
u tin bt u c to y gi l Giai on
To sa 1 (Lactogenesis I). giai on ny,
khong cch gia cc nang sa cn cha kn, do
s lu thng qua li gia huyt thanh (mu)
v sa kh cao, v vy sa non c th c mu hi
ca mu, mu nhum hng, mu vng cam
hoc mu vng nht (ch khng trng nh sa gi (Mature Milk) Giai on To sa 2 khi hnh
thc, cht thay i v lng sa gia tng ng k.)
Betibuti c rt nhiu bi vit v tc dng ca sa non trong 72 gi u i, cng nh tc
hi ca sa cng thc v bnh sa i vi b s sinh. Cc m nn tham kho li cc bi vit
hiu v sao vic nhng c b u i l sa non ca m l cc k quan trng.
2- Vt sa non trc khi sinh lm g?
Hc cch vt tay, thu hoch dn dn v d tr SA NON t trc khi sinh l mt k nng
cn thit cho cc b m. Ngay sau khi sinh, b cn c CH B HON TON SA NON ca m.
Tuy nhin, trong mt s tnh hung c bit, do quy trnh ca Bnh vin, do sc khe ca
m hoc con, con c th phi cch ly khi m, sa non tr sn ca m s cc k hu dng.
Cc tnh hung c bit bao gm:
M b tiu ng/ tiu ng thai k
M c ch nh sinh m
M c bt thng bu v/ u ti
B b h hm ch
Cc tnh hung sc khe khc ca m/ con ngay sau khi sinh
3- Vt sa non vo thi im no l thch hp?
Cc m c th thnh thong khi tm hoc chm sc bu v, c th thy sa non t tun 32
n 34 ca thai k. Tuy nhin, vic thu hoch sa c th tht s bt u t tun th 36, khi sa
non c th nh git d dng hn.
Trang 62 /236
Chm sc bu v ng cch trong thai k cng gip cho sa non ca m c sn xut v

tit ra d dng hn. Cc m bu nn tham kho v p dng bi vit Chm sc bu v m Phn 1,
p dng nh.
4- Vt sa non nh th no cho ng v an ton?
Tuyt i khng c dng bt c my ht sa no ht sa non trc khi sinh, m ch
c vt nh nhng bng tay. Cch vt tay d hc v d thun thc sau mt vi ln thc hnh. V
k nng ny rt c ch v sau ny trong qu trnh nui con sa m lu di.
Sa non giai on ny c "thu hoch tng git" nh sau:
vt tay ch 3 n 5 pht / ln x 3 - 5 ln/ ngy.
dng ng tim tit trng (5ml - khng kim) thu tng git sa non
gi ti nylon tit trng gc ban u, cho ng tim c sa vo, ghi ngy, dn li trc khi
tr lnh (dn tm, nu cha y)
thu tip sa non vo ng tim cho n khi y 1 ng 5 ml (khng qu 3 ngy)
1 ng tim y (hoc sau 3 ngy) th nim kn ti nylon v chuyn sang tr ng trong 1
hp kn (v d. Lock n Lock).
V sa non kh c v do nn chy chm v khng ra thnh tia nh sa gi, nn nu mi
ln vt m thu c 0.5ml - 1ml, m c th thu c 2.5ml - 5ml/ ngy l kt qu rt tt ri.
Lng sa non thu c ny c v khng nhiu, tuy nhin nu cc m nh trong cc bi
trc Betibuti c m t dung tch d dy ca b s sinh trong ngy u ch 5 - 7ml, c ngha b
cng ch cn b 5 - 7ml/ c, cc m s hiu v sao mt lng sa nh thu hoch trong vi tun
cng va cho con trong ngy u nu cn.
c n y, chc hn c nhiu m vn thc mc, lo lng, v hu ht cc m c th c
khuyn khng c vn v, kch thch u ti v s kch thch chuyn d, sinh sm.
Vic massage v vt sa ny cng c th gy co tht t cung nh, nhng cch vt v thi
gian nh m t trong bi vit ny l an ton v khng kch ng chuyn d (ging nh nhng cn
chuyn d gi khng mnh gy sinh non), tr khi m sn trong tnh trng "do sinh
sm" t trc tun 36.
Phng php vt tr sa trc khi sinh ny c chnh thc gii thiu trong nhiu ti
liu ca cc t chc chuyn mn v sa m, (nh Ti liu hng dn s 2811 nm 2008 ca La
Lch League GB, Ti liu hng dn s 322591 ca Captial and Coast District Health Board New
Zealand)
5- Cch t vt sa bng tay?
Ra tay sch bng x phng
chm bu v bng khn m (hoc vt sau khi tm vi sen m)
massage bu v (c th p dng phng php massage 3' ca Betibuti)
ng tc vt gm 3 bc: t - n - vt
Trang 63 /236
t ngn tay ci pha trn qung v v ngn tay tr di qung v, cch chn ti khong
3cm - 4cm (u ngn tay ci, u ti v u ngn tr thng hng)
n gi cc u ngn tay c nh trn da, n ngc vo thnh ngc
Vt: p hai u ngn tay v pha u ti vt nh nhng
Lp li ng tc ny nhp nhng theo 3 bc cho n khi thy nhng git sa non tit ra
khi u ti.
Dng ng tim ht "thu hoch" tng git sa non ny
6- Cho b b sa non tr sn ny nh th no tt nht?
Khi i sinh, b m b mang sa ng ny trong hp kn v ti tr lnh v gi vo ngn ng
t lnh ca Bnh vin.
Khi cn dng, b m b s ngm c ng tim ( nguyn trong nylon tit trng) vo nc
m, hay my hm sa, v t cho b n t ng tim + mt ngn tay b/ m (finger-feeding nh
hnh minh ha). Mi c 5ml, c th cch c 1g - 1.5g trong ngy u, cho n khi b c v vi
m, da-tip-da v b m trc tip.
V lng sa rt nh, nn khng nn chuyn sa qua nhiu dng c khc, v s lm hao tn
nhng git sa qu gi ny.
7- ngha ca vic vt sa non trc khi sinh:
Gip m hiu c c ch to sa non trong thai k v t tin rng trong bu v m c
sn sng sa cho con, ch khng phi ch sa v nh quan nim sai lm ph bin hin nay.
Gip m nhn thy hnh thc (c, do nn d nut) v dung lng t i ca sa non l ph
hp vi kh nng mt nut ca con v ph hp vi dung tch d dy s sinh.
Gip m c c mt k nng hu ch ca qu trnh nui con sa m, s dng sau ny,
khi b cng ngc, cng sa, tr sa v.v. m khng phi ph thuc vo my ht sa
Gip cho trong mi tnh hung, phng h, b lun c sn sa non ca m vic "lp trnh
u i" ca nim mc rut c hon ho
Gip m yn tm chun b cho nhng ngy sp sinh, v m tin tng rng cho d m
hoc cc ch nh cch ly m, con vn c sa non ca m cho nhng c b u tin.
Trang 64 /236
THU TR SA NON TRC KHI SINH (PHN 2)

Yu cu tham kho bi vit PHNG PHP Thu thu tr sa non trc khi sinh - Phn 1,
p dng ng v an ton, khi cn:
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=644331032272389&substory_index=0&id=2
89879814384181
1- GII TO NG NHN V NGUY C SINH NON do KCH THCH U TI
C mt s NG NHN rng khi ph n mang thai kch thch u ti vt sa non s dn
n sinh non. Kch thch u ti - hoc cc hot ng khc c th sinh ra hocmon oxytocin nh n
cc thc n c cht phenyethylamines nh s-c-la, hn, m, "t sng" hoc "quan h" abcxyz s ch dn n chuyn d nu nim mc t cung c CC IM TIP NHN hocmon oxytocin.
Bo co thm nh ca BS Cox (2006) thm nh nhng kt qu nghin cu trc ca Di Lieto 1989,
Stein 1990, Curtis 1999, trong nhng ph n mang thai c s pht kch thch u ti khc nhau
(t 30 n 110 pht). Khng c kt qu nghin cu no cho thy c tc ng r rt trong ch s
Bishop (du hiu chuyn d) hay dn n chuyn d. Bo co thm nh ca BS Cox (2006) cng
thm nh mt nghin cu khc ca Moscone v Moore (1993) trn 57 b m tip tc cho b ln
b, khi mang thai b sau. Nhng em b sau ca nhng b m ny u kho mnh v c sinh ra
tun. [vic vt sa trong thai k cng ging vic cho b ln hn b m trong thai k]
Trch: Thm nh cc nghin cu lin quan n vt tr sa non trc khi sinh (2010) ca
BS. Sue Cox
- Chuyn Gia T vn Sa M Quc t hng u,
- Thnh vin c quan Cp chng ch Chuyn gia T vn Sa M Quc T
- Gio vin ca Chng ch Chuyn gia T Vn Sa M Quc t (Vin Sa M Quc t)
- Thnh vin Hip Hi Nui Con Sa M c (ABA)
2- Hiu v t cung v s nhy cm ca t cung trong thai k:
Hocmon Oxytocin c bit n l hocmon sinh ra t vic kch thch u ti (massage, cho
con b, vt sa.. cn thit c th m tit sa) v mt s hot ng khc nh nu trn, mt s
ngi nhy cm hn thm ch c th c lng hocmon oxytocin tng ln trong mu ch cn ngh
n cc hot ng/ kinh nghim trn. Hocmon Oxytocin cng l hocmon gy co tht t cung, gip
m chuyn d sinh b.
Do , nu ch dng kin thc ny, k c mt s ngi ngnh y nhng khng cp nht
kin thc mi sau 2006), ngi ta d dng kt lun sai lch v dn n ng nhn rng ch cn c
hocmon oxytocin th s c chuyn d, v LM TNG rng cc hnh ng nh massage chm sc
bu v m, quan h abcxyz, cho b ln b, vt sa trong thai k l cc hot ng "y ri ro" v
"khng nn".
Tuy nhin, MT KIN THC QUAN TRNG khng th b qua khi bn chuyn bu b sinh
l HIU V T CUNG. T cung khng phi l mt ci ti lc no cng chc co tht gy sinh non
trong sut 38 tun thai k. Trong 38 tun u ca thai k, ngay c mt lng ln hocmon oxytocin,
hay pitocin (hocmon oxytocin nhn to) cng khng gy chuyn d v sinh non.
Trang 65 /236
Thay v vy, t cung cng phi c pht trin v chun b trc cho vic chuyn d. C th
hiu c hai giai on khc nhau trong qu trnh pht trin ca t cung trong thai k: giai on "tnh"
gi b trong bo thai v giai on "ng" a b ra ngoi. Hai giai on ny (tm gi l "giai on
1" v "giai on 2") khc hn nhau v cch t cung phn ng vi lng hocmon trong mu.
Trong "giai on 1" (trc 37 tun), khi bo thai ang ln dn, t cung "tr" i vi hocmon
oxytocin, c ngha l c th massage bu v u ti, quan h tnh dc, cho con b ln hn b, vt
sa m khng nh hng g n s pht trin ca bo thai v cng khng gy co tht t cung hay
sinh non ch v cc hot ng c lin quan n lng hocmon oxytocin trong mu.
V d, cc trng hp b m cho b ln b khi mang thai b nh khng cm nhn cn co
tht no khi cho con b (93% theo kt qu m cho con b trong thai k ca Moscona). c bit l
ngay vi % c cm gic cc cn co tht cng khng dn n chuyn d hay nh hng n thai k,
ging nh cc cn co tht gi Braxton -Hicks. [vic vt sa trong thai k cng ging vic cho b ln
hn b m trong thai k]
Trong "giai on 2", n k sinh n (khong t tun 38), t cung nhanh chng thay i
chun b cho qu trnh chuyn d, v t cung tr nn "rt nhy cm" vi hocmon oxytocin.
Kh nng "tr" hay "nhy cm" ca t cung i vi hocmon oxytocin l do trong giai on
u t cung c t im tip nhn, nhng trong giai on tun thai li c rt nhiu nhiu "cc
im tip nhn hocmon oxytocin".
Cc im tip nhn hocmon oxytocin l cc t bo ca t cung c th pht hin ra s hin
din ca hocmon oxytocin v kch hot nhng cn co t cung. Trc 37 - 38 tun s lng cc t
bo ny t v ri rc khin t cung "tr" trc hocmon ny. T tun 38, s t bo ny tng nhanh
dn v n khi sinh t n 300 LN s lng "im tip nhn hocmon oxytocin" ngay SAU khi
chuyn d sinh b. Trong nhng tun cui thai k, hocmon oestrogen tng ln cao nht, y l
hocmon cn thit thc y s gia tng cc "im tip nhn oxytocin", v v th cc im tip
nhn ny ch tr nn dy c v nhy cm vi hocmon oxytocin chuyn d v sinh b
cui thai k (cng vi s phi hp ca cc ni tit t khc).
Nh vy, t sau tun 38, cc hot ng kch thch hocmon oxytocin cng chnh l cc hot
ng gip chuyn d nhanh chng, ngoi ra, nh s im tip nhn t cao nht sau khi sinh, m
vic cho con b hon ton v lin tc t khi sau khi sinh, gip t cung ca m mau thu gn v gim
nguy c sa t cung v cc bnh lin quan n t cung, cc chng bnh m nhiu ph n khng
cho con b phi lo ngi.
Vic t cung c rt t im tip nhn hocmon oxytocin trong "giai on 1", ch l mt trong
nhng c tnh bo v cho t cung trnh sinh non, ngoi ra cn c nhiu yu t bo v khc. Trong
phm vi ca bi ny, v mi lin h vi bu v m v hocmon oxytocin, nn chng ta ch ni n
c tnh ny. Tuy nhin y khng phi l c ch duy nht bo v t cung trong thai k, cn c cc
c ch khc khng lin quan n c im ny. l l do, c nhng trng hp sinh non v nhng
nguyn do hon ton khc, v d nh cc hocmon c ch nh progestrogen, cc protein xc tc...
KT LUN
Do , da trn kin thc v cc thm nh mi ny, cc Hip hi Sa m cc nc tin tin
trn ton th gii u c ti liu hng dn phng php vt tr sa non trc khi sinh v m t
Trang 66 /236
nhng trng hp no nn p dng gim thiu nhng tnh hung b s sinh phi b trng rut
bng sa cng thc, cng nh vic tip tc cho b ln b m n khi sinh b nh l an ton v tt
cho c 3 m con.
Ti liu o to Lin minh Hnh ng v Nui Con Sa M Th Gii WABA 11/2013 v gn
y nht Ti liu Tp hun cho Chuyn vin D n Alive&Thrive ti Vit Nam 12/2013 ca ICF, Anh
cng ax bao gm ngh v hng dn cc k nng ny cho cc chuyn vin d n v chuyn
vin y t tham d.
Phng php v k nng c th, c Betibuti chia s trong bi vit (da trn ti liu
hng dn ca LLL - GB 2008): Phng php thu tr sa non trc khi sinh - Phn 1.
89879814384181
Cc li ch ca 72 gi vng sa non v cc c tnh ca sa non m khng c mt loi dung
dch no t nhin hay nhn to c th snh bng, c m t trong cc bi v sa non ca m.
89879814384181
Cc m nn c k cc bi ny, c bit l cc m bu, c s hiu bit v quyt tm nui
con sa m hon ton.
Betibuti chc cc m nui con sa m y t tin, nh hiu r kh nng tuyt vi ca c th
ngi m!
_____
Ngun tham chiu:
- From an unpublished study by Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC, Sugarman, M., M.D.,
2003; discussed in Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy
and Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 16.
- Bhler, E. Bergstrm, S. Subsequent Pregnancy affects morbidity of previous child. J Biosoc
Sci 1995 27:431-442.
- Moscone [sic], SR., Moore, M.J, Breastfeeding during pregnancy. J Hum Lact 1993; 9(2):8388.
- Flower, Hilary. Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and
Beyond. La Leche League International, Schaumburg, Illinois, 2003. p. 225-30, 235.
- Amico, J., and Finley, B., Breast stimulation in cycling women, pregnant women and a
woman with induced lactation: pattern of release of oxytocin, prolactin and luteinizing hormone.
Clinical Endocrinology, 1986 25:97-106.
- Kimura T, Takemura,M., Nomura, S., et al. Expression of oxytocin receptor in human
pregnant myometrium. Endocrinology 137:780-785. 1996.
- Fuchs AR, Fuchs F, Husslein P, Soloff MS. Oxytocin receptors in the human uterus during
pregnancy and parturition. Am J Obstet Gynecol 1984 Nov 15;150(6):734-41.
Trang 67 /236
- Chwalisz, K, Fahrenholz, F, Hackenberg, M., Garfield, R., Elger, W. The progesterone

antagonist onapristone increases the effectiveness of oxytocin to produce delivery without changing
the myometrial oxytocin receptor concentrations. Am J Obstet Gynecol 1991; 165: 1760-70.
- Grazzini E, Guillon G, Mouillac B, Zingg HH. Inhibition of oxytocin receptor function by direct
binding of progesterone. Nature. 1998 Apr 2;392(6675):509-12.
- Zingg HH, Grazzini E, Breton C, Larcher A, Rozen F, Russo C, Guillon G, Mouillac B. Genomic
and non-genomic mechanisms of oxytocin receptor regulation. Adv Exp Med Biol 1998;449:287-95.
- AAFP Policy Statement on Breastfeeding can found at http://www.aafp.org/x6633.xml; the
selected quote is from the sub-heading Nursing Beyond Infancy.
- Ruth Lawrence, M.D. in Breastfeeding: A Guide for the Medical Profession, 5th edition.
Mosby. St. Louis. 1999. p. 671.
- Sue Cox, An Ethical Dilema: Should recommending of antenatal expressing and storing of
collostrum be continued?, Breastfeeding Review 2010
- Hillary Flower, Adventures in Tandem Nursing: Breastfeeding During Pregnancy and
Beyond, LLLI 2003
nh minh ha:
- http://biomhs.blogspot.com/2012/09/hormones-in-reproduction-ii.html
Trang 68 /236
CHT LNG SA M
PHN 1: CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M
Khi mang thai v nui con b m, cm nhn c v s li khuyn v dinh dng v nhng
li bnh lun v cht lng sa m, chng bit nh th no mi l ng.
Hnh nh minh ha: Sa m l "sa buffet",
sa cng thc l "sa c + ho cht".
**Bi vit p dng cho m mnh kho,
dinh dng v tng cn tt trong qu trnh mang
thai. Khng p dng cho m suy dinh dng hoc
c th trng suy nhc.**
A - Sa m gm nhng cht g, v c ch
to nh th no?
Sa m c hng ngn cht, ngoi nhng
thnh phn chnh [m sa cng thc lun c gng
sao chp], n nay khoa hc nghin cu khong
200 cht, cn rt nhiu thnh phn khc ca sa
m vn cha c nghin cu ht. Tuy nhin, theo
c tnh "c im ging loi", sa ca loi no l ti u cho loi , th tt c cc thnh phn ca
sa m u l tt nht cho con.
Sa m c ch to theo "cng thc nh sn", trung bnh mi lt sa gi (matured milk)
cha khong 700 kcal, 890mL nc, 74 g cht bt ng, 42g cht bo, v 13g cht m, tuy thnh
phn cht c thay i linh hot, nhng lun trong mt ngng ti u nht nh, tnh trn 24 gi, v
sa m thay i trong mi c (sa trc, sa sau) v cc c khng ging y nhau.
Mt s thnh phn chnh trong sa m ch yu c sn xut ti ch ngay trong "nan sa"
(lactocyte) ca tuyn v t cc phn t hu c vi sinh trong c th m, khng ph thuc vo ch
dinh dng ca m trong thi gian cho con b.
Mt s thnh phn khc trong sa m, c truyn trc tip t huyt thanh ca m vo thi
im to sa, c ngha l c ph thuc vo ch dinh dng hng ngy/ tng ba n ca m.
1- Cc CHT C HM LNG N NH, ch yu c sn xut trong nang sa, KHNG
PH THUC CH DINH DNG CA M khi cho con b:
+ CHT M (PROTEIN) cung cp amino-acid cho b, gip tng trng c v xng, to
khng th, lm dung mi cho hocmon, to cc men cn thit.
- WHEY protein chim 60%, nhiu gp 5 ln hm lng trong sa cng thc. Bn cnh chc
nng dinh dng cho b, whey protein c chc nng bo v (a-lactalbumin, lysozyne, lactoferrin,
immoglobulin...), o thi cht d tha, cht c, t bo l. Whey protein sa m dng lng, tiu
ho v hp th d dng trong rut ca b gip hon chnh nim mc rut, to khng th...
Trang 69 /236
- CASIEN protein chim 40%, c chc nng chnh l m dinh dng, kt ta trong rut
dng mm nh u ph (tu h) d tiu ho hp th, do phn thi ra mm, nh khng gy to
bn cho b.
[Trong khi , thnh phn chnh ca sa cng thc l CASIEN protein b, Betibuti c
nhc n cht an thn CASOMORPHINE trong casien protein trong sa cng thc mt bi vit
khc. Casien b trong sa cng thc hm lng ln kt ta trong rut dai v kh tiu dng cao su,
khin phn thi cng d gy to bn.]
+ KHNG TH (th ng):
Mt s khng th (protein) c truyn t huyt thanh ca m theo th trng hng ngy
ca m vo sa m cho b. Ngay khi m tip xc 1 loi vi khun (c ngha l b cng c kh nng
tip xc loi vi khun ny khi tip xc vi m), khng th i vi loi khun s c to ra v
truyn vo sa m, gip b c sn kh nng chng khun, b c bo v ti u.
+ CC HP CHT NPN (NON-PROTEIN NITROGEN):
c hn 200 loi hp cht NPN trong sa m: taurine, carnitine, amino-sugar, nucleic acid,...
gip pht trin no, vng mc, gan. Ngoi ra, NPN cn lm dung mi cho cc vi khun c ch, gip
c th iu tit i ng (Betibuti cng c 1 bi vit v c ch iu tit i ng) s dng nng
lng v cht dinh dng d tr khi cn thit.
+ CHT BT NG (CARBOHYDRATE)
- DISACCHARIDE LACTOSE cn gi l ng lactose, l thnh phn chnh trong sa m,
cung cp 40% nng lng cn thit cho s tng trng ca b.
Lactose l thnh phn n nh nht trong sa gi, khng ph thuc v ch dinh dng
hng ngy ca m. Hm lng lactose trong sa m l cao nht trong tt c cc loi nui con bng
sa m, ph hp v c im ca loi ngi l no b tip tc pht trin ng k trong 2 nm u
i.
Lng sa non u tin c to sn trong tuyn v t khon gia thai k c hm lng
lactose 23g/L va l thc n u tin ca b, va gip "ht nc" vo tuyn v kch thch qu
trnh to sa trong cc nan sa ngay sau khi sinh. Lactose cng gip gia tng vic hp th canxi v
st.
Lactose khng phn hu trong ming m ch phn hu ti thnh rut non bi men lactase
thnh GLUCOSE v GALACTOSE. (Do , b b m bui m khng b h rng sa, nh b b sa
cng thc.) Glucose c bit cn thit cho vic pht trin b no v galactose cn thit cho vic
pht trin h thn kinh trung ng.
+ CHT BO (LIPID)
Cht bo trong sa m cung cp 50% nng lng cho b. Mc d s lng acid-bo v tng
nng lng khng i, cht bo thay i trong c b t l nghch vi trng ca tuyn v. C
ngha u c sa t bo, cui c sa nhiu bo. Tuyn v c b/ ht cn thng xuyn hn, sa
s bo hn.
Trang 70 /236
Cht bo trong sa m ch yu l TRIGlYCERIDE, v cc acid-bo di v trung (long and

medium fatty acid), AA v DHA l nhng acid bo di c di do trong sa m, gip pht trin vng
mc, b no, cc m thn kinh v h min nhim.
[AA v DHA khng c trong sa b. Loi AA v DHA b sung trong mt s sa cng thc l
cht bo ng vt/ thc vt qua tc ng bin i cu trc phn t, nhng khng hon ton ging
vi AA v DHA trong sa m.]
Mt thnh phn bo hu ch trong sa m l CHOLESTEROL, 100mg/L - 150mg/L va
nhu cu to v t bo v cn thit cho vic tng trng no ca tr nh. Do c cung cp y
nhu cu, nn c th b s dng trc tip lng cholesterol ny m khng cn t to, hay d tr.
[Ngc li, sa cng thc khng c cholesterol, p ng nhu cu ca c th, c th
nhng b b sa cng thc s kch hot kh nng t to v lu tr cholesterol, khi trng thnh
c th vn to v tr, sinh d tha cholosterole nhm ny.]
PHOSPHOLIPIDS cng l mt thnh phn cht bo trong sa m c vai tr quan trng trong
vic pht trin vng mc, h thn kinh trung ng v b no.
MHO: (human milk oligosaccharides) l mt loi axit bo ngn c tnh nng y cht thi v
vi khun ra khi rut, ging nh tc dng ca cht x (trong sa m khng c cht x). Do , b
b m hon ton khng b to bn hay tiu chy d b i nhiu ln 1 ngy hay nhiu ngy 1 ln
phn vn mm, vng.
Cht bo cn l dung mi gip hp th mt s vitamin quan trng.
+ CAN XI (Calcium)
Trong khi hu ht cc vitamin v khong cht c hm lng rt nh (vi lng) trong sa m
v ph thuc v ch dinh dng hng ngy ca m, Canxi l khong cht c hm lng ln
(250mg/L - 300mg/L) trong sa m khng ph thuc vo ch dinh dng v nng canxi trong
mu ca m.
Canxi c ch nhiu nht, do th hin r nht trong s pht trin ca tr nh qua chiu
cao v cn nng. Canxi (Phospho v Magnesium) gip pht trin xng, chc nng c, chc nng
tim. Canxi trong sa m c c tnh sinh hc d hp th nht cho b. Hu ht canxi trong sa m
b c th hp th c hon ton khin b cng cp kho mnh.
[Canxi, st km trong sa cng thc c hm lng cao hn sa m, nhng dng kh hp
th, b thi ra ngoi nhiu qua phn v nc tiu, khin h tiu ho v h bi tit phi lm vic vt
v hn.]
+ CHT ST:
Cn to hng cu. Tng t nh canxi, cht st c hm lng rt nh v n nh trong
sa m, khng ph thuc vo ch dinh dng hng ngy ca m. Cht st trong sa m c
ly t mu m. C th b hp th c 50% - 70% cht st trong sa m, nhng ch hp th c
5% - 10% cht st trong sa cng thc. Tr b sa cng thc, khng hp th st c nguy c
thiu mu.
Trang 71 /236
Mt em b b m hoang ton kh c th thiu bt k mt cht quan trng no. Loi ngi

vn c nui hon ton bng sa m cho n khi sa cng thc ra i trong th k trc.
B ch cn mt lng cht st thp hn chun bnh thng hon ton mnh kho. B
sung st trc tip cho b b m l mt ch nh cn phi xem xt li, v c th nguy him nu ch
nh khng chnh xc v dng lu di. B sung st c th gy to bn, v ng c nu d tha.
Trong cc protein bo v (mt thnh phn ca h min nhim) ca sa m c lactoferrin v
transferrin, c chc nng "bt" cc vi khun gy bnh o thi ra ngoi qua phn, hoc nc
tiu. Khi c th b tha st, lactoferrin v transferrin thay v bt vi khun th s "bt" cc phn t
st tha thi ra ngoi, lm gim kh nng bt vi khun cn thit ca h min nhim.
+ NG, KM:
Cn cho cc phn ng ho hc trong c th, km cn cho men, chc nng min nhim, cha
lnh vt thng, to protein, phn chia t bo, to DNA. Km trong sa m dng vi sinh sn sng
hp th. M khng cn bi dng c bit, sa m vn m bo c cc khong cht ny.
+ NC:
Nc chim 89% thnh phn ca sa m, khi m khng ung nc (khong 12 ly x
250ml / ngy u n trong 24g) lng sa sn xut c s t i (khng nh hng n cht
lng sa).
2- Cc CHT C HM LNG PH THUC vo CH DINH DNG CA M khi cho con
b:
+ VITAMIN A:
Vitamin A cn cho th gic v duy tr cu trc da (biu b). Sa m l ngun cung cp vitamin
A (retinol) di do c ly t nng vitamin A trong mu ca m. Khuyn khch m n nhiu
thc phm c mu giu vitamin A v ung b sung vitamin tng lng vitamin A trong sa
m. Khuyn khch b b sa m nhn vitamin A trc tip t sa, khng khuyn khch b sung
vitamin A trc tip cho b.
+ VITAMIN D:
Vitamin D cn cho vic pht trin xng, to t bo, phng chng mt s nguy c (cao p,
ri lon c ch to khng th ch ng...). Sa m c th cung cp lng vitamin D cn thit hon
ho cho b. M cn b sung vitamin D trong qu 2 v qu 3 ca thai k v phi nng 45% da, 15'
mi ngy, sa m cung cp vitamin D hon ho cho b. B cng c khuyn khch phi nng
sng sng 45% da, 15' mi ngy.
Lng vitamin D bao nhiu l chun, cha c xc nh cho ton cu. Lng vitamin D
trong c th ph thuc vo vic tip xc vi nh nng mt tri, do khc nhau gia tng v tr a
l, kh hu, thi tit theo ma, phong cch sinh hot, mu da, la tui... cc nc n i lnh
(nh Canada, M, Bc u) kh nng tip xc 45% da trong nng hng ngy l khng kh thi, hoc
kh nng tng ozon b mng v nguy c ung th da cao (nh c, New Zealand), th b m v b
c ch nh ung D b sung lin tc trong sut thi gian khng tip xc nng. Do , x nng
m quanh nm nh Vit Nam (tr vi thng ma ng lnh min Bc), khng khuyn khch tr em
b sung vitamin D git, m khuyn khch b b sa m nhn c lng vitamin D cn thit.
Trang 72 /236
Hin nay VN, mt quan nim sai lch c lan truyn rng ri trong cng ng "rng tc
chiu lim, rng tc vnh khn", tr va ng va vn mnh, thnh thong gng ngi mt, l
thiu canxi. Tuy nhin c 3 biu hin ny u l biu hin chung t nhin ca tr kho mnh. (Khi
s con mnh thiu canxi, nhiu m tham kho thng tin M, Canada, Anh, c, thy bn b c con
bn c Bsi ch nh ung D... nn t ng b sung vitamin D git cho b ung, c khi lu di n
12, 18 thng.) Ung D nh th dn n tha vitamin D. Vitamin D l loi vitamin khng t o thi
khi c th khi d tha, m s t ng trong bng quang gy mt mi, bing n, chng mt, v lu
di gy vi ho xng, ng vi trong thn, tc hi lu di khng nh.
+ Vitamin E
Vitamin E gip bo v lp mng cc t bo khi b oxy ho, lo ho, gim stress (intrapatrum stress). Sa m di do vitamin E. Vitamin E cn hp th trong cht bo, do c hp
th tt hn trong sa sau (hindmilk) nhiu bo. Trong ch n ung thng thng ca m, cng
d dng c vitamin E cho m v con, khng cn b sung thm dng thuc.
+ Vitamin K
Vitamin K gip ng mu, nhn t m qua sa m. Tr s sinh c tim Vitamin K mt ln
duy nht ngay sau khi sinh. Sau , nhn t sa m v khng cn b sung na. M c khuyn
khch n nhiu rau qu c mu xanh.
+ Vitamin C:
Vitamin C gip chng oxy ho, gip hp th cht st, chng d ng, tng sc khng. C
th b khng t to vitamin C, m ch nhn c vitamin C t sa m, do ph thuc trc tip
vo khu phn n ca m. Ch C t thc phm mi gip gia tng lng C trong sa m. M cn
c n nhiu rau c, tri cy mu xanh, mu vng, mu cam giu C nh bng ci xanh, ci, u
... (ngoi tr h cam chanh c nhiu axit c th lm nng d dy, c bit cc b b tr nhiu,
hoc tro ngc thc qun.)
+ Vitamin B (cc loi B1, B2, B6, B12...):
Gip chuyn ho nng lng trong t bo, c nhn t huyt thanh ca m di do. M
c khuyn khch n cc thc phm giu vitamin B: chui, khoai tay, c hi, gian, ng cc, go
lt, cc sn phm sa...
+ Mui v Clo (Sodium, Cloride): cn st trng v chng vim cho m v b. Khi m b
vim tuyn sa, nng mui trong sa m tng ln gip chng vim cho m v b c th b m
bnh thng.
+ I-t: Cn to hocmon tuyn gip cn cho qu trnh pht trin no trong thai k v trn
i. nh hng bi ch dinh dng ca m. M cn n cc thc n giu i-t nh c bin, hi
sn, rong bin v mui i-t. nhng vng thiu i-t, b m cn c ung b sung i-t.
+ Flo: Cn cho qu trnh to xng, lm chc lp v xng v rng. Ch cn mt lng rt
nh, c y trong sa m. Nhiu ni c ngun nc b sung flo, m khng cn dinh dng
c bit hay b sung flo. [i vi sa cng thc c flo, nu c pha vi ngun nc cng c
flo, b ung sa ny s b hin tng tha flo (florosis) s b vi ho sm.]
-----Cn tip Phn 2---Cp nht ti thng 15/2/2015
Trang 73 /236
Trang 74 /236
PHN 2: CHT LNG SA M, CH DINH DNG CA M

Sau khi c phn 1, cc m c nh cht no c to trong nang sa v khng ph thuc
vo dinh dng ca m, cht no ph thuc vo thc n hng ngy ca m k? Cc m thc mc
sao li nh th? Vy m c cn bi dng khng? n ung th no l hp l nht cho c m v
con?
3- MU, M XNG, M M v M C ca m m bo hm lng dinh dng n nh
cho sa m:
Trong c th ca ngi trng
thnh mnh kho, u c sn nng lng
v cht dinh dng d tr. c bit, lng
cht d tr ny rt cao b m sau sinh v
sn sng lm nguyn liu ch to sa
tt nht cho con.
Dinh dng lun c u tin sn
xut sa theo "cng thc sa m" m bo
lun cht cho con (cng nh qu trnh
nui con trong thai k qua dy nhau).
Khi m khng bi dng cht bt
ng v cht bo, c th m s to sa bo t m m d tr ca m, phn tch thnh glucose v
acid bo di - tt nht cho b. Khi m bi dng nhiu bo trong khu phn n sau sinh, s lng
acid bo trong sa m vn tng t, nhng loi phn t acid bo s thay i (phn t acid bo
ng vt, acid bo thc vt...) nhng acid bo ny, tuy nhin l acid bo trung, acid bo trong sa
cng thc l acid bo trung, khng tt bng sa lm t m m ca m.
Tng t, c th m s ly canxi t m xng ca m phn tch thnh canxi dng d hp
th cho con. Hm lng canxi trong sa m c lp thnh cng thc trong qu trnh mang thai,
v khng thay i trong qu trnh to sa. Protein cng c ly t m c ca m, nu ch dinh
dng ca m qu t protein. Cht st c ly t mu ca m.
C ch ny hot ng n nh sut qu trnh sn xut sa m t khi bt u to sa cho
n khi cai sa, gip m nui con v gim cn mt cch t nhin.
Sa m c "nu cho con" ngay trong tuyn v theo tng c, bt u bng mn khai v
nh nhiu nc, sau phn tch cht bo t cc m d tr ca m a vo sa mt nhiu thi
gian hn, nn cht bo c trong sa tng dn v sau c b. Tuyn v cng t sa, cht bo cng
nhiu. B m trc tip, sa sau "nng" dn, b quen dn vi cm gic no, v bit khi no l "va
bng". Sa m khng c mu sc, bo, c khng thay i nh sa cng thc. Do , nu
nhn sa bo nhiu, bo t, mu trng mu vng nhn nh l sa long hay c, c cht hay
ht cht l hon ton khng ng, v cht bo khng phi l cht b duy nht trong sa m.
Cng ln con tng cn cng t. Khng phi "con cng ln, sa m cng mt cht", m v con
cng ngy cng bit nhiu, thc nhiu, vn ng nhiu, giao tip v pht trin nhn thc nhiu..
cc hot ng , c bit l kh nng nhn thc, tiu hao nhiu nng lng. Tr cng lanh li,
cng tng cn t i so vi 1, 2 thng u. Do , nng lng cn li tng cn gim i l hon
Trang 75 /236
ton bnh thng v kho mnh. Khng c "sa nng", "sa mt". Sa m khng mt cht khi m
khng bi dng, hoc ngoi 6 thng hay ngoi 1 nm, nh quan nim sai lm trong cng ng.
Nhiu nghin cu khoa hc, kho st cht lng sa m cc tng lp giai cp khc nhau,
thu nhp v iu kin sng khc nhau trn th gii cho thy ngay c khi cht lng dinh dng ca
b m c cch bit nhau n 200% (bi dng ti a so vi khng c iu kin bi dng), mt s
thnh phn vn c hm lng y nh nhau, mt s thnh phn ch khc nhau 10% v sa m ca 2
nhm i tng ny u trong ngng dinh dng ti u cho con.
Tuy nhin, b m vn phi c ch dinh dng phong ph, y :
(i) cung cp vitamin v khong cht vo sa m, i vi cc cht ph thuc vo ch dinh
dng ca m.
(ii) m bo y nng lng v cc cht gip m kho mnh, tinh thn sng khoi,
h thng hocmon v ni tit t vn hnh ti u, c th m sn xut sa tt nht, v trnh cho
m cc bnh nh thiu canxi, long xng, thiu mu, suy c, suy dinh dng... trong qu trnh
cho mang thai v cho con b.
4- Quan nim C v THC N KING KHEM ca b trong cng ng Vit Nam:
Trn ton th gii, dn tc no cng ch n ch dinh dng cho b m nui con b.
Tuy nhin, mi dn tc c nhng quan nim v khuyn co khc nhau v cch c, cc
mn nn n v khng nn n, rt khc xa nhau. Trong khi b m n vn tip tc n cari cay khi
nui con b, b m Nht vn n c sng.. th b m Vit Nam king hu ht nhng loi thc n ny
trong thi gian cho con b. Nhiu b m tr cm thy cng thng, c ch v cc quy nh v ch
king c phc tp, khng hp l, khng c c s khoa hc, khng r ngun gc nguyn do, b p
t bi ngi ln trong gia nh.
Khng th thay i t duy, nu khng tip nhn thng tin v t duy mi! Do , cc m nn
ngh cch t nh v hiu qu tho lun cc kin thc nui con sa m mi nht t Betibuti va cc
ngun thng tin ng tin cy nht vi nhng ngi ln trong gia nh, gim p lc
Nhiu quan nim v cch thc hnh " c/ nm " c truyn li t nhiu th h trc:
nm than, khng tm, khng ra gi, king n mi th tr mt s "mn lnh"..., n nay khng cn
ph hp. Ngy xa, cc c sinh nm mt lin tc mi my con, khng c bi dng thai k,
khng c siu m chn on v ch nh sanh... B m sau sanh d mt nc, mt sc, thiu
mu, long xng, d nhim lnh, d bng huyt... Do , cc hnh thc c l mt cch gi
m v gii hn hot ng gip dng sc cho b m, l cch ph hp ca thi .
Ngy nay, tuy nhin, nh s tin b ca khoa hc, cc phng tin y t (siu m, my mc
chn on) v dinh dng (thuc b thai k, truyn dch, bi dng sau khi sanh...) gip tng cng
sc kho sinh sn cho b m, vic tm ra v gi v sinh ng cch, ung nc, n cht,
phong ph, hot ng lnh mnh, l cn thit cho sc kho ca b m v c bit l gip cc m
nui con sa m thnh cng.
5- NHU CU DINH DNG v THC N L TNG ca b m cho con b:
Nng lng (s calories) m b m, trong thi gian nui con b, ph thuc vo m c nhiu
m d tr trong thi gian mang thai hay khng v cc hot ng ca m c tiu tn nhiu nng
Trang 76 /236
lng hay k. Trung bnh b m cn thm khong 500 Kcal / ngy trong thi gian cho con b +
khong 2000 Kcal nhu cu nng lng ca ngi trng thnh bnh thng, (tuy nhin lng
calories ny c th nhiu hn hay t hn tu tng ngi).
Hu ht cc b m u c cn nng tha sau khi sinh con, lng cn tha ny s dn dn
c dng trong nhng thng nui con sa m, do , khng nht thit m phi n tt c cc
cht cn cho sa m trong ba n hng ngy, m sa m vn cht.
Nh th, b m cn:
i- n thc phm PHONG PH c loi vitamin v khong cht cung cp vo sa
hng ngy cho con. Cc thc n cn thit giu vitamin v khong cht bao gm: tri cy, rau qu
nhiu mu sc, cc loi ht, u , cc loi go...
ii- m bo m, bo, tinh bt, canxi gi c th m mnh kho, B P cc cht
c ly t cc m ca m to sa cho con. Thc n cn i v cht: Cc sn phm sa,
tht c, trng, bo thc vt nh vng, lc..
iii- m bo ung NC (3L = 12 ly x 250ml chia u trong ngy), gip c th to c
nhiu sa. Sa ti cng tt cho vic to sa. Tuy nhin, khng nht thit phi ung sa to
c sa. Cc loi th nui con sa m ch n mt loi thc n (c, rm, l cy,..) vn to ra sa
cht sut thi gian cho con b.
M khng cn thc phm li sa c bit no to sa. Sa m c to v tit nh
hocmon, kch thch nh con b ng, v sc b ca b (khng b sung sa cng thc) quyt nh
lng sa ca m. Cc m khng nn dng cc thuc li sa khng r ngun gc, cch s l, bo
qun ch bin, m nn kch sa bng phng php massage v cho b/ ht ng cch. (Betibitu
c cc bi vit v cc phng php kch sa.)
Nn ch bin thc n ti nh m bo ti mi ca nguyn liu, gim thiu vic hp
th cc cht bo qun, ph gia trong cc mn n ch bin sn.
Mt thc n cn i l khi phi hp cc nguyn liu v cch ch bin ph hp cho mi ba
n. V mt vi vitamin v protein c th c hp th tt hn khi phi hp vi cc vitamin v khong
cht khc. V d: Cht st s c hp th tt hn khi c vitamin C trong cng ba n. Vitamin A
s hp th c trong cht bo. Ngc li, d tha protein c th khin c th thi protein cng
vi mt s vitamin v khong cht khc c trong ba n . B m v nhng thnh vin trong gia
nh gip chm sc b m, c th tham kho cc mn n v cch ch bin theo sch dy nu n
hoc internet, bit cch phi hp v ch bin ph hp, cc cht b sung ln nhau tt nht.
M n ung phong ph v lnh mnh trong thi gian mang thai v cho con b, gip con c
khu v cho nhiu mn n , sau ny khi tp n dm v n c s n d n c nhiu mn hn.
+ Ngoi ra, cc m cng nn:
i- m bo tip xc nng sng to vitamin D cho m v con
ii- hot ng nh nhng va sc gia tng qu trnh trao i cht
iii- tm ra, v sinh da, rng, tc, mng, ngc m bo v sinh cho m v con
5- CC CHT CN TRNH ca b m cho con b:
Trang 77 /236
+ M nn trnh:
- cc loi cht c cn, cht kch thch nh ru, cafe, thuc l trong thi gian mang thai hoc
cho con b.
- Cc loi tho dc, gia v c th lm gim/ mt sa: cy ngi ng (sage), l ng ty
(parsley), hoa li (jasmine), l bc h cay (peppermint)
+ Khi cn ung thuc tr bnh, cc m cn xin bc s cc loi thuc (i) khng nh hng
n lng sa m v (ii) an ton cho b b. Khng phi loi thuc tho dc no cng an ton cho
b b, nn cc m vn phi tra cu v tm hiu trc khi s dng.
+ Khi n mi mn n mi, m c th quan st phn ng ca con bit con c hp vi mn
n mi khng iu chnh thc n ph hp cho c m v con.
Quan trng hn c vn l tinh thn ca m, thoi mi, t tin, ch ng trong cng cuc nui
con sa m.
Trang 78 /236
CHM SC BU V M
PHN 1: CU TO BU SA M V CCH CHM SC V BO V BU SA
TRONG THAI K
Trc tin bit cn chm sc v bo v bu v nh th no, Betibuti s im qua mt s
kin thc cn bn v s pht trin v cu trc ca bu v.
1- S pht trin ca bu v:
T tun 4-5 bo thai, t bo gc ca tuyn v (glandular tissue) c pht trin thnh dy
sa (milk line) nhng cha nhn thy r. T tun 7-8 T tun 12 n 16, nhm nh cc t bo bt
u phn chia thnh m v v cc tuyn ng sn xut sa trong tng lai. Cc m khc pht
trin thnh t bo c s to thnh u ti v qung v (cc m ti xung quanh u ti) . Trong cc
giai on sau ca thai k, kch thch t ca ngi m, qua nhau thai vo thai nhi gip cc t bo v
to thnh cc cu trc phn nhnh t hnh thnh cc ng dn sa. Mi ng b t dn ra mt l
ring trn u ti. Trong 8 tun cui cng, tiu thy (tuyn sn xut sa), trng thnh v thc s
bt u tit ra mt cht lng c gi l sa non. tr s sinh (c nam v n), sng phng bn
di nm v v qung v, c th tit 1 t sa non. T s sinh n trc tui dy th, ngc nam v
n v khng khc nhau.
Khi n tui dy th n, hocmon estrogen c tit ra, sau kt hp vi progesterone
trong khong 3, 4 nm pht trin bu v v bung trng t n trng thnh vo tui 16.
Tuyn sa, chi nan sa v cc ng dn sa tip tc pht trin qua mi k kinh nguyt. Tuy nhin,
s cc tuyn sa s ch tip tc pht trin hon chnh trong giai on mang thai.
2- Cu trc bn ngoi v bn trong ca bu v ca n gii:
Trang 79 /236
Bn trong bu v c ba loi m: m tuyn, m si (bao gm dy chng) v m m. T l

tng i ca cc loi m thay i theo tui, chu k kinh nguyt, tun ca thai k, v tnh trng
dinh dng.
i- Bn ngoi bu v:
- Da (di da l lp m m) to m v n hi cho bu v cha ton b h thng
cu trc v tuyn v bn trong n ra hay thu li theo tng giai on. n hi v do dai ca ln
da ny l rt quan trng, cn c chm sc ng cch.
- u ti (nm v - nipple) l ni thot tia sa c bo v bi cht du t nhin tit ra bi
qung v. u ti c nhiu l m, do nhi cm, d b tn thng, d nhim trng, trnh tc ng
hay kch thch trc tip vo u ti.
- Qung v (areola) l phn da mu ti hn xung quanh u ti thu ht s ch ca b, c
nhng ht l nhng ti tinh du li ti dng da v bo v u ti v qung v, tinh du cng c mi
hng c th b nhn ra m. Di qung v, cch chn ti 1.5cm l ni ng dn sa phnh ra
to nht cha sa cho b "vt" bng li v mi khi b m, y cng c u dy thn kinh kch
thch hocmon tit sa.
[Cc m c nh trong Bi Khp Ngm ng, Betibuti m t v tr mi li ca b phi ngm
nh th no ti u v tr ny.]
ii- Cu trc nng v h tr bn trong:
- C ngc + xng sn, xng n gnh: Bu v ch c cc m m, m si, m tuyn v
khng c c t nng . Tuy nhin, pha trong cng trc l phi l mt dn xng v c chc
chn gip nng 2 bu v trong cc thi k pht trin v thay i.
- Dy chng (Cooper ligaments/ suspensory ligaments/ fibercollagenous septa): Mt h thng
si collagen bt u t xng n gnh, an kt nh mt ci r nm di da ca c bu v, nng
ton b cu trc v to hnh cho bu v.
- Mch thot bch huyt (lymphatic drainage): Mi v c nhiu ng mch thot bch
huyt vi nhiu hch vng di ngc gn xng n v nch, to bch cu bo v c th.
[Hin tng cng v c c trng bi (i) sa trong cc nang sa v (ii) tng dch bch
huyt t h thng mch ny. Do , mt trong nhng ng tc gip gim cng l massage
dch thot tr li vo h thng hch, bng cch ngc t bu v ra vai v nch.]
- Dy thn kinh (nerve): Dy thn kinh v pht sinh t cc chi nhnh ca 4 , 5 v 6 dy
thn kinh lin sn. Chi nhnh thp nht ca cc dy thn kinh lin sn th 4 nhy cm nht
qung v vo khong v tr 5 gi ngc bn tri v v tr 7 gi trn ngc phi . Qung v l phn
nhy cm nht ca v, nhy cm ngy cng tng khi sinh.
[Kch thch u dy thn kinh ny khi b ngm b ng cch gip tit hocmon to sa v
hocmon tit sa. V tr c m t chi tit trong cc bi vit trc ca Betibuti c gi l "im
".]
- Mch mu: H thng mch mu v kh nng cung cp cht cho tuyn v cng quan trng
nh s lun chuyn mu trong dy nhau nui thai nhi. "ng mch trong v" cung cp 60% Cp nht ti thng 15/2/2015
Trang 80 /236
70%, v "ng mch dc bn v" cung cp 30% - 40% lng mu cn thit cho tuyn v, c bit
cho qu trnh trao i cht v to sa trong tuyn v.
-M m: 3 v tr chnh: (i) ngay bn di da, mng nht vng gn nm v. (ii) m m
gia cc m tuyn khc (iii) m m st c ngc. S m trong v cng nh trong ngi khc nhau
gia ngi ny v ngi khc, v thay i.
[Bu v c to c nhiu sa nh s lng v mc pht trin ca tuyn v khng ph
thuc vo kch thc ca bu v. Nhiu bu ngc to, nhng nhiu m m - t tuyn v th s khng
to c nhiu sa bng bu ngc nh, nhng nhiu tuyn v v t m.]
Cu trc nng c pht trin nhiu nht trong giai on t dy th n trng thnh.
iii- Cu trc tuyn v (mammary gland):
- Nang sa, ti nh to sa (nh my sa - alveoli) bao gm rt nhiu cc t bo to sa
(lactocyte) - to sa di tc ng ca hocmon to sa prolactin - sa c to t cc t bo sa
c cha trong nang sa.
- Bao nang (myoepithelial cell), l t bo dng li, bao quanh mi nang sa v co tht
sa b y sa t nang sa vo ng dn sa di tc ng ca hocmon oxytocin. i khi sa c
to, nhng nan sa khng vt (v thiu hocmon oxytocin), sa khng chy vo ng dn sa c,
dn n hin tng cng sa (s thy r cc cc nan sa cng cng.)
- ng dn sa (duct, ductules) nhn sa t cc nang sa, c khong 20 ng dn sa. Khoan
phnh (lactiferous) phn phnh to ca ng dn di qung v, cch chn ti khong 1.5cm, l ni sa
c tr tm (ngn hn) trc khi c vt/ ht ra ngoi
[Sa khng c tr li lu trong ng sa hay khoang phnh, khi ng dn sa khng c
lm trng sa s thu v nang sa v s khng sn xut na. Do , quan nim v cch " dnh
sa" trong ngc dn li cho nhiu l nguyn nhn gy tc sa, mt sa.]
- u thot sa (openning) l im kt thc ca ng sa ni u ti, mi bu v c khong
20 ng sa nn c khong 20 l thot.
Cu trc tuyn v pht trin giai on mang thai.
3- Nhng thay i trong giai on mang thai:
Mang thai l giai on c bit trong cuc i ngi ph n. Chng ta, c c bu v
nui con bng sa m khi con cho i. Do , giai on mang thai cng l giai on cc t bo
chc nng ca tuyn sa c hon thin nh tc ng v bin i ca hocmon.
Trc tin, bu v gia tng kch thc khi cc tuyn sa v cc m trong ngc pht trin.
Bu v u hn, chc hn, ln hn. Cc mch mu di da hin r ln, v lng mu bm vo v
tng ln, u ti v qung v ln hn, i mu (m hn) dy hn v c nhng ht cm nh cha
cht du gip st trng, dng da v to mi thu ht b b m sau ny.
4- Cch chm sc bu v khi mang thai
Kh nhiu b m tng lai khng ngh n vic chm sc bu v trong qu trnh mang thai,
v li ch ca vic ny i vi vic nui con him khi c nhc n.
Trang 81 /236
Chm sc c th, v chm sc bu v nn l u tin hng u ca b m gip vic nui

con sa m trong tng lai c thun li, c ngay sa non sau khi sinh, con b c hiu qu.
Cn p dng cc cng vic chm sc v cc ng tc th dc sau, t tun 20 - ca thai k
lin tc n tun 36 (khng p dng sm trong thai k, v tuyn v cha hon chnh.)
i- Cch v sinh u ti v qung v:
- Mi ngy khi tm, nn lm sch u ti, gi cho u ti lc no cng trong tnh trng mm
mi, cc u tia sa thng thong, gip sau ny tit ra sa d dng.
- Trong trng hp u ti cng v bm nhiu cht bn cc m c th dng bng gn thm
du (baby oil, du da, kem dng da nha am aloe vera...) v lau nh, vt bn cng s c ly
ra d dng m ko lm cc m au.
- Trong trng hp cc m no u ti ngn, phng hoc tht vo trong, th nn ht nh ra
dn mi ngy mt t (dng ng tim ct u gn kim v o u xi lanh) hoc dng 2 ngn tay ci
v tr ko nh theo hng t trong ra ngoi t ngoi vo trong, bp nh theo chiu dc v xoay
nh u ti l c.
- Sa non c th c trong bu v t tun 20, nu sa tit ra phi dng ming lt thm sa
gi kh v v sinh cho u ti v qung v, trnh b nm.
ii- Cch massage bu v (mi ngy):
- Massage khi tm, xoa c bu v theo vng trn t chn ngc n qung v theo chiu kim
ng h v sau ngc chiu kim ng h.
- Sau khi massage, dng 2 u ngn tay v nh khp bu v tng lng mu v bu v.
- Lau c bu v bng khn lng mm vi nc nng, sau lau li vi nc lnh, gip
cc mch mu gin n v co li linh hot.
iii- Cc ng tc tp th dc cho cc c ngc (pectoralis major muscles) sn chc v gip
m/ tuyn trong bu v c sp xp ti u (cc nan sa ln nhanh, nh mt chm nho c nhiu
tri nhng khng b chn p ln nhau), gip u ti thng thong sa c th tit ra d dng sau ny,
gip qung v hot ng ng chc nng khin b tm ti m d dng v c khp ngm ng mt
cch t nhin nht:
Bi tp 1 - T th ng (xem hnh minh ha)
1- a tay ngang vai, t th lng bn tay p
2- Lng bn tay nga ln v p xung 2 ln (m n 4)
3- a tay ln cao cong qua u h xung
4- Ging 3 nhng i bn
5- a 2 tay ln cao, tay phi m khuu tay tri, tay tri m khuu tay phi nga ngi v
c v pha sau. Ht vo
6- Bung tay xung v th ra.
Bi tp 2 - T th ng
Trang 82 /236
1- a tay ngang vai, t th lng bn tay p

