1.

ta
je
to
proces
konstruisanja?
- Proces konstruisanja u svojoj
osnovi je informacioni proces, jer
polazi
od
ideje,
odvija
se
korienjem znanja i podataka i
zavrava se informacijom o tome
kako treba objekt izgledati i kakvo
se
ponaanje
u
eksploataciji
oekuje.
1

2. Primjena raunara u
procesu konstruisanja i
proizvodnje (shematski
prikaz).

raunara u konstrukciji, pripremi

proizvodnje i same proizvodnje,
odnosno podrazumjeva primjenu
raunara
u
svim
oblastima
poslovanja od planiranja proizvodnje
do isporuke novog proizvoda.
CIM
(Computer
Integrated
Manufacturing)
integrisano
raunarsko uee u cjelokupnom
proizvodnom
procesu
od
ideje,razvoja, konstrukcije, radnog
planiranja, planiranja proizvodnje i
upravljanja,
montae,
kontrole
kvaliteta i isporuke.
6. ta je ekspertni sistem?
- Ekspertni sistemi obuhvataju
prikupljanje podataka, obradu istih,
donoenje odluke,itd., a na osnovu
istih znanja koja su programirana ili
ih sistem sam stie na definisan
nain. Openito uzevi, sistem
obavlja sve aktivnosti koje bi
obavljao strunjak, tj. ekspert za
datu oblast. Ono ime se ekspertni
sistem odlikuje je samostalnost u
prikupljanju
informacija,
transformacija podataka, donoenje
odluke i nastavljanje procesa na
osnovu
donijete
odluke
bez
interakcije ovjeka eksperta

pitanje princip rada); c.) prilagoene

(dobivaju
se
prilagoavanjem
poznatih principskih rjeenja na
novom zadatku); d.) varijantne
(imaju isti princip, a varira veliina i
razmjezaj pojedinih komponenti
unutar
sistema);
e.)
nove
(podrazumijevaju novi princip rada).
10.
ta
predstavlja
faza
dimenzionisanja i oblikovanja?
Dimenzionisanje i oblikovanje
predstavlja fazu konkretizacije oblika
i dimenzija dijelova i sklopova
zamiljenih u prvoj fazi. Bira se
materijal, nain izrade dijelova i na
bazi prorauna odreuju se polazne
dimenzije, odnosno parametri za
definisanje oblika dijelova. Rezultat
ove faze je prva verzija sklopnog
crtea, koji se u nastavku procesa
konstruisanja koriguje, mijenja i
dopunjuje.

