Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 28, No 1, 7-14, 2013

Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University

Vol 28, No 1, 7-14, 2013

PLAZMA NTRRLENM X40CRMOV5-1 YKSEK

ALAIMLI ELN AINMA DAVRANIININ
NCELENMES
Fatih KAHRAMAN, Gke Mehmet GENER, Sleyman KARADENZ
Dokuz Eyll niversitesi Mhendislik Fakltesi Makina Mhendislii Blm, 35397, zmir,
fatih.kahraman@deu.edu.tr, mehmet.gencer@deu.edu.tr, suleyman.karadeniz@deu.edu.tr
(Geli/Received: 18.08.2011; Kabul/Accepted: 06.12.2012)
ZET
X40CrMoV5-1 yksek alaml elii farkl ilem sreleri (3h, 5h ve 7h), farkl ilem scaklklar (450, 500 ve
550 oC) ve sabit gaz karm (%75 H2 + %25 N2) altnda plazma nitrrlenmitir. Plazma nitrrlenmi
X40CrMoV5-1 yksek alaml eliin plazma nitrrleme zellikleri faz bileimi, sertlik profili, bileik tabaka
kalnl, difzyon tabakasnn derinlii ve anma direnci ele alnarak incelenmitir. ncelemeler sonucunda
X40CrMoV5-1 yksek alaml eliin yzeyinde ikili nitrr tabakasnn olutuu ve bu tabakalarn (hem beyaz
ve hem de difzyon tabakasnn) kalnlklarnn scaklk ve zamann artna bal olarak artt tespit edilmitir.
Plazma nitrrleme yzeyde oluan difzyon tabakasnn kalnlklarna ve sertliklerine bal olarak anma
direncini arttrd, fakat bileik tabakann yksek sertliinden dolay krlarak abrasif anmaya neden olarak
anma direncini azaltt tespit edilmitir.
Anahtar Kelimeler: X40CrMoV5-1, Plazma nitrrleme, Anma

INVESTIGATION OF WEAR BEHAVIOUR OF PLASMA NITRIDED X40CrMoV5-1

HIGH ALLOY STEEL
ABSTRACT
X40CrMoV5-1 high-alloyed steel was plasma nitrided for different treatment times (3h, 5h and 7h) and
temperatures (450, 500 and 550 oC) under at a constant gas mixture (75% H2+25% N2). The plasma nitriding
properties of X40CrMoV5-1 high-alloyed steel have been examined by evaluating phase composition, hardness
profile, compound layer thickness, case depth and wear strength. It was found that double layers (compound and
diffusion) formed on the surface of the samples and increasing of treatment time and temperature has increased
the layers thicknesses. It was found that plasma nitriding improves the wear strength, which depends on
thicknesses and hardness of the diffusion layer, but the compound layer reduces the wear resistance by breaking
off and forming abrasive particles because of the high hardness.
Keywords: X40CrMoV5-1, Plasma nitriding, Wear
1. GR (INTRODUCTION)
Yksek alaml elikler yksek mekanik ve fiziksel
zelliklere ihtiya duyulan alanlarda kullanlmaktadr.
Bu eliklerin yksek mekanik zelikleri ve anma
direncine sahip olmas nedeniyle daha ok talal
imalat ve plastik ekil verme ilemlerinde takm ve
kalp
malzemesi
olarak
kullanlmaktadr.
X40CrMoV5-1 elii scak ortam alma artlarna
uygun, yksek mukavemet ve tokluk zelliklerine
sahip olmas nedeniyle genellikle kalp malzemesi
olarak kullanlmaktadr [1].

Kalp malzemesi olarak kullanlan eliklerde genel

olarak sertleebilirlik, yksek anma direnci, yksek
tokluk ve sertlik deerleri ile belli bir miktara kadar
ekil deitirme kabiliyeti arzu edilen zelliklerdir.
Kalp malzemesi olarak kullanlan malzemelerin
anma direncinin arttrlmas iin sertletirme
ilemlerine tabi tutulmas ve sertletirme yntemi
nedeniyle
malzemenin
boyut
toleranslarnn
bozulmamas ok nemlidir. Bu elikler su verme ve
tuz banyolarnda sertletirme gibi geleneksel
yntemler
ile
sertletirildii
zaman
boyut
toleranslarn koruyamamas ve ok yksek sertlik