2- Lng bn tay nga ln v p xung 2 ln (m n 4)
3- a tay xung thp ngay trc bng, tay phi m khuu tay tri, tay tri m khuu tay
phi, to thnh vng tay m 2 bu v.
4- m su 2 ci ch, khp vng tay p 2 bn cnh tay vo 2 bn bu v. Th ra (m n
4)
5- Th lng vng tay, n ngc. Ht vo (m n 4)
6- Lp li 4 v 5 vi ln
7- Bung tay xung v th ra.
iv- Cch la chn o ngc ph hp:
- B bu d m hi, nn chn loi o ngc cotton thng thong.
- o ngc bn to, dy to, khng c gng st gip nng ngc tt hn v thoi mi hn.
- Bu v c nng bi nhng si c gi l c treo AC (suspensory ligaments of Astley
Cooper). Mt khi b gin, cc c ny kh c th phc hi v tnh trng ban u, do ngay t u
thai k cn c o ngc h tr v thay i o ngc ng c khi bu ngc thay i kch thc.
v- Ung nhiu nc v thoa kem dng da gi m v tng n hi cho bu v (khng
thoa kem vo u ti v qung v):
- Ph n mang thai cn ung nhiu nc, v dng kem dng da gip gi ln da ca bu
v lun mm mi v tng n hi trnh b rn da vng ngc.
- Bi li trong thai k cng l cch bu ngc c th dc, c massage bi dng nc.
vi - Dinh dng tt cho bu v:
Hp thu nhiu vitamin E, vitamin A tt cho bu v, cng vi ch dinh dng cht v
tp th dng l nhng yu t quan trng c bu v kho mnh.
Mt vi tho dc gip cn bng hocmon v gip bu v kho mnh:
+ C ngh - bi cc dc tnh c bit, c ngh hng ngn nm nay c u chung
trong nhiu nn vn ho, khng ch b dng, c ngh cn chng ung th v, ung th phi v mt
s b phn khc trong c th.
+ Rong bin - rong bin c nhiu i-t l khong cht chn thit chng cc loi bnh s ho
trong bu v v gip bu v pht trin kho mnh.
Tho dc cng ch nn s dng chng mc nh gia v b sung trong ba n, bn cnh cc
loi thc n phong ph khc.
Ni chung, khng chm sc bu v ng cch c th khin khi u ca vic nui con sa
m gp kh khn, c th dn n tc sa, mt sa, au ngc, au u ti m nn ch, con khng
nhn dinh dng.
Cc b m tng lai hy lm theo nhng hng dn ny c s chun b chu o.
Trang 83 /236
Trang 84 /236
PHN 2: CCH CHM SC BU V KHI CHO CON B V DNG MY HT

SA
Vic sn xut sa nui con trong c th ngi m, cng t nhin nh tri nng m
hi, thm n chy nc di... M m con vo ngi cng sm, cng nhiu sau khi sinh v cho con
b m hon ton (khng thm sa ngoi) th t nhin sa m s chy ra, m khng t sa hay thiu
sa. Bu v c hon chnh tt c cc b phn v c ch to sa m y cho con t gia
thai k, thm ch cng sut "nh my" sa cho sinh i, sinh ba.
Trong phm vi bi vit ny, Betibuti chia s mt s phng php chm sc bu v nh gi
v sinh, cho b ng cch, khng lm dng my ht sa va c di do sa cho con va bo
v cu trc t nhin, tnh n hi v hnh dng ca bu v m.
Bi vit nhc kin thc t cc bi vit trc ca Betibuti:
- CHM SC BU V M (PHN 1)
- KHP NGM NG
- TH TH B
- PHNG PHP PHP MASSAGE
- CHT LNG SA M V DINH DNG
CA B M (PHN 1 V 2)
cc m no cha c cc bi ny th nn
tham kho li c th p dng hon chnh.
A - Chm sc bu v khi b m:
1- Ra tay: M ra tay sch bng x
bng, hoc dng gel tit trng.
2- V sinh u ti sau c b l quan trng.
V sinh u ti trc c b l khng cn thit, tr trng hp m c bi thuc g ln u ti.
Nhiu m tng rng u ti cn phi c "tit trng" trc khi cho b b. Tht ra, vic lau
u ti trc khi b b l khng quan trng bng vic v sinh u ti sau khi b va mi b xong,
trnh vi khun t nc ming ca b c c hi lu gi v pht trin trong sa m. (Cch v sinh
u ti sau khi b s c m t phn sau.)
Do , trc khi cho b b cc m khng nn ra u ti bng cc cht kh trng, x bng,
gel, kem, ri lau li bng nc sch trc khi cho b b. Tr trng hp, u ti phi bi thuc cha
cc bnh u ti.
Ngay trn qung v, c nhiu ht nh li ti, lin tc tit l mt cht bo v tit trng v gi
m t nhin cho khu vc u ti v qung v, va c vai tr l mi hng c th gip b nhn ra
v m. Do , vic v sinh u ti v qung v trc khi b b/ c ht sa lm kh vng da ny b
kh, d tn thng, d nt n, mt mi hng c th ca m.
Trang 85 /236
3- Chm nng: V sa m nhiu cht bo, nn vic chm nng bu v 10' - 15' trc c
b gip cc cn bo trong cc tuyn v tan chy hoc mm ra, gip sa chy thng trong cc tia
sa. Tm di vi sen nc nng cng l cch chm sc bu v v to sa rt tt.
4- Massage (c v p dng bi PHNG PHP Massage 3', 3 bc ca Betibuti) ngay trc
khi b b/ ht Lun lun massage nh nhng khng lm tn thng cc dy chng v cc m
trong tuyn v.
[Cch thc hnh sai lm trong cng ng l bp mnh cho "dp" cc "qu" trong v c
nhiu sa, khng nhng khng h gip to sa m cn lm hng cu trc nng v lm ngc
chy s. Cho con b khng lm h ngc, massage qu mnh v khng ng cch mi lm h ngc.]
5- B b b ng t th: T th b ng l "a b vo v m, khng a v m vo b."
C ngha l mi t th b (xem bi T Th B M) c ngi b lun p hn v st vo ngi m.
Tai, vai, hng ca b nm trn mt ng thng. K gi nng u b c nng cao ngang vi
ngc m, ch m khng ci xung con, gip gim thiu tc ng ca trng lc khi bu v nng hn
bnh thng do y sa, lm bu v b chy x.
Nn thng xuyn thay i cc t th b khc nhau thng u cc tia sa v trnh b tc
tia sa.
Ngoi ra, cc m c bu v ln cn c thi quen nng bu v trong tay khi cho con b/ ht,
to thnh hnh ch C/ ch U gia ngn ci v ngn tr t sau qung v v c lng bn tay nng
bu v.
6- B c khp ngm ng: Khp ngm ng gip sa m xung nhiu nht v gip b b
c ti u nht. Ngoi ra, khp ngm ng cn gip u ti m khng b au, trnh c tnh trng
nt c g (xem thm chi tit trong bi Khp Ngm ng v bi Ti m, Ti bnh.) Khp ngm ng
cn gip b b khi u ti m nh, ngn, phng, tht hay qu to.
7- Dng c b ng cch: Dng c b ng cch cng gip trnh tn thng u ti v trnh
tc tia sa, l mt vic t c cc m . Khi b b xong, nhng vn ngm cht ti khng nh,
cc m "m khp" bng cch a u ngn tay t vo kho mi ca b tch mi b ra khi v m
khi khng kh t bn ngoi lt vo ming. B c th lp nhp trc khi nh hn ti m, gip lng
sa ang ng trong khoang phnh c ht ra khi v m.
8- V sinh u ti sau c b/ ht:
V sinh u ti sau c b l quan trng v trong nc ming (nc bt) ca b c vi khun,
s sinh si trn vng u ti c nhiu dng cht (v c th c khe nt d b nhim trng). M phi
lun nh lau sch u ti bng nc sch. C th vt vi git sa m mi xoa u ti v qung v,
va dng da, va bo v u ti.
Khng nn dng nc hoa, cn, x phng ra u ti.
[Hai bu v l hai nh my sn xut sa c lp, nn khng c cng sut hon ton ging
nhau. Trong trng hp bn nhiu bn t, bn to bn nh, cc m c th tng cng ht bn nh
(tng thi gian mi c ht 10' v s c ht gp i). Tuy nhin, nu cc m khng c thi gian
kch iu chnh th c lch trong thi gian cho con b, sau ny khi cai sa, c 2 bu v s tr
v kch thc trc khi mang thai, nn s cn i tr li. Khng lo v thm m.]
Trang 86 /236
B- S dng my ht sa:
Bt k l b b m, hay dng my ht sa, hay vt tay, m c cm gic au trong lc
hoc sau , chng t trong cch lm c im sai sai, nn thay i tm cch sa, nu tip tc
sai lu s c hi cho bu v m.
S dng my ht sa khng ng c th lm au hoc tn thng u ti, v lm dng my
ht sa lu di nh th s lm hi cc m v cc cu trc nng bn trong bu v khin bu v
sm b chy x. Mt vi m ngh rng phi m my ht ch mnh nht ht c nhiu sa
nht, cng thm vo , cc m dng phu khng ng kch thc, hoc ht qu lu. Do khi
s dng my ht sa, cc m phi c k cm nang hng dn dng ng, lm ng.
V mt nguyn tc, b b m l "massage+vt+ht" cng 1 lc, nn sa v nhiu nht. Khi
ht sa th ch c ng tc ht m thi, do phi p dng thm phng php massage trc,
trong v sau khi ht sa ht c nhiu sa m khng cn ht lu v mnh. Phu ch cn va
kn phn trc v kn hi khi ht, khng c n phu qu mnh ngc vo bu v khin mt
s tuyn sa v ng dn sa nhng ni b p ny khng thot c sa, d gy tc sa.
Cc m tham kho phng php massage 3' ca Betibuti p dng v ht sa nh nhng
hoc vt tay nh nhng quanh qung v.
C- Tp th dc v tm nng:
Trong thi gian cho con b, cc m c th tip tc cc ng tc th dc cho bu ngc,
trong cc bi tp c Betibuti m t chi tit trong Phn 1.
Cc m cng c th tp th dc nh nhng nh i b, bi li, yoga sau khi lnh cc vt
thng sau khi sinh, gip mu huyt lu thng tt v tng cng c ch cn bng ni tit t.
Cc m cng cn phi nng sng 45% c th trong 15' mi ngy, tng lng vitamin D
l mt loi vitamin D cn thit cho sc kho ca b m, c bit l chng ung th v, v truyn
vitamin D cn thit cho con b sa m. Cc m c nn trnh gi lnh, gi la, khng nn trnh
nh sng v nh nng mt tri.
D- o ngc v trang phc:
Cc m cn mt o ngc bn rng, n hi, ht m hi hoc loi o ngc chuyn dng cho
con b, tip tc nng bu ngc kh nng trong giai on ny gim thiu tc ng ca trng
lc gy chy x v sm.
Trong 6 tun u sa m c tit theo c ch hocmon, c ngha l b bn ny, bn kia
chy sa, ngc cng v chy sa tht thng trong ngy, ngay c khi ng, do trong thi gian
ny, Betibuti khuyn khich cc m mc o ngc cho con b 24/24 v lun dng ming lt sa bn
trong c 2 bn o ngc. Ming lt ny phi c thay thng xuyn, ti a 4 gi, m bo v
sinh cho u ti (c th dng loi ming lt git c, dng nhiu ln hoc loi dng 1 ln ri b).
Trang phc ca m nn thoi mi, thong m hi, nh nhng, phn c o c th l loi rng,
vi thun cotton c bt cho d dng vn o cho con ti, hoc ci nt pha trc m hn o cho
con da-tip-da m trong khi b l tt nht.
E- Dinh dng:
Trang 87 /236
Tri vi quan nim thng thng cho rng m phi bi dng nhiu cht bo (chn gi, sa
b,...) sa m "c cht". Cc m c bi "Cht lng sa m" v "Dinh dng ca b m cho
con b" ca Betibuti chc cn nh, sa m tt nht l c cht bo lm t m m d tr ca m, v
cht bo lm t m ca m nhiu axit bo t do di nh DHA, AA... hn l cht bo qua ch
dinh dng trc tip t m ng vt khc m m hp th.
Ngoi ra, cht bo nhp t bn ngoi ngn hn, cu trc phn t ln hn, nn d ng c
trong ng dn sa gy tc tia sa, ti i ti li nhiu ln nh hng n kh nng sn xut v tit
sa ti u ca bu v m, v c th gy vim hoc p xe tuyn v nh hng n sc kho ca
m.
Ngoi ra, trong ch n king thng thng ca cc b m cho con b trong cng ng,
khng phong ph, thiu tri cy, thiu vitamin. Hu ht cc loi vitamin cn thit cho "sc kho" v
s do dai ca bu v m, trong c bit l vitamin E v vitamin D. Cc m cn ch dinh dng
phong ph v "sc kho" ca nh my sa.
Trang 88 /236
PHN 3: CCH CHM SC V IU TR CC BNH U TI V BU V KHI

NUI CON B M
Khi bu v, hoc u ti nga, au, tc, sng... th c ngha l c nhng vn cn iu
tr cng sm cng tt.
Khng ch bi thuc cho lnh, m cn phi thay i cch thc cho b m bo b b
ng khp v thay i thi quen dinh dng ca m, trnh cc triu chng ny ti i ti li nhiu
ln
PHNG BNH HN CHA BNH! gip phng trnh c c 10 loi triu chng bnh nu
bi vit ny, Cc m cn hiu tm quan trng ca vic chm sc bu v v cho b ng cch, p
dng cc hng dn ca Betibuti:
- Phn 1 v 2 "Chm sc bu v m" ca Betibuti c bu v kho mnh
- "Khp ngm ng" v "T th b ng" gip con b c hiu qu nht, v trnh tn
thng u ti.
- Phn 1 v 2 "Cht lng sa m" v "Dinh dng ca b m cho con b" bit khng
bi dng cht bo ng vt qu nhiu cho m.
***Ch , c mt s m ngh vy khng cho con b cho phin. Tuy nhin, m khng cho
con b c nguy c ung th v v cc bnh ung th ph khoa khc cao gp nhiu ln so vi b m
nui con b m hon ton.
A. Cc vn vi u ti:
1. NT C G -> NHIM NM:
***Vn cho con b v ht sa bnh thng khi nhim nm.
Trang 89 /236
Cc bnh nhim nm Candida, l mt loi men nm khng c hi sng trn da v cc mn

nhy ca h h hp, ng rut v bp sinh dc n. Trong , nm Candida Albicans l loi ph bin
nht. Loi nm ny ph bin bnh ta ming tr nh v trn u ti m.
Nhng yu t lin quan n nhim nm Candida u ti:
- con b ta ming, nhim nm sang m.
- nhim nm t bp sinh dc trong khai k hoc khi sinh n (25% ph n nhim nm cui
thai k - do cn ch iu tr ngay.)
- nhim nm t ti gi, ti bnh (66.67% tr b bnh v ti gi c loi nm ny trong ming.
- tr nhim nm do ngm tay, hoc chi khng sch
- mt s phng php iu th khng sinh, chng cc loi khun bnh thng, nhng li gip
nm Candida pht trin
- u ti b nt, b m t lu, m nng l mi trng tt cho nm Candida pht trin
- m c bu v ln, phn di bu v nu khng c chm sc thng xuyn, m hi ng
m t c th l ni nm pht trin, lu nhim vo bu v.
Chn on:
M c nhng biu hin v triu chng sau:
- au u ti v bu v ngay SAU khi cho b (khi cho b khng au)
- au nh b ct su, nng rt su trong bu v
- au rt u ti, trong khi hoc i khi sau c b
- u ti hoc qung v c th , bng hoc kh c vy; cng c khi khng c du hiu g
khc bnh thng c
- nga u ti v qung v
b, c th thy ta trng trong ming b.
Cch iu tr nm hiu qu v trnh ti pht:
- kim tra li xem b c khp ngm ng hay khng, y l cn bn trnh nt u ti (nt
c g), t d dn n nhim nm, nhim trng.
- hn ch dng ti bnh, ti gi, hoc nu phi dng th phi luc k hoc tit trng hng ngy.
- ra u ti bng nc bicarbonate soda pha long, hoc nc mui sinh l.
- gi v sinh k lng, lun ra tay x bng cn thn, lau kh tay bng khn sch trc v
sau khi cho b b, hoc ht sa.
- phu my ht sa phi c luc si hoc tit trng k lng.
- thay ming lt sa thng xuyn, lu nht mi 4 gi. Ming lt dng 1 ln vt i l tt
nht trong thi gian b nhim nm. Ming lt dng li v o ngc phi c git sch, phi nng
trc tip, tht kh trc khi dng li. nh nng mt tri dit nm Candida.
Trang 90 /236
- gi bn tay b v ct mng tay cho b, ra x bng v tit trng chi, phi nng
chi, b khng b ta ming (nhim nm vo ming).
- v sinh bu v ln, phn di bu v phi lun c gi sch v kh.
- cc ngun nm c th c: th nui trong nh, tr nh khc trong nh b ta ming,
m b nm bp sinh dc, quan h tnh dc cng c th ly nhim nm.
- gim ng, bt, men (yaourt, sa chua) trong thc n ca m.
Dng cc loi thuc chng nm:
- khi iu tr, phi iu tr ng thi bu v m v ming con, trnh ti pht.
- tinh du da pha v nc t l 1:4 dit 100% nm Candida (cch hiu qu, thin nhin v
an ton nht).
- thuc xanh (Gentian violet): loi thuc bi mu xanh tm ny dit nm 75% Candida.
- Miconazole - thuc ng gel, kem, bt, rt hiu qu 100%, nhng khng khuyn khch cho
b di 4 thng.
- Fluconazole - dng thuc ung, cng c nhiu bc s k toa
(Nystatin - i khi c k toa, nhng km hiu qu. Betibuti khng khuyn khch dng.)
Ch :
B b m v vt sa bnh thng.
Dng thuc theo ch nh / toa ca bc s, hoc;
- Bi thuc ngay sau c b, v lau sch trc c b/ ht.
- Dng lin tc 1 - 2 tun sau khi khng cn c du hiu bnh, tr dt im.
2. NT C G -> NHIM KHUN:
***Vn cho con b m v ht bnh thng khi nhim khun.
Nhng yu t lin quan n nhim trng u ti:
- khi phn da u ti b nt, b chy mu, nguy c cc bnh nhim khun v nhim nm c
nguy c gia tng nhanh.
- c nhim trng staphylococcus trong xoang mi ca m hoc con
Chn on:
- au nhc u ti, nhc ngay khi b BT U b, vn cn au sau khi b b xong
- u ti khng lnh c d cha tr bng mi cch (nu khng dng thuc)
- m v con c b nhim khun trc y
- trn qung v hin ln nhiu chm
- c nhng du hiu vim nhim, da u ti b nt, , sng bng, c nc vng, mng m,
bong vy (nhng c khi khng quan st c cc biu hin nhim trng bn ngoi)
Trang 91 /236
- khng c biu hin nhim trng g trong ming ca b.

Cch iu tr hiu qu v trnh ti pht:
c g), t d dn n nhim nm, nhim trng.
- nu u ti c vt nt, lau bng nc mui sinh l
- nu u ti c vy m kh, cn thm ming lt sa bng nc mui sinh l p ln u
ti, gip mm v trc vy.
nht trong thi gian b nhim trng. Ming lt dng li v o ngc phi c git sch, phi nng
trc tip, tht kh trc khi dng li. nh nng mt tri dit khun.
Dng loi thuc khng sinh chng khun:
- c th bi kem v ung thuc khng sinh.
- bi thuc trc c b v lau sch ngay trc c b/ ht.
- s dng thuc theo toa bc s, cc loi thuc c th dng cho b m cho con b, khng
b chuyn sang vim tuyn v.
3- NT C G -> NHIM VIRUS HERPES:
***KHNG cho b v ht bn u ti b nhim virus Herpes.
(Bn v khng nhim bnh cho b/ ht bnh thng.)
***KHM bc s cho ngay cho m v b, v nhim virus herpes c hi tr s sinh.
Cc yu t lin quan:
- m c tin s nhim virus herpes bp sinh dc t trc, hoc b bnh rng ming
- mt hin tn thng b phn sinh dc hot ng ti thi im sinh
tim tnh mch hoc neuraxial morphine gim au phn sau m ly thai.
- hai a tr cng b m, a ln hn n c v c th b bnh rng ming.
Chn on:
- biu hin nhng mn nc nh, vt lot trn hoc gn u ti, cc k au khi KHI CHM
VO vo hay khi b b
- b m c biu hin stress, mt mi, lao lc, khin cc tn thng ti pht
- trn u ti c mn m, vt lot, vy kh sau vi ngy
- kim tra xem b c b nhit, hay mt st trong ming khng
Trang 92 /236

c g), t d dn n nhim khun.
- khng cho b b bn b nhim bnh, vn b c bn v khng nhim bnh bnh thng.
- gi sa bn v b nhim bnh, vt sa u n v b cho n khi lnh cc tn
thng
- nu u ti c vt nt, lau bng nc mui sinh l
- chm lnh gim au
- dn vt m, trnh b tip xc v vt thng
- nu u ti c vy m kh, cn thm ming lt sa bng nc mui sinh l p ln u
ti, gip mm v trc vy.
nht trong thi gian b nhim trng. Khng nn dng ming lt dng li khi b nhim virus Herpes.
Dng loi thuc khng sinh chng virus Herpes:
- cn phi bi thuc v ung thuc khng sinh.
- bi thuc trc c b v lau sch ngay trc c b/ ht.
- s dng thuc theo toa bc s, cc loi thuc c th dng cho b m cho con b, khng
b chuyn sang vim tuyn v.
4. BNH CHM (Eczema) / BNH VY NN (Psoriasis):
***Vn cho b b m v ht bnh thng khi c nhng triu chng ny.
Vim da l tnh trng sng ty biu b hay lp ngoi cng ca da. Bnh chm (eczema hay
atopic dermatitis) l 1 hnh thc vim da, ni dn phn ng ca da khi tip xc vi tc nhn d ng.
u tin l phn ng nm nh, sau sng , sau c nc, sau chy nc v c my, sau
da dy ln v c vy nhiu lp. Bnh chm l mt tnh trng mn tnh gy nga v rt trn da.
Chn on:
- au TNG DN khi b bt u b, gim au dn khi b ngng mt,
- nga u ti v qung v lin tc
- thng c hai v c vy da kh v c nhiu ht nh chy nc
- m c tin s bnh chm, d ng mn tnh, bnh suyn
- m ang b chm v tr khc trn c th, ang c biu hin nng hn
Trang 93 /236
- m hi nhiu, hoc thi tit lnh v kh

- v chm lm nt da, do c th b ng thi nhim nm hoc nhim khun, nu khng
gi v sinh tt.
- b khng c biu hin hay nh hng g
- tm tc nhn d ng v loi tr sm tc nhn ny, nu tc nhn d ng l mn n, th m
phi trnh mn n . Nu b b m n dm, vi cht trong thc n, hay ngay c vi cht trong
kem nh rng cn trong nc bt ca b c th l tc nhn gy d ng cho m.
- trnh ra u ti bng x phng, du gi v cc nc ra, nc h bi c ho cht
- la chn ming lt sa ph hp
- la chn loi phu ht sa ph hp
- ra u ti bng nc sch, nc mui sinh l v lau kh
- dng u ti v qung v bng sa m, trnh da qu kh
- phi nng bu v 10' - 15' mi ngy (nu c th c ni phi va kn o va c nng)
l cch tt tr chm.
Dng cc loi thuc iu tr:
- kem steroidal nh tr bnh chm bi sau c b, lau sch trc khi b hoc ht sa.
- kt hp bi kem tr nm hoc khng sinh nu cng b nhim cc loi ny.
- kem cotisone nh c tr cho bnh vy nn, bi i trc khi b b hoc ht sa.
5. BNH CO THT MCH U TI (Hin tng Raynaud)
***Vn cho b b m, gim ht kch sa gim p lc trn u ti.
Nhng yu t lin quan:
- u ti i mu qua 3 giai on do thiu mu bm n bu v: trng bch, xanh, / tm
- i km cm gi au, rt v sau c th mt cm gic
- gy nn bi lnh, hoc stress cm xc, thuc l, thuc kch thch co tht mch mu.
Chn on:
- u ti au d di SAU c b, nhng thng khng c cm gic au trong khi b hoc gia
cc c b
- m c tin s lnh rt run, au nhc vo ma lnh hay khi b stress.
- m c tin s b co tht mch mu (hin tng Raynaud), hoc b tng t ln sinh
v nui con sa m trc y
- m ht thuc l
- m c th qua gii phu ngc
Trang 94 /236
- m thng c th trng gy m, bn tay bn chn lnh

- u ti bnh thng v chm vo khng au khi khng cho b
- b khng c biu hin hay nh hng g, nhng b rt mnh v vt v (nhng m khng
au khi ang b)
- u ti m i mu trng bch ngay sau c b, au v bt u chuyn mu xanh, / tm.
Cch iu tr:
- trnh thi tit lnh, gi m c th
- chm m cho bu v ngay sau c b
- nu cng thng stress, hc cc tp th gim stress
- tp cho b b ng cch
- gim c ph v thuc l
- nifedipine - mt loi can-xi gip lm gin v thng mnh mu. Thuc hiu qu v c tc
dng rt nhanh. An ton cho con b, tuy nhin c th c phn ng ph gy nhc u.
- vin du c v du primrose ung bui ti
- b sung can-xi v ma-gn, v B6.
6- NT MN SA DI DA U TI (Milk Blister, Nipple Bleb)
***Vn cho b b m v ht bnh thng khi c hin tng ny.
Mc d tnh trng ny kh ph bin, nhng t c nghin cu. Sa b ng thnh git trng
nhn thy r di da u ti v chn ng thot ca tia sa.
Nt sa l mt tnh trng khc gy ra bi mt nt mn cha cht dch hoc mu, gy ra bi
p lc hoc ht qu mc u ti. L biu hin sm ca vim tuyn v, cn thit phi c cch
cho b ng v thng xuyn lm trng cc tuyn sa mt cch hiu qu.
Chn on:
- au d di u ti khi b b, sau au trong bu v khi tit sa
- cm gic au c th ko di v ht i khi xong c b.
- u ti c nt trng nhn thy nhng khng lau ht c.
Cch iu tr:
- lm mm da bng cc ngm u ti vo nc hay nc mui sinh l
- sau thoa ln da mt t du n lm mm da
- sau cho b b lp da c lm mm v ra
- nu vn khng c th lau u ti bng khn lng, hoc cy nh cc nt ny bng u kim
hay u nhp tit trng.
Trang 95 /236
- nu vn khng c th cn phi i bc s c x l chuyn nghip

Sau khi u nt mn sa v ra, sa thoat ra c th s rt c nh si m, b c th b lun
sa ny. Triu chng s gim nhanh ngay sau khi v c nt mn ny. Tuy nhin, vic cy ra nh
vy lm rch da v c th b nhim trng, nn dng vi git sa m bo v v gi sch u ti.
B. Cc vn bu v (tuyn v/ tuyn sa)
7. CNG V (ENGORGED BREAST) v TC NG DN SA (BLOCKED DUCtS)
Cc yu t lin quan:
Sa m qu c, nhiu bo (do dinh dng qu nhiu bo cht ng vt) d b ng li
trong ng dn sa, cng c th do o ngc qu cht, do b chn khi c t th b khng ng, hoc
cch ht sa khng ng.
Khi tc ng dn sa hoc b c b, sa tc trong ngc gy cng sa.
Chn on:
- Cng cng v au nhc c bu v.
- Tc ng dn sa l khi cc m s thy cc cc cng trong ngc v thnh thong nhng
vng da ny v nng.
Cch iu tr:
- cng v c th p l bp ci hoc chm lnh gim au, massage phng php
betibuti, sau vt tay hoc b ht ngay.
- tc tia sa th cn chm nng lin tc ngay vng b tc, massage phng php betibuti,
vt tay, ht sa hoc cho b b ngay sau . (nu ngng cho b b, hoc iu tr chm c th dn
n vim tuyn v.)
- cn thay i cch n ca m t m ng vt sang bo thc vt (u nnh, ht hng
dng, vng en, ht hnh nhn...)
8- VIM TUYN SA (MASTITIS)
Cc yu t lin quan:
- vim tuyn sa c th l hu qu ca mt trong cc vn nu trn.
- do m stress, mt ng, suy nhc, mt mi, thng xuyn b c b v khng iu tr ngay
khi bu v c vn
- bi nhiu th sn phm khng r ngun gc, thnh phn ln u ti
Chn on:
- bu v sng mt vng c th cng cng c th v vn mm
- c th c cc cc cng trong v
Trang 96 /236
- m b st cao 38.5oC tr ln, au ngc, au lng, m hi, nng lnh (ging nh b cm)
Cch iu tr:
- b ht hiu qu, p dng bi massage bu v, xem li gi gic v khon cch cc c b
- ht sch sa sau c b l cn thit (vt tay hay ht my u c)
- m cn ngh ngi, ung nhiu nc v dinh dng phong ph,
- cn c ngi gip cng vic nh
- b sung du giu vitamin E, vitamin C
- chm nng trc c b v chm lnh sau c b
- khi c cc triu chng bnh u ti, qung v phi tr liu ngay
- ngm bu v trong nc m c pha magnesium sulphate.
- c th dng thuc gim au nh paracetamol v ibuprofen, an ton cho con b.
- Khng sinh theo toa bc s (dicloxacillin hoc flucloxacillin 500mg, cephalexin hoc
clindamycin l cc loi thuc thng c k toa, an ton cho con b m)
Khi tuyn v b vim, hm lng mui v clo trong sa m tng, hng v thay i c th
lm b kh chu v khng mun b trong thi gian ny. M vn phi ht sa u gi sa, v
yn tm l b s b m li bnh thng sau khi cha lnh tuyn v.
9- P-XE V (Breast Abscess)
Sau khi b vim tuyn v, khong 3% - 11% cc ca c th b chuyn thnh p-xe v. Khi
nhim trng pht trin mnh trong cc m bi vi khun.
Chun on:
Cn siu m v chun on khi p-xe.
Cch iu tr:
Chuyn vin y t cn chch (nhiu ln) hoc rch mng m cho m thot ra ngoi, v
cn ung khng sinh.
Vt rch c th b r r sa m, ch cn dng bng dn c nhn dn kn li.
10- AU DY THN KINH trong BU V
***Vn cho b b m v ht sa tht nh nhng khi c hin tng ny.
Khi cc m lm dng my ht sa, p phu qu cht vo v, dng phu khng ng kch
thc u ti, m my mc ht qu mnh, thi gian ht qu lu (>30'/ bn)
Chun on:
- au nhc chn ti / hoc au su trong bu v, trong hoc sau khi ht sa
Trang 97 /236
Cch iu tr:
- thay i cch s dng my ht sa, v p dng phng php masage v cch chm sc
bu v m theo Bebituti, "Chm sc bu v m" - Phn 2.
--Phng bnh hn cha bnh!
Cc m c k v p dng cch chm sc bu v m ng, khng lo n cc triu chng
ny v nui con bng sa m 100% thnh cng!
Trang 98 /236
PHN 4: CC IM CN CH KHI CAI SA, BO V CHC NNG V

THM M BU V M.
A - Khi no nn cai sa?
Tt c cc b m sinh con u s
n giai oan cai sa thch hp cho m
v con, tu hon cnh v iu kin ca
mi gia nh. Sa m l "siu thc phm
qu gi, cho d con ln 2, 3 tui, nu c
iu kin, vn nn cho con b m. Do
cc m nn cn nhc v tm hiu tht k
lng trc khi cai sa.
Khng nn cai sa ngay khi b
bt u n dm. V giai on ny b
lin tc tip xc vi thc phm l, b m
song song vi n dm, gip b tip tc
c tng sc khng v gim nguy c
d ng vi mt s loi thc n mi.
B- Cn lm g khi quyt nh cai
sa?
Khi quyt nh cai sa th cn c thi gian, tt cho con v cho m, v chm sc
bu v m tt nht, m bo iu kin hon ho cho nhng ln sinh sau v thm m cho bu v
m.
1. V c s phu thut hc, cc m tham kho thm Phn 1 hiu qu trnh pht trin ca
cc tuyn m trong bu v trong qu trnh mang thai. Trong qu trnh cai sa, quy trnh pht trin
y s c quay ngc li thnh "thoi pht" (involution), ging nh ci cy ma ng rng ht l,
nhng nhng mm l khng mt i m ch n vo ch ma xun nm sau.
Vy nn, nu qu trnh tuyn v pht trin hon chnh khong 16 - 20 tun (khi sa non
u tin c sn xut trong v m) th qu trnh thoi pht TT NHT cng nn di tng xng
3 - 4 thng. Cai sa t ngt c th m v con khng thch ng c.
2- Cn s hp tc ca b: Qu trnh cai sa lin quan trc tip v nh hng ln nht n
b, nn phi tn trng cn s hp tc ca "i tc", nu b trn 1 tui, b hiu c nhiu
cch gii thch nu c m tr chuyn hiu l do ti sao. Thi v tinh thn ca m quyt
nh phn ng ca con.
3- Cc bc cn lm khi cai sa:
- m cn chun b tm l v hc cc k nng khc chi, chm sc v th hin tnh yu
vi con (thay th dn vic cho con ti m trc tip, m m con vn gn b)
- b quen b bnh, hoc n dm vo n np -> gim dn s c ti m trong ngy (cn c
s gip ca b, hoc ngi thn khc trong gia nh)
- b c thi quen ng sut m, -> b c b m
Trang 99 /236
- gim c dn dn mi tun, c th c thi gian thch nghi

- gim cc thc phm li sa, v gim cc thc phm nhiu cht bo
4- Chm sc bu v ng cch:
- Lun lun mc o ngc khng gng, bn rng trong sut qu trnh nui con b v cai sa.
- Tip tc p dng phng php massage 3 bc lm thng cc tuyn sa trong sut
qu trnh cai sa.
- Ngay sau khi massage, vt (khng qu 5') mt lng sa va (trnh lm trng ht
ngc, v s kch thch to thm sa) ngc cm thy va d chu, trnh hin tng cng sa.
- khi c cc cc cng sinh ra trong ngc, c hin tng tc sa. Gim thc n bo, v
lin tc chm nng.
- Nu m c biu hin st, phi i khm bc s v ung thuc gim au v gim st.
- Dng ming lt ngc nu c hin tng chy sa.
- Lt l bp ci trong p ngc lm mt, gim au.
- Nu qu trnh cai sa dn dn, gip hocmon thay i t t ngt, bu v m c thi
gian "thu gn" tr v gn vi kch thc trc khi c bu (i vi cc m 2 bu v b mt cn i
trong thi gian to sa, 2 bu v s tr li kch thc cn i trc khi mang thai) v gip gim
hin tng trm cm m.
- p dng bi tp th dc cho bu v, phn 1, nh khi ang mang thai.
5- Dinh dng:
- tng cng dinh dng xanh (rau v tri cy) c th sng khoi
- tip tc b sung vitamin cn thit bi b c th
- gim thc phm bo v thc phm li sa
6- Th thao v cc hot ng phn kch:
- Bi li l mt mn th thao tt cho bu v.
- Yoga gip c th do dai, va gip ci thin tinh thn, chng trm cm
- Cc hot ng th dc cho m v b cng cn thit.
7- Thuc bi v thuc ung cai sa (nn/ khng nn):
a- Nn:
- Cc loi tho dc gim sa (hoa li, l bc h cay, l ngi ng, l ng ty)
- Thuc nga thai c cha estrogen
- Bi cc loi kem dng da mt (ch bi trn bu ngc, khng bi ln u ti v qung v)
gip bu ngc sn chc trong qu trnh thu nh, c th c mi thm l, t mi sa m, i vi
b.
b- Khng nn:
Trang 100 /236
- Khng nn ung/ bi cc loi thuc cai sa khng r ngun gc, c th c tc dng nhanh,
nhng c th nh hng n kh nng to sa cho nhng ln sinh sau.
- Tuyt i khng "b ngc" cai sa, d gy vim, pxe tuyn v.
Trang 101 /236
GIC NG CA B
PHN 1: TP CHO B THI QUEN NG TT
C mt mi tng quan gia vic b m v gic ng ca b, v vy Betibuti chia s mt s
nt cn bn (i vi tr mnh kho, khng c tc ng bnh l, con ngm ng khp, m kch
sa v bit cch massage mi c b con b c hiu qu) v ti ny gii hn gic ng
cc m tham kho v p dng ph hp vi m v con nhe.
Khi ni v vic ng, mt iu cn bn nht cc b m cn nh rng mi a tr, mi tui
cho nhu cu v np ng (sleep patterns) khc nhau, thay i lc ny lc khc, cng nh ngi ln
c hm ng ngon, c hm ng kh ng.
1 - NHU CU NG V GIC NG CA B v S PHT TRIN CA NO TRONG GIC NG
Tr s sinh v tr nh cn ng nhiu bo ton nng lng tng trng v tip tc
PHT TRIN NO (tr b m tip tc pht trin no n 2 tui, do cc m cho con b ch n
im ny nhe).
Khc vi mi ngi lm tng ng su l "ng yn" (quite sleep). Tht ra giai on trong
gic ng khi NO PHT TRIN l giai on "ng ng" (active sleep - REM rapid eye movements)
l khi ng m v i khi c nhiu c ng hoc biu cm trn mt v c th. Do , mi gic ng
ca tr s sinh c khong 60% thi gian ca gic ng l trng thi "ng ng" (tr vn mnh, thay
i t th, un o, nhn mt, khc nhng vn ng), gip no hot ng v pht trin trong khi b
ng.
(Vy cc m c nn lo lng khi b vn vo khi ng? c phi do b thiu canxi v cn b
sung canxi v D, nh quan nim ph bin trong cng ng hin nay?).
Tng ng vi mc trng thnh ca no (> 5 tui), t l "ng ng" trong gic ng s
gim dn cn khong 20% thi gian ca gic ng, v 80% l ng yn.
Nhu cu ng mi ngy c th thay i khc nhau (c th t 10 gi n 19 gi) mi ngy, v
khng c nghin cu khoa hc no a ra s gi ng ti u chung cho tt c cc b.
Bng thng s di y c tnh tham kho, v s gi ng thng thng trong 24 gi ca b,
v cho thy b cng ln, cng ng t i:
> 1 thng: 16.5 gi
> 3 thng: 15.5 gi
> 9 thng: 15 gi
> 2 tui: 13 gi
> 5 tui: 11 gi
Cc m c th gi mt cun s nh ghi li gi ng ca con trong ngy, bit s gi b
tht s ng c d l nhng gic di hay lt nht cng li.
2- NUI DNG SINH HC V PHN BIT NGY M GIP B CHUYN TIP T GIC NG
TRONG BNG M
Trang 102 /236
Nhiu nghin cu cho rng b s i vo n np ng (t ng c mt mnh v ng thng

gic v m t 3 n 6 thng. Tuy nhin, b vn cn c rn luyn mt s kh nng v thi quen
tt v gic ng ngay t vi ngy sau khi sinh (c th l ngay khi ri bnh vin v nh).
Kt hp nui dng sinh hc (da-tip-da + b m trc tip) v tp phn bit ngy m ngay
t tun u tin n ra thng.
Trong bi "Nui Dng Sinh Hc", Betibuti c nhc rng cc m chm sc b s sinh thng
qun rng b c nui 9 thng trong bng m nh th no, nn khng ch vo vic to nn
mi trng chuyn tip cn thit cho b dn dn thch nghi vi cuc sng hon ton mi l bn
ngoi. Trong bng m, b thc ng khng theo gi gic khng bit sng ti (v c truyn dinh
dng lin tc khng n theo c.)
3- CHM SC B TRONG THNG - "CHUYN TIP"
Giai on chuyn tip gip b yn tm v t tin thay i t mt phn c th ca m thnh
mt c th tch ri khi m, c bit l c c gic ng c lp.
- Ban ngy: (khong 5-6g sng -> 8-9g ti)
+ bt u nh du 1 bui sng cho b khi phng trn ngp nh sng (nh sng mt tri
v kh tri - nu c th) & v 1 ln lau mnh BNG NC MT (hoc tm mt) thay & massage
& nn bp chn tay & tm nng sng.
+ p b tip da m (kangaroo) + b b m trc tip + b ng 1, 2 gic trn ngc m cc
gic ng ngy khc c th nm cnh m hoc nm ring.
+ trnh b trn tay d b ng, v y l thi quen kh cha sau ny.
+ d b ang ng, m v mi ngi xung quanh c th sinh hot bnh thng (khng nn
ni qu ln, cng khng vn th tho) & ting ng t nhin bn ngoi, hoc ting TV, nhc...
+ nu b ng ngy qu 3 gi, m nn ci cho b, lau mnh bng nc mt cho b thc
v tnh to, massage nn bp chn tay cho b, xoa lng bn tay v lng bn chn cho b...
+ lc b tnh to c th cho b nm chi, ni chuyn vi b, nu b c biu hin mun
b, th m cho tip da v b m lun v khi b no, b c th ng lun vo gic tip theo.
+ trnh cho b b tip lc ang ng, khin b ng ni t gic ny sang gic khc vo ban
ngy, cch khin b khng phn bit c n vi ng v khng phn bit c ngy vi m.
+ m gim dn s ln tip da v s c ng trn ngc m ban ngy t sau tun u tin n
ht thng, b c th ng hon ton khi nm ring m khng cn d trn tay.
- Ban m: (khong 8-9g ti -> 5-6 gi sng)
+ bt u nh du bui ti cho b bng vic lau mnh BNG NC M (hoc tm m) thay
+ tt ht n, ch cn n ng, va m quan st b, b c th ng cnh m hoc ng

ring, m c th v vai hoc mng b 5' - 20' cho b ng, trnh b d b trn tay.
+ gim m thanh ca mi sinh hot xung quanh b, m khng tr chuyn vi b k c cho
b bui m
Trang 103 /236
+ cc c b m (khng nn cch c qu 5g) nn l b ng, b c th b lim dim v ng

li ngay sau c b.
Trong trng hp, b khng c tp ngay t nhng ngy u, c nhng thi quen
khng tt nh thc m, khc m, ng trn tay, Betibuti s chia s mt s bin php khc phc
trong Phn 2.
4- CHM SC B T 1 THNG N 3 THNG - "TO THI QUEN"
c chuyn tip ng cch, n giai on ny, b ch cn nghe thy m, ngi thy m,
bit m ang xung quanh l yn tm. Tuy nhin, b cha hon ton theo gi gic thc ng b n
nh, b b theo nhu cu, nn cc gic ng v c b ngy c th lt nht.
M tip tc p dng cch lm trong thng, tuy nhin b c th thc nhiu hn, nn m phi
chun b cc cch chi v tng tc vi b khi thc, cht lng tng tc lc thc s gip b b
gii v ng ngon sau . (Cc m lng tng khi b bt u thc nhiu hn, v c d cho b ng
nh trong thng, k c b d lm cc thi quen ng khng tt ngy cng in su vo b.)
Cch tng tc vi b lc b thc, v d nh:
- cho b quan st chi treo trn ci
- cho b nm sp (tummy time) vi chi mm trc mt, gip b khm ph kh nng
ngc u cao, iu khin c c, vai, lng v chn tay (gip b mau cng cp), v b s lt ly t 2
- 3 thng nh mt bi th dc v tng tc vi b m lc thc
- ma/ tp th dc theo nhc vi b
- tr chuyn vi b, b thch hng, thch nghe c m thanh cho chnh b pht ra
M hc quan st cc biu hin bun ng ca b, lau mnh nc m gip b th gin v ng
ngon. B c th ti m ng, hoc ngm ti gi (t sau 6 tun tui) v nu p dng cch ny, ngay
t u m phi ly ti m v ti gi ra ngay khi b chp ng.
Bui m, cc m tip tc p dng hon ton cc cch thc nh b trong thng.
5- CHM SC B T 3 THNG - "THNH NP"
Nhiu nghin cu cho thy b s c np ng ra tng gic r rt v c kh nng t ng t
thng th 3.
C th con ngi c lp trnh theo chu k v nhp iu tt nht theo mt tri, cc hocmon
va ho cht gip tnh to khi mt tri mc v gim dn khi mt tri ln. Do hin tng gim cc
ho cht ny, nhiu b m d dng nhn thy b u oi, cu knh, d quy, d khc vo gi mt
tri ln (5 g - 7 g ti).
gim nh hng ca hin tng ny, cc m c :
+ khng b ng ngy gic mt tri ln (thc b dy, tm mt, thay cho b chi trc
5g chiu)
+ cho b nghe nhc hoc chi nhng tr m b yu thch
Trang 104 /236
+ cho b b m lc mt tri va ln, cng l mt cch gip b thch ng vi hin tng ny,
mt s b c th ng gic m ngay t sau c b ny (7 gi), v c th bt u cc "th tc" phn
bit ngy m cho b ngay t lc ny.
Bui m, cc m c th tip tc p dng cc cch thc p dng t trong thng, hoc
cc m bt u suy ngh n vic gim hoc b c b m.
6- C B M
Khi cc m hi Betibuti l c nn tip tc cc c b m cho con sau 3 - 4 thng tui hay
khng. C vi yu t, Betibuti khuyn khch cc m xem xt khi quyt nh
i vi b b sa m hon ton:
Mc d d dy ca b c dung tch n nh, v b cn trung bnh 6 n 8 c b m (trung
bnh khong 700ml - 800ml/ ngy).
Mt s b b c gn lng sa ny trong cc c ngy, nh th b c th c th
ng sut m (gic ng 5 - 6 gi lin tc). B c th tr mnh khong 2.5 gi - 3 gi gia gic
ng, nu mun ct c, m tr ngi cho b v v vai/ mng b 5' b c th ng qua gic tip
theo. (Tuy nhin khi b cch c sut m qu 6 gi, m nn vt bt sa duy tr sa m v khng
b cng sa.)
Tuy nhin, a s cc b giai on ny thch hng, thch chi, thch khm ph hn l thch
n trong cc c ngy, nn khng b s hoc khng lng sa cn thit b vn ng v
pht trin. Nhiu trng hp cc c b m cung cp 40% - 60% nhu cu dinh dng ca b trong
ngy, do , cc m vn nn tip tc cho con b c m theo nhu cu, nhng nn cch c khong
3g cng m bo gic ng v sc kho cho m. Khi b b c m, cc m khng tr chuyn
vi b, m nn cho b b ng, b khi lim dim v b xong ng li ngay. B nn c mc t giy
loi tt, v b b nhiu, t nhiu vn ng c thng gic.
Tinh bt trong sa m l Lactose, ch phn hu trong rut non, khng phn hu trong ming,
nn b b m bui m khng b su rng, nn c th tip tc b m ngay c khi b mc rng.
i vi b b sa cng thc:
Betibuti khng khuyn khch cho b b sa cng thc tip tc c b m giai on chun
b mc rng hoc b c rng. Tinh bt trong sa cng thc l Glucose/ Frutose/ Sucrose, c th
phn hu ngay trong ming, gy su rng v d nhim sang cc bnh nhim trng tai mi hng
khc. Sa cng thc cha nhiu cht gy bun ng casomorphins (trong casein protein l thnh
phn m chnh ca sa cng thc), khin b ng m man, m khng gip no b tip tc pht
trin v khng c lactcose v cc axit bo di (DHA, AA) ca sa m, nn khong thi gian "ng
ng" ca b b sa cng thc gim i nhanh so vi b b m, c bit l gic ng m, mc d
cc m c cm gic b b sa cng thc ng ngon v su hn - khng c ngha l tt hn cho s
pht trin ton din ca b.
7- NHNG VN KHC LIN QUAN N GIC NG:
Khi b mc rng, hoc c cc tc ng bn ngoi (ng ngi, n o, mi hng kh chu...)
cng d khin b kh ng hay mt ng trong vi ngy.
Trang 105 /236
Ngoi ra, cng ng chng ta c mt s cch thc hnh nh hng n gic ng ca b:

- B mc qu nng: min Nam quanh nm nng, hay ma h min Bc, Betibuti nhn
thy t c ngi bit c b s sinh c mt lp m nu (brown fat) gi m (v rt nhiu m
trng - nng lng d tr). Lp m nu khng tri u khp c th b m tp trung nhng khu
vc cn gi m, lng, bng, ngc, c. Lp m nu ny gim dn i khi b ln v cn rt t ngi
ln. Do , khi chng ta tng rng, b cm thy lnh ta v d nhim lnh th li l ngc li, ngay
c khi trn, ngi b cng vn m.
Mt s gia nh m my iu ho hay m qut, nhng li cho b mc qu nng, nn khi p
vo m b (ng t th) hoc p thm chn khi ng khin b mp mt m hi khin d nhim
bnh (do m t). Khi b m, li ngh rng b m do my lnh v qut v khng nhn ra rng b
m do qu nng v thng xuyn trong ngi t sng m hi.
Vy cch lm ng l cho b mc thong mt vi vi cotton thot m hi.
- B c ng qu nhiu ban ngy: chng ta cng c thi quen d b ng qu nhiu ban
ngy, iu ng nhin khin b thc m v ng . Vy nn khi ngi ln ng ht, b
mun thc th chng c ai quan tm, nn quy khc.
B cng c ng bui chiu mun khin b cu knh khi mt tri ln.
- B c b d ng, do khi b mi sinh ra, cc b ni ngoi v c gia nh tham gia
chm sc b, nhiu ngi c nhiu thi gian cho b, nn to thnh thi quen ny. Khi b ra thng,
cc m khng cn c gip na, phi lo con mt mnh bn cnh nhiu cng vic khc, v cng
bt u i lm li, th khng khc phc c thi quen phi b b ng.
Vy cch lm ng l p dng cc phng php gi ni trn gip b c thi quen tt ngay
t u, vi giai on chuyn tip gip b i vo n np mi sung s v nh nhng.
Con ng tt c n np, m khng b stress, sa m s di do. B b c tt li cng ng
tt hn!
Tham kho:
Trang 106 /236
http://m.vnexpress.net/doisong/tre-em/tre-bu-me-co-nao-phat-trien-hon-30-tre-an-suangoai/2820396/p0
____
Trang 107 /236
PHN 2: CCH KHC PHC CC THI QUEN NG KHNG NG CA B

Betibuti thng nghe cc m than phin rng: "B em h lm, ch b trn tay mi ng thi."
hoc, "chng c cch no khc b ng su ngoi cch b b trn tay." hoc "b ng c ngy rt
ngoan, nhng c n m li thc n 3, 4 gi sng, chng c cch no d cho ng." "em xi-tret
qu cc m c cch no b ng ra gic bui m khng?"...
1- LI CA B? LI CA NGI LN (ng B/ B M)?
Ai cng bit mnh lm sai, nhng gn nh khng bit cch no khc va chm sc
c b t s sinh, va gip b c nhng thi quen tt lu di. C thy b thc th b d ng,
d bit rng l sai lm ph bin v kh khc phc.
Ni th ngi ln hiu rng, cu hi ng khng phi l, lm cch no b thay i,
m l ngi ln cn lm g vi thi quen ca mnh, gip b c thi quen tt hay thay i thi
quen hin ti.
Th nn sau khi nghin cu v ti ny, Betibuti ngh rng cn phi i ta ca bi vit
thnh:
"THAY I T DUY V CCH CHM SC CA B M (NG B) TO NN N THI QUEN
NG KHNG NG CHO B "
2- 5 NGUYN TC CN THNG SUT THAY I T DUY NGI LN trc khi p dng
cc cch khc phc:
Nhng nguyn tc ny khng ch p dng ng cho vic to thi quen n ng ng cch
cho b, m cn p dng c trong vic nui dy gio dng con ci ni chung.
- Nguyn tc 1: "thi quen lu di quan trng hn kt qu tc th." rn luyn hay sa cha
mt thi quen i hi thi gian v s kin tr ca mi ngi trong nh, tuy nhin trch nhim chnh
vn l b m.
( b c thi quen, cc m cn p dng song song cch thc phn bit ngy m v cc
c b nh nu Phn 1.)
- Nguyn tc 2: "ch r cc cc la chn kh thi" (available options) phi xc nh r c bao
nhiu cch rn thi quen ng mi cho b, lm cch no loi b hn la chn ru ng v b
ng.
- Nguyn tc 3: "quan tm nhng khng cng chiu" khng nn b mc cho b khc (cryit-out), m nn quan tm b theo mt cch tch cc hn v cho b hiu c quan tm khng c
ngha l c cng chiu.
- Nguyn tc 4: "khi b n , s khng n na! Khi b ng , s khng ng na." C ngha
l nu b n tt ban ngy, b s khng cn b c m v c th ng sut m. Cn nu b ng
c ngy, th bui m s thc v i b. Do , b ng m tt, cc m cn bit cch gip
con thc v tng tc vi con khi thc ban ngy v p dng cc phng php tng sa gip b b
m hiu qu hn.
- Nguyn tc 5: "thi ca m quyt nh thi ca con": Khi cc m nm r 5
nguyn tc ny, cc m phi t tin v kin nhn. Thi ca m phi nh nhng nhng dt khot,
Trang 108 /236
m phi lun lun "c trn", khi con cm c ci "uy" nghim khc ca m, th con s hp tc
nhanh hn. Nu m cha lm lo lng, khng t tin, khng kin nhn, khng dt khot, con
cng s cm nhn c v s khng hp tc tt.
3- 5 CCH KHC PHC THAM KHO:
- Cch 1: "B mc cho b khc" cry-it-out, c ngha l cho b khc ri mt t ng thng
3 ngy th vo n np. Tuy nhin, cch ny c th khng tt vi cc b nhy cm, v khng kh thi
trong gia nh 3 th h c s can thip ca ng b. V tnh hnh s cng t hn, nu b m b cuc
gia chng.
- Cch 2: "B c 3 la chn" b m chn 3 v tr ng m b c th ng c tht s, v d.
ni ci, ging b m, gh nm ca b... Khi t b xung v tr u tin, b khc, m b ln v v
vi giy ri t b xung v tr th 2, nu b khc, m li v v vi giy v t vo v tr th 3... m
phi ht sc kin tr, c nh khng cn la chn no khc (b d trn tay khng cn l mt la
chn)... c lm lin tc vic xoay chuyn khong 15' - 30' tu b, b s hiu v khng khc na
1 trong 3 v tr . p dng lin tc cch ny trong 1 tun cho n khi m nhn ra v tr la chn
ca b.
Cch 3: "B ln t xung" c th do iu kin kinh t, c nh ch c mt ci gng ng
chung v khng c la chn no khc, c mi khi t xung m b khc, m li b ln v v vi
giy ri t xung ging.. lin tc khong 15' - 30' b s chu nm yn cho m v ng. p dng
cch ny lin tc 1 tun cho n khi b thnh thi quen, khng khc i b khi t xung ging
khi cn thc na.
[**Cc m p dng cch 2 & 3, nhng cha c tc dng, th cn xem xt nhng im
sau:
+ m tuyt i khng than phin "me chn con qu ri nhe!" , khng tuyn b "thi, m
thua con!" hay xin li b "nn i no, m xin li nhe!" trong thi gian luyn tp
+ lun th ch ng b ln VI GIY v t b xung ngay mt cch dt khot, bit rng
b s khc, nhng ch khc ngn, khng b b khc ngt ngho nh cch 1, nn cho d n 30' m
phi bnh tnh N CNG - thng m ch lm c c 5', th tuyn b "thua"!
+ khng t la mnh bng cch b trn tay lu hn trc khi t xung, c d cho b lim
dim ri len ln t b xung, thng m ngh c th "la" b, ri pht hin rng mnh khng la b
c. V la b l t nhn l mnh "di c" b ri!**]
Cch 4: "B b gin tip" cch ny c th p dng cho b qu bm m, hoc b b tro
ngc thc qun. B thng i ti m ng v ng trn ngi m khng t xung c. M
lun lun lt gi khi b con, cho con b (i vi b b tro ngc l gi nghin 30o. Khi b b xong,
vn b ng tip trn gi 30', sau cho b vo ging hay ci v chn b chc chn cho b ng
lun trn gi lt, hoc nghin gi dn dn chuyn b t gi xung ging.
Cch 5: "B bnh/ ngm ti gi ng" cch ny p dng cho b nghin ti m ng, nhng
ch p dng cho b >6 tun tui v khi khng c m trong phng hoc trong nh, b hoc ng
b b b, t b vo ci phi hp vi 1 trong 4 cch trn, ng thi cho b b bnh hoc ngm ti
gi, ly bnh ngay khi ht sa v ly ti gi i khi b va chm ng.
Trang 109 /236
Ngoi ra, c th cn c nhiu cch khc na m cc m p dng trong thc t thnh

cng. Cc m c th chia s Betibuti b sung, v tng hp vo bi c thm nhiu gii php
phong ph hn cho cc m tham kho.
4- MI TRNG THAY I V KHC PHC:
D nhin, khi mi trng trong gia nh khin khng tp c cho b t sm, th vic khc
phc li cng kh hn. Do , nu c th thay i mi trng trong qu trnh khc phc ny, v d,
b m con i du lch 3 ngy, ch c b m d thng nht cch p dng v p dng trit .. hoc
nu ang vi ng b Ngoi, th sang nh Ni tp, hoc ngc li.
Mi b mi khc.. c bit, cc m nn
hnh din con mnh rt thng minh, do b
"bt nt" ngi ln khi bit d c chiu, khi
bit sc mnh v p lc ca vic go khc.. Tuy
nhin, chnh v b thng minh, nn cc m i x
vi b hp l v gii thch vi b (d cha bit
ni, b nghe hiu v cm nhn c nhiu), ku
gi s hp tc ca b, gii thch l do thay i
ci thin sc kho cho m v b nu c hai c
nhng gic ng m tt. Cc m s ngc nhin
v kh nng hiu v tinh thn hp tc ca b, khi
b c i x nh mt i tc quan trng v
c khuyn khch, quan tm v khen ngi mi
khi b hp tc tt.
Chc cc m nui con mnh kho, tinh
thn sng khoi, nui con sa m thnh cng!
Trang 110 /236
H TIU HO CA B
PHN 1: DUNG TCH D DY S SINH V C CH NUI DNG SINH HC
Cc m thng chia s vi Betibuti: "Em cng cho con b sa non, tuy nhin sa non qu
t, nn b vn phi b thm sa cng thc, cho n 5 ngy sa m mi v cho b b." Nn hiu
vn ny th no cho ng?
nh minh ha: B c phn x mt b t trong bng m, v cc phn x khc khin b m

c cm gic b rt i v cn b tht no, nhng tht ra b khng b i, trong 72 gi u i, nh
c ch iu tit i ng.
**M t di y p dng cho tr s sinh cn (2.5kg< cn nng khi sinh <4kg), sinh
thng (>37 tun thai), m v thai nhi khng c bnh l tiu ng.**
C s khoa hc:
A - Trong bo thai:
1- Dinh dng th ng v lin tc: Trong thai k, thai nhi c cung cp dng cht t m
qua dy nhau. Dinh dng ny c c im "th ng" (khng cn thng qua h tiu ho). Dng
cht c cung cp lin tc cho thai nhi, mc d vo qu 3 thai k, thai nhi c thc tp tiu ho
mt lng nh nc i rt nh h tiu ho vn cha tht s hot ng, cha c cm gic "trng/
y", "i/ no".
2- Phn x mt khng dinh dng (non-nutritive sucking reflex): T trong qu 2 ca thai k,
bo thai bt u c phn x mt tay, mt mnh v lin tc, khng phi v i khng phi tip
Trang 111 /236
nhn dinh dng, phn x ny gip cc c thc hin ng tc mt, vt, nut c thc hnh thun
thc cc c mnh b m sau ny.
3- Sa non ca m: t gia thai k sa non c to sn trong tuyn v chun b cho
tr b khi mi sinh ra i.
4- Nng lng d tr: Ngoi vic cung cp dinh dng cho b, c th m cn to nng
lng d tr cho b di 2 hnh thc: glycogen gan v m m trng trong c th. c bit, trong
qu 3 ca thai k, thai nhi nhanh chng c tch t m m, thi im cho i, m m chim
khong 15% trng lng c th (cao nht so vi t l m m cc s sinh cc loi khc). Trong ,
m m nu c tc dng gi m cho mt s vng quan trong trong c th b chim 3% - 5%, cn
li l m m trng lm nng lng d tr chim 12% - 10%.
B - Khi b s sinh cho i:
1-
Sa non ca m: trong 3 - 7 ngy u i, sa m c sn trong v m cung cp cho b

lng sa t 5ml - 10ml/ c v t 10 - 14 c/ ngy. Ph hp vi dung tch d dy v h tiu
ho cha hon chnh ca b, ph hp vi nhu cu bo v ca b trong mi mi.
2-
Dung tch d dy: Dung tch trung bnh ca tr s sinh nh sau:

+ Ngy 1: 5ml - 7ml, c ngha 1 c b tng ng 1 - 1.5 mung cafe (tha nh)
+ Ngy 3: 25ml, tng ng 5 tha nh cho mi c b
+ Ngy 7: 50ml
+ Ngy 10: 75ml
+ T 1 - 6 thng: 100ml (dung tch d dy b hu nh khng thay i t 1 - 6 thng)
S c b c th theo nhu cu ca b, khong 14 c trong ngy u n 10 c sau tun u
v 8 c sau thng u.
Mt s b khng bit cm gic i no, m c bao nhiu cng b, va b xong li c biu
hin cha no, do biu hin ca "phn x b mt v phn x tm v" (sucking reflex and rooting
reflex), khin b m cho tr s sinh b thm >30ml sa cng thc/ c, cho n khi cng cng bng
hoc nn tr v dn n tnh trng tro ngc thc qun kh ph bin hin nay! (Betibuti s vit
ring 1 bi vit v cu to d dy s sinh cc m tham kho thm.)
3- Kho dinh dng v nng lng d tr: Ngoi lng glycogen v m m c d tr trong
c th b qu 3 thai k. Vo thi khc cho i, cc mao mch v mch mu gin n ng lot,
to p sut thp trong h tun hon s sinh, rt ht lng mu ln trong nhau thai v dy nhau
vo c th b. Do vo thi im ny, tng lng glycogen d tr tr s sinh nhiu gp 3 ln
lng glycogen d tr ngi ln, theo t l trng lng c th.
4- "C ch iu tit i ng (counter-regulation), s dng nng lng d tr, m bo dinh
dng lin tc ngay sau khi cho i:
Sau khi tr s sinh b ct ri khi dy nhau, nng ng glucose trong mu tr s sinh
gim nhanh (h ng huyt s sinh sinh l - khng phi h ng huyt bnh l). Hin tng ny
(a) kch thch tuyn tu to hocmon GLUCAGON v kch hot c ch "iu tit i ng" v (b) kch
thch hocmon stress cortisol cn thit ngn hn kch hot mt s tuyn thn kinh, hcmon v
Trang 112 /236
men (nui dng sinh hc, bao gm c m p tip da v b m sm, gip gim hocmon stress
sau thi im cn thit ny.)
Di tc ng ca hocmon glucacon, glycogen d tr c phn hu thnh glucose
(glycogenolysis) v m m trng c phn hu thnh axit bo t do v glucose (lipolysis), cung
cp ng cho no v nng lng lin tc, c bit hiu qu trong trong 72g u i.
5- "C ch lp trnh u i" v li ch ca sa non: Betibuti c mt bi vit chi tit ring
m t "Gi Vng ca Sa non v C ch Lp trnh u i" v nhiu bi vit khc m t thnh phn
v tc dng thn diu ca sa non ca m rut i vi b s sinh ca mnh trong bi "Sa non Thn dc" (Cc m nn tm c cc bi ny trn trang FB Betibuti).
Nh vy, khi b mi cho i ch b sa non rt t, ph hp vi dung tch d dy v c tnh
cha hon chnh ca h tiu ho s sinh. B nhn lactose t sa non v glucose t glycogen d tr
v glucose + axit bo t do t m m trng d tr, m bo b lin tc c cung cp nng
lng cho sut thi gian nim mc rut ch tip nhn sa non "lp trnh u i".
6- "Phn x tm v, v phn x mt /mt tay/ mun c mt" (rooting reflex and sucking
reflex): Ngoi phn x mt tay, mt li (nh quen trong thai k), tr s sinh cn c phn x
tm v, khi c bt k vt g chm vo m, u mi, hay quanh ming, tr s quay v pha v tm
v m/ hay bt c ci g mt/ b c. Phn x ny thng xuyn xy ra khi b thc hoc ng, lc
i cng nh lc no, do , khng phi lc no b mun mt hay tm v m cng l biu hin b
i.
7- "Phn x khc s sinh": B s sinh khc v nhiu l do, v d. au, lnh vi khng dc gi
theo thn nhit ca m, khng cm thy m, khng an tm, b kch ng bi nhiu m thanh l
xung quanh,... khng phi lc no b khc, cng l b i!
8- Hin tng gim cn tr s sinh: Hon ton t nhin, b c th gim cn trong 3 ngy
u, trung bnh 7% - 9%, do mt phn nc i cn trong phi v ni tng c xut ra ngoi ngay
sau khi sinh, v mt phn glycogen v m m c s dng. Tuy nhin, trng lng ca b thng
s tng li t ngy th 4, gip b t n cn nng khi sinh sau 10 - 14 ngy.
V th m cn hiu k hn nhu cu v cc phn x ca b, cu trc c th b phn bit
cc biu hin v phn x ca b, v c nhiu cch p ng ng cc nhu cu ca b. Betibuti
c mt bi vit chi tit ring m t "Nui dng sinh hc" m t cc nhu cu ca tr s sinh v
cch nui ng b gim khc v pht trin ti u. Cc m nn tm c v p dng.
Kt lun:
Vy chng ta cn hiu v p dng th no cho ng, trong 3 ngy (72 gi) u ca b:
Cch 1 Khng quan tm hoc khng tin tng rng tr s sinh c sn mt kho nng lng d tr
di do v kh nng s dng nng lng d tr t nhin, nhanh chng v hiu qu ca c ch iu
tit i ng.
Cm thy sa non ca m qu t (=1 mung cafe), m tng con cn b nhiu hn, thy
con hay khc tng con cn i v cho con b thm sa cng thc >30ml/ c ch sa m v 5
- 7 ngy sau khi sinh (sa gi)?
Trang 113 /236
Cch 2 Tin tng rng b c kho nng lng d tr di do v c ch iu tit i ng cung cp

cho b nng lng n 72 gi lin tc nh lc b vn cn c nui trong bo thai v p dng
phng php nui dng sinh hc cng sm cng tt trong nhng ngy u i?
Hiu li ch ca "72 gi vng" u i v li ch ca "sa non - thn dc", hiu c dung
tch d dy s sinh ca con ch khong 5ml - 7ml, nh vy con b sa non ca m cng ch 5ml 10ml x 12 - 14 c/ ngy, m hon ton khng cn b sung sa cng thc?
Hiu rng vic con b m 100% ngay t s sinh, gip sa m nhanh chng gia tng dung
lng trong vng 2, 3 ngy, t trung bnh 5ml/ c n trung bnh >25ml/c theo nhu cu ca b
(vn sa non/ sa trung gian)?
Betibuti mong rng vi c s khoa hc ny, ng b b m s chn Cch 2 ("ng" - m him
hoi) thay v Cch 1 ("Sai" - nhng ph bin).
Trang 114 /236
PHN 2: TR SA V TRO NGC THC QUN

Cc m vn hay lo lng v sao con hay tr sa? Tr sa thng xuyn c hi cho con th
no? V lm th no khc phc hoc hn ch hin tng ny?
Hnh minh ha: Cu to d dy tr s sinh v cch chm sc ng trnh tr sa/ tro

ngc.
C s khoa hc:
Tr sa (Reflux / Gastro-oesophageal reflux) xy ra khi sa c nut xung d dy chy
ngc ln thc qun, v tro ln hng ca b, do mn v cn yu. B b m cng nh b sa cng
thc c th b tr/ tro ngc sinh l hoc bnh l, v d nut khng kh vo bng cng vi sa m
khng c hi, b c qu no, vn ng a gin nhiu ngay sau khi n, thc n khng ph hp
gy d ng...
V sao b tr sa:
1- Dung tch d dy tr s sinh v tr nh:
+ Ngy 1: 5ml - 7ml, c ngha 1 c b tng ng 1 - 1.5 mung cafe (tha nh)
+ Ngy 3: 25ml, tng ng 5 tha nh cho mi c b
+ Ngy 7: 50ml
+ Ngy 10: 75ml
+ T 1 - 6 thng: 100ml (dung tch d dy b hu nh khng thay i t 1 - 6 thng)
B m cho con b nhiu hn dung lng ny, v d 30ml/c thay v 5ml/ c cho tr s sinh,
hoc 150ml thay v 100ml cho tr 1 thng, gy hin tng tr sa.
2- chc ca tm v: H tiu ho ca tr s sinh cha c s dng trong thai k nn
cha hon chnh. Khc bit ch yu gia d dy tr s sinh v ngi ln l chc ca TM V (c
Trang 115 /236
vng gia d dy v thc qun), l van 1 chiu cho php thc n i vo 1 chiu t thc qun v d
dy v chng tro ngc lai. Khi b c sinh ra, c vng ny cn yu, nn khi b kch thch (y
hi, kh tiu, qu no) tr rt d b tr/ tro ngc.
Mt s b khng bit cm gic i no, va b xong li c biu hin cha no, do biu hin
ca "phn x b mt v phn x tm v" (sucking reflex and rooting reflex) cho n khi cng cng
bng hoc nn tr v dn n tnh trng tro ngc thc qun kh ph bin.
3- V tr ca tm v v thc qun: Nh hnh minh ha c d dy v v thc qun thng hng,
ch khng c gc gp tm v nh d dy trng thnh, nn cng d gy tr sa.
4- Thi gian tiu ho: H tiu ho s sinh cha hon chnh nn vic tiu ho sa cng thc,
ngoi sa m din ra kh chm. Sa m trong 45' tiu 1/2 xung rut non (gastric half-life) v cc
thnh phn cht chnh rt d hp th. Trong khi , sa cng thc cn 80' c th tiu 1/2 xung
rut non, vi lng cht thi (khng tiu th c) cao hn do kt ta nhiu v dai kh tiu ca
casein protein, thnh phn protein chnh trong sa cng thc.
5- D ng: Mt s b c th d ng, trong mt thi gian nht nh, mt s protein ng vt
trong sa cng thc, hoc khng hp vi mt s cht trong khu phn ca m (v d m n bp ci
sa c th c gy y hi)
Tr sa cng sm cng thng xuyn, th tm v cng d b kch thch, dn n tnh trng
nng hn, t tr sa sinh l sang tro ngc thc qun bnh l. Nn cc m cn c cch khc phc
cng sm cng tt trnh tr sa chuyn thnh bnh l.
Phn bit tr sa (sinh l) v tro ngc thc qun (bnh l)
Tr sa thng thng: Tr s sinh c th thnh thong tr 1 t sa sau khi b, c th nc
cc, ho nh. Hin tng ny l bnh thng, 50% tr c hin tng ny vi ln 1 ngy trong 3 thng
u, v 5% b n 12 thng tui. B pht trin mnh kho bnh thng v khng c g phi lo lng.
Tr sa nng/ tro ngc: i nhiu phun thnh vi, i sau khi b >1 gi, b i thng xuyn,
b cu gt, khc nhiu, kh ng, b b, tng cn chm... Trng hp ny, b cn c i khm
bc s, ung thuc v chm sc nh nhng v chu o hn.
Hin tng phun sa ngc ra thnh vi thng xuyn khin b b mt nc (tng t nh
tiu chy), mt dch d dy v cc loi men tiu ho... Dch i c th b tro vo ph qun, phi, tai
gy vim nhim cc b phn ny.
ng ch l khng phi b hay tro ngc no cng tng trng chm, m ngc li mt
s b n i lin tc, nhng vn d cn, bo ph, do lng b mi c ln hn rt nhiu dung tch d
dy khin b b gin d dy t s sinh. Tuy nhin vic tng cn nh th, khng c ngha l b vn
pht trin tt, m thc cht l h tiu ho v h bi tit non nt ca b ang phi lm vic qu sc,
nh hng n chc nng ca cc h ny v lu di khi b trng thnh.
Chm sc b ng cch:
1- Hiu bit v dung tch d dy ca tr theo ngy tui thng tui, m bo b b ng
bng dung tch d dy ngay t khi sinh ra. B b mi c va v m bo dinh dng trong
ngy cc m cho b b nhiu c hn.
Trang 116 /236
S c b c th theo nhu cu ca b, khong 14 c trong ngy u n 10 c sau tun u

v 8 c sau thng u.
2- Khuyn khch b ti m trc tip: Tr b m ngay t s sinh, gim nhiu nguy c tro
ngc ny, do (1) lng sa non ca m ng bng dung tch con, (2) sa m xung tng t v
c bo tng dn trong c b gip b nhn bit cm v t ng dng b khi y d dy (3) sa
m khng kch thch gy d ng (4) b m ng cch b khng b nut khng kh cng vi sa (5)
sa m nh bng, d tiu.
3- T th b ti m trc tip: Nu b b 2 bn 1 c, nn cho b bu v bn tri trc (b
mi b nn lng sa trong d dy cn t, c th nm nghing phi). Sau , chuyn b sang b
bu bn phi (lc ny d dy b nhiu sa, cn nm nghing tri). Nh vy, sa s d dng
xung d dy m khng gy tro ngc.
4- Sau khi b b xong, nn cho b hi v b b thng ng thm 15' - 30' trc khi cho
b nm.
5- Trnh kch ng a gin cc tr chi hot ng chn tay, cc tr chi gy ci nhiu vi
b sau c b.
6- t b nm ng trn nm c dc, u cao hn d dy. V c th k gi lng b
nm nghin tri, b s cm gic d dy m hn, v d ng hn.
Trang 117 /236
PHN 3: B B M HON TON C TIU CHY, TO BN K?

B b m hon ton, khng phi l to bn hay tiu chy, cho d b i phn lng nhiu ln
1 ngy, hay i phn c nhiu ngy mt ln.
(Tr khi b c hin tng khc quy, au bng, c th do nhim khun khi dng sa vt v
b sa m bng bnh khng sch.)
1- nh ngha tiu chy v to bn (bnh l):

- Tiu chy l trong ng rut c nhim c hoc nhim khun, c th phn ng y phn
ra khi rut, lng, nhanh v nhiu, gip o thi khun hoc c t.
- To bn l khi phn cng hoc khng cht x, nn b tc trong rut khng thi ra ngoi
c, khin cht thi b hp th tr li vo c th v ng trong ng rut.
2- c tnh phn ca b b m 100%:
Trong sa m c MHO (human milk oligosaccharides - l mt loi axit bo ngn) c c tnh
y cht thi ra khi rut, (hot ng nh cht x ngi ln). l l do, b b m (sa m
khng c cht x, v m n cht x cng khng vo sa) m khng b to bn.
T khi mi sinh n 1 vi thng u b i nhiu ln, phn lng v hnh thc phn thay i,
phn nh thc n ca m, nhng lng hay c u l bnh thng, khng phi l tiu chy theo
nh ngha bnh l ni trn. Phn p l phn mu vng. Phn c th thay i hnh thc hay mu
sc (hoa ci hoa v, ln phn xanh, ln bt, thay i mi..) cng l bnh thng.
Cch i phn lng nh th ny gip rut v hu mn khng cn phi gng sc.
Vy b b m 100% l "i phn lng, hnh thc phn thay i" (sinh l) khng phi l tiu
chy (bnh l).
Trang 118 /236
C mt vi thi im khong t 2 thng tr i, dung tch rut ca b gin n ra, gi l hin

tng "gin rut", nn b c th t ngt t ang i nhiu ln 1 ngy sang nhiu ngy mi i mt
ln. Khng phi l to bn v khng phi l bnh l. t m c bit v hin tng gin rut ny
nn lng tng v lo lng.
Khi c hin tng gin rut, th dung tch ca rut t ngt tng ng k trong khi sa m
c hp th hu ht v lng thi tng i t, nn rt nhiu ngy mi y rut thi ra ngoi.
Sa m ch c thnh phn sinh hc lnh tnh vi c th b, nn phn nhiu ngy trong rut khng
gy hi hay nhim c cho c th b. n khi rut y t nhin, b s i ngoi bnh thng, phn
vn mm.
Vy b b m 100% nhiu ngy khng i, khng phi l to bn.
3- C cn "can thip" (tht) khi b nhiu ngy khng ra phn?
Nh nu trn, b nhiu ngy khng i l bnh thng, v khng phi bnh l, nn khng
cn can thip g c. Khi no rut y phn, rut s t nhin y phn ra ngoi.
C b 10 ngy, 15 ngy mi i, hon ton mnh kho v pht trin tt. (K lc lu nht
c ghi nhn ti Anh l 38 ngy, b hon ton kho mnh).
Khng nn tht cho b i, v sau khi tht, rut li cn thi gian lu hn y nn m s
c phi tht hoi. Nu c "p" i ngoi nh vy, rut v hu mn ca b s khng bit cch rn t
nhin, sau ny sau 6 thng bt u n c dn v cn rn tht s y phn ra, th rut v hu
mn s khng lm c, khin b b to bn tht s. (n khi , mi khi con i l mt cc hnh,
Betibuti chng kin nhng cnh m con cng khc.)
Nh ni trn, tr trong 6 thng khng i ngoi nh cht x, nn hon ton khng cn b
sunh cht x cho b. Nu b sung cht x cho m, th cht x ch tt cho m, ch khng vo
sa, v khng h gip g cho vic i ca con (v con khng cn cht x), nh nhiu ngi lm
tng.
Ngoi ra, cc m ch , nhng nhn nh v cch x l tnh hung ny khng p dng cho
b b sa cng thc (hoc b m v sa cng thc). V sa cng thc c cht m cng hn, c
nhiu ho cht, ng thi hiu qu hp th thp hn sa m, cht thi nhiu hn, phn cng hn,
khng hon ton "lnh" cho b, nn b rt d tiu chy v to bn, ng thi cht thi trong rut
c ho cht c hi, nu b lu li lu trong rut c th nh hng n sc kho ca b, nn phi
tht cho b i thng xuyn, m tht l khng tt cho rut v hu mn. Ln hn t khi bt u n
c d b to bn, v gi d b tr.
Do , kin thc nui con sa m v kin thc nui tr b sa cng thc hon ton khc
nhau, khng th p dng qua li c. Nhiu Bc s v b m dng kinh nghim t cch nui tr
b sa cng thc khuyn p dng cho tr b m 100% l khng ng.
Chc cc m yn tm v nui con sa m theo cch t nhin nht cho con!
-- Hnh minh ha hi phn cm, nn Betibuti khng ln, m s pt cc hnh ny kch
thc ln trn Album ca Hi Sa M (Betibuti) nh! ---
Trang 119 /236
Trang 120 /236
PHN 4: V SAO NIM MC RUT CA B CN C TRNG BNG SA

NON?HIN TNG H RUT DO TN THNG NIM MC RUT L G?
Trong nhng bi trc, Betibuti nhc n chc nng bo v ca sa m. (CC M nn
tm c.)
Hm nay, Betibuti bn k hn v nim mc rut non ca b v nh hng khc bit khi b
b m 100% v b b sa cng thc nhe.
Hu ht cc h thng c th ca b cha hon chnh khi c sinh ra, v cn tip tc c
hon thin v c bo v trong sut qu trnh cc h thng cn c hon thin na, b sng
kho mnh trong mi trng ngoi bo thai. Ch SA M mi thc hin c 2 chc nng bo v
v hon thin ny.
Rut non l ng di nht trong h tiu ha (trung bnh khong 1-2m tr nh 6.5m ngi
trng thnh).
Tng din tch b mt bn trong ca rut non t ti 400-500m2 nh vo lp nim mc rut
c cc np gp, vi nim mc rut hon chnh (LM TH NO HON CHNH?) dy t cc lng
rut (villi) v lng cc nh (micro-villi), l ni dinh dng c hp th t h tiu ho vo mu (h
tun hon) i nui c th.
1- Chc nng hon thin nim mc rut ca sa m - CH C TRONG SA M:
Nim mc rut ca tr s sinh khng hon chnh, ngha l cc lng rut cha hon ton pht
trin, c bit l cha c bao bc dy c bi cc lng cc nh.
Do , vic hp th cc cht vo c th b, cha c kim sot v chn lc. H lng microvilli cc nh villi ny cn mt s yu t c trong sa m v cn thi gian pht trin hon thin,
trc khi c th tip nhn v x l dinh dng tht s qua ng rut, cng nh c th ng ph
vi cc loi khun l v mm bnh trong mi trng.
[Khun t b m (c bit l t m) l thn thin vi b, v trong sa m c cc khng th
khng ton b cc khun ny, nn ngi ta cn gi sa non u tin vo bng b l "mi tim
phng/ chch nga".
Mt s thnh phn ch yu gip pht trin nim mc rut:
EGF (Epidemmal Growth Factor):
kch thch qu trnh thit lp v hon thin ca nim mc h tiu ho (v h h hp).
kch thch s pht trin ca cc lng rut (villi) v lng cc nh (micro-villi) gip cc im
tip nht dinh dng (receptive site) nim mc rut c che chn (gut closure).
khi rut c che chn, cc cht c hi, t bo l, mm bnh, vi khun c hi, thc n
cha phn hu ng, men nm c hi s b cc lng cc nh ny cn li, khng hp th vo c th,
m s c y xung rut gi vo phn thi ra ngoi.
v TGF (Transforming Growth Factor) kch thich s pht trin ca h tiu ho.
[Cm ngh xem iu ny gii thch v sao b b m c th i phn khc nhau hng ngy, c
th i phn hoa ci hoa c, c th phn lon khun, mi tanh, mi chua, c bt, nhiu ngy khng
Trang 121 /236
i... nhng khng phi l bnh l? V cc th thi ra phn khng h b hp th vo c th nh

vi b b sa cng thc v b h rut.
Ngoi ra, vi kin thc ny, cc m n nn em phn ca con b m hon ton i th khun
khng? Nu phn b b m lon khun c g ng ngi k? Kin thc ny c p dng cho b b sa
cng thc k?
Nh Betibuti vn nhc, kin thc nui con sa m v nui con sa cng thc hon ton khc
nhau m.]
2- Chc nng bo v CH C TRONG SA M:
Kh nng dit khun (bacteriocidal activity),
Chng virus (antiviral activity)
Chng sng ty
Chng vim nhim
To dung mi cho cc vi khun c li pht trin trong rut (pro-biotic bacteria)
Hon chnh v ti to nim mc rut b tn thng
[Nh kh nng ti to nim mc rut b tn thng ny, nn nhng b khng c sa m
trong vi ngy u i, nhng c b m hon ton sau v trong sut 6 thng u, vn c c
hi ti to v phc hi nim mc rut.]
3- Sa non l thc phm duy nht b cn trong 72 gi u:
Vi nhng thng tin ni trn, hn nhiu b m hiu c v sao 3 ngy u b cn sa
non ca m: c c cc cht cn thit cho 2 chc nng trn, theo kiu ni nm na l "trng rut
bng sa m" cc lng rut v lng cc nh c c hi pht trin ti a, t n trng thi hon
chnh, gip b c h tiu ho ti u ngay t nh.
Sa non c hn, lng t hn, dinh dng thp hn, th nhng li ph hp hon ton vi
dung tch d dy ca tr s sinh (5ml) v u tin thi gian cho nim mc rut c hon chnh.
Cc m tham kho bi "Dung tch d dy v Nui dng sinh hc" hiu 72 gi u i b
c cung cp dinh dng t lng m d tr trong c th b nh th no, v v sao b gim cn
10% trong 3-4 ngy u sau khi sinh l hon ton bnh thng.
4- Tc hi ca sa cng thc:
Chng ta c dy trng cy nhiu vo th gic ca mnh, "trm nghe khng bng mt thy",
m ci chng ta thy c tht s l khim khuyn v gii hn.
Khi sinh con ra, chng ta hu nh khng bit c rng lp nim mc ny cc k quan trng
cho s pht trin ca b, m li cc k d b tn thng trng thi cha hon chnh ny.
Sa cng thc khng nhng khng c cc cht bo v v hon thin cn thit cho nim mc
rut khin lng rut b thiu hn cc lng cc nh, m sa cng thc cn cha cc ho cht, khun
l (v c khun c hi do nhim nhm, nhim c ngay t dy chuyn sn xut) gy kch ng lp
nim mc mong manh, gy vim nhim, sng ty... gy nn hin tng h rut (leaky gut).
Trang 122 /236
Hin tng rut h l nguyn nhn chnh tng nguy c nhim cc loi bnh t nh n ln,
t cc bnh ph bin nh tiu chy cho n cc bnh nguy him nh ung th, do cht c, t bo
bt thng, mm bnh thm nhp vo c th v tch t dn dn trong c th.
Mc d nim mc rut b kch ng v sng ty, nhiu b vn c th n ng bnh thng,
tng cn tt (do bt k cht g a vo rut cng c hp th), khin b m cm thy sa cng
thc ph hp cho em b ca h. Mt s b c biu hin phn ng vi sa cng thc nh nn tr,
i tiu ra mu, gy c s ch v khin b m lo lng v ngng cho b b sa cng thc.
C mt v rt uy tn trong ngnh nhi quc t ni rng, nu khng c sa m trong ngy u,
khng cho b ung g c cn tt hn nhiu so vi cho b b sa cng thc.
Trong hnh minh ha ca bi vit ny, Betibuti chia s hnh nh chp knh hin vi ca nim
mc rut mnh kho (1) v nim mc rut b sng ty v thiu lng rut v lng cc nh (2c) v
gy nn hin tng h rut (2b). Betibuti tin rng, nu b m cho con b sa cng thc ngay sau
khi sinh, hoc nui con hon ton bng sa cng thc, nhn k hnh nh nim mc sng ty ny
hng ngy, h s tm mi cch cho con b sa m v khng li vo sa cng thc na.
Betibuti thm 2 hnh minh ha da mnh kho (A) v da sng ty (A), gi nh cho cc
m tn thng bn trong ca con, nu m cc m c th nhn thy.
Khng m no n mc k cho con mnh sng ty da mi ngy, vy hy nh ng mc k
nim mc rut s sinh ca con, khi n b sa cng thc lm sng ty, v ln ln vi hin tng rut
h.
Con ca bn cn c bo v t bn trong, trn i, trong mt mi trng sng vn c
nhiu nhim v thc phm c hi nh th ny.
5- Kt lun:
con c b m hon ton ngay t sau khi sinh, cc m hy c, nghin cu sm v
ng dng cc k nng nui con sa m t trong thai k, v d kin thc v dung tch d dy ca
con, v c ch c th s sinh s dng nng lng d tr trong 72 gi u v nhng k nng chm
sc bu v m... m Betibuti chia s.
Chc cc m c thm ng lc nui con sa m 100% - cng quyt NI KHNG vi
sa cng thc ngay t pht u tin - cho con s khi u hon ho ng ngha!
Trang 123 /236
PREBIOTIC - PROBIOTIC L G?
Prebiotic sa cng thc c tht k, khc v prebiotic tht ca sa m nh th no?

Cm n Me Jolie Le dch gip:"Oligosaccharides hay cn gi l prebiotic hay cht x,c
cu to bi 3-10 n v ng n (monosaccharide). Tc dng trong sa m l chng ly nhim,
tng cng hot ng ca cc vi khun c li trong ng rut nh bifido v lactobacili
Trong khi sa m cha hn 130 loi oligosaccharide khc nhau th trong sa b khng c
oligosaccharide. M ch c 2 loi oligosaccharide c b sung vo sa cng thc. l
oligofructose- khng c trong sa m, v oligogalactose- c rt rt t trong sa m => sa cng
thc khng c tc dng gim ly nhim hay d ng."
Ghi ch:
- Prebiotic c nhiu trong sa m (Sa m c 15-23g/l prebiotic trong sa non v 8-12g/l
prebiotic trong sa thng).
- Prebioc l "cht x thc phm khng tiu ho" - khng phi cht x thng thng nhe!
Vai tr ca Prebiotic l ngun thc n cho Probiotic (vi sinh vt sng hu ch trong ng
rut vt ch). Nh c Prebiotic m vi sinh hu ch c iu kin pht trin mnh m hn, do ci
thin h tiu ha. Prebiotic t b tiu ha d dy v rut non, tr thnh ngun thc n cho vi sinh
vt c li ca rut gi. Do , "Prebiotic ng vai tr "nh mt cht x" trong h tiu ha, prebiotic
trong sa m th cn nhiu vai tr gip h tiu ho mnh kho nh s pht trin ca mt h khun
c li mnh kho, ch khng ch gip "nhun trng"!
Sa m c >130 loi prebiotic. sa b khng c to no! Sa cng thc treo bng c thm
vo 2 loi cho c tn gi l, c cng dng tht nh prebiotic sa m u! C qung co cho ho
nhong thi!
Ch ni v mt cng dng ca mt phn nh ca mt cht trong sa m, thy khc bit
vi sa cng thc nh th no.
Trang 124 /236
ng bao gi lng l "cng thc tnh yu" ca sa m v "cng thc v tin" ca sa cng
thc nhe!
QU TI LACTOSE HAY BT DUNG NP LACTOSE?