11. ta se radi u fazi analize

stanja dijelova i sklopova?
- U fazi analize stanja dijelova i
sklopova, se kada je konstrukciono
rjeenje definisano, pristupa provjeri
svih aspekata ispravnog izvravanja
funkcije
(analiza
uslova
rada,
3. Objasniti ui i iri smisao
sigurnosti, pouzdanosti, kapaciteta,
skraenice CAD.
vibracija,
buke,
geometrijskih
- Skraenica CAD u uem smislu 7. Faze procesa konstruisanja
(nabrojati). karakteristika dijelova i sklopova,
podrazumjeva grafiko prikazivanje uslovi odravanja, izrade i montae
izradu crtea dijelova, dok iri
itd). U ovoj fazi verifikuje se
smisao se dobija na osnovu samog
predloeno rjeenje.
naziva CAD, a odnosi se na sve
operacije u konstruisanju vezane za
12. Principi u metodama za
grafiko modeliranje.
traenje konstrukcionog rjeenja
(nabrojati).
4.
Dati
uproteni
prikaz
- U metodama za traenje rjeenja
strukture koja prethodi i slijedi
postoji nekoliko osnovnih principa
iza grafikog modeliranja.
koji obezbjeuju transformaciju ideje
u konstrukciono rjeenje, a oni su:
Prije
grafikog
modeliranja
analiza prirodnih sistema, analiza
potrebno
je
proraunati
dio,
postojeih
tehnikih
sistema,
optimizirati, tj. dimenzionisati da se - ...su:
analogija
i
teorija
slinosti,
intuicija
i
1.)
koncipiranje
idejnog
rjeenja;
zna ta se modelira.
- Nakon modeliranja mogue je 2.) dimenzionisanje i oblikovanje; metodika pronalaenja novih ideja.
3.) analiza stanja dijelova i
izraditi
dokumentaciju
(crte),
13. ta je to opa funkcija
sklopova;
provesti odreene analize, a i preko
mainskog sistema i kako se
4.) konstrukciona razrada.
CAM-a proizvesti dio.
predstavlja?
8. ta se razrjeava u fazi
koncipiranja idejnog rjeenja?
- U fazi kocipiranja idejnog rjeenja
razrjeavaju se osnovni principi rada
budue konstrukcije. Polazna osnova
je opta funkcija za ije izvravanje
je
mainska
konstrukcija
i
namjenjena. Polazei od ogranienja
definisanih projektnim zadatkom
odnosno listom zahtjeva, optimira se
princip izvravanja elementarnih,
- Opta funkcija je apstraktno
5. Objasni znaenje skraenica
parcijalnih i opte funkcije s
opisana zavisnost izmeu ulaznih i
CAM, CAE i CIM.
konanim ciljem da se doe do
izlaznih veliina sistema, odnosno
1
- CAM (Computer Aided optimalnog rjeenja.
Manufacturing) - primjena 9. Vrste konstrukcija (nabrojati) opis eljenog procesa u sistemu. U
raunara u proizvodnji i - Vrste konstrukcija se definiu listi zahtjeva daje se kratak opis ta
treba budua maina (sistem) da
upravljanju proizvodnjom, prema
sadraju
procesa
radi. U okviru ove strukture potrebno
kao i u obradi zadataka koji konstruisanja.
Tako
konstrukcije
se odnose na tok materijala mogu biti: a.) ponovljene (bez je doi do odgovora na pitanje kako
i
tok
informacija
u ikakvih izmjena, izrauju se u novoj treba da radi. Optu funkciju, kao
nepoznatu strukturu, pogodno je
proizvodnji.
seriji); b.) sa vrstim principom (isti
- CAE (Computer Aided Engineering) princip rada za sve serije, mijenjaju predstaviti crnom kutijom. U kutiji
- zajedniki termin za primjenu se samo parametri koji ne dovode u nepoznati proces se odvija na
osnovu ulaznih materijala, energije i

podataka, a rezultat je obraeni

materijal, energija i podaci.
14. ta je parcijalna funkcija
mainskog sistema?
- Parcijalne funkcije u ukupnoj
strukturi funkcija ine prvi nii
hijerarhijski
nivo
ispod
opte
funkcije. Izvravanjem parcijalnih
funkcija obezbjeuje se izvravanje
opte
funkcije.
Izvavaju
ih
podsistemi
ili
komponente
u
mainskom sistemu. U apstraktnom
smislu opta funkcija moe biti
razliito raslanjena u parcijalne.
Svaka parcijalna funkcija predstavlja
neku radnju koju treba izvriti
ukljuujui i komande, kontrolu,
detekcije i tome slino.
15. ta je to elementarna
funkcija mainskog sistema?
- Elementarne funkcije izvravaju se
u okviru parcijlnih, tj.predstavljaju
sljedei
hijerarhijski
nivo
u
funkcionisanju mainskog sistema.
Svaka
od
parcijalnih
funkcija
ostvaruju
se
izvravanjem
elementarnih funkcija. U okviru
razrade strukture funkcija dalje
slijedi
raslanavanje
parcijalne
funkcije na elementarne.
16. ta ini morfoloku matricu i
kako se popunjava?
- S obzirom da dijelovi i sklopovi koji
se koriste na vie maina, poznati
kao mainski elementi, ne pokrivaju
sve mogue elementarne funkcije,
postoji potreba da se obrazuje
princip za formiranje izvrilaca
funkcija. Primjenom ovih principa
mogu se za svaku elementarnu
funkciju
iznalaziti
rjeenja
za
izvravanje tj. obrazovati izvrioci.
Skup ovako formiranih izvrilaca ini
katalog
izvrilaca
elementarnih
funkcija.
Morfoloka
matrica
povezuje mogunosti izvrenja jedne
parcijalne funkcije preko razliitih
elementarnih, pri emu biramo
optimalni patent.