F. Kahraman ve ark.

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

deerlerine ulalamamas gibi nemli sorunlar ile

karlalmaktadr. Takm ve kalp mrnn
arttrlmas iin gnmzde plazma nitrrleme [2],
lazer nitrrleme [3], termal pskrtme [4], CVD [5]
ve PVD [6] kaplama gibi eitli yzey ilemleri
kullanlmaktadr.
Plazma nitrrleme yntemi sahip olduu avantajl
zellikler nedeniyle (evreye zararl olmamas, ilem
sresinin ksal, dk gaz sarfiyat nedeniyle ucuz
olmas, ilem sonras para yzey przllnn
dk olmas, parada arplma ve ekil bozuklarna
neden olmamas vb.) metal kalplarn yzey
sertliinin arttrlmasnda n plana kmaktadr. Bu
yntem ile gaz basnc, gaz miktar, gaz bileimi,
plazma gerilimi ve ilem zaman gibi ilem
parametreleri deitirilerek para yzeyindeki
sertleen tabaka kalnlklar ve sertleme miktarlar
ayarlanabilmektedir [7]. zellikle Almanya, Fransa,
Avusturya ve Japonya gibi endstrisi gelimi
lkelerde plastik ekil verme ilemlerinde kullanlan
makine paralarnn (merdane ve kalplar) plazma
nitrrleme yntemleri ile yzeyleri sertletirilmektedir
[8].
Scak i takm malzemelerinin nitrrlenmesine etki
eden faktrler gnmze kadar pek ok aratrmacnn
ilgisini ekmi bir konudur. Ancak bu konuda yaplan
almalar arasnda bir biri ile uyum gstermeyen pek
ok sonu bulunmutur. Dolays ile bu konuda netlik
kazanmam baz hususlar bulunmaktadr. Bunlar
ierisinde en nemli olan scaklk ve zamana bal
olarak tabaka geliimidir. Bu almalar ierisinde
Duh ve Lin yaptklar almalarda zaman ve scaklk
artna bal olarak tabaka kalnlnn arttn
belirtirken [9], Karam yapt almalar ile tabaka
kalnlnn belli bir ilem sresinden sonra
artmadn ve durduunu belirtmektedir [10].
Plazma nitrrleme ynteminde plazma ierisinde
belirli bir kinetik enerjiye sahip olan iyonlar salma,
snma ve birikme olaylarn gerekletirerek ilem
gren paralarn d yzeyinde sert tabakalar
olutururlar. Daha ak bir ifadeyle yzeyde ince, sert
bir nitrr tabakas meydana getirirler. Bu tabaka,
demir bazl alamlarda iki ksmdan oluur. Dtaki
tabakaya mikroskoptaki grn nedeniyle beyaz
veya yap ierisinde farkl fazlarn bulunmasndan
dolay bileik tabaka, iteki tabakaya ise difzyon
tabakas denmektedir. Beyaz tabaka Fe4N () veya
Fe2-3N () fazlarndan birisi veya ikisinin
karmndan ibarettir. Bu tabakann zellikleri nitrr
yapsnn homojenliine ve kalnlna bal olarak
deiir. Eer Fe4N () ve Fe2-3N () fazlar birlikte
oluuyorsa farkl kafes yaplar nedeniyle i
gerilmeler artmakta ve dolaysyla gevrek krlmaya
olan eilim artmaktadr [11]. Bu nedenle plazma
nitrrleme ynteminde nitrrleme ilemine gemeden
nce H2 gaz ile yaplacak olan bir n temizlik ilemi,
sertletirmeye elverili temiz bir yzey tabakas elde
edilerek, beyaz tabaka kalnln azaltmakta ve