1- Lactose l g?
Lactose l thnh phn ng carbohydrate ca sa m v chim 7% trong sa m.
Lactose l mt "disaccharide", c ngha l n l mt s kt hp ca 2 ng lin kt vi
nhau. Mt phn t "ng i" khng th hp th trc tip bi c th, v vy n cn phi c b
thnh hai "ng n" glucose v galactose, nh nc v men tiu ho lactase. Glucose v galactose
sau c th c hp th vo mu rut non v c s dng bi c th.
2- Ti sao lactose quan trng?
Lactose l quan trng i vi sc khe ca b. N h tr trong s hp thu canxi (cn cho s
pht trin xng v nhiu chc nng hot ng khc ca c th v phtpho (cn cho no) v h
tr s pht trin ca "vi khun c li" (li khun) trong ng rut.
"Li khun" l i qun hng hu trong cng tc phng chng bnh tt. Chng c ch s
pht trin ca vi sinh vt c hi - vi khun, virus v k sinh trng - sng trong ng rut v nhng
ngi nhp vo c th t thc phm v cc loi thc ung. Li khun cng gip gi cc thnh
nim mc rut c khe mnh, ngn nga cc vi sinh vt c hi xm nhp vo mu. Vi khun tt
cng h tr trong qu trnh tiu ha lactose.
Galactose, cn gi l "ng thng minh" l mt loi "ng n" khi "ng kp lactose"
c b gy, galactose quan trng trong vic pht trin m no v h thn kinh khe mnh.
Galactose c th tm thy mt s loi thc phm, nhng sa c cha lactose s l ngun duy nht
ca mt em b ca galactose trong nhng thng u - thi im quan trng ca s tng trng v
pht trin no b nhanh chng.
Glucose, ng n c to ra khi mi lin kt ng kp lactose b b gy. Glucose cn
thit cho nng lng, tng trng v pht trin t bo. Khi c th b thiu glucose, c th c th
to ra glucose cho b s dng t m m d tr. (Tham kho bi C ch iu tit i ng)
3- Tnh trng qu ti lactose l g?
"Qu ti lactose" - cn c gi l 'suy chc nng men lactase"- l mt vn ph bin,
ngay c b b m, nu b khng c cho b ng cch. Di y, chng ta s nhc li, nui
con sa m th no l ng cch. Tr c biu hin qu ti lactose (sa m hoc sa cng thc)
thng khng c chn on ng, hoc b chn on nhm l "au bng", "tiu chy", "ri lon
tiu ho", "tro ngc", "bt dung np lactose", "d ng protein sa",...
4- Triu chng qu ti lactose? Triu chng bt dung np lactose?
Triu chng qu ti lactose (xut hin ngu nhin, d khc phc v ngn hn ch yu b
3 - 6 THNG tui)
* Phn lng xanh, bn ra lng ln v lc ln, nhiu hn, nhiu bt, mi chua (tra bng
phn trong album nh ca Hi Sa M.)
* y hi, x hn nhiu qu mc
Trang 125 /236
* Phn c tnh axit cao, gy hm t ko di

* Kh chu / la khc/ khng ng vo mt s thi im nht nh trong ngy
* B vn tng cn tt theo chun
* B c km cc biu hin ca n qu no (tr sa)
* B c mi biu hin ca mt em b b (s lng t, tng cn, mu da, hot ng),
ngoi tr biu hin mun b lin tc.
Nu b th thnh thong c phn nh m t trn, nhng khng c cc biu hin khc nh
quy khc, hm t ko di, th b l mnh kho bnh thng, v "con nh giu lactose" thnh thong
tha ng th thi ra ngoi thi, khng phi l triu chng bt thng, cng khng phi l bnh
l.
Triu chng bt dung np lactose (him c - v nu c, ch yu b sinh non rt sm sau
khi sinh)
* Phn lng xanh, bn ra lng ln v lc ln, nhiu hn, nhiu bt, mi chua (tra bng
phn trong album nh ca Hi Sa M.)
* y hi, x hn nhiu qu mc
* Phn c tnh axit cao, gy hm da quanh hu mn
* Kh chu / la khc/ khng ng vo mt s thi im nht nh trong ngy
* B m yu, KHNG TNG CN/ GIM CN
* B c km cc biu hin ca TRO NGC nh nn tr lin tc
5- V sao b b m hon ton vn b qu ti lactose?
B s sinh cn c "b m trc tip" vi "khp ngm ng" v "b theo nhu cu" trnh
b qu ti lactose. (c ti liu Betibuti hiu r cc khi nim ny.)
B b sa m bng bnh d b qu ti lactose, bi v b b bnh change c kh nng iu
tit nhu cu b va nh phn x mt t nhin v c th dng c b mt cch ch ng nh
ng tc ti m trc tip. Khi b bnh, sa t bnh chy ra lin tc, b khng th khng nut sa
theo phn ng khng t nguyn, khin b b tng nguy c n no qu mc. Khi b b m trc tip,
sa m xung tng ngm nh ng tc li vt sa nh b m trc tip, v b c th dng b khi
b mun dng.
i vi b b m trc tip, ngm ng, b hiu qu v b theo nhu cu, b t nh khi b
vi hn 1 bn ti m, (trc khi b thm bu ti kia nu cn). Khi m ch ng i bu v qu sm
mong b b u c hai bn, s c hin tng b b nhiu "sa trc" hn l b ch ng b
mt cch t nhin. Khi b b m hon ton b qu ti lactose, vn thng nm mt cn bng
"sa trc - sa sau", gn nh khng lin quan n cch n ung ca ngi m.
c hai trng hp trn, b nhn c nhiu ng hn nhu cu, nhiu hn lng men
lactase tng ng v kh nng tiu ho ca ng rut. Lng ng khng hp th ht s c
thi ra phn, trng hp ng ny c nhiu trong phn c th lm hnh thc phn xanh, lng hn,
Trang 126 /236
c bt, c mi chua.. do vi khun ng rut ln men trong lactose khng tiu ny khi phn i trong
rut gi, khng phi l ri lon tiu ho hay tiu chy.
Do , trong trng hp ny, cc m cho con ung men tiu ho ch lm cho phn ln men
nhiu hn, bt nhiu hn, axit nhiu hn, hm t nng hn, ch khng gip ch g c.
6- Dinh dng b m cho con b, c gy qu ti lactose cho b b m khng?
V "cng thc % lactose" trong sa m l tng i n nh, do , qu ti lactose khng
phi l do khu phn n ca m. Cho d m n t hay nhiu ng, lng ng trong sa m vn
n nh.
Tuy nhin khng v th m b m khng ch trng n vic dinh dng hp l. M sa lun
cn dinh dng cn i v phong ph. (Tham kho bi Cht lng sa m v Bi Dinh dng b
m cho con b". Ngay c khi con b "qu ti lactose" m cng khng phi king "bt ng" nh
nhiu ngi lm tng.
7- Phn bit "qu ti lactose" v "bt dung np lactose" nh th no?
Cc triu chng tiu ha lin quan n tnh trng qu ti lactose v bt dung np lactose l
do lng lactose khng tiu ho ht rut non b y ra xung rut gi ln men trong rut gi
trc khi thi ra ngoi. Do , hnh thc phn ging nhau, v cc ch s xt nghim y nh nhau,
gia "qu ti lactose" v "bt dung np lactose".
Tuy nhin, "qu ti lactose" l b nhn lng lactose cn thit, b vn pht trin v
ln cn bnh thng, v phn lactose d tha khng dng n c thi ra ngoi. Do , b "qu
ti lactose" vn TNG CN (theo chun), y l mt biu hin r rng loi tr nhm ln vi "bt
dung np lactose".
Qu ti lactose ch l trng thi mt cn i "u vo" khng phi l khim khuyt tiu ho
v khng cn dng thuc.
Tuy qu ti lactose khng phi l bnh l, m cng cn ch iu chnh cho b c li c
s cn i, khng d tha lactose, gii quyt s kh chu cho b do n qu no, hi qu nhiu,
tr sa, v b hm ko di. Ch cn iu chnh bng vic iu chnh cch cho b b nh ni trn.
Trong khi , "bt dung np lactose" l mt bnh l khng ph bin, l khim khuyt ca h
tiu ho khin b khng th nhn lng ng lactose cn thit cho s pht trin ca c th.
iu ny c ngha cc em b ch c sa m l ngun dinh dng, nhng li khng hp th cht
cn thit, b s HON TON KHNG TNG CN hoc thm ch GIM CN, v yu t.
ng tic, qu ti lactose b chn on nhm l "bt dung np lactose" hay "d ng sa m"
li l mt vic ph bin. Nhiu chuyn gia ngnh y (k c nc ngoi) khng hiu su v cch b
sa m c nh hng n hin tng tha ng nh th no, hoc thc n dinh dng ca m
nh hng n hin tng ny nh th no. Ngoi ra, phn hi t b m l cc biu hin hnh
thc phn ca b c thay i khi h cho b dng sa ct khng cha lactose, cng khin cc chuyn
vin y t tin rng h chn on ng v a phng php iu tr ng, v khin s ng nhn
cng ngy cng c cng c, v ngi ta tng rng "bt dung np lactose" l ph bin!
Nh bn thy, iu quan trng i vi sc khe ca em b ca bn l cn c bc s hiu r
v sa m, nui con sa m v biu hin phn b b m hon ton, b c chn on ng!
Trang 127 /236
8- Hu qu ca vic chn on sai:

Cc triu chng ca tnh trng qu ti lactose thng nhm ln do cc vn nh au bng,
tro ngc, khng dung np lactose hoc d ng protein sa hoc khng dung np protein. Chn
on sai lm c th gy ra mt chui nhng ch nh iu tr sai lm, gy hi cho em b trc mt
v lu di.
Nhiu b m cho con b, ch v cho b sai cch, gy qu ti lactose, li b chn on sai nh
ni trn. Khin b m ngng cho con b nui b bng sa cng thc khng c cha ng
lactose, hoc sa u nnh. Tht khng may, sa cng thc khng cha lactose s lm gim cc
triu chng lin quan n tnh trng qu ti lactose v v vy b s tr nn n nh hn! Betibuti
cm thy ng tic cho b, ch v iu chnh hnh thc phn (khng phi l bnh l) m b tc
mt mi ch li sc kho v dinh dng trc mt v lu di cho m v cho b, trong khi b m di
do sa n mc "d tha" gy qu ti!
Mc khc, chng ta bit galactose, mt trong hai ng n ca lactose, l "ng thng
minh" cn thit cho s pht trin b no v h thn kinh, nn vic thay th lactose, bng nhng
loi ng khc nh "frustose", "sucrose" trong sa cng thc khng lactose, khng th thay th
tc dng ca galactose i vi s pht trin no ca b. Hu qu s dng lu di ca sa cng thc
khng cha lactose (cng c ngha l khng cha galactose) pht trin no tr s sinh cha c
nghin cu.
Do , nhn sa cng thc khng cha lactose c ghi r bng ch ln: "Sn phm sa
khng cha lactose, khng phi l thc phm thng dng v ch c s dng di s gim st
cht ch ca bc s."
9- Nhng g bn c th lm iu chnh "qu ti lactose" cho em b c nui bng sa
m ca mnh?
Cha kha sa cha cc vn ca s mt cn bng sa trc sa sau trong c b ca
b, dn n tnh trng qu ti lactose, hy nui con sa m ng cch.
a- Ch b b cn mt bn v v b t nh ti mi i sang bn khc.
b- Cho b b 2 c lin tc cng mt mt bn ti ri mi i bn (v ch vt vi bn khng b,
trnh cng sa, i vi m tha qu nhiu sa
c- Cho b b m trc tip hon ton t s sinh (ti a c th)
d- Ch chi ti sa m bng bnh nhng c b tht s cn thit (v d m khng c nh)
con ch ng ngng b khi no, v hng mi li ch khc ca vic b m trc tip (Tham kho bi
B m trc tip c li nh th no.)
e- Ngay c khi cn thit phi ti m bng bnh, khng c cho b b qu no (Tham kho bi
Dung tch D dy ca b) v khng c "nhi" mong con tng cn nhiu hn (Tham kho bi Cc
chun Pht trin ca B, v bi Cch c th b s dng nng lng)
f- M n ung cn i v phong ph, khng gim sa bng cch dng cc loi thuc hay
tho dc cai sa. (Tham kho Bi Dinh dng ca B m cho con b)
Trang 128 /236
g- Kim tra phn con chuyn dn t mu xanh sang mu vng, t bt hn... v hin tng
hm t ca b cng gim i r rt, l khi vic iu chnh "gim ti" c hiu qu. (Tham kho
bng tra hnh thc phn album nh Hi Sa M Betibuti.)
****Khng th nui con sa m ng cch, ch qua mt vi li gii thch ngn. Betibuti
khuyn khch cc b m c ht ton b ti liu Betibuti hiu mi khi nim v k nng cn thit.
Trang 129 /236
PHN LON KHUN B B SA CNG THC V B B M, C TH I

N CNG MT KT LUN C KHNG?
Tm hiu v H TIU HO CA B SA!

Phn 1 - Dung tch d dy s sinh v C ch iu tit i ng
http://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/595163260522500:0
Phn 2 - Tr sa v tro ngc thc qun
http://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/595569097148583:0
Phn 3 - B b m hon ton c tiu chy, to bn k?
https://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/634564399915719:0
Phn 4 - V sao nim mc rut ca b cn c trng bng sa non?
Hin tng "h rut" [leaky gut] do thiu vi lng rut, tn thng nim mc rut l g?
Cht x vi sinh v men vi sinh - Prebiotic v Probiotic trong sa m
https://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/700185283353630
Trang 130 /236
KCH SA
MO TIT KIM THI GIAN V SINH MY HT SA
Qua cu chuyn v mt s m, Betibuti pht hin rng, cc m khng ht sa c thng
xuyn, v khng c thi gian tit trng my ht sa, nn khng kp c my ht sa sn sng,
nu ht sa 2h, 3h mt ln, hoc khi ht sa ch lm, hoc bui m nh.
Betibuti chia s mo tit kim thi gian
cho m dng my ht sa thng xuyn:
My ht sa sau mi ln dng xong, th
cc m c th cho cc b phn my tip xc v
sa m cho ngay vo hp Lock&Lock (hoc ti
Ziplock loi dy v tt) y kn, cho vo ngn mt
t lnh, ln ht sa sau ch cn ly my ra khi
t lnh s dng lun, (nu m khng thch
cm gic hi lnh ca my ht sa lnh, th c
th ly my ht sa ra khi t lanh, nhit
phng khong 15'-30').
Vy, ch cn tit trng hms mt ln mi
24g, lc no gi gic thun tin nht. Nh vy s
va tit kim thi gian va gip cc m c my
ht sa sn sng ht sa bt k lc no.
***Lun lun nh p dng massage khi
dng my ht sa nhe cc m.
Trang 131 /236
CCH BO QUN SA M
Sa m ht/ vt nhng cha dng ngay c th c bo qun lnh, hoc ng nh
sau:
- nhit phng >29oC - ti a 1g
- nhit phng my lnh <26oC - ti a 6g
- ti kh vn chuyn - ti a 24h
- ngn mt t lnh - ti a 48h
- ngn t lnh nh 1 ca - ti a 2 tun
- ngn t lnh 2 ca (ngn c ca ring) - ti
a 3 thng
- t ng chuyn dng - ti a 6 thng
(y l s gi Betibuti chn ph hp vi iu kin v sinh, thi tit ca VN.)
Dng bnh tr sa, hoc ti tr sa, dng bng keo giy, hoc bt d/ bt lng mc khng
lem (permanent) ghi ngy thng ht/ vt.
C th gp sa vt nhiu ln trong ngy vo cng 1 bnh/ ti tr lnh/ ng, tnh theo gi
ca ln vt/ ht u tin.
Bnh/ ti tr sa ng kn, khng c khng kh trong ti l tt nht.
Cch r ng: chuyn bnh/ ti sa t t/ ngn xung ngn mt tan dn.
Cch lm m: Ngm bnh, ti sa vo t nc m (<40oC).
*Sa r ng khng b ht th phi b i, khng c dng li hay tr li. Khng pha
sa ng tha vi sa mi vt. Khng lc bnh sa r ng, trnh r ng nhanh trong nc si.
Lc mnh hay thay i nhit t ngt sa m, s mt tnh nng t nhin ca mt s phn t
protein bo v (khng th). Lactoferrin, lysozyne... ch pht huy c chc nng bo v k diu, khi
ng cu trc phn t ban u ca n nh: chng vim nhim, chng sng ty trong nim mc
rut... Mt vi cu trc c th vn c gi nguyn khi b tc ng, mt s khc c th b gy thnh
cc amino acids dinh dng - vn c li ch dinh dng, nhng mt li ch bo v.
Cch tr sa m tit kim ch trong ngn : p ht khng kh ra khi ti sa, hn kn ming
ti, xp ti sa nm ngan trong 1 hp nha y kn. C th xp nhiu ti nm chng ln nhau trong
1 hp nha y kn trong ngn . (hnh minh ha)
Cch gi sa khi b cp/ mt in: Mua sn thng gi lnh trong nh. Khi mt in, chuyn
sa ng (nu cc ti sa nm gn trong hp nha th chuyn c hp nha rt nhanh gn.)
vo trong thng gi lnh + mua cy cho vo thng gi cho sa ng khng b tan chy. Khi
c in li chuyn sa tr vo ngn .
***Sa m ng lnh v ng vn y cht v cc c tnh vi sinh v vn tt cho b
hn l sa cng thc, nu c thc hin ng cch.
Trang 132 /236
Trang 133 /236
CCH KCH SA VI MY HT SA, DNH CHO M ANG CHO CON B

Dnh cho:
- cc m ang cho con b nhng lun
cm thy mnh thiu sa, mun dng my ht
sa h tr kch thm sa m
- cc m ang cho con b v sa cho
con, nhng lo rng con ln dn s khng sa
nn mun kch cho sa di do hn
- cc m ang cho con b hon ton, sp
i lm tr li, mun gi sa cho con va n dm
va b m, t 6 thng n 2 tui.
Cch 1- Dng my ht sa ng thi lc
con ang b (nh hnh mnh ho), cch ny hiu
qu nht trong 6 tun u, khi sa m v c 2
bn lc c kch thch bi hocmon (Betibuti
gii thch v c ch ny trong vi bi vit trc.) Betibuti thch cch kich sa ny v b vn c b
m hon ton, c th sn xut sa nh sinh i, nh vy lng sa ca m lc no cng di do,
v c th d tr cho b sau ny.
[Quan nim sai lm trong cng ng l nu bm bn v kia trong khi b b th s thiu sa
cho b b bn ny l khng ng. Tuyn sa ca hai bu v khng c ng thng nhau. M s tht
l c th m s hiu nhu cu nui sinh i, nn s cng to sa di do.]
Cch 2- Dng my ht sa ngay sau khi b b xong 10' mi bn, i vi khong cch cc
c khng n nh hoc rt gn nhau (di 2 gi). Cch ny gip lm trng tuyn sa hon ton
gip vic to v tit sa cho c sau nhanh hn, di do hn. Cng nh c thm mt lng sa
d tr tch lu dn.
[Quan nim sai lm trong cng ng l "dnh sa cho c sau", thm ch c m cn tin
rng cho con b dm 1 c sa cng thc, sa m dnh lu hn s nhiu hn.]
Cch 3- Dng my ht sa cch c b trc 1g, 20' mi bn, i vi khong cch c b trn
3g v n nh. Cch ny cng gip tng lng sa cho nhng b ng nhiu, khi ln dn b thc
nhiu hn, nhu cu b nhiu hn, m s vn sa cho b.
[Quan nim sai lm trong cng ng, cch c cng xa, sa m cng nhiu. Nhng sau khi
cc m cch c hn 4-5g, sa m chng thy c bao nhiu, cc m li tng rng nu cch c
ngn hn, sa s cn t hn! S s tht li hon ton ngc li, nu cch c khong 1g30 - 2g30'
v c bm cn, lng sa s rt di do!]
3 cch trn Betibuti khng khuyn khch p dng cho cc c b m, m cho b b m
hon ton v thm thi gian ngh ngi cho m.
Cch 4- Dng my ht sa 20' mi bn, ht b mt c b b b qua cho d ngy hay m
(v d 3g - 4g/ ln), v d, nu b ng qua m khng b, khi m i lm li... m bo khong
cch gia hai ln lm trng tuyn sa (b/ ht) khng qu 6 gi.
Trang 134 /236
[Quan nim sai lm trong cng ng, cho b b sa cng thc cho d ng qua m. Cm
gic ny c tht, khng phi v sa cng thc nhiu cht hn, b no hn, ng lu hn, m theo
phn tch cht th sa b c cht an thn v gy bun ng mnh hn sa m! (c l v b m khng
th m p, d dnh hay chm sc b con) Vic m khng cho con b m, cch c qu 6 ting
(nu khng bm b c) th sa m s gim nhanh chng, v nhiu m ngc nhin v bi ri mnh
vn cho con b m hon ton (tr mi c b m) m sa vn t khng cho con b, khin s c
phi dm sa ngoi ngy cng nhiu!]
Cch 4 ny cng p dng cho cc m i lm tr li nhng khng th v nh cho con ti c
tra, c th ht cch c 3g- 4g (khng qu 6 gi) tu cng vic v iu kin ni lm vic. v d:
Con b lc 7g sng trc khi m i lm. ni lm vic, m s bm sa lc 11g tra v 3g chiu
mi ln 20' mi bn (t nht 10' mi bn, nu m dng my n v b gii hn thi gian). Khi m v
nh li cho con ti khong 6g chiu.
Betibuti khng cu k loi my ht sa no, tuy nhin nu iu kin kinh t cho php, my
in i s gip tit kim thi gian cho m.
Cc m cng nn tham kho cc bi vit khc ca Beitibuti v ncsm, c bit l bi "PHNG
PHP MASSAGE", cho con b v ht sa hiu qu.
Cc m chim nghim, chn cch p dng ph hp vi m con v iu kin gia nh nhe!
Trang 135 /236
TM LI SA M - DNH CHO M MT SA MT THI GIAN

Hm nay Betibuti tr li cu hi ca cc m, MT SA V KHNG ANG CHO CON B
mun kch sa v tr li.
Nu m khng cho con b, nhng vn cn t sa th kch s nhanh hn. Mt khong 1 tun.
Nu m mt sa nhiu thng th thi gian cn kch sa v tr li l 3 - 4 tun.
kch sa li cho m mt sa v khng ang cho con b, chc chn cn c s h tr
ca my ht sa (v massage ng phng php.).
Mi ngy b b (hoc khng b, th dng my bm hon ton)/ massage u dy thn kinh
tit sa (xem v tr trong cc bi vit trc ca betibuti) + bm ht 10 ln, mi ln 10 pht, mi ln
cch nhau 2 - 3 ting.
Sut thi gian kch sa, cc m khng cn quan tm bm ht c bn, v cho d khng c
t sa no, n ngy sa v s v o t, cho b b 100%.
Nu m nh th d thc hin hn cc m i lm li, v qu thi gian sut ngy.
[Betibuti s vit ring mt bi cho cc m ang cho con b, mun kch thm hoc gi ngun
sa nhe!)
Trang 136 /236
KCH SA THNH CNG

Kch sa thnh cng khng phi l bao nhiu 1 c m l tng lng sa bao nhiu 1 ngy!
Mi m sa c th c lng sa thu c tng c khc nhau, nhng s c trong ngy th
c th khc nhau tu m con m, ngi m ch thu c 60m/ c vn c th nui con sa m ht:
v d 60ml x 12 = 70ml x 10 = 80ml x 9 = 100ml x 7...
l l do ngi ta bo cho con b m trc tip v b theo nhu cu l vy, v nu b b
c t, b s nhanh i hn, cc c s dy hn, nhu cu dinh dng v nng lng c b c
p ng hon ton y , khng khc g vi b b c nhiu hn v cch c gi hn.
Cc M khng hiu ng th li tng rng con b c gn nhau l sa long khng c cht,
tng rng m no cng phi c lng sa nh nhau, b no mi c cng phi b lng bng
nhau, cch c phi 3g nh nhau (ton quan nim ca sa cng thc thi.)
Trang 137 /236
THC PHM LI SA
http://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/588975024474657
Thc phm li sa:
(cam on me Thai Ha)
http://giadinh.net.vn/nuoi-day-con/18-meo-giup-sua-ve-dat-dao-20130221084137909.htm
Trang 138 /236
PHNG PHP MASSAGE 3' GIP TO V TIT SA M DI DO:

Hm nay Betibuti chia s vi cc m
"PHNG PHP MASSAGE kch thch to v tit sa m"
theo yu cu ca cc m n nhe!
C rt nhiu cch massage kch sa, ang c thc hnh v ph bin trong chuyn ngnh
v cng ng nui con sa m. Tuy nhin, sau khi i su vo c ch to v tit sa m (v tr dy
thn kinh, c ch kch hot to sa, c ch kch hot tit sa), Betibuti cho rng phng php gii
thiu cho cc m hm nay l phng php khoa hc, d hiu, d lm v hiu qu nht.
Chc cc m c cc bi vit chnh ca Betibuti nh: "Sa non l thn dc", "Khp
Ngm ng", "T th B tt nht", "Ti m, ti bnh", "PHNG PHP Kch li sa cho m mt
sa mt thi gian". Trong cc bi vit ny Betibuti u c nhc n u dy thn kinh kch thch
tit sa m, v c bit cc hnh minh ha v cc chm 3D!
T gi, Betibuti s gi v tr u dy thn kinh ny l "chm " nhe!
Bi vit ny mt ln na m t v tr "chm " nm qung v, gc 5 gi v tri v 7 gi
v phi, cch chn ti 1cm - 1.5cm. V 2-3 pht massage gm ba bc n gin, nh m t trong
hnh. Phng php ny s gip sa m v nhanh hn, u hn v nhiu hn.
C s khoa hc:
- Trong 6 tun u, c ch to sa v tit sa ca c th m vn hnh theo kch thch ca
hocmon (endocrine control): ch yu l to sa Prolactin v hocmon tit sa Oxytocin.
Trang 139 /236
- Cc hocmon ny c tit ra khi tinh thn m thoi mi, con tip da m nhiu gi trong
ngy, con mt ti m nhiu ln trong ngy (10 - 12 ln trong tun u), m con cm nhn c mi
lin kt mu t. Trong , vic con ngm ti m ng cch l cch kch thch "chm " rt hiu qu.
[V th trong giai on 6 tun ny, tinh thn m khng thoi mi, gin, stress th lng sa
s gim ng k.]
- Sau 6 tun, c ch to sa vn ph thuc vo 2 hocmon, nhng li c "kim sot" bi
lc ht ti ch (autocrine control). Tc to sa da vo trng ca tuyn sa v ng dn sa
sau c b. Cng trng sa to cho ln sau s cng nhanh.
[Sa m cn tha trong v trong c trc s c tr v tuyn sa, qu trnh to sa s
chm li v t hn, v c th iu chnh gim chng d tha (do quan nim " dnh sa"
cho c sau, l nguyn nhn lm mt sa). Ngoi ra, nu cch qu 6g v m khng c lm trng
tuyn sa (cho con b, hoc ht) th c th m cng s gim lng sa ng k, v mau mt sa.]
Con b ti cng nhiu (ht), sa m cng nhiu l do vy.
- Phng php massage ny p ng nhu cu kch thch cho c hai c ch ni trn. (ng
nhin cch kch thich tt nht vn l cho b b m 100% vi Khp Ngm ng!)
p dng:
Bt c b m no, t ngay sau khi sinh n sut thi gian nui con sa m, nui b m trc
tip hon ton, hoc b m trc tip phi hp ht sa m, u c th p dng phng php
massage ny.
Ngoi ra, trong 6 tun u, sa m c tit theo c ch hocmon nn mt khi kch thch 1
bn v, th c 2 bn u tit sa (khng phi do sa long, hay tia sa rng nh quan nim dn
gian). "Tranh th c ch ny, m c th gip con kch sa khi con ang b, bng cch ng thi p
dng phng php ny massage v bn kia!
* Ch :
- Cc m nh phi ra tay x bng k hoc dng gel tit trng ra sch 2 tay trc khi
massage nh!
- Khng c s dng bt k loi du massage no (nu c sa m ri, th c th dng vi
git sa m nh du massage), v b rt nhy cm v mi l v rt c "cm d" bi mi t nhin
tit ra bi qung v m.
- ng tc massage phi nh nhng, khng lm dng massage bng ng tc mnh, khng
n su.
- KHNG massage u ti. Sau c b/ ht, m xoa u vi git sa m u ti v qung v,
va bo v, va dng mm.
- PHNG PHP massage ny cng gip hn ch tc tia sa (kt hp chm nng tan
cht bo im b tc), cng sa (kt hp chm lnh gim au).
Cc m c, p dng v gii thiu cho bn b nhe!
Trang 140 /236
Trang 141 /236
CU CHUYN C THT
B SINH NON 800G SNG KHO MNH NH M P V SA M 100%
https://www.facebook.com/BeTiBuTi/posts/644327142272778
B SINH M TI VN C DA TIP DA M V B SA NON M VT V TR

TRC KHI SINH
Mia Nguyen em b sinh m ti VN, m vn c tip da m ngay sau sinh v khng cn nh
n sa cng thc, nh M Jennyf Nguyen "hc tr rut" ca Chuyn gia Betibuti, "thu hoch"
30ml sa non trc ngy sinh cho con.
y mi l "Cho con s khi u hon ho" ng ngha!
Betibuti vn thng hay nhc mi ngi "Phc lc ca con nm trong tay b m"!
"i ln mi con nghin v v m, nh cy la nh nghin v ph sa, nh bng hoa thm
nghin v ngn gi.
... Sa m trng trong con i hy b. Ri mai khn ln, con i hy ngh, hy ngh nhng
iu trng trong..."
Ngy 22/11/2013 NGY P NHT CUC I BA M

ng 5 gi sng, ba gi m dy, lm n sng cho m l 1 bt sp b hm n b mu
(m phi n trc 6g sng v sinh m). n xong m tm ra, ng ngoi ch sn di nh n
ba m ln bnh vin quc t Hnh Phc. Th m m kh kh trong ngi l ti ng 5 h sa non
ca con v sa m ca bc Hng, m s ci tnh hu u ca m hay qun lm. Nhng vic ny
l cho con gi ca m nn m khng th qun c!
Trang 142 /236
M cn nh nh in sng hm th su tuyt p , tri nng nh v mt m. Trn ng

n bnh vin m m cht ci bng trn ca mnh, p v th thm rng : M con mnh sp
c gp nhau ri, tnh yu ln ca cuc i m!
Khi n bnh vin Hnh Phc, check in xong xui, m c cc c y t cho i tm ln na
v tit trng. M dn ba ra ngoi xin gp cc c trong phng dng nhi v ekip m ni v vic
xin cho con c tip da v b m trong 1 gi u v m sinh m. D m ni chuyn vi bc s
Tin nhng bc Tin ch m cho m thi, cn vic lo cho con th no th cn c ekip sau M
cng lo lng lm khng bit c c khng? V d khng c th m cng tr sn sa non ca
m cho con ri
B quay li phng vi nh mt hn hoan: n ht ri v , em s c tip da vi con ngay
khi con ra v lm v sinh xong! Thc s khi nghe b con ni xong m mi th pho nh nhm.
Nhng m thy m v Mia ca m may mn nhiu hn v c mt ngi chng v ngi b tuyt vi
nh b con, c th u tranh lm tt c v m v v con M cn xc ng hn khi bit b con
truyn c cm hng cho cc c y t, n h sinh, ekip gy t, bc s lm sao m trong sut
qu trnh m cho m, mi ngi bn tn xn xao no l skin to skin, no l tip da, ri bc s gy
t cn hi m c coi clip em b tm v m cha na! Tt c cc thnh vin trong ekip m bn
nhau phi hp nhp nhng nht chun b cho m c tip da, v cn gii thch cho m l v
m nn din tch hn hp, s phi tho dy theo di nhp tim ca m ra cho con nm ngang ln
ngc m m cng ok lun! Cm gic ng nht ng lng ca c 1 ekip khin m thm cm n
tri pht!
Tht hnh phc con !
13:30 ngy 22/11/2013
M c y vo phng m, ba v b ngoi a m i, nhng ch c ba con c vo phng
m cng m.
14:00
Bc s H Nguyn Tin bc vo, ekip m chun b cc cng c, m xoay ngi nm nghing
c gy t mng cng M s v ny lm v nghe ni chch vo ct sng au lm Nhng bc
s lm nhanh n mc m ch thy nht nht ri thi! Tay ngh ca ekip gy m tht tt! Sau
10 giy m c xoay ngi li , c ekip m ngc, ri bc s gy t ly tay ba t vo tay m,
bo l hand in hand nh!
5 4- 3 2 1 action! Chn m t cng khng c cm gic g c! Cng khng bit bs
m cha na, nhng ch 5 sau m nghe ting khc ca con, m cn khng bit l ting con na
v ngh l ting em b no bn phng cnh
Sau ba con bo ra ri, ra ri! m mi bit l ting con
Con c y nhanh ra bn lm v sinh trn trc u m, bc s gy t theo di nhp tim
m thy huyt p tng cao nhng vn rt dy in tm ra khi ngc m, dn sn ch con
lm v sinh xong c nm ngang ln ngi m ngay! Sau c c y t b con ra cho m hn,
tho khn ra v cho nm ln ngi m 5 m m tip da con, ri ting nhc ct ln khin m
cm ng v cng, c y t ni by gi s mang con i si m i m c khu xong s mang
Trang 143 /236
con vo vi m mt ti lin, ch 15 sau l bc s khu xong, ai cng khen vt m p lm! M cn

c dn keo sinh l nn ng vo vt thng ko au Ri ekip tin m vo phng hi sc!
Va vo phng hi sc l m thy c y t lc ny b con vo vi m, t con nm ln m
v cn h tr m massage ti con t tm v mt con va mt th c y t b c trng phng hi
sc la v ba m cha ni chuyn c vi c ny. Nhng iu m hnh din nht l ba con rt gii
nh! Lm cng tc t tng sao m c y t ny cng u tranh con c b m c na! Con
mt chn cht, ci ming b t teo sao m yu qu Mia ah! Lc m thy tnh mu t tht thing
ling qu! M thy m c th lm tt c cho con M qun mi au n mt mi khi c con. C
y t khen Mia ca m gii v mt ti m gii qu i! M m Mia c gn 1 ting th bn hi sc bo
huyt p m cao qu nn m phi ngh ngi 1 cht, h ha s cho m v phng gp con sm nht
c th! Trong lc th ba Thnh cho con mt sa non bng ngn tay ba!
Th l 4g chiu m va skin to skin vi con ln 1 th 6g ng m c y v phng gp
con ri! khong cch 1g u 4 gi u ca bc Hng m lm c! Ngoi mong i ca m!
V phng, m li tip tc tip da v cho con mt ti lin, nhn con bnh yn nm trn ngc
m m m bt khc Sa li v nhiu hn ch sau my gi! Ba Thnh chm khn m v massage
cho m, b ngoi cng ph m massage! Th l ngy hm sau sa m c nhiu v cho con
b, ngy th 3 l rng rng t o, cc c iu dng vo kim tra cho m u khen m gii, gia
nh mnh gii con! M t ho v Mia ca m lm lm lun.
Mt iu m bnh vin Hnh Phc lm tt na l h c 1 chuyn vin h tr b m ring,
c ny l trng khoa ca bnh vin T D my chc nm v hu, c o to li theo chng
trnh ca Sing v hc gio trnh ca UNICEF nn kin thc v k nng cho con b rt tt! C qua
hng dn cho gia nh mnh m c khen hoi v hng dn n u ba m cng lm ng! C bo
rt cm ng v em chuyn ca ba m k cho nguyn tng 6 nghe Gia nh phng 616 ni nht
trong my ngy hm ch v c bo: y l gia nh u tin duy nht m c gp bit lo v
chun b tt n nh vy!
Ngy th 4 Sa m - Liu thuc tuyt vi!
Con gi Mia ca m b vng da 18 ( 20 l phi thay mu!)
Ba m hoang mang v lo lng! M thy ngi ta mang con i chiu n m m khc hoi!
2 ting 1 ln m v ba thay nhau i cho con b, m cn au nhng vn c i b n dng nhi!
Ln no thy con nm 1 mnh trong khay m long m au nh tht! Khc m phi du i s ba con
st C Ph (chuyn vin t vn sa m) tn tay dn m qua thm con, cho con b m trc tip
v ng vin rng c cho con b gp i bnh thng bng 100% m, con s c o thi ra ht!
c hc ti liu ca UNICEF ri nn m ng lo!
Ngy th 5
M vn nh nh in sng hm , c Ph m ca vo phng m, mng r m m vo lng,
mt rng rng v ni rng k diu qu! Mc vng da ca con gim t 18 (nguy him) xung thnh
8 (bnh thng) C khen m gii nhiu sa Mia c o thi tt! M cng xc ng qu
khng ni c g ngoi cm n c! C tng 6 chc mng ba m v Mia v hm nay con c xut
vin
Trang 144 /236
C Ph tn tay gp c cho ba m v i b con xung tn xe tin v ha t7 tun ny s

qua nh thm Mia ca m!
Hnh trnh sinh con sao m sun s v trn ngp hnh phc vy C trong m ba m cng
khng tng tng c!
Bc s inh Th Hng (ngi theo di cho Mia sut 9 thng thai k ti bv Hnh Phc) ngi
bc s tn tm nht m m tng c gp! Chm sc chun on cho Mia t khi con c 6 tun
n 38 tun, khng k ngy m t vn cho b m!)
Bc s H Nguyn Tin (bc s m trc tip), bc s gy m hi sc Hong Chng Uyn
Chi, Bs Ph (Senior Midwife), c Thu Hng trng khoa iu dng (ngi h tr ba Thnh i thuyt
phc ekip m cho m), cc c
iu dng, dng nhi, y t
v c bit hn c l ch L
Nht Phng Hng ( Chuyn
Gia Betibuti) ng hnh
cng m con mnh sut 9
thng 10 ngy, cung cp ti
liu, online offline b
sung kin thc cho m v ba
Nguyen Thanh Khi no con
ln Mia ah! M s m con
i cm n tt c mi ngi,
v khng c cc c cc bc
tn tm th d b m c yu
thng con th no cng
khng th cho con s khi
u hon ho ny!
Yu con,
M Mia
Trong Hnh ( Hnh m
tip da vi con ngay sau m
- Bc Hong Nhat Phuong Le
b con v c Ph (Senior
Midwife
of
HANH
PHUC
International Hospital b tin

con ngy xut vin).
Trang 145 /236
CHO CON B M NH TH NO L AN TON KHI M BNH V DNG

DC PHM
PHN 1: V SAO M B BNH NN TIP TC CHO CON B, V C TH DNG
CC LOI THUC PH HP VI VIC CHO CON B?
B m ang cho con b cng c th b cc bnh trong thi gian ny, v khi bit mnh mc
bnh, b m lo lng s ly cho con v khng bit c th tip tc cho con b sa trong thi gian mc
bnh hay khng.
[Trong bi Chm sc Bu v M _ Phn 3, cc vn v bu v, Betibuti c ghi r nhng

trng hp no m nn tip tc cho b b m v cc loi thuc no c th dng khi chm sc bu
v m b vn tip tc b m an ton. Cc m nn tham kho li bi vit .]
I- C s khoa hc - H MIN DCH THCH NG - c ch to "khng th ch nh" cho b
trong sa m, khi m tip xc vi mm bnh/ khun c hi:
Chc cc m cn nh trong bi b m trc tip tt hn b sa m bng bnh nh th no,
Betibuti c nhc n H Min dch Tng qut v H Min dch Thch ng, v ha s gii thch chi
tit v H min dch c bit ny, c mi lin quan cht ch n c s khoa hc ca bi vit ny.
B m cho con b v b b m c gi l "mt cp m-con" (the dyad) v c mt h thng
sinh hc khp kn gia hai c th ny, to nn s phn hi v trao i sinh hc nhy bn, gip con
c bo v ti u.
Cc b m thng lo lng khi mnh b bnh, m qun rng c m v b u tip xc vi
cng cc loi khun v mm bnh t trc pht bnh, v cc mm bnh u c thi gian bnh.
Ngay khi b m (v b) tip xc vi mm bnh, c th m trong vng 24 gi to ra v
truyn t mu m vo sa m ng loi khng th ch nh i vi mm bnh cung cp cho
Trang 146 /236
b kh nng min nhim, gi l "h min nhim thch ng", p ng tc thi trong mi trng m
m v b tip xc. (Xem hnh minh ha).
V vy, khi m b bnh th nn cho con b m trc tip, con c cung cp loi khng th
cn thit nht cho con trong thi im , k c cc vn bu v, nh vim u ti, vim tuyn
sa, hay cm cm, tiu chy, d ng.. cho n cc bnh nh vim gan siu vi B, HIV, ung th, nu
m c xt nghim, iu tr bng loi dc phm hoc liu php ph hp.
II- M c c dng thuc khi b bnh v tip tc cho con b.
Tp Ch Chuyn Nhi Khoa (M) (The Pediatrics - Vol 132, S 3, Thng 9/ 2013) ca nhm
nghin cu do bc s Hari Cheryl Sachs ng u nhm nghin cu a ra cu tr li chi tit v
cp nht nht v mi quan tm ny, Betibuti xin c chia s mt s chnh cc m tham kho.
To ch chuyn ni trn nu ln v mt s ch nh:
vic s dng cc phng php iu tr tm thn, an thn, trm cm
thuc iu tr lm dng cht, nh ma tu
thuc gim au
thuc li sa
cc sn phm tho dc
chn on bng hnh nh
tim chng (ca m/ ca b b m)
1- Cc yu t cn xem xt khi b m cho con b cn dng thuc:
Nhiu b m thng khng bit r hoc b "hm do" v tc ng ca thuc mnh ung ln
b, nn hoc qu lo lng khng dm ung t thuc no, hoc ngng cho con b khng cn thit v
khng khoa hc, bi v ch c mt t l nh thuc l chng ch nh i vi b m cho con b hoc
khng tt cho b b m, v b cn c tip tc b m hng li ch ca h min dch thch ng
ni trn.
Ngoi tr khi dng mt s hp cht phng x, cc b m nn tm dng cho b hoc cai sa.
cn nhc M C NN DNG THUC HAY KHNG, cn xem xt cc yu t sau:
nhu cu s dng loi thuc cho b m, c nht thit dng thuc hay khng?
thuc c nh hng n vic sn xut sa, c lm gim sa hay khng?
nng thuc tit vo sa m nh th no?
c liu php no khc, hoc tr hon c vic dng thuc hay khng?
Nu M THT S CN DNG THUC, th cn xem xt tip n cc yu t sau:
Cc hot cht/ dc cht tit vo sa m cao hay thp?(nu khng ion ho, trng lng
phn t nh, phn b tha, kh nng bm vo protein trong mu m thp, kh nng ho tan trong
m cao, cht s b tit vo sa m nhiu hn. Thuc c thi gian bn thi (half life) di hn tch
t trong sa lu hn.
Trang 147 /236
ng tip nhn thuc (chch, ung, thoa, ht...) l cch no? (Thuc ung (thay v tip
nhn qua cc cch khc) s c kh nng b cng hp th thuc nhiu hn.)
Liu lng v thi gian iu tr thuc nh th no? (Thuc dng mt ln hay lu di cng c
tc ng khc nhau i vi b.)
Kh nng hp th vo b nh th no v c bng chng c hi t cc nghin cu trc y
k?
Th trng ca b nh th no? b bao nhiu ngy/ thng tui? c bnh l g c bit khng
(sinh non, h hp yu...)? (B sinh non, s sinh, hay c bnh l c th b tc ng khc vi cc b
ln hn v mnh kho hn.)
[Khi cc m yu cu, cc Ad ca Hi Sa M (B T B Ti) s c gng tra cu LactMed ny
(cc ngun uy tn chnh quy ca y khoa ti cc nc tin tin khc] gip cc m xc nhn li c
th toa thuc ca mnh, yn tm l thuc an ton khi m tip tc cho b b, hoc nu khng,
th nn thay th bng loi thuc no c cng cng dng iu tr tng t.]
2- Cc loi thuc ph bin, an ton khi cho con b (Ngun: drugs.com):
(theo toa bc s v theo liu chun/ ti thiu, k c t iu tr v lm dng thuc):
Tn thuc Tn Thng Mi Tc dng
Acetaminophen Tylenol Gim au
Acyclovir v valacyclovir Zovirax, Valtrex Khng khun nhim trng mt nc herpes
Antacids Maalox, Mylanta T au d dy
Bupivacaine Marcaine gy t cc b
Caffeine coffee, soft drinks gip tnh to
Cephalosporins Keflex, Ceclor, Ceftin, Omi ngiicef, Suprax khng sinh
Clotrimazole Lotrimin, Mycelex tr nm
Contraceptives (progestin-only) Micronor, Norplant, Depo-Provera trnh thai
Corticosteroids Prednisone chng vim/ sng ty
Decongestant nasal sprays Afrin tr nght mi
Digoxin Lanoxin tr bnh tim
Erythromycin E-Mycin, Erythrocin tr nhim trng da v h hp
Fexofenadine Allegra chng d ng
Fluconazole Diflucan chng nhim trng do nm
Heparin LMW heparins chng ng cc mu
Ibuprofen Motrin, Advil gim au
Inhalers, and corticosteroids Albuterol, Vanceril tr suyn
Insulin tr tiu ng (liu nh)
Trang 148 /236
Thuc nhun trng Metamucil, Colace tr to bn

Lidocaine Xylocaine gy t cc b
Loratadine Claritin chng d ng
Magnesium sulfate chng sn git v tin sn git
Methyldopa Aldomet tr cao huyt p
Methylergonovine (ngn) Methergine cm mu sau sinh
Metoprolol Lopressor tr cao huyt p
Miconazole Monistat 3 chng nhim trng do nm
Nifedipine Adalat, Procardia tr cao huyt p v bnh Raynaud u ti
Penicillins Amoxicillin, Dynapen khng sinh chng nhim trng
Propranolol Inderal tr cao huyt p v vn v tim
Theophylline Theo-Dur tr suyn
Tretinoin Retin A tr mn
Thyroid (b sung) Synthroid tr bnh tuyn gip
Tim chng/ chch nga tr chch nga thu u v st vng da
Vancomycin Vancocin khng sinh
Verapamil Calan, Isoptin, Verelan chng cao huyt p
Warfarin Coumadin x l v chng ng cc mu
3- Cc loi thuc gim au:
Cc loi thuc gim au c gc ma ty, chng hn nh oxycodone, pentazocine,
propoxyphen, v meperidine, khng nn dng cho b m ang cho con b. Thay vo , nn dng
cc thuc gim au khc, nh ibuprofen v acetaminophen. (Tuy ibuprofen c thi gian bn thi
di, nhng lng thuc tit vo sa m rt thp.)
Liu dng thng thng ca thuc gim au codeine, him c trng hp gy nguy him
cho cho b b m, tuy nhin, vn phi thn trng hn khi dng thuc codeine v thuc hydrocodone
v cn c thm nghin cu v cc du hiu v triu chng nhim c b m v b b m.
Thay vo , cc thuc gim au khng cha thnh phn codeine c khuyn khch s
dng, v d butorphanol. Nghin cu cho cht mt lng rt nh butorphanol c tit vo sa m.
Tuy nhin gim tc ng cho c m v b, bc s nn cho liu ti thiu v thi gian dng ngn
nht.
Cc phng php gy t cc b/ gy t ct sng khi sinh cng l cch tt gim thiu tc
ng ca thuc ln b.
Aspirin c th dng gim au nh, v ch c dng liu thp (75162 mg/d).
4- Cc loi thuc li sa (GALACTAGOGUES):
Trang 149 /236
Thuc li sa v cc hot cht kch sa, thng c dng h tr tng lng sa, c
bit cc b m sinh non, hoc gip pht sinh kh nng to sa (induce lactation), v d khi b m
cha mang thai ln no, nhng mun c th to sa nui con nui bng sa m.
Tuy nhin, c rt t bng chng khoa hc v tc dng ca cc cht li sa ny, k c cc
loi thuc nh domperidome v metoclopramide, hay cc phng php tho dc.
Mc d tng c vi nghin cu chng minh domperidone c tc dng li sa cho cc b
m c con sinh non, nhng s dng n c an ton cho b m hay khng th cha c nghin cu
v kt lun. FDA M ban hnh khuyn co nm 2004 v vic s dng domperidone b m cho
con b v thuc ny khng c duyt ti M, do , nu nhn thuc ny c c bn nc khc
th cng khng nn dng khi cho con b.
Mt s nghin cu quy m nh khc, cng b nm 1990, cho rng metoclopramide gip
tng nng prolactin, cng c ngha gip m sn xut c nhiu sa hn, m sinh non cng
nh sinh tun. Tuy nhin, nhng nghin cu tip sau li khng a ra c kt qu tng
t. Nng thuc metoclopramide trong sa m cng tng t nh nng trong mu ngi ln.
C th s sinh lu gi lng thuc ny m khng thi ra c c th tch t trong c th v gy
ng c. Trong khi , bn thn thuc metoclopramide c cc phn ng ph nh gy yu c, trm
cm, ri lon h tiu ho.
Mc d mt nghin cu th nghim nh (8 b m) cho rng phng php ht oxitocin gip
tng lng sa, nhng mt th nghim khc (51 b m) th li khng c c kt qu tng t.
ng ht Oxytocin khng cn thy by bn M.
Tng t, mc d nhiu kinh nghim c lan truyn v tc dng li sa ca loi tho dc,
nh fenugreek (c c ri), tuy nhin cc nghin cu chnh quy li cng khng khng nh c hiu
qu nh c lan truyn. Cc nghin cu n thi im ny u cha cng nhn hiu qu/ tc hi
vic s dng thng xuyn cc sn phm tho dc li sa.
Vic s dng ko di fenugreek (c c ri) c th cn gim st tnh trng ng mu v nng
ng glucose trong mu. V nhng l do ny, cc sn phm tho dc ni trn ph n cho con
b khng nn s dng cc loi tho dc ny thng xuyn.
Mc d, cc b m cho con b s dng thng xuyn cc sn phm tho dc (n 43%
b m cho con b trong mt cuc kho st nm 2004), v cho rng tho dc l an ton. Tuy nhin,
cha c nghin cu v kt lun r rng v an ton v tin cy ca nhiu sn phm tho dc
ny. Nhiu sn phm tho dc cha c nghin cu v chng minh hiu qu v tc dng ph.
Tm li, cc loi thuc/ tho dc li sa c vai tr rt nh trong vic h tr c ch sn xut
sa m v cn c nghin cu y v cc tc ng i vi b. Cc b m nui con b nn tm
n cc chuyn gia sa m c t vn v p dng cc phng php khng dng dc liu (k
c tho dc), v d nh m bo cho b b ng cch, massage, b/ ht thng xuyn hn, dng
my ht sa tng thi gian bm nt v c c s h tr tinh thn ti a trong gia nh v cng
ng.
5- Chn on bng hnh nh (DIAGNOSTIC IMAGING)
Nu c th, nn hon vic s dng cc chn on bng hnh nh cho n khi b m cai sa.
Trang 150 /236
Tuy nhin, khi nht thit phi dng n cc phng php tr liu phng x, nn tm ngng
cho con b hoc cch ly vi con trong mt thi gian (3-4 tun tu theo phng php tr liu), cho
n khi tc ng ca cht phng x ngay trong cc c trong bu v gim xung.
Sa m vn nn c vt ra trong thi gian v tr ng cho n khi tc ng phng x
b mt i (sau 4 tun), v sa c th c s dng bnh thng.
Nn tham kho kin bc s v th mu m bo lng phng x trong mu h xung
mc an ton, trc khi bt u cho b b li.
6- Tim chng (chch nga)
Ngoi tr vic tim chng bnh thu u v bnh st vng da, vic m tim chng/ chch
nga khng gy tc hi g cho b b m. Vic b b m khi m tim chng khng b nh hng
n kh nng phn ng ca h min nhim ca b, vi cc chch nga thng thng (nh bch
hu, un vn, ho g, vim gan B, bi lit) mc d trong sa m c khng th ca m.
Ph n cho con b cng c th cn phi chng nga. Vic b m tim chng vc-xin bt
hot (nh un vn, bch hu, ho g, bi lit; cm; vim gan A; vim gan khng nh hng g cho
b b m.
Mt s vc xin, chng hn nh un vn, bch hu, ho g v vc-xin thuc chng nga cm,
c khuyn co cho cc b m trong thi k hu sn bo v c m v b s sinh.
Hoc theo lch nhc nh k tim cc loi vc-xin nh khc, chng hn nh HPV, vim gan
A, vim gan B vn c th tim c cho cc b m trong thi gian ang cho con b. Ch cn thn
trng khi tim chng cho cc b m cho con b m b c bnh ng h hp (v d, tr sinh non,
tr s sinh b bnh tim bm sinh hoc cc vn h hp mn tnh).
Hu ht cc loi vc-xin sng s tit virus vo trong sa m. V d, mc d rubella tim
chng c th c tit vo sa m v truyn cho tr s sinh b sa m, b thng khng c biu
hin nhim bnh hoc ch nhim rt nh. Do , tim chng sau khi sinh vi vc xin si-quai brubella c khuyn khch cho nhng ngi ph n thiu kh nng min dch, c bit l rubella.
Ngc li, tr s sinh c coi l c nguy c cao sau khi tip xc vi thuc chng nga bnh
u ma hoc vc-xin st vng da. V vy, vc-xin bnh u ma hoc vc-xin st vng khng c
chch trong qu trnh cho con b.
III- KT LUN:
Nhng li ch ca sa m ln hn, so vi ni lo l cc dc cht, cc tr liu c th thng
qua sa m gy nh hng khng tt cho b. Do , nn chn cc phng php tr liu v cc loi
thuc thn thin vi sa m con c tip tc b m.
Mc d hu ht cc loi thuc v dc php khng gy nguy him cho ngi m tr s sinh
hoc cho con b, cc bc s v b m cn cn nhc li hi vi cc loi thuc, loi cht m m dng
tr liu, c bit vi nhng cht c kh nng tch t trong sa m, hoc cc loi thuc c kt
lun lm sng cho thy c trong huyt thanh ca b hoc c tc ng i vi b
Cc b m cng c khuyn co nn cn nhc khi s dng (thng xuyn) cc cht, cc
loi thuc, tho dc cha c chng minh.
Trang 151 /236
Cc bc s nhi c khuyn khch tham kho ngun d liu tuyt vi - LactMed.
Trang 152 /236
PHN 2: B M VIM GAN B C TH NUI CON B M MT CCH AN