17. Kako se odreuje ukupan

broj moguih koncepcijskih
rjeenja
- Nakon pojedinanog ispitivanja
svakog
rjeenja
i
odbacivanja
neprihvatljivih, ostaje skup izvrilaca
koji se moe koristiti za sintezu
idejnih
rjeenja.
Ako
je
broj
prihvatljivih
izvrilaca
za
prvu
funkciju a1, za drugu a2, do poslednje
ak, onda je ukupan broj moguih
koncepcijskih rjeenja: Z = a1a2
...ak .

18. Po kojem kriterijumu se vri

izbor optimalne varijante?
- Iz grupe formiranih varijantnih
rjeenja
potrebno
je
odabrati
optimalno, odnosno utvrditi koje od
rjeenja
u
najviem
stepenu
zadovoljava postavljene zahtjeve,
kriterijume
i
ogranienja.
Za
donoenje ovakvih odluka razvijeno
je vie metoda od kojih je metoda
vrednovanja
najprikladnija.
Karakterie
je
subjektivnost
u
ocjenivanju ispunjenosti postavljenih
zahtjeva i objektivnost u donoenju
odluke.
19.
Objasniti
mogunost
primjene
raunara
u
fazi
koncipiranja idejnog rjeenja.
- Postupak koncipiranja idejnog
rjeenja mainske konstrukcije ine
operacije meu kojima dominantno
mjesto zauzima obrada informacija,
naroito znanja i donoenje odluka.
Ove operacije su najsloenije za
uklapanje u model koji bi se
programirao za raunar. S toga za
sad ne postoji razvijen paket
programa za koncipiranje idejnog
rjeenja.
Realizovane
su
baze
podataka u vidu skupa elementarnih
funkcija sa matricama izvrilaca i
podacima o njima. Obimna baza
podataka moe predstavljati dobru
osnovu za interaktivan rad pri
koncipiranju. Odluke o rasporedu i
povezivanju funkcija i izvrilaca
donosi konstruktor, a u komunikaciji
sa raunarom dobija sve potrebne
podatke o ovim elementima. Izbor
optimalne varijante bazira veim
dijelom
na
subjektivnom
ocjenivanju. Uloga raunara svodi se
na obradu tih podataka odnosno na
izaunavanje pokazatelja o dobroti
rjeenja.
20. Na koja pitanja konstruktor
treba
odgovoriti
u
fazi
dimenzionisanja i oblikovanja?
1
- Najvanija pitanja na koja
konstruktor
mora
dati
odgovor mogu se svrstati u
sljedee grupe: 1.) pitanja u
vezi sa nainom izrade
(veliina serije, raspoloivi
kapaciteti, kooperacija sa
drugim
proizvoaima,
cijena, vrsta materijala,
radni uslovi, odravanje i
drugo);
2.)
materijal
(pitanja u vezi hemijskog
sastava,
polufabrikata,
termike
i
mehanike
obrade); 3.) odreivanje
dimenzija
dijelova
(
ogranien
je
broj
dimenzija koje se mogu
analitiki
izraunati
i
konstruktor
ne
moe
zaobii odreivanje onih
dimenzija za koje nisu
razraeni teorijski modeli);
4.) oblikovanje dijelova u
sprezi (treba uzeti u obzir
tehnoloka
ogranienja,

naponska i druga stanja);