gevreklii ortadan kaldrmaktadr. Ayrca nitrrleme

ileminde kullanlan gaz karm ierisindeki H2
miktarnn artmas da beyaz tabaka kalnlnn
azalmasn salamaktadr [12]. Beyaz tabakann
hemen altndaki difzyon tabakas ince taneli ve iyi
dalm sert nitrr fazlar ierir. Difzyon blgesi
eliin cinsine ve ilem parametrelerine bal olarak
75 m veya daha kaln olabilir.
Bu almada farkl scaklklar ve ilem srelerinde
nitrrlenmi X40CrMoV5-1 yksek alaml eliin
plazma nitrrleme davran, nitrr tabakasnn
iyaps, morfolojik zellikleri zerine plazma
nitrrleme parametrelerinin etkisi ve elde edilen
tabakalarn anma direnci zerine etkileri
incelenmitir.
2. DENEYSEL ALIMALAR (EXPERIMENTAL)
almada X40CrMoV5-1 yksek alaml elik
kullanlmtr. 8x10 mm ebatlarndaki numuneler,
nitrrleme ileminden nce 1050 oCde 30 dakika
yada su verme ilemine tabi tutulmutur. Plazma
nitrrleme ileminde azot difzyonu ve nitrr
fazlarnn oluumu iin malzemelerin tane boyutu,
atomlar aras mesafe ve dislokasyon younluunun
etkisi byktr. Kk tane boyutu ve yksek
dislokasyon younluuna sahip martenzit inecikleri
elikte yksek azot difzyonuna neden olur [13, 14].
Anma direncinin yksek olmas istenen eliklerde
zellikle difzyon tabakasnn kaln olmas
arzulanmaktadr. Bu nedenle almamzda da
difzyon tabakasn geniletmek iin plazma
nitrrleme ileminden nce tm numunelere su
verilmitir. Su verme ilemi sonucunda numunelerin
yzey sertlikleri ortalama 280 HV den 640 HVye
karlmtr. Sertletirilen numuneler plazma
nitrrleme ilemine tabi tutulmutur. Deneylerde
kullanlan sistem ekil 1de verilmi olan Glow
Discharge Nitrrleme sistemidir. Yntemde scaklk
lm, alttan paraya temas eden Ni-CrNi
termokupl vastasyla llmektedir.
Nitrrleme ileminden nce numuneler katot zerine
yerletirilmi ve ilem odas basnc 2,2 10-2 mbar
olana kadar vakuma alnmtr. Daha sonra salma
ilemi iin gaz basnc 6 mbar olana kadar ieriye
hidrojen gaz verilmitir. Salma ilemi ile
nitrrlenmeye uygun bir yzey temizliine ve yzey
przllne sahip bir yzey elde edilmitir.
Salma ilemi, 250 oC ilem scakl ve 30 dakika
sreyle gerekletirilmitir. Bu ilemden sonra % 75
H2, % 25 N2 sabit gaz karm vakum odasna
verilerek 6 mbarlk bir ilem basncnda nitrrleme
ilemi gerekletirilmitir. Deneyler 450, 500 ve 550
o
C scaklk ve 3, 5 ve 7 saat ilem srelerinde
gerekletirilmitir. Nitrrleme ilemi sona erdikten
sonra vakum odasna 7 mbar azot gaz verilerek
numuneler oda scaklna kadar vakum ortamnda
soutulmutur.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

F. Kahraman ve ark.

ekil 1. Plazma nitrrleme sisteminin ematik diyagram (Schematic diagram of plasma nitriding system)
Nitrrlenen numuneler metalografik muayene ve
sertlik testi iin bakalite alndktan sonra
zmparalanm ve parlatlmtr. Parlatlan numuneler
%3lk Nital dalama svs ile yaklak 8-10 saniye
dalanmtr. Dalama ileminden sonra numuneler
optik mikroskop ve SEM (Scanning Electron
Microscobe = Taramal Elektron Mikroskobu) ile
incelenmi ve tabaka kalnlklar llmtr. Nitrr
tabakalarnn faz bileimini Cu K radyasyon
kullanan XRD (X-Ray Diffraction = X-In
Difraksiyonu) ile incelenmitir. Sertlik deneyleri 80 g
yk
altnda
10
s
ykleme
sresiyle
gerekletirilmitir. Sertlik lmleri yzeyden
balayarak difzyon tabakasnn bitimine kadar 20 m
aralklarla yaplmtr. Anma deneyleri pin-on disk
tipi anma cihaznda 40 N sabit yk altnda ve kuru
srtnme artlarnda yaplmtr.
3. SONULAR VE TARTIMA

(RESULTS AND

DISCUSSION)