TON?
B m nhim vim gan siu vi B (HBV) mn tnh c th cho con b c th gim ti thiu ri
ro truyn virus sang con, nu con tim phng y .
(Trong phm vi ca bi vit ny, Betibuti ch chia s ni dung lin quan n an ton ca b
b m, khng bn n phng php iu tr bnh vim gan sv B.)
1- Thng tin chnh thc ca T Chc Y T Th gii (WHO) - "Vim gan B v Nui con Sa
m" (1996):
Cu hi "Liu con b sa m gp phn lm tng ly nhim vim gan B t m sang con?"
c t ra cho WHO trong nhiu nm qua.
Trong khi con con b m l mt vic quan trng v trn thc t li c khong 5% cc b m
trn ton th gii mang virus vim gan B mn tnh (HBV).Kt lun c rt ra t vic xem xt
cc nghin cu lin quan rng khng c bng chng rng vic con b m gy tng nguy c ly
nhim vim gan B t m cho con. Ngoi ra, theo khuyn co ca WHO, c hn 80 quc gia thc
hin chng trnh tim chng vc-xin vim gan B cho tr s sinh, l mt bc tin hn na loi
b nguy c ly nhim HBV.
Ti liu nm 1996 ca WHO tho lun v cc vn lin quan n con b v truyn vim
gan B, v cung cp hng dn theo quan im ca WHO, v vic ly nhim/ lan truyn virus vim
gan B c tm quan trng i vi sc khe cng ng trn ton th gii. N c th gy nhim trng,
vim gan cp tnh lm sng, hoc nhim trng dai dng gi l tnh trng nhim bnh mn tnh.
Trang 153 /236
nhng vng ly nhim cao (gm ng v ng Nam v chu Phi cn Sahara), bnh
ly truyn ch yu t m sang con trong khi sinh [sinh m ch nh l cch gim ri ro ly nhim
trong khi sinh], hoc thng qua tip xc gia m con sau ny.
chu , khong 40% ph n HBeAg (+) v c nguy c ly nhim cho con, ch yu trong
khi sinh, khi c th s sinh tip xc vi mu v cc dch khc ca c th m.
vng ly nhim thp (gm Ty u v Bc M), ly truyn t m khng ph bin, ly truyn
ch yu qua ng mu v quan h tnh dc gia ngi ln. Hu ht cc nc tin tin, nu ph
n mang thai c xt nghim c KHNG NGUYN HBsAg (+), b s c tim huyt thanh (HBIG)
v vc-xin vim gan B (HB) ngay sau khi sinh.
Theo nghin cu kho st mu 147 tr sinh ra t cc b m HBV i Loan, t l ly nhim
b b m v b b bnh sa cng thc l nh nhau.
Theo mt nghin cu Anh, mu 126 b, cng cho thy khng c nguy c cao hn b b
m so vi tr b bnh sa cng thc.
Nghin cu ny bao gm o HBeAg m, nhng khng tm thy mi lin quan gia tnh
trng khng nguyn ca b m v mc ly nhim.
T c th kt kt lun b m khng gy nguy c ly nhim cao hn so vi b khng b
m, v khng ng k so vi nguy c cao hn do tip xc vi mu v cht dch c th m khi sinh.
Tuy nhin, cc chuyn gia v bnh vim gan c khuyn co v cc bnh l v nh nt c
g (nt u ti), chy mu hoc tn thng, v trong trng hp b c th tip xc trc tip v
dch tit huyt thanh. B m c th vt sa v s l nhit sa vt trc khi cho b b, trong thi
gian v c tn thng nh th.
[Betibuti s m t v phng php s l nhit trong Phn vi vit sau v HIV.]
Phng php p dng tim chng vc-xin HBV c hiu qu trong vic phng nga ly nhim
khi sinh v ly qua li sau ny gia m v con: Tim huyt thanh HBIG trong vng 24 gi sau khi
sinh v liu vc-xin u tin trong vng 48 gi tng kh nng bo v ln n 85-90% tr s sinh
ca nhng b m nhim HBV v cc liu nhc li tip theo trong lch tim chng thng thng ca
tr.
Vic tim phng ngay sau khi sinh d thc hin khi b c sinh bnh vin/ c s y t v
kh thc hin hn khi sinh ti nh. Liu vc-xin HB u tin sau khi sinh l quan trng hn vng
ly nhim cao nh Chu . Tr s sinh sau khi nhn c liu vc-xin u tin c b m mt cch
an ton.
Khi b m tng nhim HBV v c khng th, c th chuyn khng th th ng antiHBs qua thai nhau cho thai nhi, nh b s sinh c bo v khi HBV trong 6 thng u i,
nn b c th an ton khi cho b m, d khng tim nga.
cc nc tin tin,v nui hoc b m cho sa phi o HBsAg, nu kt qu dng tnh,
sa ca h vn c th cho con rut b, nhng khng c em cho b khc, tr khi b nhn sa
c tim chng vc-xin HB. nhng khu vc khng c chng nga HBV ngay sau khi sinh, th
vic b nh v nui hoc b sa xin ca m khc phi c cn nhc k hn.
Trang 154 /236
Theo khuyn co ca WHO tt c tr s sinh c chng nga vim gan B trong chng
trnh tim chng thng xuyn. Nu c th, liu u tin nn c tim tt nht trong vng 48 gi
sau sinh hoc cng sm cng tt sau . iu ny s gip gim ng k ri ro ly truyn t m, v
hu nh loi b hon ton nguy c ly truyn qua sa m hoc vic b m.
Tim chng ca tr s sinh cng s gip ngn nga ly nhim HBV t tt c ng c th
ly nhim khc.
2- Nghin cu khoa hc mi (2011):
Theo mt nghin cu mi y ngy 2/5/2011 ca mt nhm nghin cu t i hc Sun Yatsen, Trung Quc, , v thc hin mt nghin cu tng hp vo ti ly truyn Vim gan B qua
sa m.
Cc tc gi tra cu tt c c s d liu y khoa t 1/1990 n 8/2010 ti cc th vin
chuyn ngnh bao gm: MEDLINE, EMBASE, Th vin Cochrane, Th vin k thut s Khoa hc
Quc gia, v Trung tm lu tr d liu Sinh hc, Y hc Trung Quc, ng thi thc hin phng vn
cc chuyn gia trong lnh vc ny.
Nhm nghin cu la chn i tng, th nghim lm sng, xem xt, kim sot v theo di
qu trnh cho con b m v kh nng ly nhim vim gan B qua ng sa m. Tr s sinh c
tim huyt thanh HBIG v vc-xin vim gan B liu ban u ngay sau khi sinh v tim nhc li vi
thng sau .
Cc nh nghin cu cng thu thp d liu trn HBV nhim trng trong t cung, mu ca
ngi m v ly nhim sa m, tr s sinh phng php d phng min dch v phn ng, v s
xut hin cc tc dng ph.
Kt qu nghin cu:
- Phn tch bao gm 10 nghin cu ( Trung Quc) theo tiu ch chn i tng.
- Cc nghin cu bao gm 751 tr s sinh nhm b m v 873 tr s sinh trong nhm
khng b m.
- n 12 thng tui, 31 tr s sinh c xn dng tnh vim gan B trong nhm b sa m, so
vi 33 trng hp dng tnh nhm khng b m.
- o khng nguyn vim gan HBsAg (+), hoc HBV DNA (+) vo 6-12 thng, t l ly HBV
nhm b m v khng b m l gn nh nhau
- Theo kt qu xt nghim trong giai on 6-12 thng, c hai nhm u c khng th (antiHBs) gn nh nhau
- Khng quan st thy tc dng ph hoc bin chng no khi con b m/ b sa m.
Da trn nhng kt qu ny, cc tc gi nghin cu kt lun, "con bng sa m sau khi
c tim chng thch hp khng lm tng ri ro ly nhim vim gan B t m sang con", v t l
nhim HBV tr s sinh b m v nhm b m l nh nhau, nhm nghin cu rt c th t l ny
l do ly nhim xy ra t trong qu trnh mang thai hoc sinh .
3- Kt lun - WHO 2009:
Trang 155 /236
WHO v UNICEF khuyn co tt c tr s sinh c b m hon ton t nht l 6 thng (b

sung 2001) v tip tc b m ti hai tui hoc lu hn, song song vi n dm t khong 6 thng
tui. Cho con b m vn c khuyn khch bi nhng li ch sc kho v gi tr dinh dng ca
sa m. Tuy nhin, cc b m HBV nn trnh cho b b khi nm v b nt hoc l v b c th tip
xc trc tip v mu m.
C mt nguy c ng k gy bnh tt v t vong tr s sinh khng c b sa m. Khng
c bng chng lo ngi rng con b m b nhim HBV cao hn tr b bnh. Do , b m HBV
khng nn tng rng mnh khng nui c con bng sa m.
Trong trng hp con c tim huyt thanh v tim chng vc-xin mi u tin [trong
chng trnh tim chng quc gia VN v nhiu nc trn th gii], tr em c th b m, d m
c HBV - v sa m khc, d m khc tng mang HBV - mt cch an ton.
Cc m VN v cc nc c chng trnh tim chng, nn nh cho con tim nhc vc-xin
HB ng lch, con c bo v tt nht.
Chc cc m yn tm nui con sa m hon ton!
Trang 156 /236
PHN 3: C NN DNG CC LOI THUC/ THO DC LI SA

(GALACTAGOGUES)?
(Bi vit c tch ring t Phn 1 c)
Tp Ch Chuyn Nhi Khoa (M)
(The Pediatrics - Vol 132, S 3, Thng 9/
2013) ca nhm nghin cu ca bc s
Hari Cheryl Sach a ra cu tr li chi
tit v cp nht nht v mi quan tm
ny nh sau:
Thuc li sa v cc hot cht
kch sa, thng c dng h tr
tng lng sa, c bit cc b m
sinh non, hoc gip pht sinh kh nng
to sa (induce lactation), v d khi b
m cha mang thai ln no, nhng mun
c th to sa nui con nui bng sa
m.
Tuy nhin, cha c bng
chng khoa hc v tc dng ca cc cht
li sa ny, k c cc loi thuc nh domperidome v metoclopramide, hay cc phng php tho
dc.
Mc d tng c vi nghin cu chng minh domperidone c tc dng li sa cho cc b
m c con sinh non, nhng s dng n c an ton cho b m hay khng th cha c nghin cu
v kt lun. FDA M ban hnh khuyn co nm 2004 v vic s dng domperidone b m cho
con b v thuc ny khng c duyt ti M, do , nu nhn thuc ny c c bn nc khc,
th cc m cng khng nn dng khi cho con b.
Mt s nghin cu quy m nh khc, cng b nm 1990, cho rng metoclopramide gip
tng nng prolactin, cng c ngha gip m sn xut c nhiu sa hn, m sinh non cng
nh sinh tun. Tuy nhin, nhng nghin cu tip sau li khng a ra c kt qu tng
t. Nng thuc metoclopramide trong sa m cng tng t nh nng trong mu ngi ln.
C th s sinh lu gi lng thuc ny m khng thi ra c c th tch t trong c th v gy
ng c. Trong khi , bn thn thuc metoclopramide c cc phn ng ph nh gy yu c, trm
cm, ri lon h tiu ho.
Mc d mt nghin cu th nghim nh (8 b m) cho rng phng php ht oxitocin gip
tng lng sa, nhng mt th nghim khc (51 b m) th li khng c c kt qu tng t.
ng ht Oxytocin khng cn thy by bn M.
Tng t, mc d nhiu kinh nghim c lan truyn v tc dng li sa ca loi tho dc,
nh fenugreek (c c ri), tuy nhin cc nghin cu chnh quy li cng khng khng nh c hiu
qu nh c lan truyn. Cc nghin cu n thi im ny u cha cng nhn hiu qu/ tc hi
vic s dng thng xuyn cc sn phm tho dc li sa.
Trang 157 /236
Vic s dng ko di fenugreek (c c ri) c th cn gim st tnh trng ng mu v nng

ng glucose trong mu. V nhng l do ny, cc sn phm tho dc ni trn ph n cho con
b khng nn s dng cc loi tho dc ny thng xuyn.
Mc d, cc b m cho con b s dng thng xuyn cc sn phm tho dc (n 43%
b m cho con b trong mt cuc kho st nm 2004), v cho rng tho dc l an ton. Tuy nhin,
cha c nghin cu v kt lun r rng v an ton v tin cy ca nhiu sn phm tho dc
ny. Nhiu sn phm tho dc cha c nghin cu v chng minh hiu qu v tc dng ph.
Tm li, cc loi thuc/ tho dc li sa c vai tr rt nh trong vic h tr c ch sn xut
sa m v cn c nghin cu y v cc tc ng i vi b. Cc b m nui con b nn tm
n cc chuyn gia sa m c t vn v p dng cc phng php khng dng dc liu (k
c tho dc), v d nh m bo cho b b ng cch, massage, b/ ht thng xuyn hn, dng
my ht sa tng thi gian bm ht v c c s h tr tinh thn ti a trong gia nh v cng
ng."
Cc m
xem cc bi vit ca Betibuti v c ch to sa v cc phng php: nui dng
sinh hc (da-tip-da), khp ngm ng, t th b ng masage kch sa, kch sa nh b ht, ngh
ngi hp l, tinh thn vui v... l nhng bc thc hnh ti cn thit, m bo m lun c sa
di do cho con yu, m khng cn s dng n cc loi tho dc no khng r cht/ ngun gc,
cch x l/ ch bin/ bo qun, v khng r cc tc dng ph i vi m v b v lu di.
Chc cc m hiu r c ch to sa v ti u c c ch ny t tin nui con hon ton
bng sa m!
Trang 158 /236
VITAMIN/ HOCMON D - "VITAMIN NNG TRI" CHO TR B M

PHN 1: KIN THC V VITAMIN D V DINH DNG CA B B M - WHO
2002
Vitamin D l mt ti c nhiu m quan tm. Do , qua bi vit ny, Betibuti mun
chia s vi cc m thng tin ca T chc Y t Th gii (WHO) v cc chuyn gia v vitamin D v
sa m trn th gii, cc m tham kho.
Bi vit ch gii hn trong phm vi nui con sa m, gip tr li cc cu hi ca cc m
lin quan n vic "c nn b sung vitamin D cho b b m hay khng?
"Ngun: Ti liu "Nutrition Edequacy of Exclusive Breastfeeding for the Term Infants during
the First Six Month of Life" (WHO - 2002) v mt s thng tin khc ca WHO 2009, 2013 v cc bi
vit chuyn ngnh khc.
1- Gii thiu tng qut:
Vitamin D l mt vitamin tan trong cht bo c tng hp da v c th hp th c t
thc phm. C hai hnh thc: vitamin D2 (ergocalciferol) v vitamin D3 (cholecalciferol). Vitamin D2
c ngun gc t ergosterol, mt sterol thc vt, v thu c thng qua ch n ung, vitamin D3
bt ngun t 7-dehydrocholesterol, mt tin cht ca cholesterol.
C hai loi vitamin D2 v D3 c hydroxyl ha gan thnh 25 hydoxy-vitamin D v c
chuyn ho mt ln na thn to thnh cc hormone hot tnh sinh hc, 1,25-dihydroxyvitamin
D (1,25 (OH) 2D). T bo hp th vitamin D dng 1,25(OH)2D c trong rut non v cc m khc
nh no, tuyn ty v tim. D c chc nng to v phn chia t bo. T bo hp th 1,25(OH)2D
cng c trong rut non v i trng ca bo thai, cho thy vitamin D c vai tr quan trng trong
vic phn chia v phn loi t bo trong bo thai. Sau khi b c sinh ra, D c vai tr chnh gip
chuyn ho canxi v phosphate.
2- Cc yu t nh hng n lng vitamin D trong sa m:
Sa m c hm lng vitamin D thp v ph thuc vo lng vitamin D t m.Cc yu t
nh hng n lng vitamin D m bao gm sc t da, ma v v ... vng > 40o v tuyn
Bc/ Nam [v vng >32o v tuyn Bc/ Nam vo ma ng] sa m ch c vitamin D t dinh
dng ca m, ch khng c thm mt cht vitamin D no t nng tri. Do , sa ca nhng b
m sng cc vng bc n i/ hn i s c hm lng D rt thp.
[Vit Nam nm t 8o27 n 23o23 v tuyn Bc, do , nng m di do, v nng ma ng
min Bc vn c th gip to vitamin D.]
V ch c mt vi thc phm c cha vitamin D nh lng trng, gan v c bo (c hi, c
ng, c thu, c mi...), nn thng thng cc m kh c th nhn vitamin D t thc phm ngun D ca m thng phi ph thuc vo nng tri. V th, nu m cng khng nhn c nng
tri, v d do phong tc tp qun, vn ha, tn gio, b m lun trm kn khi ra ng, th h cn
c b sung vitamin D m bo lng vitamin D cn thit cho con trong sa m. [ mt s
nc, thai ph v b m cho con b cn c b sung 2,000 - 4,000 IU vitamin D/ ngy.]
c tnh nhu cu vitamin D theo Hi ng Dinh dng v Thc phm Hoa K (America Food
and Nutrition Board) th tng nhu cu ca tr s sinh n 6 thng l 5g vitamin D.
Trang 159 /236
Hi ng ny cng tha nhn rng tr s sinh b sa m + "thng xuyn phi nng mt

t" th khng cn phi b sung vitamin D.
[Lng D c to ra di da khi c tip xc di nng tri ph thuc vo cc yu t
sau:
- tui tc: tui nh > tui gi
- c th: BMI chun > bo ph
- mu da: da trng > da sm- din tch da: din tch nhiu > din tch t
- v tr a l: gn xch o > xa xch o
- ma trong nm: ma h > ma ng- gc ca tia nng mt tri (gi trong ngy): gc ln
> gc nh
- nng (my, m, sng): nng to > tri m
- vn ho (trang phc): t > trm kn
- cch s dng kem chng nng: bi sau khi ra nng (10'-15') > bi kem trc khi ra nng
Thi gian phi nng cng khng hon ton ging nhau mi vng, tia UVB c tc dng tt
khi mt tri ln cao 45o - 50o, nn tu v tr a l, tu ma, m gi ra nng tt c th khc nhau.
VN l nng sng trc 9 gi, nhng Bc M li l sau 10g sng ma h.
Do , khng c mt li khuyn no l chnh xc cho tt c mi ngi, v cha c nghin
cu no bit c chnh xc LNG vitamin D c to ra MI NGI nh th no.]
Tng thi gian phi nng ngh cho b, (tng i, khng th no chnh xc) nh sau:
- ti thiu 2 gi/ tun, nu nng ch tip xc da mt
- ti thiu 30 pht/ tun, nu ch c phi nng chn tay
- ti thiu 15 pht/ tun, nu phi nng c ngi (tip xc nng 45% din tch da)
Mc vitamin D bnh thng trong mu ngi ln c nh l 50 nmol/l, tuy nhin mt mc
chun cho tr s sinh vn cha c xc nh. Tr s sinh di 6 thng tui, sng trong cc
vng t tip xc nh nng mt tri, c hm lng vitamin D trong mu rt thp v s b ci xng.
Mc <27.5 nmol/l tr s sinh c coi l thiu D v s khin b b ci xng.Ngc li, tr s sinh
b sa m trong vng nhit i y nng m [nh Vit Nam] c lng vitamin D cn thit cho
tr trc 6 thng tui.
iu quan trng cn nh l, hm lng D trong mu m v sa m c tng ng, tuy
nhin, hm lng D trong mu b c th cao hn trong sa m, v c th b c kh nng t to
vitamin/hocmon D ny.
3- Vitamin D v pht trin ca tr nh:
Qua mt kt qu nghin cu Trung Quc tr s sinh b sa m phn ngu nhin vo cc
nhm c b sung 100, 200 hoc 400 IU vitamin D mi ngy. Cc liu khc nhau ca vitamin D
khng nh hng n tc tng trng ca tr s sinh c sinh ra v ging nhau, m ch
Trang 160 /236
c khc bit ng k trong tng chiu di ca cc b, trong 6 thng u, gia tr s sinh sng
min Bc so vi nhm tr min Nam Trung Quc.
Cc b trong nhm i tng nghin cu min Bc Trung Quc u tng chiu cao tt
hn, nhng khng ph thuc vo mc vitamin D b sung l 100 hay 200 hay 400, cng khng
ph thuc vo ma. Kt qu cho thy, cc yu t khc (gene, mi trng...) nh hng n s pht
trin chiu cao ca cc b trong 2 vng ny, ch khng phi ph thuc vo hm lng vitamin D
c b sung.
4- Vitamin D v s pht trin ca tr ln hn:
nh hng ca vitamin D vi mc tng trng ca tr ln hn vn cn nhiu tranh ci, v
cc nghin cu a ra cc kt qu khc nhau.
KT LUN:
D hm lng vitamin D vo sa m thp v ph thuc vo tnh trng vitamin D ca m [c
th bit qua vic xt nghim nng D trong huyt thanh ca m], tr s sinh b sa m vn c
th c hm lng vitamin D bnh thng khi tnh trng vitamin D ca m l bnh thng v / hoc
tr s sinh c tip xc vi lng nh sng mt tri.
Theo ti liu ca WHO 2002 th cha xc inh c r nu b khng c phi nng, nhng
m b sung D y th b c nhn vitamin D qua sa m hon ton khng.
Tuy nhin, theo bo co sau ca WHO 2009, c nghin cu chng minh l b sung D
y cho m [<4,000 IU/ ngy], cng vitamin D trong sa m cho b b m hon ton trong
6 thng u, ngay c khi b khng c tm nng.
Theo thng tin ca T chc Y t Th gii WHO 2013, hng dn: C th b sung D cho b
b m trong vi thng u i nu b / v m khng c tip xc vi nng do CC TRNG HP
nh:
- v tr a l: >40o v tuyn
- ma trong nm: ma ng ko di- vn ho: ph n trm kn khi i ra ng
- l do khc: m b thiu D, khng c b sung D trong thai k v trong thi gian cho con
b [v d m ang iu tr dng mt s loi thuc lao, ng kinh, nhun trng/ li tiu.. khng th
b sung ng thi vi vitamin D.
Cc m c th yn tm b sung y D cho mnh nui con sa m hon ton y t
tin!
Trang 161 /236
PHN 2: HIU THM V LI V HI CA VIC THA / THIU VITAMIN D

1- Nu c th c kh nng to vitamin D, v sao c nhm thuc nguy c thiu vitamin D cao?
Nhn loi c sinh ra vi cc
c im sinh hc ph hp vi iu
kin sng ca mnh. Trong , c
im mu da thch ng vi kh nng t
to vitamin D trong iu kin a l
kh hu tng ng. Vng cng nng
nng, mu da cng sm, v d. ngi
Chu Phi da en, ngi Nam da vng,
ngi Bc u/ Bc , Bc M da trng...
Loi ngi pht trin tt trong iu kin
sng nh th.
Tuy nhin, khi ngi da en v
ngi da mu di c v pha Bc v
ngi da trng tin v pha Nam, c
im sinh hc lin quan n mu da v
kh nng hp th nng tri, khng cn
ph hp vi mi trng a l, khin
nhng ngi di c ny thuc nhm nguy c cao. T , bnh xng cong/ chn vng king ph
bin cng ng da en, da mu di dn v pha Bc (Bc M, Bc u) v bnh ung th da ph bin
c khi ngi di dn da trng sng vng qu nhiu nng.
Ngoi ra, con ngi thay i cch sng, tp tc, vn ho, tn gio v mi trng lm vic
sinh hot thiu kh v nng tri, nn ngay c vng nng m, cng khng tip xc nng to
lng vitamin/ hocmon D cn thit cho c th.
S gia tng cc loi bnh do thiu D thu ht s ch ca cc nh nghin cu, v vitamin D
c ch v nghin cu t gia th k 19.Vy nn cc m suy ngh xem:
- c nn p dng cch thc ca ngi ny cho ngi khc, nc ny vi nc khc?
- ngi Vit vn sng t Vit th c nhm nguy c cao khng?
- cch trang phc che ht nng khi ra ng ca cc m , c tt khi ang nui con b m
khng?
- thay v cho con ung b sung D, c th thay i cch sinh hot, dinh dng ca m khng?
2- Cc ri ro khi thiu vitamin D:
Biu hin lm sng ca tnh trng thiu vitamin D nghim trng v ko di thng thy
cc nhm dn di c t cc vng v khc nhau, hoc ni c ma ng lnh ko di, hoc cch
sinh hot ca b m khng c vn ng ngoi tri, hoc vn ho trang phc che kn khi ra nng,
v dng nhiu kem chng nng, c th gy nn thiu D c m v con, v b d b ci xng,
long xng, cong xng, ng kinh...
Trang 162 /236
Tuy nhin, mc vitamin D chun kt lun tha hay thiu tr nh vn cn ang c

tranh ci v cn phi xt tc ng ca vitamin D i vi h min dch v cc bnh nhim trng s
sinh.
Cch phng trnh v khc phc thiu vitamin D tr s sinh kh n gin:
- b sung D cho m
- hoc phi nng cho m v con
- hoc b sung D ngn hn cho b, khi cn thit (cn xt nghim mu bit l tht s cn
thit).
3- Cc ri ro khi tha vitamin D:
Vitamin D c xem l an ton nh l mt phn ca mt ch n ung khe mnh bnh
thng. Vitamin D t thc phm t nhin cng khng gy c hi, ngoi tr qu liu t thc phm
c tng cng qu nhiu vitamin D ( mt s nc nh M.)
Tuy vic phi nng khng bao gi gy ng c v tha D, phi nng qu mc li c mt s
nh hng khc nh lo ho da nhanh, c thu tinh th, gim min dch v ngay c ung th da.
Nu ung canxi + vitamin D mt thi gian di tng nguy c b sn thn, theo 1 nghin cu
vic ung phi hp canxi D trong 7 nm, lm tng nguy c b sn thn n 17%. Ngoi ra dng
canxi D phi hp c th lm gim tc dng hp th mt s loi thuc cha bnh khc. B sung qu
nhiu vitamin D c th gy bun nn, bing n, ri lon cm xc.
Tha D cng lm tng nng canxi, c th gy nn nhp tim bt thng nu ung trong
thi gian dng thuc digoxin. Nhng ngi b thiu nng tuyn cn gip c th c nguy c nng
canxi cao bt thng khi dng vitamin D, v c th c ng c qu liu.
Do , khng nn tu tin b sung D m khng xt nghim mu bit vic b sung l tht
s cn thit. Lun lun hi kin bc s v dc s v tt c cc loi thuc b sung/ tho mc, v
cc loi thuc ang dng.
4- Da vo u bit b pht trin tt, canxi v khng cn b sung vitamin D?
Khng th ni n vitamin D, m khng ni n Canxi, v mu cht ca cu chuyn l ni lo
con khng pht trin tt chiu cao, khng cng cp v pht trin tt do thiu canxi hoc do khng
hp th c tt canxi.
Nh vy, u l nhng du hiu bit b c hp th canxi hay khng?
- pht trin chiu cao (chun WHO)
- pht trin cc ct mc vn ng (chun WHO)
- sc kho tng qut, n, ng tt, thc tnh to, da d hng ho.
Khi b pht trin tt cc lnh vc ny, cc m khng nn lo lng rng b c canxi v
D na.
5- V sao cc biu hin thng thng tr b lm tng l "thiu canxi"?
Trang 163 /236
Cc biu hin sau KHNG PHI l biu hin ca thiu canxi, nh c s dng sai lm trong
cng ng, (k c mt s ngi ngnh y v ti liu ngnh y VN) v chng b nhm ln vi nhng
triu chng ngi ln, (c bit l triu chng tin mn kinh):
- b m hi u khi ng: b thng m hi u khi nng, tuyn m hi nch v cc
phn da khc c th b cha pht trin nh ngi ln. Khng ging nh du hiu m hi u
trm ngi ln do thiu canxi hay tin mn kinh;
- b rng tc vnh khn: b t 1 n 6 thng c th thay hon ton tc, v rng vng u
m b tip xc nhiu nht khi nm v xoay u nhiu nht, (chnh l v tr qun khn vnh);
- b ng khng su, vn mnh: b t 1 n 2 tui, ng ng l ang pht trin no, c bit
b b m, v sa m nui no lin tc, c bit khi ng ng ch khng phi khi ng su nh
nhiu ngi lm tng; (xem bi Gic ng ca b, xem m t chi tit hn v khc nhau gia ng
ng ngi ln v tr em.)
- b chm mc rng: chi rng c trong nu v s mc ln cc thi im khc nhau,
ty gene, ty cng ca nu;
- b hay git mnh: b mi sinh hay git mnh l bnh thng v trong bng m cht nhng
ra ngoi rng v mi trng khc hn trong bng m, c bit l b sinh m;
Do , lm tng cc biu hin bnh thng nh k trn l b b thiu canxi, b sung
trc tip vitamin D hay canxi cho b, c th gy nhng nh hng sc kho cho b v lu di.
KT LUN:
Trong khi liu lng nh th no l chun cho tr s sinh cha xc nh c, mi quan h
gia vitamin D v cc hocmon khc v cc ri ro do tha D vn l vn tranh ci, cc m nn
(trong kh nng tt nht c th) t bi dng, ra nng v b sung vitamin D cho m (nu m thiu
D) + cho con b 100%, lun lun l la chn tt nht v c trch nhim nht.
Chc cc m yn tm nui con sa m thnh cng!
Trang 164 /236
NG "CH SA V" V SA NON C SN SNG TRONG BU V

M RI!
Trang 165 /236
SA CNG THC NON CA B C THAY TH C SA NON CA M

KHNG?
Hnh minh ha:
- Tm quan trng ca da tip da,
v cho con b sm - cha kho tit
sa non
- T l cc loi khng th trong
sa m so vi t l trong sa ca cc loi
khc
- Thnh phn ca sa non so vi
sa gi (sa m)
Bi vit v sa non, hoc lin
quan n sa non v 72 gi u i ca
b cng kh nhiu ri:
- Sa non thn dc
- Sa non lp trnh u i
- Dung tch d dy ca b v c
ch iu tit i ng
- Sa non trng rut
- Cch vt sa non trc khi sinh
Cc m nn C K TT C CC BI hiu cc khi nim cn bn v quan trng.
1- Sa non ca ngi dnh cho con ngi:
Sa non l cht lng (trc sa gi) c sn xut trong tuyn sa ca m t Qu 2 ca
thai k, v c tit ra ngay sau khi sinh v tip tc trong khong 72 gi u. Sa non cung cp
y cc thnh phn cn thit ph hp nht cho b s sinh, t cht lng, dung lng n hnh
thc. c bit sa non m c cc yu t min dch v tng trng m bo sc khe v sc sng
ca tr s sinh.
Trong phm vi bi vit so snh khng th ca sa m v sa b, Betibuti ch cp n cc
thnh phn khng th chnh cn cho c th chng ta v c trong sa m/ sa loi khc:
Globulin min dch (l mt loi khng th) l mt cu trc protein phc hp (glycoprotein)
c s dng bi h thng min dch xc nh v v hiu ha cc tc nhn gy bnh nh vi
khun v virus, globulin min dch l mt loi khng th.
- Globulin min dch c nhm li thnh nm nhm: IgG, IgA, IgM, IgD v IgE. S khc
bit trong cu trc ha hc ca globulin min dch xc nh chc nng ca n.
- IgG l mt globulin min dch c trong mu bnh thng v l nhiu nht. Globulin min
dch ny c th lin kt vi nhiu loi tc nhn gy bnh, virus v d, vi khun, nm v chin u
chng li c t. C 4 lp: IgG1 (66%), IgG2 (23%), IgG3 (7%) v IgG4 (4%).
Trang 166 /236
- IgA chim khong 15 n 20% globulin min dch trong mu, ch yu bo v ng

nim mc thnh d dy v rut. Globulin min dch ny gip chng li tc nhn gy bnh ti cc
nim mc tiu ho, h hp, tit niu, sinh dc. C trong nc di, nc mt. N tn ti trong hai
hnh thc, IgA1 v IgA2.
- Trong sa m c rt nhiu S-IgA (h min nhim thch ng, khi yu t ch nh S- c
gn vo IgA ngay trong tuyn sa ch nh khng th IgA chng li cc loi khun v mm bnh
trong mi trng ca hai m con vo thi im . Bi "M bnh v dng thuc c nn cho con
b?" c m t chi tit v h min nhim thch ng ny.
- IgM l mt globulin min dch c th pht hin xem mt ngi c nhm mu ABO. N cng
quan trng trong cuc chin chng vi khun. IgM loi b cc mm bnh tc nhn, kh nng min
dch tm thi trc khi c khng th IgG.
- IgD globulin min dch chim khong 1% trong mng plasma trong t bo bch huyt B-.
Cc globulin min dch c lin quan n s pht trin ca huyt tng.
- IgE l mt globulin min dch c th c tm thy trn b mt ca mng t bo ca
"basophils" v "t bo mast" ca m lin kt. IgE cng c th c tm thy trong lin quan vi cc
bnh nh d ng v cng trong vic bo v cc k sinh trng nh giun.
Tuy trong sa m (sa non v sa gi) v sa b (sa non v sa gi) u c nhng thnh
phn khng th ny, t l cc khng th globlin min dch trong sa ca cc loi, cho thy rng:
- T l cc khng th chnh trong tng loi sa ca tng ging khc nhau u khc nhau.
Trong sa m, globulin-A (IgA) l loi khng th chnh, v khng th IgM, IgG c t l t hn.
- Loi khng th IgA m c th s sinh cn nhiu hn c, th li c t l rt thp trong sa
b. Trong khi , loi khng th m c th ngi khng cn nhiu, li c nhiu trong sa ca b.
(Hnh minh ha)
- Sa m v c bit l sa non ca m cha nhiu nht l khng th S-IgA l h min
nhim thch ng, c cp nhiu trong cc bi vit trc y. D nhin, l trong sa non ca
b khng c loi khng th ny.
- Ngoi ra, cc khng th trong sa non ca b cng b mt i nhiu trong qu trnh sn
xut thnh sa cng thc, vn chuyn. M phn khng th cn li trong sa i na cng t hiu qu
vi h khun ca loi ngi.
Khi t l v tnh cht ca cc khng th ny khng ng vi chun, c th s b suy gim
min dch, mt trong nhng nguyn nhn gy suy gim min dch ph bin l:
- Suy gim min dch do thiu ht IgA (v sa non ca b c t l IgA thp so v nhu cu ca
con ngi): Thiu ht IgA l th suy gim min dch thng gp nht. Tuy nhin, 75% - 80% ngi
b suy gim min dch do thiu IgA vn c biu hin mnh kho v ch th hin triu chng, m mi
sau mt thi gian di mi pht bnh nhim trng, h hp, d ng, kh nng t min nhim gim,
bnh ng tiu ha, c bit l bnh ng rut v bch huyt.
V th, b s sinh b sa non ca b, thay v sa non ca m:
- Khng nhn c cc li ch ca sa non (nh m t trong cc bi trc)
Trang 167 /236
- Khng c h min nhim hiu qu

- Khng c h min nhim cn i -> c nguy c suy gim min dch.
Theo cc ngun y t c lp (WEBMD, US FDA, HEALTHLINE) u thng nht rng, mc d
cc hng sn xut v ngi s dng l vn ng vin th thao cho rng h t kt qu th thao
cao hn khi dng cc sn phm sa con ca b, cc li ch c hng sn xut tuyn b nh chng
nhim trng, tiu chy, gim m, gip mau lnh vt thng... u cha c bng chng v cn
c nghin cu thm mt cch khch quan.
Cc ngun ny cng a ra li cnh bo c bit cho thai ph v m sa, tr em (di 18
tui) v nhng ngi d ng vi sa b nn trnh s dng cc sn phm ny.
Thng tin ca WHO v UNICEF lun l b khng nn dng g ngoi sa m t s sinh n 6
thng, c ngha sa cng thc bnh thng hay sa cng thc lm t sa non ca b u khng
nn s dng.
2- Sa non ca m cn cho 72 gi u ca b s sinh:
gip gii to s ng nhn rng sa m v chm, hoc c nhng t lm 3 - 5 ngy sau
mi cho b b, Betibuti trong bi ny nhc li v cc giai on to sa m ca tuyn v:
- Giai on to sa non (Secretory Differentiation hoc Lactogenesis I) - bt u Qu 2
thai k, nhng b c ch tit sa bi hocmon progesterone. T tun 20 tr i, sa non lun lun
c sn trong bu v m. Sau khi sinh, hocmon progesterone gim hocmon prolactin v hocmon
oxytocin tng, sa non s c tit ra vi ml/ c (ph hp vi dung tch d dy tr s sinh) v c
th sn xut sa non mi hng gi (ph hp vi nhu cu c lin tc gn m v mt v m ca
b). Cho d m sinh thng hay sinh m, sinh non hay sinh thng giai on 1 ny din ra ging
y nh nhau, c ngha l sa non ca m sn sng cho con, nh Betibuti m t trong cc bi vit
trc y v sa non.
[M cho con da tip da, ngay sau khi sinh l cch hiu qu nht gip tng hocmon oxytocin
tit sa. Cc m c bi Nui dng sinh hc ca Betibuti, chc hn nh v phng php da tip
da ny. Ngoi ra, cc m c bi "Dung tch d dy ca tr s sinh v c ch iu tit i ng"
chc hn cn nh, nh u tr s sinh khng i cho d ch b vi ml sa non/ c v v sao trong
72 gi u tr s sinh khc khng c ngha l b i. Rt nhiu ngi, k c nhn vin ngnh y t
VN hon ton khng bit v Giai on I ny, nn bo rng mi sinh lm g c sa, phi 3-5 ngy
sau sa mi v v cho rng m sinh non th hon ton k c sa, m sinh m th sa cng v chm
hn. u l do khng c kin thc v giai on to sa v tit sa c th ny.]
- Giai on to v tit sa gi do hocmon (Secretory Activation hoc Lactogenesis II) khong
30-40 gi sau khi sinh, hocmon progesteron gim mc thp nht v hocmon prolactin ln cao
nht, l giai on lactose bt u c to trong nan sa v ht rt nhiu dch v nc t mu m
vo to sa gi vi s lng ln. y l hin tng m cc m cm nhn c r rng, v cho l
sa mi v ln u tin. Tuy nhin, l sa chuyn tip hoc sa gi, ch k cn l sa non na.
- Giai on duy tr sa gi do b ht (Lactogenesis III) - trong bi 2 c ch sn xut sa m,
betibuti m t giai on to sa (vn nh hocmon) c kim sot bi lng b/ ht ti ch.
Trang 168 /236
Cng c t ngi bit hay hiu v giai on ny, tng rng mnh b gim sa v ngc khng thng
xuyn cng y nh trc na.
- Sa non c s lng v thnh phn cht khc vi sa gi, nhng lng khng th bo v
th m c gp 8-12 ln sa gi. B s sinh ch cn b 1 lng sa v d 70ml/ ngy, trung bnh
bng 1/10 ca b 1 thng 700ml/ ngy, nhng b vn nhn c c c lng khng th bng
nhau.
Vy nu trong 1-3 ngy (72 gi u i khi nim mc rut cn c bo v v hon thin
lp trnh u i):
- con b sa cng thc thng thng, th con chng nhn c t khng th no, v nim
mc rut cng khng c hon thin lp trnh u i (nh m t trong bi Sa non lp trnh
u i v bi Sa non trng rut") nn con s b nguy c "h rut"
- con b sa cng thc non ca b, nh m t trong phn trn ca bi vit, con nhn c
loi khng th khng hiu qu, theo t l khng tht s ph hp, ngoi ra vi cc ho cht, ph gia
khc, cc cht bo qun cng nghip, nn con vn c nhng nguy c ging nh dng sa cng
thc thng thng.
Kt lun:
Nh vy khi ni v sa non, chng ta phi hiu r giai on I, ch khng phi ch l giai
on 2, nh ng nhn ph bin trong cng ng. Do , khng th pht biu rng sa m 3 - 5
ngy mi c hay mi v.
bit phi lm g m bo con khng b trng rut bng sa cng thc, cc m tch
cc c cc bi vit khc ca betibuti chm sc bu v ng cch ngay t khi mang thai, cho
con da tip da v ngm b ngay sau khi sinh, v ngay c d tr sa non trc khi sinh phng
h m sinh m phi cch ly vi con...
C th ngi m ch cm ci truyn mu t dy nhau vo thai nhi khng ngng 1 ngy
no, gi no (cho d m i hay no, kho hay bnh), t hiu qu l t mt t bo thnh 1 c
th tinh vi trong 9 thng, khi phi ni, nu cng 1 c th m , cng mt c ch cm ci truyn
sa m cho con, ng b ngy no, gi no. Th c th s sinh cha hon thin ca con s c
tip tc bo v, nui dng v hon thin tinh vi, y nh khi cn trong bo thai vy.
Chc cc m t b nhng hiu bit sai, tip nhn kin thc mi, cch lm mi, t tin vo
ngun sa non thn dc v gi c sn trong bu ngc cho n con ra i, v khng thay
th nhng "git vng tinh cht" bng bt c th sn phm cng nghip hay dn gian no khc
trng rut con!
Trang 169 /236
N DM CHO TR B M
PHN 1:CC NGUYN TC N DM DNH CHO TR B M
Theo ti liu "Guiding Principles for Complementary Feeding of the Breastfed Child" - ca T
chc Y t Th gii WHO 2004
C l mun bit lm th no l "ng" th lun lun phi bit l ng theo chun no, nguyn
tc no, s s khoa hc no. Do , trong lot bi vit v n dm Betibuti gii thiu n cc b m
nhng nguyn tc v c s khoa hc ca T chc Y T Th gii (WHO).
[Nh Betibuti cng nhiu ln nhc cc b m rng, nui con sa m v nui con sa cng
thc l hai phm tr khc hn nhau, khng nn chn n x giy kia. Ngay c i vi ti liu hng
dn cc nguyn tc n dm cho tr nh, WHO cng c ring 2 ti liu, dnh cho tr b m (WHO
2004) v dnh cho tr b sa cng thc (WHO 2005).]
NGUYN TC 1: Cho b B M HON TON trong 6 THNG u i v cho b n dm khi
b c 6 THNG (180 NGY) song song vi b m.
- C s khoa hc:
Thng 5/2001, Hi ng Y t Th gii (World Health Assembly) ku gi cc nc thnh vin
thc y vic tr b m hon ton trong 6 thng u i v nn y t cng cng ton cu.
ngh ny c da vo bo co khoa hc nm 2001 ca Ban Chuyn gia T vn ca
WHO v "Thi gian ti u ca vic b m hon ton - Optimal Duration of Exclusive Breastfeeding"
(WHO 2001).
Bo co khoa hc ny xem xt mt cch c h thng tt c cc bng chng t t cc nghin
cu trn th gii v a n kt lun rng vic b m hon ton trong su thng c nhiu li ch
cho c m v b. ng u trong s cc li ch ny l cc tc dng bo v chng li nhim trng
ng tiu ha cho tr s sinh, khng ch nhng quc gia ang pht trin v ngay c nhng
quc gia cng nghip hin i. C mt s bng chng khc cho thy kh pht trin vn ng cng
c tng cng nh b m hon ton trong su thng u i.
i vi ngi m, vic cho con b m hon ton trong su thng gip ko di thi gian v
kinh v gim cn nhanh. Gim cn l c li vi hu ht ph n tng cn nhiu trong thai k, nhng
c th l bt li i vi ph n thiu cn, nhng vi nhm ny, c th m bo bng ch dinh
dng ph hp.
Nghin cu trn din rng cho thy rng khng c bt k bt li no v pht trin ca tr
khi tr b m hon ton trong 6 thng u i m cn phi cho b n dm sm hn 6 thng. Cho
d b sinh thng hay sinh nh cn th sa m cng cung cp dinh dng cho b hon ton
trong 6 thng u. (WHO / UNICEF, 1998).
Tuy nhin, trong mt vi trng hp, mt s cc cht vi lng c th b thiu ht trc su
thng.
V d- cht st: V c th b cn s dng nng lng t 2 ngun, ngun cht st d tr t
s sinh (do mu t nhau c ht ht sang tr s sinh vi pht ngay khi sinh) v ngun sa m.
Trong trng hp b sinh thng, cn nng bnh thng c m khng b thiu mu trong thai k,
Trang 170 /236
th nguy c thiu st trc 6 thng ca b rt thp. i vi b nh cn hoc m b thiu mu trong

