10.

Ders
Akusto- ve Magneto-Optik Etkiler
l

Ses Dalgas

Bu blm bitirdiinizde,

Akusto-optik etki,
Akusto-optik modlatrler,
Magnete-optik etki,
Faraday dnmesi,
Optik yaltclar

konularnda bilgi sahibi olacaksnz.

Onuncu Ders: erik

Akusto-Optik Etki
Akusto-Optik Modlatrler
Raman-Nath Tipi Modlatr
Bragg Tipi Modlatr
Magneto-Optik Etki
Faraday Dnmesi
Optik Yaltclar

Akusto-Optik Etki
Bir ortamn krlma indisinin akustik (ses) dalgas ile deitirilmesine Akusto-Optik Etki denir.
Krlma indisi n olan bir ortamdan geen ses dalgas ortamda mekanik zorlama (gerilme) oluturur.
Bu gerilme sonucu ortamn krlma indisini de n kadar deiir. Bu deimeyi ses dalgasnn iddeti
ve dier nicelikler cinsinden veren forml:

n =

n 6 p 2 10 7 Pa
2 v a2 A

Burada
n, gerilmenin olmad durumdaki krlma indisi,
p maddenin fotoelastik tensr eleman,
Pa watt olarak toplam akustik g,
ktle younluu,
va ise ses hz,
A dalgann getii blge iin tesir kesit alan
Ortamn zelliini karakterize eden parametre:

n =

M 2107 Pa
2A

n+n
Piezo-elektrik
transducer

A=l.a

no6 p 2
M2
va3
n Pa

Akusto-Optik Modlatr-1

Ortamn krlma indisini ses dalgalar ile deitirerek yaplan iki tr akusto-optik
modlatr vardr. Bunlar:
Raman-Nath tipi modlatr (k yzeye paralel)
Bragg Tipi akusto-optik modlatr (k yzeye zel ada geliyorsa)

Raman-Nath Tr Akusto-Optik Modlatrler-1

Bu tr modlatrlerde k, ses dalga vektrne dik konumda gnderilir.
Ses dalgasndan dolay krlma indisi periyodu ile deitirilmi olan l uzunluundaki
maddeden geen k, krnma urayarak deiik alarda (gelen k dorultusundan)
sapar.
Ortamdan etkilenerek geen n iddeti (I), akustik dalgann oluturduu indis fark ile
orantldr.
ndis fark, akustik modle edici dalgann genlii ile ilikilidir.
Akustik dalgann yokluunda ortamdan geen k iddeti (Io), akustik dalgann genlik
deiimleri ile orantl olarak deiir (modle olur).
l

1. derece
0. derece

z
y

Io

I
-1. derece

Gelen k Piezo-elektrik
dalgas
transducer

Raman-Nath Tr Akusto-Optik Modlatrler-2

l

1. derece
z

0. derece
y

-1. derece
Gelen k
Piezo-elektrik
dalgas
transducer

n 2l

2x
sin(
)

n =

n 6 p 2 10 7 Pa
2 v a2 A

Burada
n, ses dalgalarndan dolay krlma indisindeki deiim,
l etkileme uzunluu,
, ses dalgasnn dalgaboyu,
x ise n geli ekseninden olan uzaklktr.
Ses dalgalar ile indisi n kadar deitirilmi blgeden geen n geli ekseninden x
kadar uzak noktalarda k dalgasnn maruz kalaca faz kaymas:
=

M 210 Pa l
2 x
sin(
)
2a

n6 p 2
M2
va3
7

Raman-Nath Tr Akusto-Optik Modlatrler-3

Birden ok krnmn olmasn nlemek iin etkileme uzunluunun (l) kk olmas gerekir.

l <<

Krnm art

Modlasyon derinlii

mo = sin( m )

Ik iddetinin oran

Burada
, ses dalgasnn dalgaboyu,
ise n madde iindeki dalgaboyu

m = 0, 1, 2,..

M 2107 Pa l
2 x
sin(
)
2a

J ( ' ) 2
m
, m >0
I
=
2
Io
2
'

)
J
o
,m = 0

RN =

Burada
'

[ I o I (m = 0)] = 1 J
Io

'
o ( )

2 / n

M 2107 Pa l
2a

Bragg Tr Akusto-Optik Modlatrler-1

Bragg tr akusto-optik modlatrlerde k modlatre dik deil de belli bir a ile gelir.
Ses dalgalar ile krlma indisi modle olmu olan ortam periyodu ses dalgalarnn
periyodu olan periyodik dzlemler olarak alglanabilir.
Bu ortama giren k aynen kristale giren x-nlar gibi Bragg koulunu salayan durumda
yapc giriim ile 1. dereceden yansmay oluturur.
Dier durumlarda k yansmadan geli dorultusunda kristalden kar.
l

0. derece

Gelen
k

Bragg Koulu
sin=/2

1. derece
Piezo-elektrik
transducer

Bragg Tr modlatrde, n madde ile ses dalgalar ile etkileip krnma uramas iin
etkileme uzunluunun byk olmas gerekir:
l >>2/

Bragg Tr Akusto-Optik Modlatrler-2

l

Gelen k

0. derece
2B

1. derece
Bragg Koulu
sin=/2

Piezo-elektrik
transducer

Geli as Bragg asna eit olmaldr.