XRD sonular incelendiinde farkl ilem scaklklar

ve srelerinde nitrrlenen X40CrMoV5-1 yksek
alaml elik numunelerin yzeyinde benzer fazlarn
olutuu grlmektedir. Yzey tabakasndaki ana
fazlar (Fe2-3N) ve (Fe4N) demir nitrrleridir.
Sabit ilem scaklnda farkl ilem srelerinde
nitrrlenmi
numuneler
incelendiinde
ilem
sresinin artna bal olarak (Fe2-3N) nitrrnn
azald buna karn (Fe4N) nitrrnn ise artt
grlmektedir (550 oC). (Fe4N) nitrr ancak 5
saatlik bir ilem sresinden sonra olumaktadr (ekil
2).
lem scaklnn deimesi durumunda sadece 500
o
Cde
nitrrlenen
numunelerde

(Fe4N)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

nitrr
younluunun
azald,

(Fe2-3N)
younluunun ise artt dolaysyla beyaz tabakann
tek fazl bir yap oluumuna ynlendii grlmektedir
(ekil 3). Fe2-3N nitrrnn hacim merkezli kbik,
Fe4N nitrrnn yzey merkezli kbik kafes yapsna
sahip olmas, dolaysyla farkl kristal kafesi
boyutlarna sahip olan iki fazn ayn tabakada i ie
bulunmalar nedeniyle bu fazlar yap ierisinde i
gerilmelere neden olmaktadr.
550 oCde 7 saat plazma nitrrlenmi bir numunenin
ekil 4ada optik mikroskopta ve ekil 4bde ise
SEMde kesit grn grlmektedir. Farkl ilem
scaklklarnda ve srelerinde nitrrlenmi tm
numunelerde olduu gibi bu numunede de yzeyden
merkeze doru beyaz (bileik) tabaka ve difzyon
tabakas olarak bilinen iki farkl tabaka olumutur.
En dtaki tabaka ok ince bir ekilde dalm demir
nitrr (Fe2-3N ve Fe4N) fazlarn ieren beyaz (bileik)
tabakadr. Bu tabakann hemen altndaki tabaka ise
difzyon tabakasdr ve azot burada ya kristal kafes
ierisinde arayer atomu olarak ya da ok ince dalm
keltiler eklinde bulunmaktadr. Beyaz tabaka
keskin ve niform snrlara sahiptir. Difzyon
tabakas ise yzeyden ie doru ineli keltiler
eklinde olumakta ve merkeze yaklatka bu
keltiler kaybolmaktadr. Bu nedenle difzyon
tabakas keskin snrlara sahip deildir ve bu
tabakann genilii sertlik deneyleri sonucunda elde
edilen sertlik-yzeyden olan mesafe dalm ile
belirlenir [15]. Bu nedenle beyaz tabaka kalnl
optik mikroskop ile incelemede direk llebilirken
difzyon tabakas kalnl ancak sertlik deneyinde
sertliin yzeyden olan mesafeye bal deiimi ile
tespit edilebilmektedir [16].

F. Kahraman ve ark.

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

ekil 2. 550 oC de 3, 5 ve 7 saat nitrrlenmi X40CrMoV5-1 yksek alaml elik numunelere ait XRD
difraksiyon grafikleri (XRD diffractions of X40CrMoV5-1 high alloy steel samples that are nitrided for 3, 5 and 7 hours at 550 oC)

ekil 3. Nitrrlenmemi, su verilmi ve eitli ilem scaklklarnda 5 saat plazma nitrrlenmi numunelere ait
XRD difraksiyon grafikleri (XRD diffractions of tempered, untreated and nitrided samples at different temperatures for 5 hours)

Oksit tabakas
Beyaz tabaka

Difzyon
tabakas

Mikrosertlik
izleri

ekil 4. 550 oC de 7 saat nitrrlenen numunede oluan tabakalar a) Optik mikroskop grnts b) SEM grnts
(The layers on nitrided sample for 7 hours at 550 oC) a) Optical microscopy image b) SEM image

10

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

450 oC gibi ilem scaklklar ierisindeki en dk

scaklklarda bile beyaz tabaka oluumu gzlenmitir.
Elde edilen en ince tabakalar bu scaklk deerinde
nitrrlenen numunelere aittir (beyaz tabaka 15,75 m
ve difzyon tabakas da 87,45 m).
Tabaka kalnlklarnn ilem scaklk ve sresinin
artna bal olarak deitii; ilem scaklk ve
sresinin artna bal olarak beyaz tabaka
kalnlnn artt grlmtr (ekil 5). Beyaz
tabaka kalnlnn artnda 500 oCde ani bir
sramann olduu, bu scaklktan itibaren beyaz
tabaka oluum hznn artt tespit edilmitir.
Plazma nitrrlenmi tm numunelerin yzeyinde

