www.bilisimzirve.

com

LNUX SERVER TEMEL KOMUTLAR

Linux Server letim Sistemleri Nedir?
Linux Server iletim sistemleri internet ortamnda cretsiz olarak indirilebilen ve cretsiz
olarak kullanlabilen iletim sistemleridir.
Bilgisayarmza veya sunucumuza Linux Server iletim sistemi kurduumuzda bizi bir komut
ekran karlamaktadr. Yaplacak btn ilemler bu komut ekranndan yaplandrlmaktadr
(klasr oluturma, dosya oluturma, program kurma vb).
Bu e-kitabmzda temel Linux Server komutlarn ayrntl bir ekilde aklayacaz. leri seviye
Linux Server yaplandrmak iin temel Linux komutlarn renmemizin nemi ok byktr.

mkdir Komutu (Klasr oluturma)

Linux Server iletim sisteminde klasr (dizin) oluturmak iin mkdir komutu kullanlmaktadr.
Bu komutu yazdktan sonra bir boluk brakp oluturmak istediimiz klasrn ismini yazp
enter tuuna bastmzda bo klasrmz (dizin) olumu olacaktr.
Komutun Kullanm;
mkdir yeni_klasr_ismi
rnek;
mkdir deneme

Bu komutu yazp enter tuuna bastmzda deneme adnda bo bir klasrmz olumu
olacaktr.

www.bilisimzirve.com

Sistemimizde bulunan herhangi bir klasrn ierisine bo bir klasr oluturmak iin ise
aadaki gibi bir komut yazabiliriz;
mkdir deneme/ders

Bu komut ile sistemimizde bulunan deneme klasrnn ierisine ders adnda bir tane bo
klasr oluturmu olduk. Bu ekilde konumunu bildiimiz klasrlerin ierisine bo klasrler
(dizinler) oluturabilmekteyiz.
Not: Olmayan bir klasrn iine klasr oluturmak istersek karmza hata mesaj kacaktr.
Herhangi bir hata mesaj almyorsak ilemimizi doru bir ekilde yapmz demektir.

rmdir Komutu (Bo klasr silme)

Linux Server iletim sisteminde bo bir klasr silmek iin rmdir komutu kullanlmaktadr.
Komutun Kullanm;
rmdir bo_klasrn_ismi
rnek;
rmdir deneme

www.bilisimzirve.com

Yazdmz bu komut ile deneme adndaki bo klasrmz silmi olduk.

Not: rmdir komutu ile bo klasrleri (dizinleri) silebilmekteyiz. Eer klasrmzn iinde bir
dosya veya klasr bulunuyorsa bu komut ile silme ilemi yapamayz. Yapmaya alrsak bize
sistem hata mesaj verecektir.
Not: lerleyen blmlerde ii dolu klasrleri silmek iin kullanlan komutu reneceiz.

cd Komutu (Klasrlerin iine girme)

Linux Server iletim sisteminde herhangi bir klasrn iine girmek iin cd komutu
kullanlmaktadr.
Komutun Kullanm;
cd klasr_ismi
cd klasr1/klasr2
rnek1;
cd deneme

www.bilisimzirve.com

cd deneme komutu ile sistemimizde bulunan deneme klasrnn iine girmi olduk.
rnek2;
cd deneme/ders

Yukarda yazdmz komut ile deneme klasrnn iinde bulunan ders klasrnn iine
girmi olduk. Bu ekilde konumunu bildiimiz klasrn iine tek bir komutla girmemiz
mmkndr.
Not: Klasrn iine baarl bir ekilde girebildiysek ekrann sol tarafnda girdiimiz klasrn
ismi yazacaktr.

www.bilisimzirve.com

cd .. Komutu (Klasrn iinden kma)

Girdiimiz herhangi bir klasrn iinden kmak iin cd .. komutu kullanlmaktadr. Bu komut
ile girdiimiz klasrlerin iinden teker teker kabilmekteyiz.
Komutun kullanm;
cd ..
rnek;
cd ..

Bu komutu yazp enter tuuna bastmzda bulunduumuz klasrn iinden km olacaz.

Eer konumunu bildiimiz bir klasrn iindeysek bu komut ile bulunduumuz klasrden
karak bir nceki klasrn iine dnm oluruz.

Pwd komutu (Bulunduumuz dizinin konumunu gsteren komut)

inde bulunduumuz klasrn (dizinin) tam yolunu gstermek iin pwd komutunu
kullanmamz gerekmektedir. Bu komutu yazp enter tuuna bastmzda bulunduumuz
klasrn konumu yazacaktr
Komutun Kullanm;
Pwd
rnek;
Pwd

www.bilisimzirve.com

Biz bu komut ile root/deneme klasrnn iinde yer aldmz grdk.

rm fr Komutu (Dolu Klasr Silme)

Linux Server iletim sisteminde ii dolu olan bir klasr silmek iin rm fr komutu
kullanlmaktadr. Bu komutu yazdktan sonra bir boluk brakp silmek istediimiz klasrn
ismini yazp enter tuuna bastmzda dolu klasrmz silinmi olacaktr.
Komutun kullanm
rm fr silinecek_dolu_klasrn_ismi
rnek;
rm fr program

www.bilisimzirve.com

Yukarda yazdmz komut ile program adndaki dolu klasrmz silmi olduk.
Not: Bu komut ile sildiimiz klasr ve bu klasrn iindeki dosyalar, klasrler kalc olarak
silinmektedir. e yaramayan klasrlerimizi bu komut ile silmeliyiz.