= 2 sin( B )
Bragg tipi akusto-optik modlatrde krnma urayan n (I) krnma uramadan
geen n (Io) iddetine oran:

Io I

= sin 2 ( )
Io
2
Modlasyon derinlii:

eklindedir

107 M P
(Io I )
2
2 a
B =
= sin ( )
2a
Io
o

10

Magneto-Optik Etki
Katlarda Faraday Dnmesi
Bir izotropik dielektrik madde manyetik alana yerletirildiinde dorusal
kutuplanm k alan dorultusunda gnderildiinde n kutuplanma
dorultusunun deitii gzlenir.
Manyetik alan dielektrik malzemeyi optik olarak aktif duruma getirir. Kutuplanma
dorultusunun dnme as, manyetik alan (H) ve n malzemede katettii yol (l)
ile dorusal orantldr.

=VHl
Burada V orant sabitidir. Bu sabite Verdet sabiti denir.
Manyeto-optik madde

Kutuplanm k

Gelen k
I

Manyetik Alan (H)

11

Verdet Sabiti
Baz maddelerin Verdet sabitleri (Verdet sabiti
kullanlan n frekansna ve scakla baldr)
V((dakika)Oe-1cm-1)

Madde
Elmas

0.012

NaCl

0.036

Cam

0.015-0.050

Su
Hava

0.0131
6.27x10-6

TGG

-134 rad/T-1/m (632.8 nm

(terbium gallium garnet) -40 rad/T-1/m (1064 nm)

12

Faraday Dnmesi
Faraday etkisi, elektro-optik etkiden veya doal iftkrc malzemelerde oluan
n kutuplanma dorultusunu deitiren dndrme olayndan olduka farkldr.
Elektro-optik etki ile sadece 90olik dnme yaplabilmesine ramen Faraday
etkisi ile uygulanan manyetik alana bal olarak kutuplanmann zellii
deitirilmeden kutuplanma dorultusu istenilen ada dndrlebilir.
B
x
E

z
y
d

Verdet sabitinin iareti, eer Faraday etkisi, n yaylma dorultusu uygulanan

d manyetik alana paralel ise L-dnmesi (saat ynnn tersi ynnde), antiparalel
ise R-dnmesi (saat ynnde) gsteren malzemeler iin pozitif olarak kabul edilir.
Buna gre eer k dier utan yansyarak geri dnerse dnme miktar iki katna
kar.
13

Optik Yaltclar-1
Faraday dnmesinin en pratik uygulamas n sadece tek ynl geiini olanakl
klan k yaltclardr. Ik yaltclar elektronikteki diyot gibi davranarak,
sadece bir dorultuda geirip dier dorultuda geirmez.
Baz optoelektronik uygulamalarda optik yaltma ihtiya duyulur. rnein lazerlerde, ok
gl geri besleme lazere zarar verebilecei iin n lazere geri dnmesini nlemek iin
optik yaltma ihtiya duyulur.
Optik yaltcda birbirine gre 45olik a ile konumlanm iki dorusal kutuplayc arasna
yerletirilen ve uygulanan manyetik alanla iinden geen n kutuplanma dorultusunu 45o
dndrebilen yksek Verdet sabitine sahip Faraday dndrcsnden olumaktadr.
x

I. kutuplayc
Ex A

II. kutuplayc
D
C x

x
z

-z
B
Dorusal (x-ynl)
Faraday
kutuplayc
dndrc (45o)

y
Dorusal (45o-ynl)
kutuplayc

Bu dzenek, +z ynnde ilerleyen (krmz) geirmesine ramen z ynnde ilerleyen

(mavi) geirmez. Faraday dndrcsnn iinden geen n kutuplanma dorultusu yaylma
dorultusundan bamsz olarak hep ayn ynde dndrld iin k I. kutuplaycya
geldiinde kutuplaycnn gei ekseni ile 90o lik a yapt iin A noktasna hi k gemez.
14

Optik Yaltclar-2
Optik yaltm, Faraday dndrcsnn n ve arkasndaki kutuplayclarn yerine
iftkrc zellik gsteren malzemeler uygun ekilde kesilerek de yaplabilir.

iftkrc
kama

iftkrc
kama

Faraday
dndrc (45o)

iftkrc
kama

Faraday
dndrc (45o)

iftkrc
kama

Bu dzenekte de n kutuplanma dorultusundan bamsz olarak da optik yaltm yaplabilir.

15

zet
Ses dalgas ve manyetik alan ile maddelerin krlma indisleri
deitirilebilir. Bu, ortamdan geen n zelliklerini d bir etki
ile deitirmemize, modle etmemize ve baz faydal
optoelektronik devre elemanlar yapmamza olanak salar.
Manyetik alan ile dielektrik malzemeler optik olarak aktif hale
getirilerek iinden geen n kutuplanma dorultusu manyetik
alan ile orantl olarak dndrlebilir. Bu etki sayesinde optik
yaltclar yapmak mmkndr.

16

UADMK - Ak Lisans Bilgisi

Bu ders malzemesi renme ve retme yapanlar tarafndan ak lisans
kapsamnda cretsiz olarak kullanlabilir. Ak lisans bilgisi blm yani bu
blmdeki, bilgilerde deitirme ve silme yaplmadan kullanm ve gelitirme
gerekletirilmelidir. erikte gelitirme deitirme yapld takdirde katklar
blmne sadece ekleme yaplabilir. Ak lisans kapsamndaki malzemeler
dorudan ya da trevleri kullanlarak gelir getirici faaliyetlerde bulunulamaz.
Belirtilen kapsam dndaki kullanm ak lisans tanmna aykr olduundan
kullanm yasad olarak kabul edilir, ilgili ak lisans sahiplerinin ve kamunun
tazminat hakk domas sz konusudur.

17