F. Kahraman ve ark.

nemli sertlik art meydana gelmitir. Tm

numunelerin beyaz tabaka sertlik deerleri 1000 HV
nin zerindedir. Sertlik deerleri yzeyden merkeze
doru azot konsantrasyonunun azalmasna bal
olarak azald grlmektedir. Sertlik deerlerindeki
bu d ekil 4a daki fotorafta yzeyden merkeze
doru ilerledike sertlik izlerinin bymesinden de
ak bir ekilde grlebilmektedir. Plazma
nitrrlenmi tm numunelere ait yzeyden merkeze
doru sertlik deiimi ekil 6da grlmektedir. ekil
4a ve ekil 6dan grld gibi tabakalarn sertlik
deerleri ilem sresinin artna bal olarak
artmaktadr. En yksek sertlik deerleri 500 oCde
nitrrlenen numunelerde tespit edilmitir.

300

250

Beyaz tabaka
Difzyon tabakas

Tabaka kalnl (m)

200

150

100

50

450 3

450 5

450 7

500 3

500 5

500 7 550 3

550 5

550 7

ekil 5. Plazma nitrrlenmi numunelerin yzeyinde oluan tabakalarn ortalama kalnlk deiimleri

(Average

thickness evolutions of layers that are developed on the surface of plasma nitrided samples)

ekil 6. Plazma nitrrlenmi tm numunelere ait sertliin yzeyden olan mesafeye bal deiimi

(Hardness

distributions of all plasma nitrided samples that depend on depth from surface)

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

11

F. Kahraman ve ark.

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

ekil 7. Nitrrlenmemi ve farkl ilem scaklklarnda 5 saat nitrrlenmi numunelerin anma deneyi
sonucunda meydana gelen ktle kayb erileri (Graphs of resultant mass decrease after wear tests of untreated and nitrided
samples for 5 hours at different temperatures)

500 oCnin zerindeki scaklklarda uzun sreli

nitrrleme
ilemlerinde
tabakalarn
sertlik
deerlerinde bir d meydana gelmektedir.
Sertlikteki bu dn keltilerin irilemesinden
kaynakland dnlmektedir. Ksa ilem sreleri
ve dk scaklklarda (450 oCnin altnda) ise azot
nfuziyeti ve kelti younluu dk olduu iin
tabakalarn sertlik deerleri de nispeten daha
dktr. Bu sonu zellikle slah eliklerinin
nitrrlenmesinde elde edilen sonularla benzerdir
[17].
ekil 7de nitrrlenmemi ve 5 saat farkl ilem
scaklklarnda nitrrlenmi numunelerde anma
deneyi sonucunda meydana gelen ktle kayb kayma
mesafesine bal olarak verilmitir. Kuru srtnme
artlar altnda nitrrlenmemi numuneler nitrrlenmi
numunelere gre daha dk anma direnci
gstermilerdir. Plazma nitrrlenmemi numunenin
ktle kayb kayma mesafesinin artna bal olarak
srekli artmaktadr ve ktle kayb miktar her zaman
plazma nitrrlenmi numunelerinkinden ok daha
fazladr.
5500 m kayma mesafesinden sonra nitrrlenmemi ve
450 oCde 5 saat ve 500 oCde 5 saat nitrrlenmi
numunelerin
anma
yzeyleri
ekil
8de
grlmektedir. Nitrrlenmemi numunede ok dk
miktarda plastik ekil deitirme ve abrasif anmadan
dolay ok derin iziklerin olutuu tespit edilmitir
(ekil 8a). 450 oCde nitrrlenen numunelerde ok
hafif anma izikleri grlrken (ekil 8) 500 oC ve
zerindeki scaklklarda nitrrlenen numunelerde
(ekil 8c) ise baz abrasif partikller grlmektedir.
Bu partikller ok sert ve krlgan olan bileik
tabakann yk altnda paralanmasyla olumaktadr

12

ve anma miktarn arttrc rol stlenmektedir.