5.)
kvalitet,
tanost,
tolerancije, itd...
21.
Kriterijumi
za
dimenzionisanje dijelova.
- Dimenzije treba odabrati tako da
mainski dio uspjeno izvrava
namjenjenu
funkciju
uz
data
ogranienja. Kriterijumi koje treba
zadovoljiti su: obezbijediti potrebnu
vrstou, postii zadovoljavajuu
krutost,
zadovoljiti
zakonska
i
ekonomska ogranienja, itd...
22.
Zato
se
optimiranje
dimenzija
vri
iteracionim
postupcima?
- Dimenzionisanje je usklaivanje
parametara nekog mainskog dijela
sa
razliitim
karakteristikama
(vrstoa, krutost, ekonominost,
ekologinost,
standardi).
Matematiku meuzavisnost kojom
bi se definisala funkcija cilja za
optimiranje teko je postaviti. U
nedostatku ovog modela optimiranje
se vri iteracionim postupkom koji e
u
potrebnoj
mjeri
zadovoljiti
postavljena ogranienja.
23. Koje bitne odlike se mogu
izdvojiti
pri
modeliranju
mainskih
dijelova
pomou
raunara?
- Oblikovanje mainskih dijelova
pomou raunara je mnogo ireg
znaaja
od
samog
grafikog
prikazivanja. S tim u vezi moe se
izdvojiti sljedeih nekoliko bitnih
odlika ovakvog naina oblikovanja.
- U prvom redu to je mogunost
modeliranja
oblika,
to
znai
komponovanje oblika od prostijihelementarnih,
spregnuto
sa
dimenzionisanjem koje se zasniva na
odgovarajuim
matematikim
modelima. Mogunost translacije,
rotacije, presjecanja, proiciranja i dr.,
znaajno obogauje ovaj nain
prikazivanja.
- Druga komponenta oblikovanja
pomou raunara je "pamenje"
oblika,
tj.mogunost
formiranja
biblioteka oblika koji se ponavljaju.
To omoguava da se konstruisanje
svede na odabiranje i komponovanje
mainskih sklopova i irih struktura
od ve razraenih i sauvanih oblika
dijelova. Oni koji se prvi put
pojavljuju, naknadno se razvijaju
obogaujui pri tome biblioteku
dijelova.
- Trea komponenta je crtanje
pomou raunara. Razraeni modeli,
tj.prostorni oblici dijelova i sklopova
u skladu sa propisima tehnikog
crtanja prevode se u ravanske
projekcije i pomou plotera prenose
na papir - crtaju. Crte se kompletira
kotama, tablicama, po
potrebi
dopunjuje tekstom i dr.
24. ta su to geometrijske, a ta
perspektivne transformacije?
Geometrijske
transformacije
omoguavaju
pomjeranje
geometrijskog predmeta, u cilju
njegovog boljeg posmatranja i

povezivanja sa drugim dijelovima.

Geometrijske
transformacije
se
mogu
smatrati
sredstvom
za
manipulaciju grafikim objektima i
njihovim koordinatnim sistemima na
organizovan i efikasan nain. Postoje
dva
naina
geometrijskih
transformacija: a.) transformacija
objekta;
b.)
transformacija
koordinatnog sistema. Geometrijske
transformacije moemo izraziti kao:
a.) translacija, b.) skaliranje, c.)
rotacija, d.) preslikavanje. Realizuju
se mnoenjem svih taaka modela
odgovarajuim matricama, to se
obino
izraava
vektorskom
jednainom:
V '= V T
V ' - vektor
koordinata taaka modela poslije
transformacije
V
vektor
koordinata taaka modela prije
transformacije
T
transformaciona matrica rotacije,
skaliranja, itd.
Perspektivne
transformacije
omoguavaju
prikazivanje
3D
modela u 2D prostoru ekrana ili
plotera.
25. Translacija u 2D i 3D prikazu.
- Taka A u x-y ravni (2D) moe biti
translirana, odnosno pomjerena na
novu poziciju A' dodavanjem veliine
translacije na koordinate taaka kao
na slici. Za svaku taku A(x, y) koja
se pomjera na novu taku A'(x', y')
moemo napisati:

od ose (x, y, z) oko koje se vri

rotacija, i to:

- Predstavljanjem 2D transformacije
kao proizvoda matrice 3x3 ,
paralelno e za 3D transformaciju
biti matrica 4x4.
26. Skaliranje u 2D i 3D prikazu.
- Take kao krajnje take vektora
mogu biti skalirane za Sx duinu po x
osi i za Sy duinu po y osi u nove
take (2D):
x ' = x Sx i
y ' = y Sy
- Ako sa S obiljeimo matricu
skaliranja onda je za neku taku A i
A' jednaina u vektorskom obliku:

- Razlikuje se uniformno skaliranje,

kada je Sx = Sy i diferencijalno
skaliranje kada je Sx Sy . Pri 3D
- Matrini oblik preslikavanja za 3D
skaliranju jednaina je:
analizu je:

x' = x + Dx i y' = y + Dy ; gdje je

: Dx vrijednost pomjeranja po x-osi, 27. Rotacija take u 2D i 3D
Dy vrijednost pomjeranja po y-osi
prikazu.
- Take kao krajnje take vektora
mogu biti rotirane za neki ugao
oko koordinatnog poetka kao na
slici. Sa slike se moe vidjeti da je x '
= r cos( + ) i y'= r sin( +
).
Primjenom
trigonometrijskih
transformacija imamo da je:
x ' = x cos y sin i y ' = x
sin + y cos
- Ako se definiu vektori A = [x,y], A' - Jednaina rotacije je A ' = A R ,
= [x',y'] i T = [Dx,Dy] , onda moemo gdje je A' [x', y',1], A =[x, y,1] i R matrica rotacije.
napisati:
A' = A + T ili u razvijenom obliku
[x',y'] = [x,y,] + [Dx,Dy]
- U cilju homogenizacije i
jedinstvenog prikaza prethodni izraz
se moe napisati
u vidu proizvoda, a ne zbira: A' =
AT
- Da bi ovo postigli morali smo
vektor kolone za A i A' proiriti za
jedan lan, koji
je 1. U ovom sluaju je A' = [x',
y',1]
i
A = [x, y,1], pa se
matrica translacije
izraava u sljedeem obliku:

28. Preslikavanje u 2D i 3D
prikazu.
- Preslikavanje neke take oko
koordinatnog poetka se moe
ostvariti inverzijom koordinata, tako
da je za 2D analizu
x ' = x i y ' = y .
- Matrini oblik preslikavanja za 2D
analizu je:

- Izraz za rotaciju u razvijenom

obliku moe se zapisati kao:

- Ukoliko se radi o 3D rotaciji tada

matrica rotacije ima oblik zavisan

29. Vrste grafikih prezentacija.

- ...su:
a.) modeliranje sloenih kontura i
dijagrama;
b.) iani, ivini modeli (wire
frame);
c.) povrinski modeli (surface) i
d.) zapreminski modeli (solid).
- Osnovni cilj metoda geometrijskog
modeliranja,
odnosno
grafike
prezentacije je da se sa to manje
podataka predmet projektovanja to
vjernije opie, odnosno predstavi.
30. Objasniti iani model.

iani model sadri podatke o

karakteristinim
takama
(tjemenima) i linijama (ivicama) koje
opisuju
geometrijski
izgled
predmeta, ali ne sadre podatke o
povrinama i zapreminama koje ine
predmet. Poto ovaj model prikazuje
sve linije i sva tjemena, to predmet
moe biti nejasan pri njegovom
prikazivanju na ekranu. Ovi modeli
se danas rjee koriste, jer ne

obezbjeuju uslove za obrazovanje modela

pri
zapreminskom
presjeka i projekcija.
modeliranju i to:
1
a.) modeli dobijeni
konstruktivnom
geometrijom elementarnih
tijela tj. solid grafika
prezentacija CSG;
2
b.) modeli dobijeni
graniom prezentacijom ili
31. Objasniti povrinski model.
B-rep modeli i
3
c.) modeli dobijeni
rotacijom i translacijom
povrina.
34. Objasniti solid modeliranje.