thai k th nguy c thiu st t thng th 2, 3 cao hn v s c k toa ung b sung st bt u
t 2 hoc 3 thng. Cc cht vi lng khc c th b thiu l km, v mc d kh nng hp th km
trong sa m trong sa m cao, nhng nng tng i thp.
Tng t nh st, lng d tr t mu nhau thai khi sinh l quan trng c km. Tuy
nhin, cho n nay, cha c bng chng no l thiu km trc 6 thng nh hng n s pht
trin ca b. Tng t nh cch x l trong trng hp thiu st, b thiu km c th c ung
km b sung.
Thiu ht vitamin thng him gp tr b m, nhng nu b m c ch dinh dng
lch (thiu hn mt s cht, v d m n chay...), tr s sinh c th thiu ca mt s vitamin (nh
vitamin A, riboflavin, vitamin B6, v vitamin B12). Trong tnh hung ny, c th hoc l ci thin
ch dinh dng ca ngi m hoc b sung cho b theo ch nh ca bc s trong thi gian cn
thit, thay v cho b n dm sm.
Vitamin D c th thiu nhng b mt s vng x lnh, khng c tip xc vi nh sng
mt tri, b c th c b sung vitamin D trc tip nu cn.
[Bi vit Betibuti gii thch chi tit v khi no cn b sung D v nn b sung nh th no
theo ti liu " Nutrient Adequacy of Exclusive Breastfeeding for The Term Infant in the First Six
Months of Life (WHO 2002)]
Cn bit rng tng trng v pht trin ca b, hoc vic b sung cc cht vi lng, nu
cn, cng khng h c ci thin nh n dm sm, ngay c trong iu kin ti u (tc l, dinh
dng, an ton v sinh thc phm). M ngc li, cc loi thc phm n dm trc 6 thng s lm
gim kh nng nhn c ti a sa m ca b.
Cc Chuyn gia ca WHO kt lun rng i n 6 thng mi bt u cho b n dm c
nhiu gi tr li ch sc kho lu di, ch khng c bt k bt li no cho b b m hon ton sut
6 thng. ng thi, t sau 6 thng tui, ngun d tr ca mt s vi cht d tr trong c th b t
mu ca nhau thai cn, nhu cu ca b li tng, do , sa m n giai on ny khng p
ng nhu cu ca mt s cht, nn vic b n dm tip nhn thm dng cht t mt s thc
phm khc bn cnh sa m l cn thit.
Tuy nhin, trong mi trng v sinh v mi trng ti t (dch bnh, thin tai...), cc b c
th n dm mun hn 6 thng cc b c gim nguy c tip xc vi cc mm bnh truyn qua
cc thc phm n dm.
thng tui ny, b cng bt u ch ng tm hiu mi trng xung quanh v s
tip xc vi cc cht c vi sinh trong mi trng xung quanh, cho d b c bt u n dm hay
khng.
Do , bo co khoa hc ny kt lun 6 thng (180 ngy) l tui thch hp nht bt
u tp cho b n dm.
NGUYN TC 2: Tip tc DUY TR SA M, cho con b theo nhu cu v thng xuyn cho
n ngoi 2 tui.
C s khoa hc:
Trang 171 /236
Tip tc cho con b gp phn dinh dng v nng lng tt hn trong nm u i. Tr em

b sa m trong giai on 12 - 23 thng nu vn b m c ng vi dung lng tiu th "trung
bnh" ca sa m tui (khong 550g/ ngy; WHO / UNICEF, 1998) nhn c 35-40% tng
nhu cu nng lng t sa m.
Bi v sa m c hm lng cht bo tng i cao so vi hu ht cc loi thc phm b
sung, sa m l ngun nng lng v cc axit bo thit yu quan trng cho s pht trin ca b.
Hm lng cht bo ca sa m rt quan trng cho vic hp th vitamin A trong ch m dm
ch yu l rau c ca b giai on ny. Sa m cng tip tc cung cp mt lng ng k cc vi
cht dinh dng nht nh. Trong Gambia, ngi ta c tnh rng sa m cung cp 70% vitamin A,
40% canxi v 37% lng riboflavin (vitamin B2) trong giai on 15-18 thng tui (khong cn li
cn c hp th qua n dm).
Hiu qu dinh dng ca vic b m c th thy r rng nht nhng khi b b bnh, khi b
chn n bt k thc n no khc, nhng b vn c th c b b bng sa m, do ngn nga
c mt nc v khng s thiu cht trong giai on phc hi trong v sau khi b bnh.
Cho con b tip tc sau 6 thng gi phn quan trng trong vic dinh dng tt hn trong
nm u i ca b. Cho con b di hn (ngoi 1 nm) gip gim nguy c gim cc bnh mn tnh,
bo ph v cn gip nng cao pht trin nhn thc cho b tt hn.
NGUYN TC 3: Thc hnh "PHNG PHP CHO N P NG", p dng cc nguyn tc
chm sc tm l - x hi. c bit l cc nguyn tc sau:
bn/ t cho b nh v gip b ln hn t n khi b t lm c.
bn/ t n chm ri v kin nhn v khuyn khch b n ch k c p
nu c nhiu loi thc phm b khng mun n, th thay i cc phi hp mi v, "cm
nhn" v cc phng php khuyn khch khc nhau
gim thiu cc yu t gy phn tm trong khi n, nu b thuc dng d mt tp trung vo
ba n
lun nh rng gi n l gi hc m thc v hc yu thng - do phi tr chuyn vi b
v lun nhn b v giao tip (eye-to-eye) vi b.
C s khoa hc:
Cng ngy cng c nhiu nghin cu cng nhn rng vic n dm ti u khng ch l n g,
m cn l cho n nh th no, khi no, u v c lin quan n tnh cch ca tng b nh th
no. Cc nghin cu v hnh vi cng ng cho thy rng cch cho n "b mc" li kh ph bin
nhng cng ng ngho, b khng c khuyn khch n, m ch c quan tm khi b n hoc b
bnh. thi cc khc, tr con li b p n, khng hc c cch n trong tinh thn giao tip "p
ng".
Mt nghin cu Ghana nm 1999 cho thy p dng "phng php quan tm" (thay v "b
mc") c tc ng tt i vi b, cho d vi m t hc hay tht hc. Cc s nhm nghin cu nm
2002 cng xut rng hnh vi n ung cn c bao gm trong cc hot ng cn c khuyn
khch v cc hnh vi ny c tc ng tch cc n s pht trin tr em.
Trang 172 /236
Tuy nhin, n nay vn cha c nhiu bo co r rng v mi quan h ny gia cch cho
n v s pht trin ca tr. Hy vng rng trong tng lai, khi c nhiu d liu v cc nghin cu
hnh vi ny, chng ta c th xc nh r hn loi hnh vi n ung no tht s mang li kt qu tt
nht cho sc kho v s pht trin hnh vi v tnh cch lu di ca b.
Trong thi gian ny, cc hnh vi "Phng php cho n p ng" c s ng thun ca
cc chuyn gia trong lnh vc ny.
NGUYN TC 4: Thc hnh cc nguyn tc V SINH ng v BO QUN thc phm an ton
bng cch:
ra tay cho ngi chm sc v tay b trc khi chun b thc n v trc khi n
tr thc phm an ton v cho b n ngay sau khi ch bin
dng dng c sch ch bin v dn thc n
dng ly chn (cc bt) sch cho b n, v
trnh cho b n dm bng bnh, kh v sinh
C s khoa hc:
Ch thc hnh thi quen gi v sinh tt nht trong qu trnh chun b thc n v cho n
l rt quan trng, phng nga cc bnh tiu ho.
T l tiu chy cao nht trong giai on t 6 n 12 thng, khi b bt u n dm tng dn.
Thc phm nhim khun l nguyn nhn chnh gy tiu chy tr em, v c th c ngn nga
bng cch thc hin nhng nguyn tc nn trn. Bi v thc phm l th kh gi sch v dng bnh
sa li l thm mt ngun truyn mm bnh. Mt nghin cu Pu nm 1989 cho thy 35% ca
nm ti bnh c vi khun E. coli (vi khun gy tiu chy) v 31% ca cc loi thc ung cho b trong
bnh sa tr em b nhim E. coli so vi ch 2% cho ung bng ly.
S dng cc thc phm ln men (sa chua/ yaourt, ph mai...) c th lm gim nguy c
nhim vi sinh vt v v cng gip nng cao hm lng dinh dng (WHO, 1998).
NGUYN TC 5: Tng dn C LONG v MC PHONG PH ca thc phm khi b
ln dn, ph hp vi kh nng v nhu cu ca b.
B nh c th n thc n xay, nghin, mm (semi-solid) khi bt u lc 6 thng tui. n 8
thng, hu ht cc b c th n thc n cm tay (b c th t n cc ba ph). n 12 thng, hu
ht cc b c th n theo cc mn n trong ba n ca c nh (ch trng cc thc phm giu dinh
dng nh gii thch di y trong ti liu ny).
Trnh nhng thc phm d gy hc/ nghn (v d, nhng mn cho hnh dng v cng
c th gy nghn kh qun nh mt s loi ht, qu nho, c rt sng). Khi b n thc phm qu
cng so vi tui, b s n c rt t v thi gian n xong 1 mn ny lu hn, nh hng
n tng lng m b n c trong 1 ba.
- C s khoa hc:
Theo mc pht trin thn kinh c ca tr cho thy thng tui ti thiu ph hp b c
th n mt loi thc phm no (WHO/ UNICEF 1998).
Trang 173 /236
Thc n mm hoc xay nhuyn l cn thit lc u, cho n khi kh nng "n tru tro"
(chuyn ng ln v xung ca hm di) hoc kh nng "nhai" (dng rng) xut hin.
thng tui c nn trn tiu biu cho kh nng chung ca tr s sinh khe mnh.
Khi b n thc phm qu cng so vi tui, b s n c rt t v thi gian nhai mn
ny lu nh hng n tng lng thc n m b n c trong 1 ba m b. Bng chng t nhiu
ngun nghin cu khc nhau cho thy, n 12 thng tr c th n c nh "cc loi thc phm gia
nh", mc d nhiu b vn cn c cho n cc loi thc phm mm (c l bi v b n quen hn,
nn gim thi gian cho ngi chm sc).
C bng chng cho thy "khon thi gian quan trng" b "quen vi thc n c v khng
nhuyn" l trc 10 thng. Nu b n hon ton xay nhuyn qu 10 thng, b s c kh khn trong
vic n sau ny.
Do , mc d, cho b n thc n mm v nhuyn tit kim thi gian, b m phi ch cho
b thc n c v khng nhuyn ng lc (trc 10 thng tui) b pht trin nhn thc thn
kinh c ti u (c hm, c li, c m, c c..) v n c d dng cc loi thc n c hn v sau
ny.
NGUYN TC 6: S LNG ba n dm v mc NNG LNG ca thc n dm. Tng
dn s ba n ph hp vi thng tui. S lng ba n cng ph thuc vo mc cung cp nng
lng ca cc loi thc n v s lng mi ba.
i vi mt em b b m, kho mnh, b ch nn n 2 - 3 ba nh / ngy t 6 n 8 thng,
v 3 - 4 ba t 9 n 11 thng, v cng nh th thm 1 - 2 ba ph c cht t 12 n 24 thng.
Ba ph c nh ngha l nhng thc phm c n gia cc bui chnh, m b c th t n
c, d n v d chun b. Tuy nhin, nu mc dinh dng v lng thc n mi ba thp,
hoc b khng cn c b m na, th b phi n nhiu ba hn.
C s khoa hc:
Nguyn tc trn y c tnh ton da trn nhu cu nng lng cn c t n dm v gi
nh dung tch d dy ca b khong 30g/ kg trng lng c th v mc nng lng ti thiu ca
thc phm n dm l 0.8kcal/g. tnh c s lng ba n cn thit ti thiu nh nu trn (2
ba t 6 - 8 thng v sau l 3), nng lng cn thit mi ngy ph thuc vo tui v tnh
theo b kho mnh (ph hp vi hu ht cc b) tr i nng lng trung bnh m b nhn c
t sa m. Tr em c b m t hn, s cn tng thm mt ba n mi ngy (3 ba t 6- 8 thng
v sau l 4).
[Xem bng "S ba n cho b" trong hnh minh ha.]
Nguyn tc ny cng a ra cho chng ta nng lng ti thiu trong thc phm n dm
v lng sa m v b tip tc b, bit b cn n thm vao nhiu c.
Cc m cn nh rng, cho con n dm nhiu hn cn thit khng c li g c, ch lm mt
kh nng b thm sa m. Do , ch ch nn cho b n nhng thc phm n dm giu nng
lng hn sa m.
Mt chng trnh marketing nm 1998 Guatemala khuyn khch sai lm rng b t 19 n
24 thng cn n dm n 5 ba/ 1 ngy dn n hu qu l b gim hn kh nng tip tc b
Trang 174 /236
m t 7 c b m hng ngy trc chng trnh marketing, xung cn 4 c/ ngy sau khi b tng
n dm, l khng tt cho b. Ngoi ra, vic chun b 5 ba n dm 1 ngy cng tt nhiu thi gian
v cng sc chm b m khng tht s cn thit, dn n tnh trng thc n c lm sn cho
nhiu ba nhng li khng c tr ng cch dn n trnh trng thc n dm ca b b nhim
khun.
Khi thm 1, 2 ba n ph cho b ngoi 1 tui, c th cho b n mt mu bnh, mt mu
tri cy, khng cn phi chun b ba n, b t n c mt mnh m khng s b b c sa m.
NGUYN TC 7: DNG CHT ca thc n dm. Cho b n phong ph m bo b nhn
c y dng cht. Tht , tht gia cm, c, trng cn c cho n hng ngy hoc thng
xuyn. (B khng th n chay giai on ny, tr khi s dng thc phm c b sung cht c
dng.)
Tri cy v rau c giu vitamin A phi c n hng ngy. Dinh dng cng cn cht
bo ( hp th cc vitamin tan trong cht bo). Trnh cho b ung nhiu nc hoc cc loi gii
kht dinh dng thp, nh soda, nc ngt, tr... ngay c nc p tri cy cng nn gii hn,
khng lm gim lng cht giu dinh dng khc cn cho b, nh sa m.
C s khoa hc:
1- Ch cho b n thc phm giu dng cht, bi v nhu cu ln v pht trin nhanh chng
ca b trong 2 nm u i, t l lng cht cn thit / trng lng ca c th b l rt cao (so vi
ngi ln tnh trn trng lng c th). Sa m vn cung cp ng k dng cht cho tr t 6 n
24 thng, c th l protein v rt nhiu loi vitamin v khong cht. Tuy nhin, mt vi cht nh
st, km v vitamin A giai on ny thp hn nhu cu ca b.
V d, t thng 9 n thng 11, t l cc cht b cn phi nhn t n dm nh sau:
- 97% cht st
- 86% km
- 81% pht pho
- 76% ma-nh
- 73% mui
- 72% can-xi
[Xem bng dng cht trong hnh minh ha]
V b n c lng rt t, do cc thc n dm phi giu dinh dng, c ngha l hm
lng dng cht/ mi kcal thc phm rt cao), cch tnh hm lng dng cht c ng
trong ti liu WHO/ UNICEF 1998) v khi chng ta so snh bng tnh hm lng dng cht ny vi
mt s thc n m cng ng hay dng cho b n dm th nhn ra rng cc thc phm n dm
"c vn " v ch y bng, nhng cc dng cht cn b sung nh nu trn thp v nng lng
rt thp. ng thi thc phm rau hoa qu cng khng cc dng cht cn thit m b phi
c n dm tht c thng xuyn. Sa cung cp nhiu canxi, nhng li khng giu st.
Trang 175 /236
Theo Vin Nhi khoa Hoa k AAP, nu gia nh c tin s d ng, th khng nn cho b dng
sa b trc 1 tui v trng trc 2 tui, u phng v c trc 3 tui. C th thay th bng sn
phm sa ln men nh sa chua (yaourt) v ph mai. Tuy nhin, theo nhm nghin cu quc t
khc ca WHO/ IAAC 2000 th khng cn phi king c nh vy.
Nguyn tc ny nhn mnh b cn c n nhng loi thc n, tri cy, rau c nhiu vitamin
A hng ngy khng nhng c li ch l gip b khng b thiu vitamin A, m cn v thng nhng
thc phm ny cng giu nhiu loi vitamin khc m b cn.
(B Y t mi quc gia c khuyn khch thnh lp danh sch hm lng dinh dng v
nng lng cc thc phm ph bin trong nc.)
2- Hm lng cht bo. Cht bo rt l cn thit trong ch dinh lng ca tr s sinh v
tr nh bi v n cung cp cc acid bo thit yu, gip hp th cc vitamin tan trong cht bo, v
gip tng thm mc nng lng ca thc phm. Sa m l mt ngui di do cht bo hn hu ht
cc loi thc phm n dm khc. V th nng lng t cht bo cng gim dn khi b b m gim
dn v n dm nhiu hn. Tuy nhin, vn cn nhiu tranh lun l b cn b sung bao nhiu cht
bo qua vic n dm l ti u, mc c ngh l 30%-45% tng nng lng cn thit theo
thng tui, nhng cng cn tu thuc vo b c cn b m nhiu hay khng.
V d, b vn tip tc b m v lng cht bo trong sa m l 38g/L, lng cht bo trong
thc phm n dm ca b 6 - 8 thng l 0-4%, 9 - 11 thng l 5-38%, 12 - 23 thng l 17-42%.
(Ch s thp hn v d 0% tr 6-8 thng tui l dnh cho tr vn c sa m di do, v nhn
cht bo t sa m. - Xem thao kho thm trong hnh minh ha)
Do , khi lp ch dinh dng cho b nn hiu tm quan trng ca vic thm cht bo
vo thc phm (v d cho) tng nng lng cho thc n, nhng phi nh cn bng, khng
tha, khng thiu.
V d, mt tha nh du n cho 100g ht k (mn cho ph bin Chu Phi) tng nng
lng t 0.28 ln thnh 0.73 kcal/g, nhng cch lm ny li lm gim t l nng lng cung cp t
protein t 8.9% thnh 3.3% v hm lng cht st t 0.5mg cn 0.2mg/ 100 kcal. Nhng tc ng
ny c th gy nn suy sinh dng trong cng ng, tr khi c nhng bin php m bo cc
b c b sung y cc vi cht.
Phi b cc loi nc ngt, soda, bi v cc loi nc ny cung cp mt t nng lng nhng
li khin b khng thch n nhng thc phm giu dinh dng hn.
NGUYN TC 8: Dng thc n dm c B SUNG VI CHT hoc cho b ung ung vitamin,
KHI CN. Trong mt vi vng dn c cc m sa c th cn dng thc phm c b sung va
m mnh kho v cht, va m bo y dng cht (c bit l vitamin) cho sa. Cc loi
thc phm/ thuc b sung cng c th cn trc khi v trong khi mang thai)
C s khoa hc:
Cc thc phm n dm gc thc vt c th khng mt s dng cht nh st, km v
canxi, p ng nhu cu dng cht chnh ca b t 6 n 24 thng (WHO/ UNICEF 1998). a
thc phm gc ng vt vo thc n l cch tt p ng cho cc dng cht ny, tuy nhin c
th hn tn km cho cc h ngho.
Trang 176 /236
(B Y t cc nc cn nh gi cc thc n n dm ph bin nh gi xem cch n

dm ph bin trong cng ng trong nc c p ng nhu cu ca cc dng cht chnh ny khng,
v c cc bin php b sung v iu chnh.)
Gia tng vitamin trong ch dinh dng ca b m cho con b l cch u tin m
bo b nhn c vitamin v cc cht vi lng u tin v nhiu nht t sa m. Sau , cng vi
thc phm n dm, v nu vn cha dng cht th mi b sung cho b.
NGUYN TC 9: n ung TRONG V SAU khi B M/ BNH. Tng ung nhiu hn n, c
bit l b nhiu sa m trong thi gian bnh. Khuyn khch b n cc thc phm mm, phong ph,
ngon m b thch. Sau khi b khi bnh, dn cho b nhiu thc n hn bnh thng v khuyn khch
b n nhiu hn.
C s khoa hc:
Trong khi bnh, c th cn nhiu cht lng hn bnh thng. B b bnh cng thng thch
b m hn l cc loi thc n khc, do cc m c khuyn cho con b thng xuyn hn khi
b bnh. Mc d b s bing n, b vn cn dng cht chng bnh, nn vn cn n dm,
nhng c th n t hn bnh thng. Sau khi b lnh bnh, b cn nhiu dng cht hn b sung
cho phn dng cht b mt trong thi gian bnh v nng lng cn tip tc pht trin b li
cho thi gian bnh. B cn n nhiu hn cho n khi b b li cn nng b gim trong thi gian
bnh v tng cn tr li bnh thng.
Trang 177 /236
CCH (CC NH LM CHNH SCH Y T V DINH DNG CNG

NG) S DNG TI LIU HNG DN NY CA WHO:
cp quc t, quc gia v cng ng c th da vo ti liu ny a ra cc hng dn
v khuyn khch cho cng ng, da trn nhng nghin cu chi tit hn theo iu kin thc phm
v thi quen dinh dng ca a phng, tm ra cch phi hp thc phm ph bin trong nc
mt cch ti u.
V d, h tr nguyn tc u tin l b m trong 6 thng u, cn c ch ngh hu
sn ph hp (6 thng trong trng hp ca Vit Nam l rt ph hp), cc bnh vin thn thin vi
tr em BFHI v vic cm qung co cc sn phm thay th sa m v bnh sa, cc lp tin sn
dy thai ph chun b k nng nui con sa m ngay t khi con sinh ra trong bnh vin v m bo
tr s sinh v tr nh c c ch ti u, b m v n dm tt nht cho s pht trin ca tr.
Mc d ngi quyt nh cui cng rng s c nui nng, n ung nh th no l b m/
ngi chm sc tr, nhng quyt nh dinh dng m b m a ra khng hon ton c lp v
chu nh hng su sc v th hin cch m c cng ng v mi trng xung quanh hiu v dinh
dng ca tr, cc nh lm chnh sch y t v dinh dng, v th, cn gip cng ng c nhng
thng tin hng dn y c s khoa hc, v nhng thng ip truyn thng v dinh dng ti
u ca tr s sinh v tr nh ph hp vi vn ho ca cng ng/ quc gia .
----Hy vng bi vit ny gip cc m hiu v sao khng nn cho con n dm trc 6 thng.
Trong cc phn tip theo ca lot bi vit ny, Betibuti s c nhng hng dn c th v
thc n v cch thc n dm theo thng tui (Betibuti s gii thiu thm v ti liu - "n dm:
Thc n Gia nh cho Tr B M" - "Complementary Feeding: Family foods for Breastfed Children",
WHO 2000) v cch gi sa m cho con song song vi n dm.
Chc cc m sa ngy cng t tin trong cng cuc nui con sa m lu di!
Trang 178 /236
CC BI SAU THNG 3/2014 BETIBUTI

NUI CON SA M
Ngun UNICEF (cp nht 11/2013)
Link http://www.unicef.org/nutrition/index_24824.html
NH HNG N KH NNG SNG ST ca tr em v vn ton cu.
Nui con sa m theo chun ti u cho tr s sinh n di 2 tui c kh nng nh hng
cao nht n kh nng sng st ca tr s sinh so vi tt c cc bin php can thip d phng
khc. Nu iu ny c thc thi, t l t vong ca tr s sinh ti di 5 tui s gim i khong
800,000 ca (tng ng 13% tng s tr di 5 tui t vong trn ton cu) theo thng k nm
2013.
Tr c nui bng sa m c c hi sng st cao gp 6 ln so vi nhng tr khc trong
nhng thng u i. Nhng tr c nui hon ton bng sa m trong 6 thng u i c t l
t vong thp hn 14 ln so vi nhng a tr khng c nui bng sa m v c bit vic nui
con sa m gip gim ng k t l t vong do nhim trng ng h hp v tiu chy. y l 2
nguyn nhn t vong chnh tr s sinh di 6 thng tui (Theo thng k ca Lancet 2008). Vic
y mnh nui con bng sa m c bit c nh hng cc quc gia ang pht trin ni cc bnh
nhim trng cn ph bin v thiu nc sch v iu kin v sinh cn thp. Mc d vy, tr em
khng c nui bng sa m cc nc pht trin cng gp ri ro t vong cao hn Theo mt
nghin cu mi y v tr s sinh c thc hin M th t l tr khng c nui bng sa m
t vong cao hn so vi nhm tr cn li ti 25%. Theo kho st ca Milenium Cohort Anh Quc vi
tr di 6 thng tui cho thy, vic tr c b m hon ton 6 thng u i gip gim 53%
tr em phi nhp vin do tiu chy gim i v gim 27% ca nhp vi do nhim trng ng h hp.
Trong khi, t l tr c nui bng sa m khng cn gim na trn phm vi ton cu, nhiu
nc ang c s gia tng ng k t l ny trong thp k qua, cc nc ang pht trin, ch c
39% tr s sinh di 6 thng tui l c nui hon ton bng sa m v ch c 58% tr t 20-23
thng tui tip tc c b m. Vi ngy cng c nhiu quc gia chng minh rng s tin b nhanh
chng v vt bc l vic kh thi, vi 25 quc gia c mc tng gia tng trn 20%.
Trang 179 /236
CC KHUYN NGH NUI CON SA M TI U

T chc Y t th gii (WHO) v UNICEF khuyn ngh cho vic nui con sa m nh sau:
- Cho con b ln u tin ngay trong gi u tin khi tr mi sinh;
- Cho tr b hon ton trong 6 thng u;
- v tip tc nui con bng sa m cho n khi 2 tui hoc hn;
- cho tr n dm cc thc n an ton, y dng cht, ph hp vi tui bt u t khi
tr c 6 thng tui.
Trang 180 /236
NHNG LI CH CA VIC NUI CON SA M:

Nui con sa m em li li ch v cng nhiu mt.
Nui con sa m c chng minh nh hng ng k n nng sng st, sc khe,
dng cht v s pht trin cho tr. Sa m cung cp tt c dng cht, vitamin, khong cht m
mt tr s sinh cn trong 6 thng u i, khng cn bt c cht lng hay thc n no khc trong
sut 6 thng u tin. Thm vo , sa m cn cung cp rt nhiu khng th gip tr phng nga
cc bnh ly nhim. Chnh ng tc b m trc tip gip tr pht trin cc chc nng ca ming v
hm, v cung cp c cc hcmn gip tiu ha cng nh cm gic tha mn cho tr. Cho con b
to ra mi lin kt c bit gia m v con. ng thi s tng tc gia m v con trong qu trnh
cho con b c nh hng ti cuc i ca tr trong vic thc y hnh vi giao tip, kh nng din
t, cm gic thoi mi v cm gic an ton cho tr. Sa m cng lm gim nguy c ca nhng
bnh mn tnh trong tng lai nh bo ph, m mu, huyt p cao, trm cm, t k ....
Cc nghin cu cho thy tr c nui bng sa m thng c kt qu kim tra v tr thng
minh cao hn, kh nng ng x n ha hn khi ln ln so vi cc tr c nui bng sa cng thc.
V bn cht, tt c cc b m u c kh nng cho con b, nu c tr gip mt cch hp
l, t vn v ng vin, cng nhng tr gip thc tin gii quyt cc vn lin quan. Cc
nghin cu cho thy vic da tip da sm gia m v con v vic cho b b m theo nhu cu, m
bo c s to sa lin tc, v cch ny cng gip b c t th b v ngm b ng gip gia tng
kh nng cho con b m thnh cng.
Vic con con b m cng ng gp vo sc kho ca m.
Cho con b ngay lp tc sau khi sinh v vic ny gip gim nguy c bng huyt sau sinh.
Trong ngn hn, cho con b gip v kinh mt thi gian. Trong di hn, nui con sa m gip gim
kh nng b trm cm loi 2 v ung th v, t cung v bung trng. Cc nghin cu cho thy c
mi lin h gia bnh trm cm sau sinh ca m vi vic m cho con cai sa sm.
Trang 181 /236
NHNG TC HI CA VIC CHO B VA B M VA B/ N THM THC

PHM KHC (B PHI HP)
Cho b phi hp, hay ni cch khc l cho tr b thm cht lng khc hoc n thm thc
phm khc, km vi sa m trong 6 thng u kh ph bin nhiu quc gia. Vic ny thc t lm
tng nguy c tr b nhim khun ng rut v bnh tiu chy, cng nh cc bnh nhim khun
khc. Vic cho tr ung nc hoc cc cht lng khc lm gim kh nng cung cp sa ca m v
tr s b m t hn. Tr s sinh khng cn g khc ngoi sa m, k c nc, trong 6 thng u v
sa m cung cp tt c nc m tr cn, k c ni kh hu rt nng.
Cho b phi hp cng gia tng kh nng m truyn HIV sang con. Cho con b m hon ton
6 thng gip gim nguy c ly truyn HIV t m sang con t 3 n 4 ln so vi tr b phi hp
trong nhiu nghin cu Chu Phi.
Trang 182 /236
NHNG TC HI CA VIC NUI CON HON TON BNG SA CNG THC

nhiu quc qia, cn phi c s ti thit ca "vn ho nui con bng sa m" v s chng
tr mnh m i vi s lan trn ln t ca "vn ho nui con bng sa cng thc. Nhiu b m
khng h nui con sa m hon ton trong su thng u v cng khng tip tc nui con sa m
n ngoi 2 nm nh khuyn ngh, v thay vo l thay th hon ton sa m bi sa cng thc
ngoi th trng hay cc loi sa khc. Nui con sa cng thc va tn km, va tng nguy c t
vong v cc bnh khc, c bit nhng ni m cc bnh truyn nhim cn ph bin v ngun
nc sch cn thiu thn. Vic nui con bng sa cng thc gy ra nhiu kh khn thc tin cho
b m cc nc ang pht trin, bao gm m bo sa c pha bng nc sch, pha ng liu
lng, ngun cung cp y , v cc dng c cho b, c bit l bnh sa phi c v sinh ng
cch.
Sa cng thc khng c chp nhn l c th thay th cho sa m v sa cng thc, d l
tt nht, cng ch cung cp c mt s thnh phn dinh dng chnh gn nh sa m. Ni cch
khc sa cng thc ch l mt loi thc phm. Trong khi sa m l mt dng dng cht sng
phc hp, cha khng th, cc loi men, cc axit bo di v hc mn, m phn nhiu khng c
trong sa cng thc. Thm vo , trong nhng thng u, h tiu ha ca tr kh hp th c
nhng th khc vi sa m. Thm ch ch cn 1 ln cho n bng sa cng thc hoc cc thc n
khc cng c th lm tn thng h tiu ha ca tr, m cn nhiu tun b phc hi.
Nhng nguyn nhn ch yu ca vic ngng nui con bng sa m sm pht sinh t sc p
x hi v thng mi, bao gm tip th ln t v khuyn mi trn lan ca cc nh sn xut sa cng
thc. Nhng p lc ny cng ln hn (t hn) bi nhng li khuyn chuyn mn y khoa ca cc
chuyn vin ngnh y t thiu k nng ng v khng c o to tp hun h tr nui con sa
m. Thm vo , nhiu ph n phi i lm tr li sm sau khi sinh n, v h gp phi rt nhiu
thch thc, p lc tm l. y l nhng nguyn nhn thng xuyn dn ti vic dng cho con b
sm. Nhng b m mi sinh cn phi c h tr, gip c v mt tm l ln cc phng tin
php l, nhm m bo h c th tip tc nui con sa m.
Trang 183 /236
HNH NG CA UNICEF (LC DCH)

UNICEF h tr cc nc trin khai cc hnh ng u tiu c nu trong Chin Lc Ton
cu v Nui tr S Sinh v tr nh, trng tm vo 5 lnh vc chnh nh sau:
1- Cp quc gia: m bo quc gia khng ch c chnh sch v lut php ph hp m cn
c thc thi v bt buc thc hin (bao gm lut cm qung co cc sn phm thay th sa m
v lut bo v b m v tr em).
2- H thng y t: h tr cung cp cc cng c can thip c h thng trong cc h thng y
t, nh 10 Bc d Nui Con Sa M Thnh Cng v Sng kin Bnh vin thn thin v tr em
(BFHI), lp gio trnh, chng trnh hun luyn v h tr nhn vin ngnh y t v cc h thng qun
l thng tin y t.
3- Cp cng ng: H tr cung cp t vn dinh dng cho tr s sinh v tr nh ti cng
ng.
4- Truyn thng v vn ng: UNICEF h tr cc chng trnh tuyn thng v thit lp cc
chnh sch gip thay i hnh vi v x hi. Tun l Nui Con Sa m Ton Cu l mt trong nhng
s kin vn ng hng nm trn ton th gii dc UNICEF, WHO v cc i tc ng h.
5- Chng trnh dinh dng cho tr s sinh v tr nh nhng diu kin c bit nh tr
trong vng thin tai v tr trong mi trng HIV/ AIDS.
NUI CON SA M CU C NHIU MNG SNG HN BT K PHNG PHP CAN THIP
D PHNG NO KHC!
[Dch bi: Thc Su Ciu (tv Hi SM) + CHUYN GIA Betibuti - 3/2014]
Trang 184 /236
HIN TNG H RUT

- khi nim mc rut b s sinh khng c bo v v hon thin bi 72g vng sa non.
(Post li theo yu cu TM HIU V TIU HO CA B B M - PHN 4: NIM MC RUT
S SINH CN C HON THIN NH TH NO?)
Trong nhng bi trc, Betibuti nhc n chc nng bo v ca sa m. (CC M nn
tm c.)
Hm nay, Betibuti bn k hn v nim mc rut non ca b v nh hng khc bit khi b
b m 100% v b b sa cng thc nhe.
Hu ht cc h thng c th ca b cha hon chnh khi c sinh ra, v cn tip tc c
hon thin v c bo v trong sut qu trnh cc h thng cn c hon thin na, b sng
kho mnh trong mi trng ngoi bo thai. Ch SA M mi thc hin c 2 chc nng bo v
v hon thin ny.
Rut non l ng di nht trong h tiu ha (trung bnh khong 1-2m tr nh 6.5m ngi
trng thnh).
Tng din tch b mt bn trong ca rut non t ti 400-500m2 nh vo lp nim mc rut
c cc np gp, vi nim mc rut hon chnh (LM TH NO HON CHNH?) dy t cc lng
rut (villi) v lng cc nh (micro-villi), l ni dinh dng c hp th t h tiu ho vo mu (h
tun hon) i nui c th.
1- Chc nng hon thin nim mc rut ca sa m - CH C TRONG SA M:
Nim mc rut ca tr s sinh khng hon chnh, ngha l cc lng rut cha hon ton pht
trin, c bit l cha c bao bc dy c bi cc lng cc nh.
Do , vic hp th cc cht vo c th b, cha c kim sot v chn lc. H lng microvilli cc nh villi ny cn mt s yu t c trong sa m v cn thi gian pht trin hon thin,
trc khi c th tip nhn v x l dinh dng tht s qua ng rut, cng nh c th ng ph
vi cc loi khun l v mm bnh trong mi trng.
[Khun t b m (c bit l t m) l thn thin vi b, v trong sa m c cc khng th
khng ton b cc khun ny, nn ngi ta cn gi sa non u tin vo bng b l "mi tim
phng/ chch nga".
Mt s thnh phn ch yu gip pht trin nim mc rut:
EGF (Epidemmal Growth Factor):
kch thch qu trnh thit lp v hon thin ca nim mc h tiu ho (v h h hp).
kch thch s pht trin ca cc lng rut (villi) v lng cc nh (micro-villi) gip cc im
tip nht dinh dng (receptive site) nim mc rut c che chn (gut closure).
khi rut c che chn, cc cht c hi, t bo l, mm bnh, vi khun c hi, thc n
cha phn hu ng, men nm c hi s b cc lng cc nh ny cn li, khng hp th vo c th,
m s c y xung rut gi vo phn thi ra ngoi.
v TGF (Transforming Growth Factor) kch thich s pht trin ca h tiu ho.
Trang 185 /236
[Cc m ngh xem iu ny gii thch v sao b b m c th i phn khc nhau hng ngy,
c th i phn hoa ci hoa c, c th phn lon khun, mi tanh, mi chua, c bt, nhiu ngy
khng i... nhng khng phi l bnh l? V cc th thi ra phn khng h b hp th vo c th
nh vi b b sa cng thc v b h rut.
Ngoi ra, vi kin thc ny, cc m n nn em phn ca con b m hon ton i th khun
khng? Nu phn b b m lon khun c g ng ngi khng? Kin thc ny c p dng cho b
b sa cng thc khng?
Nh Betibuti vn nhc, kin thc nui con sa m v nui con sa cng thc hon ton khc
nhau m.]
2- Chc nng bo v CH C TRONG SA M:
Kh nng dit khun (bacteriocidal activity),
Chng virus (antiviral activity)
Chng sng ty
Chng vim nhim
To dung mi cho cc vi khun c li pht trin trong rut (pro-biotic bacteria)
Hon chnh v ti to nim mc rut b tn thng
[Nh kh nng ti to nim mc rut b tn thng ny, nn nhng b khng c sa m
trong vi ngy u i, nhng c b m hon ton sau v trong sut 6 thng u, vn c c
hi ti to v phc hi nim mc rut.]
3- Sa non l thc phm duy nht b cn trong 72 gi u:
Vi nhng thng tin ni trn, hn nhiu b m hiu c v sao 3 ngy u b cn sa
non ca m: c c cc cht cn thit cho 2 chc nng trn, theo kiu ni nm na l "trng rut
bng sa m" cc lng rut v lng cc nh c c hi pht trin ti a, t n trng thi hon
chnh, gip b c h tiu ho ti u ngay t nh.
Sa non c hn, lng t hn, dinh dng thp hn, th nhng li ph hp hon ton vi
dung tch d dy ca tr s sinh (5ml) v u tin thi gian cho nim mc rut c hon chnh.
Cc m tham kho bi "Dung tch d dy v Nui dng sinh hc" hiu 72 gi u i
b c cung cp dinh dng t lng m d tr trong c th b nh th no, v v sao b gim
cn 10% trong 3-4 ngy u sau khi sinh l hon ton bnh thng.
4- Tc hi ca sa cng thc:
Chng ta c dy trng cy nhiu vo th gic ca mnh, "trm nghe khng bng mt thy",
m ci chng ta thy c tht s l khim khuyn v gii hn.
Khi sinh con ra, chng ta hu nh khng bit c rng lp nim mc ny cc k quan trng
cho s pht trin ca b, m li cc k d b tn thng trng thi cha hon chnh ny.
Sa cng thc khng nhng khng c cc cht bo v v hon thin cn thit cho nim mc
rut khin lng rut b thiu hn cc lng cc nh, m sa cng thc cn cha cc ho cht, khun
Trang 186 /236
l (v c khun c hi do nhim nhm, nhim c ngay t dy chuyn sn xut) gy kch ng lp

nim mc mong manh, gy vim nhim, sng ty... gy nn hin tng h rut (leaky gut).
Hin tng rut h l nguyn nhn chnh tng nguy c nhim cc loi bnh t nh n ln,
t cc bnh ph bin nh tiu chy cho n cc bnh nguy him nh ung th, do cht c, t bo
bt thng, mm bnh thm nhp vo c th v tch t dn dn trong c th.
Mc d nim mc rut b kch ng v sng ty, nhiu b vn c th n ng bnh thng,
tng cn tt (do bt k cht g a vo rut cng c hp th), khin b m cm thy sa cng
thc ph hp cho em b ca h. Mt s b c biu hin phn ng vi sa cng thc nh nn tr,
i tiu ra mu, gy c s ch v khin b m lo lng v ngng cho b b sa cng thc.
C mt v rt uy tn trong ngnh nhi quc t ni rng, nu khng c sa m trong ngy u,
k cho b ung g c cn tt hn nhiu so vi cho b b sa cng thc.
Trong hnh minh ha ca bi vit ny, Betibuti chia s hnh nh chp knh hin vi ca nim
mc rut mnh kho (1) v nim mc rut b sng ty v thiu lng rut v lng cc nh (2c) v
gy nn hin tng h rut (2b). Betibuti tin rng, nu b m cho con b sa cng thc ngay sau
khi sinh, hoc nui con hon ton bng sa cng thc, nhn k hnh nh nim mc sng ty ny
hng ngy, h s tm mi cch cho con b sa m v khng li vo sa cng thc na.
Betibuti thm 2 hnh minh ha da mnh kho (A) v da sng ty (A), gi nh cho cc
m tn thng bn trong ca con, nu m cc m c th nhn thy.
Khng m no n mc k cho con mnh sng ty da mi ngy, vy hy nh ng mc k
nim mc rut s sinh ca con, khi n b sa cng thc lm sng ty, v ln ln vi hin tng rut
h.
Con ca bn cn c bo v t bn trong, trn i, trong mt mi trng sng vn c
nhiu nhim v thc phm c hi nh th ny.
5- Kt lun:
con c b m hon ton ngay t sau khi sinh, cc m hy c, nghin cu sm v
ng dng cc k nng nui con sa m t trong thai k, v d kin thc v dung tch d dy ca
con, v c ch c th s sinh s dng nng lng d tr trong 72 gi u v nhng k nng chm
sc bu v m... m Betibuti chia s.
Chc cc m c thm ng lc nui con sa m 100% - cng quyt NI KHNG vi
sa cng thc ngay t pht u tin - cho con s khi u hon ho ng ngha!
Trang 187 /236
TR HON KP DY NHAU GIP B C NGUN D TR Y H TR

B M 6 THNG HT.
Delayed Cord Clamping - Chm kp dy rn. V sao cn thit th mnh s vit ring 1 bi,
nhng cc m xem video ny nh.
Ci video ny miu t rt d hiu v s khc bit gia lng mu trong c th b nu kp
rn theo phng php c (nh vn ang p dng) vs. phng php mi (ch t nht 2ph)
Theo video ny, lng mu b cn trg c th l 450ml. Khi sinh ra, b c 350ml mu trong
c th, s cn li nm trong nhau thai v dy rn. Ch cn ch 2-5ph lng mu cn thiu truyn
sang c th b. Delayed cord clamping rt rt quan trng, nhng m sp sinh nh i hi nh, cc
bs by gi cp nht ht v ny ri nhng cha thc hnh thi.
Links: http://www.youtube.com/watch?v=W3RywNup2CM
Trang 188 /236
DCH SI BIN CHNG NGUY HIM!

M SA C TH LM G CHO CON?
Khi cu chuyn bnh si lan nhanh v bin chng nguy him, cc b m c con nh khng
khi hoang mang,
- phi lm cch no gip con trnh khi dch ny?
- con cn b qu c tim c khng?
- con ang mnh kho em n ch ng ngi ri tim chch, c cng khin con d b
nhim bnh khng?
- m c khng th t trc, con b m c c bo v k?
MI LIN H GIA NCSM V BNH SI
"PGS.TS Bi V Huy, Trng khoa Nhi, Bnh vin Nhit i Trung ng nh gi, trng
hp tr di 9 thng tui b si khng c g l bt thng. V nguyn tc, nu mt a tr sinh ra
t ngi m c min dch si th a tr s c truyn min dch qua nhau thai v qua sa m.
Nu nhng ngi m c min dch nhng khng cho con b, tr cng khng c truyn y
min dch t m. cng l l do T chc Y t th gii khuyn co cc b m cho con b n
24 thng tui, tuy lng sa t nhng min dch t m vn c truyn qua sa cho tr. Ngoi ra,
nhng a tr sinh ra t m cha c min dch vi si (cha tng b si, cha c tim vc xin
si) th cng khng c min dch ny."
http://hcm.m.24h.com.vn/suc-khoe-doi-song/bien-chung-cuc-ky-nguy-hiem-cua-benh-soic62a610500.html.
NU M C KHNG TH
Cc m hy nh li xem t nh n ln, tng b si cha? mnh tng tim nga si
cha? nu m tng b si hoc tng tim nga si trc khi mang thai, th vo qu 3 ca thai
k khng th ny c truyn cho con, v c hiu lc bo v con n khong 3 thng. Nu m
cho con bmht 6 thng, th khng th vn cn hiu lc n 9 thng. Nu b n dm nhng
nui con bng sa m vn l dinh dng chnh, th khng th vn c tip tc truyn cho b v
tip tc hiu lc khong 3 thng sau khi b dt sa m hon ton. Do , lch tim nga si c
ngh sau sinh nht 1 nm.
Trang 189 /236
NU M CHA C KHNG TH
Nu m cha tng tim nga cha tng mc bnh si, th trong sa m cng khng c loi
khng th ny. Do , nu b cng cha tng tim nga si, th b cha c khng th.
C l cc m sa ca Hi Sa M (B T B Ti) tng c qua bi, M bnh v dng thuc
c nn cho con b hay khng, trong c on khuyn khch cc b m tim chng (ch ngoi tr
tim chng thu u v st vng da) trong thi gian mang thai v con con b, to nn khng
th v truyn khng th cho con mt cch an ton nht!
M C TH TIM CHNG SI TRONG THI GIAN CHO CON B, TRUYN KHNG TH
CHO CON KHNG
Ngoi tr vic tim chng bnh thu u v bnh st vng da, vic m tim chng/ chch
nga khng gy tc hi g cho b b m. Vic b b m khi m tim chng khng b nh hng
n kh nng phn ng ca h min nhim ca b, vi cc chch nga thng thng (nh bch
hu, un vn, ho g, vim gan B, bi lit) mc d trong sa m c khng th ca m.
Ph n cho con b cng c th cn phi chng nga. Vic b m tim chng vc-xin bt
hot (nh un vn, bch hu, ho g, bi lit; cm; vim gan A; vim gan B) khng nh hng g
cho b b m. Mt s vc xin, chng hn nh un vn, bch hu, ho g v vc-xin thuc chng
nga cm, c khuyn co cho cc b m trong thi k hu sn bo v c m v b s sinh.
Hoc theo lch nhc nh k tim cc loi vc-xin nh khc, chng hn nh HPV, vim gan
A, vim gan B vn c th tim c cho cc b m trong thi gian ang cho con b. Ch cn thn
trng khi tim chng cho cc b m cho con b m b c bnh ng h hp (v d, tr sinh non,
tr s sinh b bnh tim bm sinh hoc cc vn h hp mn tnh).
Hu ht cc loi vc-xin sng s tit virus vo trong sa m. V d, mc d rubella tim
chng c th c tit vo sa m v truyn cho tr s sinh b sa m, b thng khng c biu
hin nhim bnh hoc ch nhim rt nh. Do , tim chng sau khi sinh vi vc xin si-quai brubella c khuyn khch cho nhng ngi ph n thiu kh nng min dch, c bit l rubella.
Ngc li, tr s sinh c coi l c nguy c cao sau khi tip xc vi thuc chng nga bnh
u ma hoc vc-xin st vng da. V vy, vc-xin bnh u ma hoc vc-xin st vng khng c
chch trong qu trnh cho con b.
M HY TIM SI (nu cha c khng th) V CHO CON B M HON TON
M tim xong ri, cho con b th no cho ng:
1- M tim nga cng phi mt 24h mi c khng th. Sa m sau mi c th truyn
khng th sang con.
2- Con cng cn phi b m hon ton (hoc nui con bng sa m l chnh) th mi nhn
v lin tc lng khng th cn thit.
Trang 190 /236
3- C th c khng th th ng (tu s lng khng th nhn c) th vn c th nhim

bnh, nhng kh nng chng bnh s tt hn, mau lnh hn, t nguy c chuyn sang dng nng
hn.
Vy nn, khng phi m i tim nga v cho con ti ngay 1 c l xem nh con c khng th
v m bo khng nhim bnh u nhe.
Nui con sa m hon ton chnh l bo v con bng chnh xng mu, kh nng to khng
th ca c th mnh!
M c th tim nga si ngay by gi, ngay trong thi gian cho con b, vy cc m sa cha
c khng th si, hy i tim chng si dng c th mnh to v truyn khng th cho con!
Khng phi ngu nhin m WHO bo b m hon ton khng cn l 1 la chn nui con ca
c nhn, m l vn sc kho cng ng ca c nhn loi.
Chc cc m hiu r ngha ca vic nui con sa m hon ton, v tn dng ti a kh
nng ca h min nhim th ng qu bu ca sa m bo v con yu!
Trang 191 /236
MNG GI KHNG LI SA!