Bunun sonucunda 500 oC ve zerindeki scaklklarda
nitrrlenen numunelerin anma direnci 450 oCde
nitrrlenen numunelerinkine gre daha dktr.
Beyaz tabakann olduka sert ve gevrek olmas ve
maksimum kayma gerilmelerinin yzeyde olumas
nedeniyle atlaklarn en st yzeyde bulunan bu
tabaka ierisinde oluma riskini arttrmaktadr. Bunun
sonucunda sert ve krlgan olan beyaz tabaka yk
altnda
paralanarak
abrasif
partikllere
dnmektedir. lem scaklnn deiimine bal
olarak 5 saat sreyle nitrrlenen numuneler
karlatrldnda beyaz tabaka sertliinin artt ve
dolaysyla krlganlnn da artna bal olarak
numunelerin
anma
miktarnn
da
artt
grlmektedir. Bu nedenle X40CrMoV5-1 eliinde
beyaz tabaka kalnlnn ok ince olmas ve hatta
olumamas, anma direncini arttrmas bakmndan
daha arzu edilen bir durumdur.
Beyaz tabakada, XRD analizlerinde belirtildii zere
500 oCde nitrrlenen numunelerde (Fe4N)
younluu azalmakta, (Fe2-3N) nitrr younluu
artarak beyaz tabakay tek fazl bir yapda, 450 ve 550
o
Cde nitrrlenen numunelerde ise bu numunenin
aksine beyaz tabakann iki fazl bir yapda olduu
grlmektedir. Fe2-3N nitrrnn hacim merkezli
kbik, Fe4N nitrrnn yzey merkezli kbik kafes
yapsna sahip olmas nedeniyle farkl kristal kafesi
boyutlarna sahip olan bu iki fazn tabakalarda
yaratt i gerilmeler nedeniyle anma direncini
azaltma ynnde bir etki yaratacaklardr. Ancak ekil
6 ve 7de grld zere bu elikler iin sertlik ve
tabaka kalnlnn anma direnci zerinde yaratt
etkiye nazaran faz yapsnn etkisi daha azdr.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

F. Kahraman ve ark.

c
Optik Mikroskop

SEM

ekil 8. 5500 m kayma mesafesinden sonra elde edilen anma izleri a) Plazma nitrrlenmemi b) 450 oC de 5
saat nitrrlenmi c) 500 oC de 5 saat nitrrlenmi (Observed wear scratches after 5500 m sliding distance a) Untreated sample
b) Nitrided sample for 5 hours at 450 oC c) Nitrided sample for 5 hours at 500 oC)

4. SONU (CONCLUSION)
almada, sertlikleri 230 HVden 640 HVye su
verilerek karlan X40CrMoV5-1 yksek alaml
elik numuneler % 75 H2 + % 25 N2 sabit gaz
karm altnda farkl scaklk ve ilem srelerinde
nitrrlenmitir. Elde edilen tm numunelerde beyaz
ve difzyon olmak zere iki farkl tabaka olumutur.
Tabakada kalnlklar scaklk ve zamann artna
bal olarak artmaktadr. XRD analizlerinde beyaz
tabakann faz yapsnn scakla bal olarak deitii
tespit edilmitir. 500oCde nitrrlenen numunelerin

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013

beyaz tabakalarnda (Fe4N) younluunun azald,

(Fe2-3N) nitrr younluunun ise artarak bu tabakay
tek fazl bir yap oluurken dier numunelerin beyaz
tabakalarnn iki fazl bir yapda olduu tespit
edilmitir.
Buna gre X40CrMoV5-1 yksek alaml eliinde
tabaka kalnl (geliimi) scaklk ve zamann artna
bal olarak artmaktadr. Su verme ilemi sonucunda
numunelerin yzey sertlikleri ortalama 280 HV den
640 HVye karken plazma nitrrleme yapldnda
ise beyaz tabaka (yzey) sertlii tm numunelerde