- Povrinski modeli pored podetaka o

tjemenima i ivicama sadre podatke
i o povrinama koje ograniavaju
prostor u kojem se nalazi predmet.
Povrine se aproksimiraju nizom
poligona
tj.
ravnih
povrina
ogranienih
ivicama
u
obliku
trouglova, etverouglova i vie
poligonalnih linija. Svaku povrinu u
prostoru tj. poligon pored tjemena i
ivica definie i vektor normale iji
smjer ukazuje da li je zapremina
modela sa jedne ili druge strane
povrine. Ovi modeli ne sadre
podatke o zapremini to moe da
bude
ogranienje
u
pojedinim
aplikacijama. Da bi se povrinski
modeli mogli to lake posmatrati
razvijeni su modeli za uklanjanje
povrina koje se ne vide iz pozicije
posmatranja, a takoer postoje i
postupci
za
sjenenje
vidljivih
povrina. Na ovaj nain se mogu
dobiti realne slike modela.
32. Kako moe biti formiran
povrinski model?
- Povrinski model moe biti
formiran na jedan od sljedeih
naina:
a.) slaganjem elementarnih
primitiva iz CAD biblioteke (konus,
cilindar, ravan, itd.);
b.) translacijom ili rotacijom 2D
konture i
c.) koritenjem analitikih povrina
za modeliranje skulptorskih povrina
i ljuski.
33.
Osnovni
modelari
pri
zapreminskom modeliranju.
- Zapreminski modeli tano definiu
zapreminu koju zauzima objekat koji
se modelira, te se zna da li je neka
taka unutra, vani ili na samoj
povrini modela. Postoje tri osnovna

Solid
modeliranje
(CSG)
geometrijskih
oblika
odnosno
mainskih oblika neophodno je za
one dijelove kod kojih treba da se
vre analize stanja u unutranim
takama, prorauni i sl. Modeli
dobijeni ovim postupkom sadre
infomacije o koordinatama taaka u
unutranjosti. Osim ove vane
osobine, modeli dobijeni pomou
solid modelara imaju sve druge
osobine kao granini modeli. Solid
model je ispunjen unutranjim
takama
ije
se
koordinate
izraunavaju pri modeliranju, zato
postupak modeliranja due traje, a
memorija raunara je optereenija.
Formiranje
oblika
mainskih
dijelova
solid
modeliranjem
ostvaruje se primjenom Bulovih
operacija nad skupovima taaka
unutar primitiva. To su unija skupova
kojom
se
ostvaruje
sabiranje
geometrijskih
oblika,
presjek
skupova, razlika i sline operacije.
- Oblici primitiva uvaju se u vidu
matematikog modela ije su ulazne
veliine dimenzije, kao npr.prenik i
visina valjka, duina ivice prizme i sl.
Zavisno od kapaciteta i brzine rada
raunara,
obrazovanje
primitiva
moe da traje relativno dugo ili bude
skoro trenutno. Kao to se primitiv u
solid
modelaru
uva
u
matematikom obliku tako se i
formirani mainski dio uva u obliku

analitikog modela kombinovanog

od matematikog modela primitiva.
35. Zapreminski modeli dobijeni
graninom prezentacijom.

Zapreminski
modeli
dobijeni
graninom prezentacijom ili B-rep
modeli, takoer sadre informaciju o
zapremini tijela. Do ove informacije
o zapremini tijela ne dolazi se
kombinacijom elementarnih tijela
(primitiva), nego ograniavanjem
odgovarajueg prostora stranama i
ivicama tijela. Granice modela u
vidu ravnih povrina ili poligona
odreuju njegovu zapreminu pa je
po tome dobio ime.

36. Zapreminski modeli dobijeni

translacijom i rotacijom.
- Zapreminski modeli mogu se dobiti
i rotacijom odnosno translacijom
odgovarajuih povrina. Pri ovome
se ustanovi osnovna povrina koja
se rotira ili translatira. Translacija
moe biti sa pravom putanjom ili
pak zakrivljenom.

37.
ta
omoguavaju
zapreminski
modeli
u
CAD
sistemima?
- Svi zapreminski modeli u CAD
sistemu omoguavaju:
a.) provjeru tanosti dijelova koji
ine sklop;
b.) formiranje modela za analizu
metodom
konanoh
elemenata
(FEM);
c.) analizu mehanizama i
simulaciju njihovog rada;
d.) proraun teine, trita,
momenta
inercije
i
drugih
karakteristika mainskog dijela;
e.) automatsku eliminaciju
skrivenih linija i povrina i dobijanje
ortogonalnih projekcija i
f.) promjene koje se automatski
auriraju
na
sve
projekcije
predmeta.