Th nhng, nhiu b m c khuyn n mng gi ngay sau khi sinh, c ngi 2, 3, 4 ngy
thy sa v trn tr, th l mng gi c "ghi cng", cng ngy cng nhiu ng khuyn, cng ngy
cng nhiu ng n, cng ngy cng tn sng mng gi!
Tht ra, c ch sn xut sa m chuyn sang giai on to sa th II, sau khi bong ht
nhau, hocmon progesterone xung thp nht v prolactin ln cao nht, do sa m trn v. Mng
gi chng ng gp cng sc g trong vic to sa c! M ngc li nn trnh xa n, v n lm
sa qu bo v m rt d b tc tia sa!
C "la th mi c khi", th cu chuyn mng gi bt u t u?
Ngy xa ngy xa... u li sa, v c nhiu loi vitamin tt cho bu v, nh ngho th
n u , nh kh hn th cho ming tht m, (c l b sung cht bo, v mong em b bo)! Th
l c n lin tc sau khi sinh, ri trng hp sa v m m.. th l c s tch "mng gi li sa".
Nhiu dn tc trn th gii ncsmht khng c "s tch" ny, nn h khng h n mng gi,
m vn ng ngy hocmon th sa di do!
Cng th:
"Cht x m n, khng gip con i "
Tng t vi hin tng b nhiu ngy khng i, do hin tng b pht trin v dung tch
rut tng (gi l hin tng gin rut), b chng c kh khn g i c, nhng phn cha y
rut th khng n hu mn y ra thi. Khi no phn y chm hu mn th s c y ra,
biu hin l lng phn nhiu hn gp 3-4 ln bnh thng (do gin rut, dung tch tng mi c
c lng phn nh th).
M chng cn n mt thc n g c bit. C th m c khuyn nn n ny n kia, mn
n mi, sa i v mi c th lm cho con b ngon ming hn, b nhiu hn, to phn mau v
nhiu hn.. ch vy thi. Tng t, mn n (v d, rau lang, nc cam..) c "ghi cng", ca
hin tng ng nhin s xy ra, v "mn n khng lin quan" c tn sng, v tip tc c
truyn ming v coi l "ng trong thc t"!
VN, mn c cht x c mi ngi "tin tng" l rau lang. Cht x mi ng tin tng
x khc l qu prune (mn)... cng l s tch do nhng s kin trng hp c!
Hi Sa M ncsmht theo khoa hc!
ng ncsm theo "s tch mng gi" v "s tch rau lang" nhe cc m !
Vit tip:
1- Ngi n l nn nhn ca ngi nu -> ngi nu l nn nhn ca c tch => c tch k
mit mai mt thnh thn thoi lun!
ng dn sa c ng knh rt nh, khi dinh dng ca m nhiu bo ng vt, s rt d
b cht bo ng li gia ng ng gy tc !
Cc m c bi cht lng sa m v dinh dng v m cho con b, s hiu, m khng n
bo c th m s ly cht bo ca m lm sa, lng cht bo khng i d m c n m hay
Trang 192 /236
khng, nhng loi m trong sa li thay i, chnh ci m (t thnh phn m ng vt trong thc
n ca m) m khin sa nhn c hn (v lm tng nhn c hn l tt hn, nhiu cht hn!) y
l th phm, "ng c" ngay trn ng i!
Khi tc sa phi chm nng, chnh l dng nhit lm tan cc vin m ng t ti m tai hi
!
2- Cng c ngi sa long, n mng gi vo sa c hn? M c chi vy? Mt thng
"xt nghim" c cht trong sa sao? Vy dng mt xt nghim mu c khng? Hu ht thnh
phn trong sa l t mu m m!
Loi cht bo no tt nht, trong bi cht lng nui con bng sa m gii thch ri nh.
SA M khng c c long, nng mt nhe!
3- Lu ri khng n mng gi, cm gic gim sa, n li c nhiu sa tr li, ng khng?
tc dng do u xanh hay do mng gi? hay do n m kht nc ung nhiu nc? hay do lu
ngy i mn (i vi ngi thch n mng gi v khng b qu ngn) cm gic vn ngon ming vi
cht bo c gip tng hocmon khng? C ngi tin nc lc tng sa, ch ung nc lc cng tng
sa, c p dng hocmon tng theo tm l khng? Nu c i lm m sa khng mt ci mng gi
no, khng mt ly ch vng no, khng mt loi thuc nam li sa no, th c n khng? Hay ch
cn n ung phong ph, i mn lin tc.
C th con ngi, ni chung ch khng ch lin quan n m sa, c i khi ngn mt s
mn n no , cho d trc y mnh rt thch, nhng n lin tc cng pht ngn! Hoc 1 loi
thc phm no mnh qu ngn nhiu nm khng n, sau tnh t nhin thy thm v n li
thy rt ngon. l nh mt loi ho cht trn no l DOPAMINE, gip to cm gic "ngn" khi c
th "nhm" hoc "tha" thnh phn , m bo c th c mnh kho nh dinh dng
phong ph, khin ngi ta n ngon hn khi c i mn thng xuyn!
C mi lin h gia DOPAMINE v OXYTOCIN!
4- C m li hi mng gi k tt, vy mng d th sao, mng ch th sao, mng b th sao..
c con no 4 chn k ra ht c, tr li 1 ln lun cho tin. Ngi m sa k cn chn cng gi
mng ca mt loi ng vt no khc mi c th to sa cho con nhe!
5- C cu hi sm c to lin quan n prolactin, vy nu m sinh m prolactin tng chm
hn th sao. Bi vit nhc l giai on to sa II, to sa gi m! Mi b m t thai k
c sa non do giai on to sa I ri, sinh m sinh thng sinh non g cng c 5-7ml/ c cho
con b d dy ca con ht, nu b m ch ngh n vic cho con b, m k ngh n cc m
nh v ch nh "sinh m k c sa", "phi nu si nhi v", "phi i sa thnh tia", "sa m phi
c ngay 30ml/ c con mi no!" Trong cc bi vit ca betibuti c gii thch ht!
6- Suy ra v sao m sa VN hay tc sa th!
Con sng chy t thng ngun v h ngun nh th no, th n c chy nh th, k nhn
con sng m ch nhn vo vi nhnh sng cht t ng th s tng nc sng l nc t! NCSM
c khoa hc, c ch (d l khoa hc cha nghin cu c ht v sa m), c lun qun trong
ci nhnh sng cht tin s ca cc th h trc, khng ra sng ci thng thong, th c l "tc sa
nh "mng gi ba" (thay v "thng xuyn nh cm ba")!
Trang 193 /236
KHNG PHI "THNG TIN KHOA HC" no cng ng tin cy?

Cc m no bit Ting Anh, xem link nh km "Khng phi nghin cu khoa hc no cng
nh nhau" ny hiu, khng phi nghin cu khoa hc no c cng b u ng tin cy, m
cc nghin cu khoa hc sau khi c cng b, u phi cn c cc c quan c lp thm nh
v kim chng (v phng php nghin cu, mu/ i tng nghin cu, cch rt ra kt lun, v
ngi ti tr/ thc hin nghin cu c ring hoc c mu thun quyn li hay khng.)
Hng nm cc chuyn gia hng u v sa m (v cng nh tng ngnh tng ng) ca
WHO, kim chng tt c cc nghin cu mi c cng b v sng lc li, cp nht kho kin
thc chnh thc ca WHO, v WHO s t a ra nhng chnh sch v khuyn ngh ph hp.
V SAO THNG TIN KHOA HC SA M CA BETIBUTI NG TIN CY?

Cc bi vit ca CHUYN GIA Betibuti c dch/ tng hp/ vit da trn:
(a) thng tin cng b i chng v cp nht nht ca ti liu hng dn ca WHO v UNICEF
v nui con sa m (tuy l i chng nhng cng t ngi bit, ngay c ngi ngnh y.)
(b) gio trnh ca UNICEF cho chuyn vin ngnh y v dinh dng v lp trnh ch dinh
dng cho tr s sinh v tr nh t 0-2 tui (rt t ngi bit)
(c) gio trnh v thng tin tham chiu trn c s khoa hc ca cc nghin cu chuyn su
v sa m c WHO/ UNICEF kim chng - cung cp qua cc chng ch Chuyn gia T vn
Sa m ca Vin Sa M Quc t (rt t ngi bit v cha tng c dch ra ting Vit)
(d) gio trnh v thng tin tham chiu trn c s khoa hc ca cc nghin cu chuyn su
v sa m c WHO/ UNICEF kim chng - cung cp qua cc chng ch Thc hnh v Tuyn
truyn Nui con Sa m ca Lin Minh hnh ng v Nui Con Sa M Th gii (WABA/ IFC) (rt t
ngi bit v cha tng c dch ra ting Vit)
P/S - 2 C gio trc tip ca CHUYN GIA Betibuti: C Sandra Lang v BS. Felicity Savage l
mt trong nhng chuyn gia th gii hng u v sa m v nui con sa m, l 2 reviewer/chuyn
gia kim chng c danh ting ca WHO/ UNICEF/ WABA/ IFC.
https://www.youtube.com/watch?v=GUpd2HJHUt8&feature=youtu.be
Trang 194 /236
TIP DA S SINH AU RN
Nhiu M Sa khng dm cho con s sinh da tip da vi m, d hc c v s li ch
ca vic m con da tip da, "v s b au cung rn"!
Cc M Sa i!
Nu b c cm gic au dy nhau / cung rn, th lm sao c th kp hay ct dy rn cho
b ngon lnh, m khng tim thuc t cho b vy?
Dy rn ni bo thai vi b m qua bnh nhau t tun l th su ca thai k cho n lc
sanh. L con ng sng, dy rn cung cp oxy, cht b dng cho bo thai pht trin, v mang
i cc cht thi trong bng m.
Lc sanh, bi v tr s sinh c kh nng th, b v tiu tiu nn dy rn tr nn khng cn
thit, v vy, n c kp v ct ngay sau sanh.
Bi v KHNG C DY THN KINH trong dy nhau, nn khi ct rn, tr s sinh khng c
cm gic au. Cung rn l phn cn li sau khi dy nhau c ct ti phng sanh.
Ch v chng ta quen lin tng gia chy mu v cm gic au, nhng i vi dy nhau/
cung rn th k phi vy, c thy mu st li, nhng m bo 100% l b hon ton khng au t
no!
Vy cc m ng ku l s con au cung rn nn khng th tip da m ngay sau khi sinh
na nhe!
Trang 195 /236
BI VIT SAI CA BO MNG:

1- hocmon stress cortisol k vo sa m, ngi m c lc vui, c lc bun, c lc gin, sa
m vn l sa tt cho con. Gin gy gim lng sa, k lm "hng" cht sa.
(-Xem thm Bi Cht lng sa m.)
2- m tip xc vi loi khun g, trong sa m c khng th ca loi khun . b b sa
m giu khng th , ch k phi k c t khng th no nh sa cng thc. Nn m sa c "bn
mt t" cng k nguy him . Bao nhiu b m min ni va u con va cho con b, va lao ng,
tuyt vi!
(-Xem thm Bi M bnh v dng thuc.)
3- sa m c sc vo mi tai cng k gy vim tai, vim mi nh sa cng thc. Nn con b
m mun nm b th c thoi mi nhe. B b sacng thc th tuyt i khng c b nm.
(-Xem thm Bi gic ng ca b v Bi B m trc tip c li nh th no.)
4- lactic acid do m tp th dc k vo sa m, ngay c m l vn ng vin chuyn nghip
1 lng rt nh lactic acid vo sa m cng k lm nh hng cht lng sa m!
(-Xem thm Bi m tp th dc - ca Ad Nguyn o)
5- b ci chng c g nguy him c, sc sa m k hi nh sc sa cng thc nhe! (-Tng
t nh im 3)
6- vi bng l cotton, thong mt thm m hi, k c hi g khi m mc hay dng khn bng
c.
(-Xem thm bi Chm sc bu v m)
My hm nay qu nhiu m inbox hi ch ri! Ln mu v nhng bi nh vy v v nhng
ngi tin xi c v tip tc share cho nhng bi chng khc g sa cng thc tr hnh nh th!
Trang 196 /236
TNG HP KHC T HI SA M BETIBUTI + BETIBUTI + CHUYN

GIA BETIBUTI
T TH B
nm ng c "tai-vai-hng thng hng" l vy n nhe!
M ch cn p hn ngi con st vo ngi m, mi con ngang u ti m, cm chm phn
di ca bu v m.
CON s bit phi lm g tip theo!
Trang 197 /236
BNG TRA SO SNH PHN AN TON CHO B
T thng 0-4 (c im l lng nc ln vn cn nhiu, dn gian vn gi l hoa c hoa ci)

Mu sc : phn trong bng b s sinh thng gi l phn bo thai, v c mu sc en c
trng, sau khong thi gian 3-4 tun s thay i theo th t mu vng, mu tr nht, v i khi l
mu xanh hi sng.
Hnh dng : T giai on s sinh n khong c 2 thng, phn b s cha nhiu nc,
m v hi nng, khi b c 3 thng s l phn hi nho nhy. Do thi gian ny rut b ang trong
giai on pht trin nn s hp th nhiu nc v dinh dng vo c th nht.
Mi : Phn ca bo thai s khng c mi l c trng ln nht. Sau khi tri qua nhiu tun
th phn b s c mi tng dn t nhiu
S ln b i : Khi hot ng ca rut cng ngy cng pht trin th s ln b i gim dn, v
d nu 1 ngy b i 3 ln, hoc 1 tun b i 1 ln cng l s khc bit ca tng b ( v khng b
no ging nhau)
Mu phn an ton trong giai on t 0-4 thng
(ct u tin) hnh 1 phn ca b trai 1 thng b m hon ton, hnh 2 phn b trai 2 thng
b m hon ton, hnh 3 phn b trai 3 thng b m hon ton
( ct th 2 ) hnh 1 phn b gi 2 thng b ln sa m v sa cng thc ( mu phn m
hn, do sa cng thc cha nhiu cht b khng hp th ht thi ra ) hnh 2 phn b gi 3 thng
b m hon ton, hnh 3 b gi 4 thng b sa m ln sa cng thc.
Trang 198 /236
T 5-8 thng ( c im l phn b bt u chuyn sang mu nc tr m hn so vi

thng 0-4 )
Mu sc : Do thi gian ny b bt u n dm, hp thu thc n ngoi sa m, nn mu
sc l mu vng ca nc tr m i khi c ln mu xanh sng, v c lc l mu xanh, v i khi
do thc n b hp th cng lm mu sc thay i i cht
Hnh dng : so vi giai on 0-4 thng phn b t t cng hn, v dn dn c hnh dng,
v do phn b vn cha 1 lng nc nhiu nn i khi s m gic mm 1 cht
Mi: V bc vo giai on n dm nn mi phn b s dn dn c mi ging nh ca ngi
ln
S ln : da vo thc phm b n m s ln tng gim trong 1 ngy mc tiu l lng thc
n b hp th i tiu 1 ln trong 1 ngy l n, hoc c th gim dn s ln i so vi nhng thng
trc l c
Mu phn an ton trong giai on 5-8 thng
( ct u tin ) hnh 1 b gi 5 thng b m hon ton va bc vo giai on n dm cho
1.10, hnh 2 b trai 7 thng b sa m ln sa cng thc n dm l cho ci b xi, c rt, khoai
ty, b , ln g, hnh 3 b gi 8 thng v ch b hon ton sa cng thc n dm l cho v
ung nc to p dnh cho b 8 thng
( ct th 2 ) hnh 1 b gi 6 thng b m hon ton n dm l c rt, c shirasu, v cho,
hnh 2 b trai 7 thng b m hon ton n dm l cho, c rt, b , hnh 3 b trai b sa cng
thc hon ton n dm l rau ch bin sn, v cho
Giai on 9-11 thng ( c im l phn ca b s c mi gn nh ca ngi ln )
Mu sc : B tin ln 1 giai on n dm mi v lng thc phm b hp thu cng lc
cng tng ln, nn phn ca b s gn nh ca ngi ln, c i khi b n thc phm c mu g
th phn b s c mu
Hnh dng, Phn b bt u c hnh dng r rt, v giai on ny h tiu ho ca b
bt u tiu ho tt hn nhng nu m cho b n thc n khng ph hp vi thng pht trin b
c th i tiu ra nguyn thc n y, v b khng tiu ho c
Mi : do khu phn thc n dm ca b thay i hng ngy, v do nh hng ca lng
men tiu ho tit ra hng ny theo lng thc n, nn a phn mi s ging ca ngi ln
S ln : S ln b i tiu s gim i, 1 ngy i 1 ln thi thong b cng c hin tng kh
i, to bn nn m ch ch bin thc n cho b cn bng dinh dng rau m , v mi b l khc
nhau, nn thnh thong c b giai on ny 1 ngy i 2 ln cng khng ng ngi
Mu phn an ton trong giai on 9-11 thng
( ct u tin ) b gi 9 thng b m hon ton, n dm l c chua, c hi, cho c rt.
Hnh 2 l b gi 9 thng tui b sa m ln sa cng thc n dm l, cho u , n yourt, ung
tr la mch. Hnh 3 l b gi 10 thng b m hon ton n dm l c shirasu, u que, n cho,
tri kiwi
Trang 199 /236
( ct th 2 ) b trai 9 thng b sa cng thc hon ton n dm l cho, c rt, nm rm,

n bnh n dm. Hnh 2 l hnh b trai 10 thng b sa m ln sa cng thc n dm l cm c
hi, sp c chua, n to. Hnh 3 l b trai 11 thng b m hon ton n dm l cho, u h, bp
ci, c rt, gi, hnh ty
Giai on 1 n 1.5 tui ( phn ca b cng v rn nh phn ca ngi ln 0
Mu sc: So vi giai on n dm trc th b n c nhiu hn, v c mu sc ging
nh ca ngi ln
Hnh dng : v do ng rut ca b hot ng tt nh ca ngi ln v c honh c
hu mn pht trin kh tt rut b c th cha c nhiu cht thi trong thi gian di nn phn
b tr nn cng v rn
Mi : ging nh giai on t 9-11 thng th mi ca b ging nh ca ngi ln
S ln: y l giai on n nh 1 ngy b i 1 ln, v hon tt n dm, bt u giai on
ca tr em 1 hoc 2 ngy i 1 ln
Mu phn an ton trong giai on 1-1.5 tui
( ct s 1 ) hnh 1 b trai 1 tui b m hon ton, n dm l pasta tht bm c tm, ung tr
la mch. Hnh 2 l b gai 1 tui 2 thng ung sa b hon ton, n cm vi u nnh ln men,
sp miso, n bp, n yourt. Hnh 3 l b gi 1.5 tui ung sa cng thc, n dm l bnh m, cm
nm, xc xch, g , chui.
( ct s 2 ) hnh 1 b gi 1 tui 1 thng b m hon ton, n dm l cm, c chp, u ph,
sp miso, c chua, bp. Hnh 2 l b trai 1 tui 3 thng ung tr la mch ( khng dng bt c sa
no ) n dm l g hm c rt, ci b xi, ung nc p rau xanh, n to v o. Hnh 3 b gi 1
tui 6 thng ung sa b hon ton n bnh m, x lch, xc xch, n da gang
Trang 200 /236
5 IU TUYT VI NHT V B M M BN CHA TNG BIT

*Phn u tc gi ni v bi cnh dn n bi vit, ni chung l cc b m vt v v cc b
thc dy vo ban m b, cc "chuyn gia gic ng em b" vit sch trn an, v cc thng
hiu em b th c gi l c dp tung ra mt m chi n theo d b ng ngon gic. Tuy
nhin, bi vit ny hng n kha cnh li ch t c bit n m khoa hc ch ra cho chng ta,
cc m sa mt mi, v vic cho b b gic m*
1) cc nghin cu ch ra rng cc m nui con bng sa m (ncbsm) ng c NHIU hn
cc b m nui con bng sa cng thc (ncbsct)? Uhm, cc m ang mt, nhng cc m c ng
ri ! Theo nh mt nghin cu, m ncbsm c ng nhiu hn trung bnh t 40-45' mi m
trong 3 thng u sau sanh. Trong thi gian 3 thng, ng thm c nh vy l RT nhiu! V
nghin cu cng cho chng ta bit l gic ng thm rt quan trng cho sc kho tinh thn ca
cc m v gip m trnh nguy c trm cm sau sinh.
2) cc b m ncbsm, s sn xut prolactin ( hormone to sa) tun theo mt nhp iu
sinh hc ngy m. Nghin cu cho bit cc m ncbsm c nng prolactin cao hn c bit vo
bui em, m c th l vo gn t m sng. Cc b thng mun b bui m, n gin l v, ban
m m sn xut nhiu sa hn! Cc b tht thng minh ng k cc m ?
3) cc b c sinh ra m khng c nhn thc v nhp sinh hc ngy m. Cc b cha
phn bit ngy m v cn vi thng pht trin chu k ca ring mnh. Cc b cng cha to
c melatonin ( hormone gip b ng) trong nhng thng u i. Vy th ci g c nhu melatonin
trong nh? Chnh l sa ban m ca cc m! Vy nn, cc nh khoa hc ngh rng lng sa
m vo ban m cha nhu melatonin gip cc b pht trin nhp sinh hc v ng c gic di
vo ban m.
4) ngoi melatonin, sa m vo ban chiu v ti cn rt giu cc hp cht gip ng ngon v
pht trin no khc? Di y l mt on trch t bi vit ca tin s Darcia Narvaez - chuyn
nghin cu v tr nh- thuc trng h Notre Dame:
Cc ba m cn bit rng sa m vo bui chiu c cha nhiu tryptophan ( mt loi amino
acid gip b ng). Tryptophan l cht dn gip to ra serotonin, mt hormone thit yu cho no
hot ng v pht trin. Trong nhng thng nm u i, s hp th tryptophan dn n s pht
trin ca vic nhn ly serotonin (Hibberd, Brooke, Carter, Haug, & Harzer, 1981). Sa m ban m
cn c cc amino acids gip thc y qu trnh tng hp serotonin (Delgado, 2006; Goldman, 1983;
Lien, 2003). Serotonin khin no lm vic tt hn, gip chng ta c tm trng thoi mi v gip
iu chnh chu k thc- ng (Somer, 2009). Bi vy vic cho b b chiu ti v m l c bit quan
trng v sa m c tryptophan, v v nhng l do quan trng hn c vic cho b ng.
5) Cho b c m cn rt quan trng trong vic duy tr s sn xut sa m trong thi gian
di ca cc m. Lng sa n nh v nhiu c ngha l cc m i lm s phi vt ra vo ban
ngy? Cc m thy y, v to sa ch yu da vo bao lu lng sa c lm trng bit
lng sa cn to, y l nhng quy lut cung cu da vo ng h t nhin 24h... Ch khng phi
ch trong khong thi gian cc m thc.
S ln mt ngi m cn lm vt kit sa duy tr s sn xut sa v lu v di gi l
"magic number" ca m y. Nu ng m khng cho b s ln trong mt ngy tho mn con
Trang 201 /236
s ny, c th m s t iu chnh gim lng sa xung v ngun cung s gim. i vi cc b

m ang i lm m vn cho con b, cho con b m ngha l tng s ln cho b trong mt ngy,
nh khi i lm m phi vt sa ra nhu ln p ng vi s "Magic Number" hng ngy.
Cc nguyn l c bn ny cng p dng c cho c b ln hn, nu b vn cn b c m!
Vy ! y l 5 iu tuyt vi m cha ai ni cc m nghe v vic ti sao b vn thc bui
m b m. Cc m c bao gi ngh, khi nghe con ng nguy i ti vo 2 gi sng, l con ang
trao tng cc m THM gic ng, gim nguy c trm cm sau sinh ca bn, xy dng v pht trin
tr no b, gip gim nguy c ri lon cm xc lu di ca b, pht trin nhp sinh hc ring ca
mnh, ti sa khi lng cung di do nht, bo m ngun cung sa lu di cho bn, V cho bn c
hi c vt sa t hn khi i lm?
Hy ngh v nhng iu ny nh! Ng ngon nha cc m sa
Trang 202 /236
DELAYED CORD CLAMPING - CHM KP DY RN.

V sao cn thit th mnh s vit ring 1 bi, nhng cc m xem video ny nh.
Ci video ny miu t rt d hiu v s khc bit gia lng mu trong c th b nu kp
rn theo phng php c (nh vn ang p dng) vi phng php mi (ch t nht 2ph)
Theo video ny, lng mu b cn trg c th l 450ml. Khi sinh ra, b c 350ml mu trong
c th, s cn li nm trong nhau thai v dy rn. Ch cn ch 2-5ph lng mu cn thiu truyn
sang c th b. Delayed cord clamping rt rt quan trng, nhng m sp sinh nh i hi nh, cc
bc s by gi cp nht ht v ny ri nhng cha thc hnh thi.
http://www.youtube.com/watch?v=W3RywNup2CM
Trang 203 /236
NHNG TC HI CA SA CNG THC

Ngi dch: Nguyen Dao
I. LCH S CA SA CNG THC
Sa bt/sa cng thc c sng ch vo nm 1867 bi mt nh ha hc ngi c tn l
Justus Von Liebig. Sn phm thng mi mang tn ng gi l Liebig's Soluable Food For Babies,
tm dch: Thc n ha tan cho em b ca Liebig.
Trc khi sa cng thc ra i, nhng ph n khng th cho con b, hoc nhng ph n
giu c khng mun cho con b thng thu v em cho con mnh b. Sau khi Liebig qung b
sn phm ca mnh th nhng cng ty khc chng hn nh cng ty Nestle bt u tin hnh sn
xut sa cng thc lm t sa b, kem, ng v nc. Sa cng thc ngy nay cng khng khc
g ngy xa, ch thm cht khong v vitamin tng hp (tc l qua ch bin ch khng phi t
nhin).
Tr em b sa cng thc th k 19 u th k 20 c nguy c b bnh scurvy v bnh
rickets cao gp nhiu ln tr em c b sa m. Bnh scurvy ting Vit gi l bnh scobat, gy ra
do thiu Vitamin C; rickets l bnh ci xng. Hai bnh ny gi chung l bnh suy dinh dng. Cng
ging nh tr b sa cng thc ngy nay, tr b sa cng thc vo thi k y t vong nhiu hn,
d b cc bnh lin quan n ng h hp hn v d nhim trng hn. Tuy nhin, v li nhun
m sa cng thc mang li qu khng khip nn cc nh sn xut ra sc qung co cc cha m
mua cho con ung. Vo nhng nm 1920, h khuyn cha m pha nc cam cng nh b sung st
vo sa cng thc.
Cui nhng nm 1970, sa cng thc hu nh chim lnh th trng v 75% tr em M
chuyn sang dng sa cng thc. y c l l l do ti sao t l ung th cc nc chu u l 1
trn 3.
Tuy nhin, ngay t khi ra i, cc b m v cc bc s ng ln phn i v ra sc
cao vic nui con bng sa m. Nhiu nhm h tr NCBSM ra i, chng hn nh La Leche
League vo nm 1956, khi t l NCBSM ti M gim xung gn 20%; Australian Breastfeeding
Association thnh lp nm 1964 ti c.
II. MT VI S LIU THC T V TC HI CA SA CNG THC
1. SA CNG THC NHIM KHUN
Hn mi ngi cn nh c hn 6000 tr em b m, 3 tr t vong do ung sa bt
nhim khun ca Trung Quc, gn 1500 tr phi nhp vin v hn 150 tr b h thn vo nm 2008
(Bo The Guardian ngy 18/09/2008).
2. SA CNG THC L HNG CU TR NGUY HIM
Gn y Unicef ku gi cc nh vin tr nhn o khng ti tr sa cng thc cho cc
nc gp thin tai v iu ny c th lm t l t vong gia tng. S liu tr b tiu chy sau trn ng
t nm 2006 Yogyakarta (Indonesia) tng gp 6 ln sau khi s lng tr ung sa cng thc
tng gp i. B Anne H. Vincent, B trng B Dinh dng v Sc khe ca Unicef ti Indonesia
cho hay c mt mi lin quan cht ch gia vic tiu th sa cng thc v nhng ca t vong do
tiu chy sau khi s dng sa cng thc ti vng ny trong thi gian xy ra thin tai. Nghin cu
Trang 204 /236
ca Unicef cho thy 42.6% tr di 5 thng ung sa cng thc sau trn ng t, tc l
gn gp i trc khi thin tai xy ra. B ni thm, vic ti tr sa cng thc cu gip nhng
ngi gp nn trong thin tai v tnh lm tng t l t vong ca tr. (Bo Jakarta Post, ngy 7
thng 7 nm 2008).
3. SA CNG THC LM TNG T L T VONG CA TR S SINH 56%
Nghin cu Sa m v nguy c t vong ca tr s sinh ti M cho thy tr s sinh b sa
cng thc c t l t vong cao hn tr s sinh b m 56% (Tp ch Bc s Nhi ng thng 5/2004).
Vic NCBSM gip lm gim nguy c t vong tr s sinh. Khuyn khch NCBSM lm tr hon 720 ca
t vong ca tr s sinh M mi nm.
4. T VONG DO VIM MNG NO GY RA BI SA CNG THC
Thng 7/ 2004, mt b sinh non ti New Zealand t vong v ung sa cng thc b nhim
khun vim mng no (meningitis bacteria) c tn l Enterobacter sakazakii. Cng trong nm ny,
B Trng An Ton Thc Phm New Zealand ra cng lnh cho cc trung tm Chm sc c bit
Tr sinh non (Neonatal Intensive Care Units) khng c dng sa cng thc cho tr sinh non, cng
nh ban hnh quy ch bo m an ton v sinh rt cht ch khi chun b sa cng thc.
(Thng co ca B trng Y t New Zealand, thng 5/2005)
III. MT S NGHIN CU Y T CHO THY TC HI CA SA CNG THC
Sa cng thc gy bnh tiu ng
Sa cng thc gy cc bnh nhim trng ng h hp
Sa cng thc gy vim tai v sa
Danh sch cc nghin cu c th tham kho ti link ny:
http://www.vaccineriskawareness.com/Dangers-Of-Formula-Milk
Trang 205 /236
MT S THNG TIN NGOI L 17/05/2014

1- hocmon stress cortisol khng vo sa m, ngi m c lc vui, c lc bun, c lc gin,
sa m vn l sa tt cho con. Gin gy gim lng sa, khng lm "hng" cht sa.
(-Xem thm Bi Cht lng sa m.)
2- m tip xc vi loi khun g, trong sa m c khng th ca loi khun . b b sa
m giu khng th , ch khng phi khng c t khng th no nh sa cng thc. Nn m sa
c "bn mt t" cng khng nguy him . Bao nhiu b m min ni va u con va cho con b, va
lao ng, tuyt vi!
(-Xem thm Bi M bnh v dng thuc.)
3- sa m c sc vo mi tai cng khng gy vim tai, vim mi nh sa cng thc. Nn
con b m mun nm b th c thoi mi nhe. B b sa cng thc th tuyt i khng c b
nm.
(-Xem thm Bi gic ng ca b v Bi B m trc tip c li nh th no.)
4- lactic acid do m tp th dc khng vo sa m, ngay c m l vn ng vin chuyn
nghip mt lng rt nh lactic acid vo sa m cng khng lm nh hng cht lng sa m!
Cc m c bi sai kia bi ri, k bit ch vic chm sc b v lm vic nh c phi l "vn
ng nhiu" cha?, chc k dm c ng chn tay lun cho n lnh!!!
(-Xem thm Bi m tp th dc - ca Ad Nguyn o)
5- b ci chng c g nguy him c, sc sa m khng hi nh sc sa cng thc nhe! (Tng t nh im 3)
6- vi bng l cotton, thong mt thm m hi, khng c hi g khi m mc hay dng khn
bng c.
(-Xem thm bi Chm sc bu v m)
Trang 206 /236
THC N CHO M SA AD NGUYEN N DAO (16/05/2014)

Tc gi: Xena Congchua
Cc M Sa thn thng!
Xoay quanh ch Sa M c rt nhiu yu t lin quan, trong ch n ung v dinh
dng cng l mt vn v cng quan trng nh hng trc tip n sc khe ca cc M Sa
v ngun Sa M. Chuyn Gia Betibuti v cc Ads c cc bi vit phn tch v cung cp kin thc
chuyn su v vn dinh dng dnh cho cc M Sa. c s m li cho php ca Chuyn Gia
Betibuti, hm nay Xena xin chia s ln y mt thc n dnh cho cc M Sa, nghe c v honh
trng nhng cng ch l vi mn n rt n gin, d lm v cng rt d n. Xena hy vng thc n
ny s gip cho cc M Sa c th i mn n cm thy ngon ming, m cm hng t s ngon
ming cng gp phn lm gia tng ng k sn lng Sa M!
1. Soup rong bin tht b
(Rong bin kh mua cc siu th, c loi ct sn-c loi nguyn cng di): Ly 1 mung
rong bin cho vo ni cng vi 1 t nc lc ngm khong 15 pht ri t ln bp nu cho si u
vi la va trong 3 pht, sau cho tht b xt lt hoc b bm vo un si tr li ri tt bp, nm
cht nc tng (hoc Miso loi nht mui) v du m. Rong bin rt giu i-t v cc khong cht.
Soup rong bin nu vi nghu cng rt ngon (Khng cn nm gia v, nghu g ly tht ri xo s
qua vi cht du -liu v ti bm, nhng m M Sa phi king ti-bnh thng nu vi tht b cng
c p tht b vi ti v cht nc tng), hoc ch cn nu soup rong bin vi miso ngon.
Ch : Rong bin c v mn ca mui bin nn khng cn thm mui.
2. Mng ty xo tht b:
Mng ty ra sch, ct b phn gc x cng ri ct khc va n, tht b p cht nc
tng v du m, xo nhanh tht b trc vi la to ri trt ra da, sau cho mng ty vo cho
xo chn, nm cht xu mui v xp ra da chung vi tht b. Mng ty c cha Folate, Vitamin B2
v Vitamin K (L loi Vitamin tan trong cht bo v l nhn t thit yu trong qu trnh lm ng
mu-ngi b thiu ht Vitamin K thng c cc triu chng: xut huyt ming, d dy, ng
tiu, ng sinh dc, rut v da, da d b thm tm).
3. Cho go np-ht sen-to tu:
Vo sch khong 100g go np, mt nm ht sen, 5-6 qu to tu ngm ra sch v kha
mi, un si nc v cho tt c vo nu vi la to n khi si ln tn th la nh om n khi
thnh cho l c.
4. Cho m en:
25g m en, 25g go, vo sch v un thnh cho. C th lm thc n nh thng xuyn
cho cc ba ph.
5. Tht nc nu nm kim chm:
250g tht nc thn ra sch ct ming nh, 25g nm kim chm loi thc phm an ton-ngm
ra vi nc mui long, cng cho vo ni un n chn mm l c, nm cht mui v hnh l.
Ch , nht thit l 02 nguyn liu ny phi c cho vo nu cng lc vi nhau.
Trang 207 /236
6. Sn non hm u nnh:
Sn non cht ming ra sch v trn s qua nc si ri em hm vi u nnh ngm
mm v b v. Dinh dng trong xng sn c th lm cho tinh lc di do, u nnh khe t
tng li b huyt, kt hp li s c cng hiu phc hi sc lc-an thn-tnh tm.
7. Canh c hi nu c ci (Hoc c chp):
Ra c hi s qua vi cht mui, un si nc ri cho c v c ci ct ming vo nu chn,
nm cht mui-hnh v th l. Hoc l nu canh c hi-c chp vi su ho, cch lm tng t nh
trn.
8. C chp hm u :
C chp c nh lm sch nguyn vy, un si nc ri cho c chp v u c
ngm mm vo nu cho chn nh (u khong 100g l c), nm cht mui.
9. Canh c dic mu sa (Hoc c chp):
Cho c vo ni nc lnh un la to cho si, thm hnh-gng p dp v vn la nh, n
khi canh c chuyn mu trng sa th cho b xanh ct ming nh vo, b chn nm gia v v tt bp.
C dic-c chp b kh huyt, b xanh th li nc v c li cho s tit sa, mn ny ch kh kin tthanh nhit gii c, c th i mn dng u ph thay cho b xanh v cng gip b sung canxi,
hoc nu vi mp hay l gi . Ch l 2-3 ngy u sau sinh th cha nn vi vng n canh ny
v lc ny n vo c th s b kch thch gy au v sng bu v; Canh nm v lt khng c "m
", nu khng s lm c th tch nc; n c ci v nc v tht c l ngun m thit yu cn cho
s tit sa. Nn n cc loi canh thanh m v canh khng c qu mn, canh cha nhiu m
nh gi heo th khng nn n nhiu s lm cho lng lipit xu trong sa gia tng v cc ht lipit
ng c liti ny s gy cn tr tc ng lu thng ca sa, v nguy hi hn l s nh hng n
tiu ha ca b-v chc nng tiu ha ca tr nh nhi vn cha hon thin.
10. Canh c nu u xanh:
01 qu u c nh gt v ct ming nu vi c ( un si nc, sau cho c v u
vo un la nh khong 20 pht, nm cht mui v hnh).
11. G c hp cch thy:
01 con g c s ch sch s, thm vo cht gng v mui, ri ln 15g ng sm-25g
hong k-15g k t (Mua tim thuc bc), sau hp cch thy. Ch tr suy nhc sau sinh.
12. Lc hm mng gi (Cc mn canh mng gi ch nn n thi thong khi thm hoc i
mn kch thch v gic):
02 ci mng gi co ra sch, cht ming v chn qua nc si, sau hm cho mm v
tch bo nc dng ( ngui ri ct vo ngn mt t lnh khong 1-2 ting cho lp m ng c
li trn b mt, ri dng tha vt ht lp m ng c ny ra rt d dng), sau khi tch bo
nc dng th em nu vi 100g lc ngm mm v bc v, nm cht mui-gng v hnh l.
Xin chc cc M Sa ngon ming!
Trang 208 /236
P/S: Sa M ni chung l mt s t nhin v hin nhin nht trong cuc sng ca mun loi
"ng vt c v" trong Ci Nhn Gian ny, trong nhng thng ngy non nt u i k t khi con
c sinh ra th Sa M l ngun sng duy nht ca con, l tinh ty c to thnh t chnh dng
mu trong thn th Ngi M, theo l ng nhin ca to ha l ch dnh cho con v con c
ton quyn c tn hng trn vn dng Sa M ngt lnh ny cho n git cui cng! Th nhng
ch ring i vi Loi Ngi chng ta-mt ging loi sinh vt bc cao nht v tinh khn tuyt nh
nht trong mun triu loi, n thi i ny th th h con em ca chng b tc ot i mt ci
quyn hin nhin nh Tri t y! V s pht trin ca Loi Ngi, v tng lai con em ca chng
ta ngy nay v mun i mai sau, ton th cng ng x hi ni chung v cc B M Sa ni ring
hy tham gia vo cng cuc ginh git li cho cc con quyn c b Sa M, hy hnh ng ngay
v lun, bt u bng mt thc v s nhn thc ng n-hiu bit v tm quan trng ca Sa
M, tm c cc ngun ti liu v hc hi trau di hiu bit v kin thc Sa M-kin thc nui con
bng Sa M, chung tay gp sc v gp kin thc tch cc tuyn truyn cc kin thc ny (V s
tht v sa cng thc cng vi nhng tc hi ca n) tht su rng trong cng ng nh nhngi ngi cng nhn thc-hiu bit-v thc hnh nui con bng Sa M hon ton.
Trang 209 /236
LI CH V CCH VT SA NON TRC KHI SINH AD CO EM

12/05/2014
Mi cc m cng tham kho, c bit l cc m ang mang bu. Bi c dch bi Nguyn
Qunh Mai v c Chuyn gia Betibuti hiu nh. Chc cc m t tin nui con bng sa m!
Vt sa non trc khi b yu ca bn cho i
Khi u tt p: Vt v tr sa non trong nhng tun cui thai k c th to ra s khc
bit cho sc khe ca b.
Trong hon cnh hon ho, sa non (th sa c mu vng, giu khng th c sn xut
t qu hai ca thai k) l thc n u tin tt nht ca b s sinh.
c coi l "mi tim chng u tin" ca b, sa non h tr kch hot cc phn ng min
dch u tin trong rut b s sinh, thc y s pht trin ca h khun ng rut c li v ngn
nga s pht trin ca vi khun c hi. Sa non cng lm tng nhu ng rut, gip b s sinh tng
phn su ra ngoi. iu ny lm gim ti hp thu bilirubin v gim nguy c vng da khi mc bilirubin
tng cao.
Tht khng may, d li ch ca sa non to ln nh vy, vi mt s iu kin y t v mt s
trng hp c vn vi m hoc b, hoc c hai, tr s sinh b cho b sa cng thc trng
rut b. Chng hn, c bit nh b s sinh ca cc b m b tiu ng c nguy c b h ng
huyt (lng ng trong mu thp) trong vi gi u tin sau khi sinh, mc d sa non rt hu
ch n nh lng ng trong mu b, b li b cho b sa cng thc.
B s sinh c th c bn n sa non bng mt ng tim (xy lanh).
Cch gim nguy c b ca bn b trng rut bng sa cng thc trong giai on vng
ny l vt v tr sa non t nhng tun cui thai k. Vic tho lun vi bc s ca bn rt quan
trng. Bn hy vit mt k hoch sau sinh tt c mi ngi chm sc m con bn bit mong
mun ca bn - ngay c trc khi b c b c u tin.
Trc y khng lu, vo nhng nm 1960 v 70, ngi m c khuyn nn vt sa non
trong cui thai k, gip thng thong ng dn sa v tng sn xut sa non. Cng c bng
chng cho thy rng nhng ph n vt sa trong thai k t tin hn vi vic cho con b ngay sau
khi sinh.
Mc d vy, li khuyn v tin sn ny hin b b ri, c l do nhng lo ngi v s kch
thch nm v c th gy chuyn d sm. Nhng nghin cu gn y - trong c nghin cu v
ph n tip tc con b trong khi mang thai ln sau - cho thy cc cn co tht t cung ch xy ra
sau khi c th c s nhy cm vi lng oxytocin tng ln trong t cung, khi m c th ngi m
sn sng sinh em b. iu ny c ngha l s kch thch nm v s khng gy ra chuyn d
tr khi bn n k sinh n. Tuy nhin, nu bn c tin s sinh non, vic vt sa trc sinh c
th b chng ch nh; nu c cn co xy ra trong khi bn ang vt sa, hy ngng li v bo vi
chuyn gia y t ca bn.
Lm sao thu hoch sa non?
bt u thu hoch sa, bn s cn ng tim 1ml v 3ml, d dng mua c cc hiu/
nh thuc. Bn cng s cn ti nha c kha ct ng tim cha sa trong t .
Trang 210 /236
- Bn c th bt u vt sa bng tay mi ngy mt ln lc 36 tun (tr trng hp ngi

chm sc sc khe ca bn t vn khc - v d, nu bn ang chun b sinh sm v l do y t, hoc
bn ang trong tnh trng sp sinh). Bn c th tng ln vt sa hai hoc ba ln mt ngy.
- Tt nht l vt sa l sau khi tm, khi bu ngc ca bn m p v tay bn sch s. Nu
khng bn hy ra sch tay v chm m ngc trc khi bt u.
- Nh nhng xoa bp ngc xui v pha nm v kch thch phn x "xung sa".
- Gi u ti ca bn vi ngn ci trn v ngn tr di qung v (vng da sm mu
quanh nm v), n v pha ngc, khng n v pha nm v. C gng bt chc nhp iu ca mt
em b ang mt ti m
- "p, mt, nh". Khi sa ngng chy, di chuyn ngn tay ca bn quanh u ti kch thch
nhng tia sa khc.
- Vt trong khong 3-5 pht mi bu v. Khi bn ny ngng ra sa th chuyn sang bn kia.
Lp li nh vy, mi v c vt hai lt trong mt phin.
- Khi sa non xut hin tng git, bn thu chng vo mt ng tim. Nu sa ca bn chy
nhiu, bn c th hng vo mt ci ly/ cc y t sch hoc tha ( ra sch bng nc nng v
kh), sau rt sa non vo ng tim.
- Ct sa non vt trong ngn mt t lnh gia mi ln vt nu bn s tip tc tr thm
sa vo ng tim .
- Bn c th tr sa non trong ng tim nu bn dng mt ng tim mi mi ngy. Ct ng
tim vo mt ti nha c kha trong t , v dn nhn cho mi ti ghi ngy bn vt sa . Sa non
c th c lu tr ng trong ngn t lnh trong ba thng, v trong mt t ng chuyn dng
n su thng.
- Ngng vt sa nu cc cn co tht xy ra.
Nu bn vt sa, hy nh mang theo nhng ng sa ca bn khi i sinh b, v hy m
bo n c ct trong mt t ng lnh gn . Son tho trc k hoch sau khi sinh bao gm
vic da tip da cng sm cng tt ngay sau sinh; cng bao gm c vic tr hon cn b v tm b,
nh vy b s gi mi mng i lu hn (cng ng ra ngc ca bn trong ngy u tin, v b c
th theo mi i ny tm v d dng hn). Cui cng, cu cu n "Sa non tr ng cho b, nu
cn."
http://m.essentialbaby.com.au/baby/breastfeeding/expressing-before-your-baby-is-born20130703-2pbfq.html
Trang 211 /236
S THT CUC SNG" CA WHO, UNDP, WORLD BANK 2010

ghi r rng y nhe:
- sa m rut b trc tip
- sa m rut vt ra
- sa m khc (*)
- sa cng thc
Theo ti liu ny ghi r, sa cho
tng ch cn m sa HIV m tnh v sa
c thanh trng, phng php thanh
trng n gin cng c hng dn y
ri!
"Sa m khc" khng "nguy him"
nh nhng ngi k hiu bit v sa m/
sa ngi hm do nhe! H bp mo s
tht v sa cho tng, hn c "dm
hng" sa ngi nh?
----Trch dch iu 2:
2. Tr s sinh cn c giao cho m
m ngay sau khi ra i. Cc b cn c da tip da vi m v bt u b m trong vng 1 gi sau
khi sinh.
Gii thch:
Da tip da v cho con b ngay sau khi sinh kch thch sn xut sa m ca ngi m. Cho
con b cng gip t cung ca ngi m co li, lm gim nguy c bng huyt hoc nhim trng v
gip xut nhau thai (sau khi sanh). Sa non, sa c mu vng ngi m sn xut trong vi ngy
u tin sau khi sinh, l thc n hon ho cho tr s sinh. N l rt b dng v y cc khng
th gip bo v em b khng b nhim trng. i khi cc b m c khuyn khng nn n sa
non cho tr s sinh ca h. Li khuyn ny l khng chnh xc. Tr s sinh phi c hng li ch
t sa non.
Tr s sinh khng c nhu cu n ung khc trong khi ngun sa ca ngi m ang n
trong v cho con b c thit lp y . Cho b b bt k thc phm hoc ung khc c th
lm chm vic sn xut sa. N cng c th lm tng nguy c tiu chy v nhim trng khc. Sa
sn xut bi ngi m l ng dinh dng v ng dung lng cho tr s sinh. Nn cho con b
thng xuyn theo nhu cu ca.
Mt em b khng b c trc tip trong vi ngy u tin nn c gi gn vi ngi m,
cho b thng xuyn bng cch a vo v m v m vt sa trc tip t bu v vo ming con,
hoc t b sa m vt ra bng cc nh (ch k dng bnh sa). Ngi m cn c gip ci
thin vic ngm v b ca b, v cng cn c hng dn cch vt sa, nu cn.
Trang 212 /236
Sa ca m rut l tt nht cho tr s sinh nh cn. Tuy nhin, khng phi tt c nhng tr
s sinh c th n t m trong nhng ngy u tin ca cuc sng. i vi cc b ny, cn c cc
la chn khc. Theo th t u tin, l: sa m vt ra (t m rut); sa m khc (m cho sa
HIV m tnh v sa c thanh trng (x l nhit) ng cch; v sa cng thc cho tr s sinh. Tt
c nhng loi sa trn phi c t cho b bng ly hoc tha, dng c cho n dng cc paladai,
hay bng ng xng y t c s dng bi mt nhn vin y t c o to ti c s y t.
X l nhit cho sa vt ra ( cho mt hoc hai c b) trong mt ni nh hoc chng
cch thu cho n khi sa va si tm. Sa ngui dn trong mt cc cha y kn, trc khi
bn cho b n bng cc nh. Mt nhn vin y t c o to v phng php ny c c th
cung cp thm hng dn cho b m v cch vt sa v phng php x l nhit sa m.
Tt nht l m v b c cng vi nhau trong cng mt phng t ngay lp tc sau khi
sinh. Nu mt ngi m sinh ti mt bnh vin hoc phng khm, c c quyn c em b cnh
bn mnh, 24 gi mt ngy. B m cn cng quyt i hi rng con ca mnh khng b cho b sa
cng thc hoc nc, nu m y mun nui con sa m.
Link gc ting Anh:
http://www.factsforlifeglobal.org/resources/factsforlife-en-full.pdf
Trang 213 /236
SA (UDDER) HAY BU V (BREAST)?