13

F. Kahraman ve ark.

Plazma Nitrrlenmi X40CRMOV5-1 Yksek Alaml eliin Anma Davrannn ncelenmesi

1000 HV nin zerine kmakta ve yzeyden mesafe

arttka sertlii azalmaktadr. En yksek yzey sertlik
deerleri 500 oC scaklkta nitrrlenen numunelerde
elde edilmi, bu scaklk deerinden sonra yzey
sertlik deerlerinin azald tespit edilmitir.
Beyaz ve difzyon tabakalarnn anma davran
zerinde etkilerinin farkl olduu, difzyon
tabakasnn kalnlklarna ve sertlik deerlerine bal
olarak anma direncini arttrd, fakat beyaz
tabakann yksek sertliinden dolay krlarak abrasif
anmaya neden olarak anma direncini azaltt
tespit edilmitir. En yksek anma direncini 450
o
Cde nitrrlenen numuneler gstermitir.
KAYNAKLAR (REFERENCES)
1. Biermann, D., Weinert, K., Jansen, T., Noyen, M.,
Profile and shape grinding of high alloyed
steels, International Journal of Microstructure
and Materials Properties, Vol. 3, No 2/3, 413
423, 2008.
2. Novak, P., Vojtech, D., Serak, J., Pulsed-plasma
nitriding of a niobiumalloyed PM tool steel,
Materials Science and Engineering, A 393, 286
293, 2005.
3. Schaaff, P., Laser Nitriding of Metals, Progress
in Materials Science, 47, 1-161, 2002.
4. Rajasekaran, B., Mauer, G., Vaen, R., Rttger,
A., Weber, S., Theisen, W., Thick tool steel
coatings using HVOF spraying for wear resistance
applications, Surface & Coatings Technology,
205, 24492454, 2010.
5. Neto, V.F., Vaz, R., Oliveira, M.S.A., Grcio, J.,
CVD diamond-coated steel inserts for
thermoplastic mould tools - Characterization and
preliminary performance evaluation, Journal of
Materials Processing Technology, Vol. 209,
Issue 2, 1085-1091, 2009.
6. Sokovi, M., Bahor, M., On the inter-relationships
of some machinability parameters in finish
machining with cermet TiN (PVD) coated tools,
Journal of Materials Processing Technology,
Vol. 78, Issues 1-3, 163-170, 1998.
7. Kowacs, W., Russell, W., An Introduction To Ion
Nitriding, What Is It?, Why Is It Used?, Ion

14

Nitriding, Proceeding of an International

Conference on Ion Nitriding, Cleveland/Ohio,
917, 1986.
8. Karam, M. B. yon Nitrrleme Esaslar ve
eliklere Uygulanmas, 4.Ulusal Makina
Tasarm ve malat Kongresi, ODT, Ankara,
1990.
9. Duh, J. G., Lin, S. C. 1993. Nitriding Behaviour in
Fe-Al-Mn-Cr-C Alloys at 1000-1100 Degree C,
Journal of Materials Science, 28 (22), 59755980.
10. Karam, M. B. An investigation of the properties
and wear behavior of plasma-nitrided hot-working
steel (H13), Wear, 150, 331-342, 1991.
11. Karadeniz, S., Plazma Teknii, TMMOB
yaynlar, Ankara, Trkiye, 1990.
12. Karakan, M., Alsaran, A., elik, A., Effects of
Various Gas Mixtures on Plasma Nitriding
Behavior of AISI 5140 Steel, Materials
Characterization, 49, 241 246, 2003.
13. M. Van Stappen, B. Malliet, L. Stals, L. De
Schepper, J.R. Roos, J.P. Celis Characterization
of TiN coatings deposited on plasma nitrided tool
steel surfaces Materials Science and Engineering:
A, 140, 554-562, 1991
14. Bayck H., yon Nitrrleme Ve eliin
zelliklerine Etkisi Pamukkale niversitesi
Mhendislik Fakltesi Mhendislik Bilimleri
Dergisi, 8 (1), 19-25, 2002.
15. Karaolu S., Karadeniz S., Karaolu ., Plazma
Nitrrlenmi Az Alaml Bir eliin Anma
Davrannn ncelenmesi De Mhendislik
Fakltesi Fen Ve Mhendislik Dergisi, 3 (3),
85-92, Ekim 2001.
16. Kahraman F., Karadeniz S., Characterization and
Wear Behavior of Plasma Nitrided Nickel Based
Dental Alloy Plasma Chemistry and Plasma
Processing, 31, 595604, 2011.
17. Polat ., Atapek . H., Topa H., Gaz Nitrasyon
ile Yzeyleri Sertletirilmi AISI 4140 ve DIN
1.2344
eliklerinde
Mikroyapsal
Karakterizasyon 6th International Advanced
Technologies Symposium (IATS11), Elaz, 1618 May 2011.

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 28, No 1, 2013