Trong ting Anh, "bu v" - "breast", ngha l bu v ngi, v v th "sa v" - "breastmilk"
chnh l "sa m ngi". "Breastfeeding" l nui con bng bu sa m hoc sa ngi.
Trong ting Anh, t " sa" - (tm dch) "udder", l ca cc loi ng vt c v khc nh
b, d, heo, v v th "sa " (udder milk) l sa ca cc ging khc, sinh ra t " sa".
Xa nay, hnh nh cha c t " sa" ny (CHUYN GIA Betibuti sng tc t vng mi) nn
ngi Vit vn dch chung mt t l "bu v", v cht sa tit ra vn gi chung l "sa t v", dch
vy lm ta tng "v no cng l v", "sa no cng l sa"!
Bt u t Hi Sa M ny, chng ta hy thay i cch dng t, "m sa" "sa m" "bu
v m", nht nh khng dng "t ng lc hu".. thay i t ng chuyn ti ngha su sc v
chnh xc, s gip chng ta thay i nhn thc, v t hy vng s c th thay i hnh ng.
"Bu v" ngoi vic sn xut ra loi sa duy nht chun cho em b ngi, cn c v tr c
bit ng yu ngay gia lng ngc m, "breast - chest" bn di lng ngc l qu tim m p, bao
trm bn ngoi l vng tay m, t trn ng xung l nh mt ca m. Cho con b khng phi ch
l "cho n" m l "dnh cho con trn vn tnh yu thng ca m, nui nng con bng tnh yu,
bng xng mu ca m" - "mothering at the breast".
M v con "tuy hai m mt, tuy mt m hai" khi m cho con b, xng ng vi tn gi "cp
i hon ho" m trong ting anh, ngi ta ni n cp i m con l "mt cp" - "the dyad". m
p lm!
" sa" th khng nh th. sa nm gia hai chi sau, gn vi "lng rut" hn lng ngc,
gn vi "ca sau" hn qu tim. M v con b khng th mt nhn mt, tay trong tay khi con ang
b nh m con ngi. M b khng th t lm sch hoc chm sc sa ca mnh sau khi con b.
M b khng th ng c ngy gi cho " sa" sch, khi m b nm ngh, " sa" s tip
xc vi nn t hay sn chung tri vi iu kin v sinh nh th no? i vi b sa cng nghip
th " sa" c chm sc nh th no mi ln ht sa v khi b vim tuyn sa, cc b m ln
youtube tm xem vi t kho "cow udder care" nh!
Khi ni n sn phm thay th sa m, ti tng nghe cu ny, mt cch din t khc
v th t u tin theo WHO/ UNICEF, "ng sau sa m rut, l sa t mt bu v khc (another
breast)". Nu chng ta gi " sa b" l "v b" th chng ta khng hiu ht c ngha ca cu
ni ny.
Khi chng ta hiu t "bu v" c ngha l "bu v ngi", chng ta s hiu cu ny c ngha,
xp th t u tin, sau sa m rut l sa m khc.
Ti liu "S Tht v Cuc Sng" ca WHO + UNICEF + UNDP + WB... 2010 ghi r, "th t
u tin sau sa m rut, l sa m vt ra, sa m khc, mi n sa cng thc..." cha cn phn
tch cht, ch cn hiu ngha khc nhau gia "bu v" v " sa", cng cho chng ta hnh
dung c v sao sa t bu v c ngha c bit nh th!
Nu sa t sa c th thanh trng an ton cho ngi dng, v sao sa t mt bu v
khng phi l m rut (cng c thanh trng) li gy nhiu tranh ci nh th? Ai ang c gng
Trang 214 /236
thuyt phc cng ng rng sau sa m rut l sa cng thc, b qua thng tin th t u tin theo
WHO?
V cng trong ti liu ni trn, WHO nn r m cho tng sa ch cn HIV m tnh, v sa
c thanh trng bng cch un/ chng cch thu n va si tm l sa an ton v nn u
tin s dng cho b, trong tnh hung k c sa m rut, trc khi ngh n sa cng thc.
Ni t th cc m khng ch , ni nhiu th nhiu m b b tn thng, khng ni th mnh
thnh ngi v cm... thi th tm mn vi t vng ting Anh nh "breast" (v m) v "udder" (
sa) d hnh dung, d nh. Hy vng l tc dng va , sa ngi t bu v ca mi m
ngi c phc hi v tr c nht v nh.
c n ny c To ho ban cho loi ngi, vng tay-dng sa-nh nhn-nhp tim, c
t vo mt vic n gin v su sc nht trn i, hy tn hng n, v hy hc cch tn
hng n!
Thm mt bi vit v sa, cc m bit Ting Anh tham kho:
http://www.uvm.edu/extension/agriculture/faccp/files/aglabor_bilingual/milk_quality_poste
rs.pdf
Trang 215 /236
CC VT DNG CN THIT KHI I SINH

(cho b m mun nui con sa m hon ton)
Betibuti gi danh sch ny cho m v em b, khi i sinh bnh vin.
Bnh vin khc nhau cung cp thit b v vt dng khc nhau, do , lun lun nn tm hiu
trc xem bnh vin ca bn s cung cp min ph nhng th g cho m v b khng, cn nu c
bn th gi c nh th no.
Bn cng c th son sn cc vt dng cn thit thnh hai ti xch:
- 1 ti khi i sinh v
- 1 ti l vt dng cn dng sau sinh cho m v b m ngi nh c th mang vo cho bn
sau, khi bn i sinh c nh nhnh hn.
1- Cc th cn khi i sinh:
- giy t tu thn, giy t bo him y t, h s khm thai, h s nhp vin
- son dng mi, dy buc tc
- gel tit trng (ra tay)
- chai nc
- in thoi/ b sc t
- khn mt
- thc n nh/ ung
- 1 b + lt + khn lng cho bn (v cho ngi i cng)
- dp
- bng v sinh + giy v sinh (c th cn nhiu khi v i)
- ti chm
- v, b rng thoi mi
- du massage
2- dng sau sinh:
a- Cho m
- Du gi/ du x/ gel tm
- Khn/ lc/ bn chi / kem nh rng / kem dng da/ ln kh mi
- Qun o + lt, o ngc cho con b ca m
- (Qun o + lt + dng vs c nhn ca ng i cng)
- Sch c (c th l mt cun sch v nui con sa m/ ti liu betibuti)
- Mt cy bt + giy (hoc my tnh xch tay)
- Gi/ chn ln ( da tip da v p cho m v con)
Trang 216 /236
- Khn giy t, bng v sinh, ming lt sa, cc hng sa

- Ti tr sa, ti kh (vt tay v tr sa khi sa v nhiu v b b khng ht)
- n nh/ ko/ s c la/ nc tri cy/ nc
- Dp
- Ti cha qun o bn
- Qun o p mc khi xut vin
b- Cho b
Hi bnh vin xem h s cung cp min ph nhng dng g ti BV, trc khi bn chun
b mang theo cho em b:
- T lt
- o nh x 3
- o lin thn x 3 (t nht)
- M/ gng v/ chn nh
- T/ khn giy t/ x nh
- Khn x
- Tha/ cc nh/ ng tim khng kim ( bn b n khi cn b sung sa m vt ra, nu cn
- xem video Hi Sa M)
- Khn lng
- Ga/ gi/ chn cho b (nu k mun cho b dng ga gi ca BV)
- Khn chong qun b khi xut vin
3- Nhng th khng nn em theo:
- Hp sa cng thc/ bnh sa/ ti gi
- Vt dng t tin/ n trang
- My ht sa c th cha cn, v nhng ngy u l c hi tt b m hc cch vt sa
bng tay. (Xem video massage 3' betibuti v phng php vt sa bng tay ca Hi Sa M)
Cc m tham kho ton b ti liu ca betibuti hiu v sao khng cn v khng nn b
sung sa cng thc cho b s sinh, d sinh thng hay sinh m, d c v vi m hay b cch ly:
C th m sn sng nui con sa m hon ton, ngay sau khi sinh, ch cn m hiu
ng v lm ng! Chc cc m sa t tin!
Trang 217 /236
Trang 218 /236
MI NG B TR C TH LM G H TR NUI CON SA M?
Ngun:http://www.sustainababy.com.au/blog/August-2012/How-Fathers-Can-SupportBreastfeeding
Nhiu nghin cu ch ra rng ngi cha l mt yu t quan trng trong s thnh cng
cho con b. y Tanya, ngi ang cho con b b Billy ca mnh vi s h tr ca chng Andy,
cch m cc ng b c th lm tt nht c th h tr v mnh bt u v tip tc duy tr nui
con sa m lu di.
nh minh ha: Ch Tanya cho con b con trai Billy b vi s h tr t chng l anh Andy.
nh chp bi NAG Viva Nhip, Fremantle WA.
Mt thng ip quan trng cho tt c nhng ng b mi (v khng qu mi) v tt c cc
ng b trn i - bn l v cng quan trng! Tt nhin ngi bn i ca bn l ngi thch hp
hn ti ni vi bn iu ny. Ti ch n gin l y ni v mt s cch m bn c th p
dng nh hng ca bn nh mt ngi cha gip ngi bn i ca mnh, gip mi trng, v
gip chnh iu kin ti chnh ca mnh v cung cp cho con ci ca bn khi u tt p nht trong
cuc sng.
Ti ang ni v vic nui con sa m. ng, bn khng phi l ngi c "trang b" c
th trc tip cho con b, nhng c rt nhiu cch m bn c th gip .
Cc li ch vt cht v tinh thn ca vic nui con sa m i vi m v b c nhiu
ti liu m t y , nn ti s khng i vo chi tit v ni dung ny y. Nhng li ch v mi
trng ca vic nui con sa m so vi vic s dng sa cng thc nh sa m khng cn sn
xut, ng gi, vn chuyn, s dng chai nha, s dng ho cht, s cng nng lng tit trng,
s dng ngun nc.. Sa m cng khng tn km, lc no cng c sn cho con b nh tri ngc
vi s dng cc loi sa b nhn to cng l ng k; cho con b khng yu cu phi ng gi,
khng c nhin liu ha thch di chuyn, khng c chai nha, khng c ha cht hoc nng
lng kh trng v khng c nc b p ngun cp d liu. N cng l gi r, di ng v
trong hu ht mi trng hp l d dng mt khi m v b nm bt c cch thc hnh.
im mu cht sau cng ny l nm gi cha kho ca s tham gia ca b. Nui con sa
m khng phi l lun lun d dng ngay t ln u tin. Nhiu nghin cu ca c v quc t
ch ra rng s h tr ca ngi b l mt yu t quan trng trong t l bt u nui con sa m
(Dennis 2002; Scott v cng vo nm 2001) v thi gian nui con sa m (Rampel & Rampel 2004).
Vy lm th no ng b mi c th gip?
1- Tm hiu v nui con sa m - cch thc hot ng v ti sao n quan trng. Nim tin
ca bn vo tm quan trng ca sa m, cng vi nim tin ca chnh b m, s khuyn khch ngi
m bt u cho con b v tip tc duy tr khi gp bt k kh khn no.
2- Tham gia trong vic chm sc b - Mt s ng b lo lng rng h s khng th kt ni
vi em b nu h khng th gip cho chng n. Nhng ng b tht ra c th xy dng mi lin kt
tnh cm vi con trong nhiu cch khc, v d nh tm ra, thay t, m p hoc u con. V ng b
chi vi con theo cch ring khng ging cch ca b m, v vy ch bng cch dnh thi gian chi
vi bn tr ca bn, bn ang em li cho h mt mn qu c bit m khng ai khc c th! C
Trang 219 /236
l, thnh thong bn c th cho b b bng sa m vt ra, hoc bn c th i n khong 6 thng

tham gia cho b n dm. na gii thiu thc n c.
3- Lm bt vic cho v - nhiu b m mi cm thy h khng c thi gian lm bt c
iu g ngoi vic lo cho b b, v vy h s cm thy cng thng nu cc cng vic khc chng
cht. Hy nh rng cho em b b l vic quan trng nht ca v mnh vo lc ny, v vy bn c
th gip bng cch lm cng vic nh nhiu hn bnh thng, gip chm b v gip chm
cc b ln hn.
4- Gip v th gin - iu ny s gip cho sa ca b m tr nn di do v sa v mt
cch nhanh chng hn, gip cho vic b m d dng hn cho c m v b. C th bn c th gip
thm vic vt trong nh, mang li cho v mnh mt ly nc, massage vai hoc ch ngi v ni chuyn
vi v, nu y l nhng g c y cn nht.
5- Gi ngi tr gip - nu v bn c vn lo lng hoc gp rc ri trong qu trnh nui

con sa m, hy khuyn khch c y tm ngi gip. y khng phi l mt s tha nhn mnh km
ci. Bn hoc v mnh c th nh b m khc c kinh nghim nui con sa m, chuyn gia y t
hoc mt Hip hi Nui con Sa m ca c.
Thm mt lu c nhn, ti may mn c mt ngi chng h tr ti ti a 100% ng h
cuc hnh trnh nui con sa m. Con trai ca chng ti b Billy c b sa m trong su thng,
nhng khng c vn g rng b khng c mi lin kt gn b vi b. C hai u yu thch nhng
gi "chi vi b", bao gm c chi "cricket" trong phng khch, t trc khi b Billy c mt tui.
Chng ti, cng nh ti, l ngi cc k ng h nui con sa m, v ti t tin rng vi s h tr
ca chng mnh, ti s cho Billy lu di cho n khi c ti v b u sn sng cai sa m (hin
ti b Billy c 18 thng).
(Tanya Fyfe - 8/2012)
Trang 220 /236
PHT HIN MI V MT LOI KHNG TH TRONG SA M: MT PROTEIN

T NHIN TRONG SA M CHNG C HIV
Ngun:
http://www.smithsonianmag.com/science-nature/discovered-a-natural-protein-in-breastmilk-that-fights-hiv-3189537/?no-ist
Joseph Stromber - SMITHSONIAN.COM - Ngy 21 thng 10 nm 2013
Cc nh khoa hc xc nh c mt loi protein c gi l Tenascin C trong sa m
"bt" c virus HIV v ngn khng cho virus HIV a ADN ca n vo t bo ca con ngi.
Cc nh khoa hc xc nh c mt loi protein trong sa m c gi l Tenascin C
"bt" c virus HIV (virus c th hin trong hnh l nhng im mu xanh l) v ngn khng
cho virus HIV a ADN ca n vo t bo ca h min dch ngi (th hin bng mu tm, vi
pseudopodia (chn gi bt virus) mu hng). Hnh nh minh ha ca CDC.
Trong nhiu thp k qua, cc quan chc y t cng cng bi ri trc mt thc t ng
ngc nhin v HIV: Ch c khong 10-20 phn trm tr s sinh c b sa m ca cc b m b
nhim virus HIV. Xt nghim cho thy, mc d, rng virus HIV hin din trong sa m, do , nhng
em b y b tip xc vi virus nhiu ln mi ngy trong vi thng u tin (hoc thm ch nhiu
nm) ca cuc sng.
Gi y, mt nhm cc nh khoa hc v cc bc s t i hc Duke tm ra l do ti sao
nhng a tr y khng b ly nhim. Sa m t nhin c cha mt loi protein c gi l Tenascin
C v hiu ho c HIV, v trong hu ht mi trng hp, ngn cn virut HIV truyn t m sang
con. Cui cng, h cho bit, protein ny c kh nng tr thnh mt loi thuc chng HIV qu gi
cho c tr nh v ngi ln b HIV dng tnh hoc c nguy c nhim bnh.
Nghin cu ny, c cng b hm nay trong K yu ca Vin hn lm Khoa hc, xy
dng nghin cu da trn cng trnh trc y ca cc nh nghin cu khc, cho thy rng, c
trong nui trng cy m v chut th nghim, sa m t b m nhim HIV c t nhin u
i vi c tnh chng HIV. Cc nh khoa hc nhn thy rng mt s protein trong sa m cng c
kh nng chng bnh ny, nhng cha bit l loi no.
Mt phn ca nghin cu ny, cc nh nghin cu chia sa m thnh phn nh cha cc
protein c th, thng qua mt s b lc-tch cc protein theo kch thc, in tch v cc c tnh
khc v th nghim tng phn, khi a vo mi trng cy m, xem phn no c th ngn chn
cc t bo khi b ly nhim HIV. Cui cng, s dng khi ph, h thy rng mt loi protein c
bit c mt trong tt c cc phn th nghim khng c HIV, nhng khng c trong cc phn th
nghim khng khng c bnh: Tenascin C.
"Cc protein hot ng bng cch t gn kt vo lp v ca virus HIV, v mt trong nhng
iu th v l chung ti thm ch cn c th ch ra chnh xc v tr lin kt trn lp v ," Sallie Permar,
tc gi chnh ca nghin cu ni. Nhm nghin cu cng pht hin ra rng cc protein ny gn vo
v virus HIV mt v tr trng yu, ni v virus tn cng vo cc t bo T c con ngi, gi l CCR5,
cch m virus thm nhp hn qua mang t bo. Khi Tenascin C kp vo virus v tr c th ny,
ngn chn con ng tn cng bnh thng ca virus HIV v gim hn hiu qu ca loi virus ny.
Trang 221 /236
Tuy nhin, cc nh nghin cu ni rng cn c nhng yu t t nhin khc trong sa m c

th gi mt vai tr quan trng trong cuc chin chng HIV. "y r rng cha phi l ton b cu
chuyn, bi v chng ti c nhng mu c s lng protein ny thp nhng HIV vn b lm t lit"
Permar ni. "V vy, protein ny c th hot ng phi hp vi cc yu t khng virus v khng
khun khc trong sa m."
Cho d cc thnh phn l g, pht hin ny gip thay i hng dn ca Lin Hp Quc
gn y ngh thm ch b m nhim HIV cc ni thiu thn nn cho con b, nu h ang dng
thuc khng virus ARV chng li bnh ca mnh. l bi v - nh thng k cho thy nhng li
ch tng cng dinh dng v min dch to ln ca sa m vt hn hn ri ro tng i nh ca
vic con c th b HIV qua b sa m. Tenascin C, c v nh, l mt phn ca l do ti sao m tc
truyn l thp ng ngc nhin, v khi m c iu tr bng cc loi thuc khng virus y
c th gip t l ly nhim thp ch cn 2 phn trm.
Cc bc tip theo, Permar ni, c xc nh trong din tch Tenascin C ang hot ng
trong lin kt vi HIV v liu n c hiu qu c th ngn nga ly truyn trong ng vt sng, nh
trong mi trng cy m. Nu n hot ng, n c th c kh nng c a vo mt loi thuc
HIV vi cc ng dng rng hn. S dng c th bao gm, vic nghin cu b sung cho b khng
c b m hoc gip cho nhng ngi cn tng cng sc khng. Thm ch ngi ta cn hnh
dung rng mt ngy no s c thuc t loi protein ny gim nguy c ly nhim HIV ngi
ln .
Mt li th ngay lp tc, ni Permar, l "protein ny chc chn m bo an ton, bi v n
l mt thnh phn sa m. l thc n t nhin tr n hng ngy. "Trong khi cc phng
php iu tr khc, phi c kim tra c tnh.
S hin din Tenascin C trong sa m, tuy nhin, nhc nh mt cu hi su hn: "Ti sao
sa t nhin bao gm mt protein chng c HIV, mt loi virus pht trin rt gn y trong lch
s tin ha ca chng ta, trong u th k 20?
"Ti khng ngh rng loi protein ny trong sa m c hin din vi ch chng HIV
trong sa m chng li HIV c bit, nhng, lin quan n kh nng chng cc loi nhim trng
qua ng cho con b," Permar ni. "Cng vic ca chng ti ch ra rng hot ng Tenascin C
l khng ch chng HIV, v vy chng ti ngh rng n c tc dng l mt protein chng vi khun
vi tc dng rng."
Ni cch khc, Tenascin C c hiu qu phng, chng mt lng ln cc bnh nhim trng
(c l lin quan n vai tr ca n ngi ln, ni m n tc ng c nhiu loi m vi nhau,
i hi c th lin kt vi mt mng rng ca cc t bo khc nhau). Thc t th protein ny li c
kh nng lin kt ng v tr trng yu trn lp v ca virus HIV, v hiu ho kh nng gy nhim
ca virus ny, Perma gi protein Tenascin C ny l "mn qu ca s tin ho".
Trang 222 /236
Trang 223 /236
BNG SO SNH SA M V SA CNG THC SA CC LOI KHC

Bng so snh sa me v sa cng thc, gip cc m yn tm v ngun sa tuyt vi ca
mnh cho em b, sa m u tin nui no hn l c bp cc m nh, no b ch c 3 nm u
pht trin ht mc cn c bp l c i c m, lc ln ln cn mong gim cn cho p, cn ln ln
ri ko quay li c giai on pht trin no u nh phi t ho rng con mnh rt thng minh v
sa m gip b rt nhiu hn l ln vi kg.
Trang 224 /236
C IM GING NI:
C sa loi no ging loi no k?
C phi sa ch l dinh dng? min ly sa ca loi no khc (d loi c nhu cu v
chun pht trin khc hn?) ri thm bt cht cho c cng thc ging ging l c?
Sa ca con hi cu lng trng l nhiu cht bo nht v n pha bc i Ty Dng v
cc khu vc ca Bc Bng Dng vng bng lnh cn c lp m tht dy chng lnh, mnh l
ngi sng vng nhit i th u cn m cn bo m cn no pht trin hn.
Nhng cht c trong sa m, nhng cht c trong sa cng thc, sa m gip b nui no
trong 3 nm u i, khng nhng no m cc c quan trong c th b cng c hon thin tuyt
i hn l sa cng thc ch c nhim v a cht vo c th gip b bo ln hy nui con bng
sa m con pht trin ton din cc m nh, hon ton trong 6 thng u i v tip tc trong
2 nm tip theo km vi n dm.
Trang 225 /236
CC KIN THC CN THIT KHI CHO NHN SA

Cc phng php kch sa:
DNG MY HT SA H TR TRONG THI GIAN HT SA:
Tm li ngun sa m: 10x10 ln/ ngy (khong 3-4 Tun), nu m mt sa, khng cn cho con
b trong nhiu thng, cho n khi thy sa tr li th bt u kch sa.
Kch sa cch 1: b 1 bn, ht 1 bn
Kch sa cch 2: Ht thm 10 ngay sau khi cho con b (bn bu v con va b)
Kch sa cch 3: Ht 20 sau c b 1h, nu b cch c b 3g.
Kch sa cch 4: Ht sa cch mi 3g (k qu 6h), nu m i lm hoc con b cch ly.
CC YU T KHC:
Tip tc cho con b khng b c, c bit cc c b m, khi hocmon to sa tng
Dinh dng phong ph va ung nhiu nc.
Ng, ngh ti a c th v gi tinh thn vui v, sng khoi.
T tin vo bn nng lm m ca c th (to c con 9 thng th c kh nng to tip tc to c
sa m cho con)
TIU CH HI :
Sc khe tng qut tt (nn xt nghim mu mi 6 thng)
Xc nhn m tnh HIV, khng thuc nhm c nguy c HIV cao.
Khng c vt thng h, nhim trng trong v ngoi bu b, qung v, u ti.
Khng c ung th (khng ha tr, x tr), v khng dung thuc chng ch nh cho b m cho con
b.
Khng c trong vng ang c dch bnh.
Khng s dng ru, thuc l, cc loi tho dc vitamin khng r ngun gc.
C kin thc ng v cch vt tr sa + con rut pht trin.
GHI NH:
***Sa cho tng ca cc b m hi tt c tiu ch trn y khng nht thit qua x l nhit
***Sa cho tng khng p ng , hoc khng bit r, vn s dng c nhng cn x l nhit
ng cch.
VT TR SA M NG CCH
Ra tay x phng trc khi vt
V sinh u ti, qung v, bu v bng cch lau sch ngay sau khi c b trc v thoa sa m
bo v
Thay ming lt sa v o ngc thng xuyn, trnh m t.
Trang 226 /236
V sinh v tit trng dng c vt/ht/hng/tr sa (s dng ti tr sa chuyn dng v trnh dung
li ti)
Tr sa lnh/ng ng cch (ghi r ngy gi vt trn ti/bnh sa tr):
Nhit phng >29 - ti a 1h
Nhit phng my lnh <26 - ti a 6h
Ti kh vn chuyn ti a 24h
Ngn mt t lnh ti a 48h
Ngn t lnh nh 1 ca ti a 2 tun
Ngn t lnh 2 ca (ngn ca ring) ti a 3 thng
T ng chuyn dng ti a 6 -12 thng ty loi t.
CC PHNG PHP X L:
Nhit
Hm
Ti
1.Tit
(r ng)
trng
40oC
-15oC
Thi
2. Nhit u
3. Nhit nhanh
62.5oC
62.5oC
72oC
30
30
Vi giy
gian
Hiu
Kh khun
Tc dng kh
Kh ht HIV
Kh ht HIV
qu
nhim trng
ht cc loi vi
Gim e-coli
Gim e-coli
sau 3 ngy
trng v vi
Gim tc ng
Gim tc ng
khun
ca cc loi vi
ca cc loi vi
khun khc
khun khc
H qu
Gim men
Gim men
Gim men
ph
Gim <70%
Gim <70%
Gim t khng
khng th
khng th
th
Tng/gim 1
Tng/gim 1 s
Tng/gim 1 s
s vitamin (?)
vitamin (?)
vitamin (?)
*GHI NH: ch khi m khng hi , hoc khng bit r tiu ch sc khe, sa mi cn

x l nhit
CHT LNG DINH DNG CA SA M
Chng ta u bit rng sa m t mu, m, xng ca b m thnh siu thc phm nui con
rut
Chng ta nn bit rng khng c ai (trong cng ng chng ta) SN XUT SA M BN.
Cng khng c ai sn xut ring, d tr ring hai loi sa, mt cht lng tt hn cho con mnh v
mt l cht lng km hn tng cho.
CCH THC TNG TC GIAO TIP GIA M CHO/ NHN SA:
M NHN SA
Trang 227 /236
Cn by t s cm kch i vi m cho sa trong hnh ng v li ni

Cn tn trng lch hn nhn sa
Cn xy dng mi quan h bn b gn gi, c th trao i nhng thng tin nhy cm
Cn tch cc hc hi kinh nghim t kch sa cho con
M CHO SA
Nn nhy cm v bao dung vi s lng tng v thiu st khi ngi m qu tp trung vo sn phm
Nn tn trng lch hn cho sa
Nn ci m xy dng mi quan h bn b, ch ng chia s thng tin v sc khe v gia nh.
Nn tch cc khuyn khch v chia s kinh nghim kch sa.
MI QUAN TM CHUNG V VIC CHO NHN SA M
Cht lng dinh dng v iu kin sc khe ca b m cho sa
Cch thc vt, tr, bo qun c nh hng n cht lng sa
Cch thc s dng sa m khc an ton
Cch thc giao tip gia m nhn sa v cho sa
CC HNH THC CHO NHN SA M
B k C D (gia nh)
V nui sa
Ngn hng sa m chuyn nghip (chuyn nghip)
Cng ng kt ni cc b m cho nhn sa
Xin/mua sa trn mng (khng nn)
V SAO CN CHO NHN SA M
UNICEF 2005
Sa m rut b trc tip [bn nng]
Sa m rut vt ra/tr lnh/tr ng (cn c cung cp kin thc)
Sa xin ca m khc [vn ha cng ng]
Sa cng thc ph hp (qung co thng mi)
L DO:
Cu to sinh hc khp kn ca cp m v con l hon ho trong sa m
Cu to ha sinh v chc nng ca sa ngi ph hp vi con ngi
Tc hi v ri ro ca sa cng thc nhiu hn sa m
Trang 228 /236
5 LNH VC PHT TRIN CA TR:

PHN 1: PHT TRIN TH CHT
1/GIP CON YU PHT TRIN TH CHT: CON S PHT TRIN V HC TP TT NHT KHI
C TH CON KHE MNH
T thng u con c th ngc u, b m hy con nm sp, p bng ngay t trong
thng v chi cng con nh. T thng th 2-3 con thc v bn tay, hy a cc vt mm,
nhiu mu sc cho con cm nm. Tuyt i khng mang gng tay, gip con cm nhn bn tay c
tt hn.
3 thng tip theo con bit ly, hy t chi quanh con v con ly chng. T thng
th 4-5 con c thc v i chn (con hay nm v a chn ln gm - khng phi l con mun n
chn gi u nh), b m hy by nhng tr chi vi 2 chn con s cng mau iu khin tt i
chn.
6-9 thng con bit ngi, con s hc bng cch hot ng, b m hy t chi xung
quanh b v cho b 1 khng gian an ton b chi
9-12 thng: c gng gip b hot ng cc ngn tay v ngn chn bng cch chi cc tr
chi v cc bi ht m c s dng n tay chn
12-15 thng: con bt u t i c, b m hy dt b i do v chi bn ngoi nh
15-18 thng: con c th leo tro v nhy nht c ri, hy cho b khng gian an ton
vn ng cnh tay v chn bng cch leo tro, v nhy ma cng con na!
PHN 2: PHT TRIN QUAN H X HI V CM XC
2/CON S HC TT NHT KHI M YU CON, KHUYN KHCH CON V GIP CON TIP XC
VI NHIU NGI KHC
3 thng u: con rt cn v tin tng m: cho con b v v v con khi con khc, nh th
con c th hc v s thy yn tm khi c m
3 -6 thng: con bt u th hin cm xc ca mnh ri y: hy ch n cm xc ca
con,hy p li m thanh v cm xc ca con bng cch m khin con vng tm nht
6 -9 thng: con thch bn nhng ngi quen thuc vi con nht v nh th gip con cm
thy yn tm v cm thy c yu thng
9 -12 thng: con thch chi vi ngi ln, hy ht v nhy ma cng con, cng con chi
nhng chi m c th pht ra m thanh
12 -15 thng: con thch khm ph th gii xung quanh khi c s gip , hy gip con lm
vic bng cch theo di con, ci vi con v hy ni" con lm c ri, con gii lm"
15 - 18 thng: cnh con khi con thy s hi, m con v ni nhng t tt p vi con
18- 24 thng: con thch chi ng kch, hc qua vai din. Hy chi tr din kch vi con nhe!
Trang 229 /236
PHN 3: GIP CON KHM PH V NHN THC TH NO: CON MUN HC V B

M C TH KHUYN KHCH CON
3 thng u: Con nhn vo mt mi ngi v ci. B m nhn vo mt con khi thay v
cho con n. Hy ci vi con
3 - 6 thng: Con thch cm nm. Con thch nhn v s mi th. B m hy gip con chi vi
chi an ton
6 - 9 thng: Con thch chi chi. B m chi vi con s dng cc chi c tnh nng,
m thanh v hnh khi khc nhau
9 - 12 thng: Con b khm ph. Cho con chi v b ni an ton, b m theo di con
cn thn.
12 - 15 thng: Con bit mnh mun g. B m nhng th con thch v mun chi. B
m hy chi cng con nh.
15 18 thng: Hc m chi. con tm cch thc chi mi. B m cng nn gi cho con.
PHN 4 CON HC KHI B M GIP CON KHM PH TH GII XUNG QUANH
3 thng u: Con hc qua cc gic quan. Bt nhc nh nhng khi m con
3-6 thng: Con ti lch trnh. B m nng con v ht nh nhng cho con nghe trc gi
i ng.
6-9 thng: Con thch mi ngi. Con con nhn mi ngi trong bc nh v sch. B m cng
nhn vo gng vi con
9-12 thng: Con thch chi tr trn tm. Giu 1 vt v sau m ra. Chi trn tm vi con
12-15 thng: Con bt u vit nguch ngoc. Cho con bt mu v bt nh dng khi v cng
con
15-18 thng: t vt vo cng ch. Gip con chi nhng vt con c th cht thnh
ng hoc chi tr lp rp n gin.
Trang 230 /236
BN NNG LM M:
NGHA HNH VI ca tn hiu prolactin trong h thng thn kinh trung ng trong thi gian
mang thai v cho con b
Dr David R. Grattan (2002) - S Gii phu hc v Sinh hc cu trc, Trng Khoa hc Y t
v Trung tm nghin cu khoa hc thn kinh, i hc Otago, Dunedin, New Zealand
Vai tr ca hormone prolactin trong vic iu tit s pht trin tuyn v v chc nng trong
khi mang thai v cho con b cng c thnh lp.
Tuy nhin, ngoi ra, prolactin xut hin c mt vai tr rng ln hn nhiu trong sinh l
cho con b. C biu hin ph bin ca cc th th prolactin vng di i trong thi gian cho con
b, cho thy vai tr nhiu mt cho prolactin trong vic iu chnh chc nng vng di i.
Trong thi gian mang thai v cho con b, no ca ngi m tri qua mt qu trnh bin i
cu trc v chc nng, thnh lp cc hnh vi thch hp nui v chm sc con ci, thch nghi
vi nhu cu dinh dng v trao i cht t sn xut sa, v duy tr tit hormone thch hp
cho php tng hp sa, tit sa v xung sa.
S phi hp ca mt lot cc v d ca s thch nghi sinh hc thn kinh v thn kinh ni tit
yu cu mt c ch ni tit hon ho, kh nng giao tip tnh trng sinh sn n b no. Bng
chng cho thy prolactin l mt phn ca c ch ny.
Link:
http://www.researchgate.net/profile/David_Grattan3/publication/11450624_Behavioural_significan
ce_of_prolactin_signalling_in_the_central_nervous_system_during_pregnancy_and_lactation/links/
0912f50858ed2da6ff000000
Nh th b m khng cho con b m, cai sa (v ngng to sa) sm ngay sau khi sinh, c
s hn ch hocmon prolactin cu trc no sn sng cho cc hnh vi bn nng lm m?
Lu nay chng ta ch nghe ni n "hormone tnh yu oxytocin" (hormone tit sa) gia tng
khi m cho con b, to nn s gn kt gia m v con. Thng tin bn trn cho chng ta hiu rng
hormone prolactin (hormone to sa) cng c mt vai tr cn bn ngha trong c ch ny.
Trang 231 /236
CC CT MC QUAN TRNG
CHO B LN TIP TC B KHI MANG THAI V TIP TC SAU KHI SINH

nh minh ho:
Ad HSM - Minh Nga Nguyen + B Mc + B Xi ang "nui song song". B Mc b m sut

thai k ca em Xi. Hai b u mnh kho v tip tc b m sau khi em sinh.
Ngun:
https://www.breastfeeding.asn.au/bf-info/breastfeeding-through-pregnancy-and-
beyond
Trang 232 /236
Bi: Bronwyn Warner, c vn ca Hip Hi Nui con Sa m c - ABA

Vy l bn ang mang thai v vn tip tc cho b ln b m. Bn khng bit c th nn tip
tc cho b ln b khi mi cn thai v tip tc sau na hay khng. C l c ngi khuyn bn
phi cai sa cho b ln i. Hoc cng c th bn bit c ngi cho con b sut khi mang thai v
t hi nh th no l ng.
Mang thai ln hai hoc sau l thi gian c bit. Bn c th cm thy t tin hn trong vai
tr lm m. C th ca bn tri qua trn vn chu k sinh con v tip tc nui dng em b, hon
thnh vai tr sinh sn t nhin. Bn cng c th l s hi - lm th no bn c th yu mt a tr
khc na khi bn ang rt yu b u tin? Hoc c l bn ang lo lng v nhu cu vt cht ca
vic c thai v sau l vic chm sc c hai b. Hip hi Nui con Sa m c s dng thut ng
'nui song song' m t cho con b cng mt lc c b ln v b nh, m khng phi l anh em
sinh i. Nhng a tr c th b cng lc hoc lc b ny b lc b khc b.
Khi em b ln hn pht trin vo tui chp chng v sau na, sa ca bn lun lun l
b dng v l thc n tr em ca bn tt nht. Ngay c khi b khng cn b m nhiu c na, b
cng nhn c li ch min dch qu gi. i khi m, v con, thch cai sa dn dn trong qu trnh
mang thai, tuy nhin nhiu b m vn mun tip tc, c bit l nu em b ln vn cn qu nh
hoc ln mang thai sau "v k hoch". Tip tc cho con b cng c ngha l c thm thi gian
ngh ngi trong ngy, c bit l trong tam c nguyt u tin.
C th ca mi ph n cng c khc nhau. C ngi c th th thai ngay c khi h ang
cho con b. Mt vi ngi c th kch hot rng trng ngay khi con b b sung ngoi b m trc
tip hoc bt u n dm. Mt s ngi khc ch cn cch c b m hn 4 gi hoc em b ng qua
m, cng bt u rng trng tr li.
a b trong bng c b nh hng g chng?
Bn c th lo ngi v s sng ca thai nhi, nu m tip tc cho b ln b. i vi mt thai
k khe mnh bnh thng, khng c tin s sy thai hoc do sinh non trc 20 tun u, khng
c bng chng cho thy con b ln b m gy tn hi cho thai nhi. Nu bn b sy thai, th khng
phi l v vic bn tip tc cho b ln b u!
i khi bn c th tng rng cho b ln b, ly mt cht cn cho s ptr tt ca thai nhi.
Thc t l thai nhi lun c u tin v mi dng cht cn thit, v thm c th khe mnh hn
bnh thng, v bn c thc v dinh dng v chm sc bn thn tt hn trong thi gian mang
thai ny. Nhng lo lng c th l tr s sinh ca bn c th b b ln "tc mt" sa non. Mt s
b m c cho b ln b ring mt bn v khi cui thai k, nhng sa non lun xut hin tr li
mt cch t ng khi gn sinh m khng cn b m phi c lm bt c iu g.
C th ca bn c th bt u to sa non trong thi k mang thai theo cch ring, hoc
xy ra nu b ln ngng b mt thi gian. Mi v ca sa non c th khin b t mun cai sa,
t nht l tm thi, v n l mn hn sa gi. C b vn tip tc b m bnh thng v khng phin
v s thay i mi ny. Hy nh rng sa non l thuc nhun trng t nhin ( gip tr s sinh
thi phn su), do phn ca b ln b sa non ny c th tr nn lng hn nhiu. Hnh thc phn
thay i nh th khng phi l bnh v khng c hi cho b c.
Trang 233 /236
Nh bn thng c khuyn nn iu chnh ch n ung ca bn cho php nhu cu

dinh dng b sung trong thi k mang thai hoc cho con b, r rng, iu quan trng l lm nh
vy trong khi lm c hai. C rt t nghin cu v cc yu cu ca mt ngi m cho con b song
song, nhng chng ti hiu rng c th chng ta c th iu chnh s trao i cht v vy chng ti
khng cn phi tiu th mt lng ln thm vitamin v khong cht - tp sch Hip hi NCSM c
Chm sc Bn thn c hng dn cch dinh dng n lnh mnh.
Ti s cm thy nh th no?
C tc dng ph c th khc nhau khi cho b ln hn b trong thai k. Mt s b m chia
s h m nghn nng hn, c th l do tng ni tit t trong c th, i, kht hoc mt mi, trong
s biu hin khc. Bn c th b au nm v, l kt qu ca thay i ni tit t khi mang thai, m
i vi mt s b m c th au khng chu c. Cm gic au ny c th ko di sut qu u
hoc lu hn, m cng c ngi khng b au g c. Ch t th b v khp ngm c th lm gim
s kh chu - bn c th chn t th b nm. Cc b m khc, bt chp tri nghim au n, bi
v li ch ca vic con c tip tc b m vt qu ni au. Hu ht cc b m thy rng hin
tng au nm v ny hon ton bin mt khi sinh. Mt s b m bo co rng vic u ti b mm
trong thai k l c ch v gip gim thiu cc vn tn thng u ti sau khi sinh.
Con ti s cm thy nh th no?
Trong khi bn c th cm thy tch cc v nui hai a con - p ng nhu cu dinh dng
v tnh cm ca c hai - B ln s cm thy nh th no? Nhiu b ln c s gn b anh ch c
bit vi em b, v c hai u chia s mt iu rt c bit v quan trng. Vic c hai cng b m c
th gip gim bt bt k cm gic ghen t v hnf gin, v b khng b b ri. Quan trng hn na
l, b vn c th c c iu quan trng nht vi b - c b m.
Ngun sa ca ti?
Nu em b ca bn ang c chn thng tui, bn n mt ch n ung cn bng lnh
mnh v cho con b theo nhu cu, bn c th thy ngun sa ca mnh lun c duy tr. Sa m
vn l mt phn chnh trong ch dinh dng ca b. Nu bn cm thy b khng c sa m,
bn c th gp bc s. Mt s b m thy ngun sa ca mnh b gim v tc ng ca cc hocmon
trong thai k.
Cai sa hay khng cai sa?
Nu bn chn cai sa em b ca bn di 12 thng tui, bn nn gp c vn y t v s
thay th thch hp. Mt em b ln c th ung cc cht lng khc bng cc, trnh phi b bnh.
Nu con ca bn l ln, bn c th gii thch rng bn ang cm thy b bnh hoc nm v ca
bn b sng. Bn c th ko gin cc c b, hoc con ca bn c th b c ngn hn. Xem ti liu
Cai Sa ca ABA.
Nu con hoc con bn la chn cai sa khi mang thai, thng bn c th cm thy ti
li - 'Ti cai sa con qu nhanh ny?' hoc au bun khi cai sa hn. Vic ny c th tp
trung vo cc em b mi v cc mi quan h vi b. Mt s b m cho bit b cai sa li c th
quay li b m sau khi m sinh em.
Trang 234 /236
B c th cha sn sng cai sa, khng phi lo lng u. Bn c theo sc ca mnh m

liu. C th th cai sa dn hoc b ngn hn, hoc c th khng cai g c.
L do nui song song?
Bn c th c u hoc nghe ni "ngi m cho tr ln hn b ch v li ch ring
ca b m." Tt nhin, iu ny l khng ng s tht (ngoi tr c l trong mt ngha tinh thn
v sc khe). Nui con song song v cho b ln hn b l mt tri nghim tuyt vi. t c hnh nh
no khin bn thoi mn hn l thy cc con mnh nm tay nhau trong khi cng b m vi nhau.
Tp sch ca Hip hi NCSM c "Cho con b khi Mang thai v sau " v sch "Cho b tui chp
chng b m" ca Norma Jane Bumgarner l nhng ngun thng tin tt, gip ng vin v h tr
cho bn.
C thit thc khng?
Bn c th cho c hai b b cng mt lc, hoc mt b b trc mt b b sau, hoc vo
nhng thi im hon ton khc nhau. Bn c th thy rng b ln mun b lin tc, c bit l
khi sa ca bn v, v bn c mt ngun sa di do. Bn c th c hnh phc p ng nhu
cu ny, t nht l lc u, trong khi cc b m khc c th mun hn ch s c b ca b ln hn.
Ch c bn mi c th quyt nh bn nn th no. Bn c th th cho b ngi, c gi , hoc b
nm. C rt nhiu t th "nui song song".
Bi v bn ang sn xut sa nhiu hn ngi m cho b ch 1 b, bn c th thy b nh
gp tr ngi v phn x xung sa ca bn. Bn c th thay i cch cho b. C l bn cho b ln
b v kch thch sung sa, sau mi cho b nh b bn . Tp sch ca ABA "Cho con b khi
Mang thai v sau " c nhiu gi gip h tr cho "nui song song", cng nh nhiu cn nhc
khc khng c cp trong bi vit ny.
Chng ti ngh bn gp c vn y t ca bn v cho con b mang thai v sau . Hip hi
cho con b c o to nhn vin t vn c th cung cp thng tin v h tr bn trong quyt
nh ca bn.
Ti liu tham kho:
Ishii H 2009, Does breastfeeding induce spontaneous abortion? J. Obstet. Gynaecol 45(5):
864-868.
Moscone SR, Moore MJ 1993, Breastfeeding during pregnancy. J Hum Lact 9(2):83-88.
Marquis GS, Penny ME, Diaz JM, Marin RM 2002, Postpartum consequences of an overlap of
breastfeeding and pregnancy: reduced breast milk intake and growth during early infancy. Pediatrics
109(4):e56-e56.
CC VT DNG CN THIT KHI I SINH

(cho b m mun nui con sa m hon ton)
Betibuti gi danh sch ny cho m v em b, khi i sinh bnh vin.
Bnh vin khc nhau cung cp thit b v vt dng khc nhau, do , lun lun nn tm hiu
trc xem bnh vin ca bn s cung cp min ph nhng th g cho m v b khng, cn nu c
bn th gi c nh th no.
Trang 235 /236
Bn cng c th son sn cc vt dng cn thit thnh hai ti xch:

- 1 ti khi i sinh v 1 ti l vt dng cn dng sau sinh cho m v b m ngi nh c th
mang vo cho bn sau, khi bn i sinh c nh nhnh hn.
1- Cc th cn khi i sinh:
- giy t tu thn, giy t bo him y t, h s khm thai, h s nhp vin
- son dng mi, dy buc tc
- gel tit trng (ra tay)
- chai nc
- in thoi/ b sc t
- khn mt
- thc n nh/ ung
- 1 b + lt + khn lng cho bn (v cho ngi i cng)
- dp
- bng v sinh + giy v sinh (c th cn nhiu khi v i)
- ti chm
- v, b rng thoi mi
- du massage
2- dng sau sinh:
a- Cho m
- Du gi/ du x/ gel tm
- Khn/ lc/ bn chi / kem nh rng / kem dng da/ ln kh mi
- Qun o + lt, o ngc cho con b ca m
- (Qun o + lt + dng vs c nhn ca ng i cng)
- Sch c (c th l mt cun sch v nui con sa m/ ti liu betibuti)
- Mt cy bt + giy (hoc my tnh xch tay)
- Gi/ chn ln ( da tip da v p cho m v con)
- Khn giy t, bng v sinh, ming lt sa, cc hng sa
- Ti tr sa, ti kh (vt tay v tr sa khi sa v nhiu v b b k ht)
- n nh/ ko/ s c la/ nc tri cy/ nc
- Dp
- Ti cha qun o bn
- Qun o p mc khi xut vin
Trang 236 /236
b- Cho b
Hi bnh vin xem h s cung cp min ph nhng dng g ti BV, trc khi bn chun
b mang theo cho em b:
- T lt
- o nh x 3
- o lin thn x 3 (t nht)
- M/ gng v/ chn nh
- T/ khn giy t/ x nh
- Khn x
- Tha/ cc nh/ ng tim k kim ( bn b n khi cn b sung sa m vt ra, nu cn - xem
video Hi Sa M)
- Khn lng
- Ga/ gi/ chn cho b (nu k mun cho b dng ga gi ca BV)
- Khn chong qun b khi xut vin
3- Nhng th k nn em theo:
- Hp sct/ bnh sa/ ti gi
- Vt dng t tin/ n trang
- My ht sa c th cha cn, v nhng ngy u l c hi tt b m hc cch vt sa
bng tay. (Xem video massage 3' betibuti v pp vt sa bng tay ca Hi Sa M)
Cm tham kho ton b ti liu ca betibuti hiu v sao k cn v k nn b sung sct cho b
s sinh, d sinh thng hay sinh m, d c v vi m hay b cch ly:
https://www.facebook.com/groups/betibuti/permalink/436005053168346Mej1525

Tong Hop Ve Sua Me Betibuti 20150214

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tong Hop Ve Sua Me Betibuti 20150214

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ti liu tng hp kin thc nui con bng sa m ca Chuyn gia Betibuti

Cp nht ti thng 15/2/2015

"TI M, TI BNH" ................................................................................................................... 55

B SINH M TI VN C DA TIP DA M V B SA NON M VT V TR TRC KHI SINH . 141

Cp nht ti thng 15/2/2015

DELAYED CORD CLAMPING - CHM KP DY RN. ................................................................ 202

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

GII THIU V CHUYN GIA BETIBUTI

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

TR B BM C MNH KHO KHNG?

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

- m ung nhiu nc (nc m hoc sa m), n ung bnh thng, c th m c

Cp nht ti thng 15/2/2015

- Khng c b sa non trong nhng ngy u ngay sau khi sinh

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

Mi c b, cho b b trn mt bn ngc (khong 15'-20') cho n khi m cm thy sa tht

Cp nht ti thng 15/2/2015

NH CHP HIN VI SA M/ SA CNG THC

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

HAI C CH TO SA M TRC V SAU 6 TUN

Trong 6 tun u, c ch to sa v tit sa ca c th m vn hnh theo C CH HOCMON

Cp nht ti thng 15/2/2015

Hu ht cc m khng bit v s thay i c ch ny, ch thy ngc rt mm, khng cn

Cp nht ti thng 15/2/2015

CC CHUN PHT TRIN CA B

GIP CON YU PHT TRIN TH CHT:CON S PHT TRIN V HC TP TT NHT KHI

Cp nht ti thng 15/2/2015

2-QUAN H X HI V CM XC: CON S HC TT NHT KHI M YU CON, KHUYN KHCH

Cp nht ti thng 15/2/2015

Cp nht ti thng 15/2/2015

CC CHUN PHT TRIN DNH CHO TR EM CA WHO

1- Chiu di (chiu cao) theo tui (mi)

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 2 - CCH HIU CC CHUN PHT TRIN CA WHO

Cp nht ti thng 15/2/2015

Nh ni trn, khng nn xem xt ring tng biu , cng khng nn ch nhn vo mt

Cp nht ti thng 15/2/2015

Chc cc m nui con sa m y t tin, v chun mi ca WHO mt ln na xc inh

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 3 - CC CT MC PHT TRIN VN NG CA B THEO TIU CHUN

Cp nht ti thng 15/2/2015

LI CH CHO B M CHO CON B

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 2: LI CH THM M (GIM NGUY C TEO HAY CHY X BU V)

Trong bi chm sc bu v m, Betibuti m t rt chi tit cu trc bu v v qu trnh

Cp nht ti thng 15/2/2015

Mt s cc b m tng rng cho con b m lm h bu v m, tuy nhin vic cho con b

u ti tht c khi phc, da u ti v qung v c chm sc mn v mm hn, ln da bu v

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 3: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C LONG XNG)

Tht s y l iu bt ng th v... v thng thng chng ta tng rng nguy c long

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 4: LI CH SC KHO LU DI (GIM NGUY C BNH L TIU

Cho con b m hon ton ngoi 3 thng gip tr li v duy tr s cn i hcmon ca mt

Cp nht ti thng 15/2/2015

PHN 5: LI CH SC KHO LU DI (UNG TH V V CC B PHN SINH

trong vic bo b bu v khi nhng t bo ung th v. Thi gian sn xut sa ca bu v cng

Cp nht ti thng 15/2/2015