Touch Komutu (Dosya Oluturma)

Linux Server iletim sistemlerinde dosya oluturmak iin touch komutu kullanlmaktadr.
Komutun kullanm;
touch yeni_dosyann_ismi
rnek;
touch index.html

www.bilisimzirve.com

Yazdmz bu komut ile index.html adnda bir tane dosya oluturmu olduk. Touch komutu
ile bu ekilde dosyalar oluturabilmekteyiz.
rnek2;
touch deneme/ders/index.html

Eer bir klasrn iine dosya oluturmak istiyorsak yukardaki gibi bir komut yazabiliriz. Biz
burada deneme klasrmzn iinde bulunan ders klasrnn iinde index.html adnda bir
dosya oluturmu olduk.

Nano Komutu (Dosya Ama Komutu)

Linux Server kurulu sunucumuzda bulunan herhangi bir dosyay amak iin nano komutunu
kullanmaktayz. Nano komutu ile bir dosyay aarak o dosyann ierisine yazlar
yazabilmekteyiz.
Komutun Kullanm;
nano alacak_dosya_ismi
rnek;
nano deneme/ders/index.html

www.bilisimzirve.com

Yazdmz nano deneme/ders/index.html komut ile deneme/ders klasrnn iindeki

index.html dosyamz am olduk. Bu ilemden sonra aadaki resimdeki gibi bir blm
karmza gelecektir.

Bu blm sayfamzn ak halidir. Buraya yazmak istediimiz yazlar yazdktan sonra

dosyamz kaydetmek iin CTRL+X tuuna birlikte basyoruz. Daha sonra Y tuuna basarak
dosyamz kaydediyoruz. Eer N tuuna basarsak dosyamza yazdmz yazlar
kaydedilmeyecektir. Y yes, N no anlamndadr.

www.bilisimzirve.com

rm Komutu (Dosya Silme)

Linux Server iletim sisteminde dosya silmek iin rm komutu kullanlmaktadr. Bu komut ile
dosyalarmz kalc olarak silmekteyiz.
Komutun Kullanm;
rm silinecek_dosyann_ismi
rnek;
rm index.html

Yazdmz bu komut ile ana dizinimizde bulunan index.html adndaki dosyamz silmek iin ilk
adm atm olacaz. Bu komutu yazp enter tuuna bastmzda bizden bu dosyann
silinmesinin onaylanmas istenecektir. Y tuuna basp enter yaptmzda dosyamz silinmi
olacaktr. N tuuna basarsak dosyamz silinmeyecektir.

Cp Komutu (Dosya Kopyalama Komutu)

Linux Server iletim sisteminde dosya kopyalamak iin kullanlan komut cp komutudur. Cp
komutu copy (kopyala) anlamndadr.
Komutun Kullanm
cp klasr/kopyalanacak_dosya kopyalacak_klasr
rnek;
cp ekitap/deneme.txt yedekler/kitaplar

www.bilisimzirve.com

Yazdmz bu komut ile ekitap klasrnn iinde yer alan deneme.txt dosyasn yedekler
klasrnn iindeki kitaplar klasrne kopyalam olduk.

cat Komutu (Dosya eriini grntleme)

Bir dosyann ieriini ekranda gstermek iin cat komutu kullanlmaktadr. Bu komut ile
dosyann ieriinde deiiklik yapamayz. Sadece dosyann ieriini ekranda yazdrabiliyoruz.
Komutun Kullanm;
Cat ierii_gsterilecek_dosyann_ad
rnek;
cat deneme.txt

www.bilisimzirve.com

Yazdmz bu komut ile sistemimizde bulunan deneme.txt dosyasnn ieriini ekranda

yazdrm olduk.

ls Komutu (Dosyalar ve klasrleri listeleme)

Bulunduumuz dizindeki dosyalar ve klasrler grntlemek (listelemek) iin komut
ekranmza ls komutunu yazmamz gerekmektedir. Bu komutu yazp enter tuuna
bastmzda bulunduumuz konumdaki dosyalar ve klasrler listelenecektir.
Komutu kullanm;
ls
rnek;
ls

ls l komutu (Ayrntl olarak klasrleri ve dosyalar listeleme)

Bulunduumuz konumdaki dosyalar ve klasrleri ayrntl olarak grntlemek (listeletmek)
iin bu komutu kullanmaktayz. Bu komut ile dosya ve klasrlerin oluturulma tarihini, hangi
kullancya ait olduunu, izinlerini ve boyutunu ayrntl bir ekilde grntleyebilmekteyiz.

www.bilisimzirve.com

mv Komutu (Dosya ve Klasr smi Deitirme)

Bir klasrn veya dosyann ismini deitirmek iin mv komutu kullanlmaktadr. Bu komut ile
dosya ve klasrn ismini deitirmek iin yaplacak ilemler u ekildedir. lk olarak mv
komutunu yazp bir boluk brakyoruz. Daha sonra ismi deitirilecek dosya veya klasrn
ismini yazyoruz ve bir boluk brakyoruz. Dosyamza veya klasrmze vereceimiz yeni ismi
yazyoruz ve enter tuuna basyoruz. Bu ilemlerden sonra dosyamz veya klasrmzn ismi
deimi olacaktr.
Not: Bulunduumuz klasrn iinde ismini deitirmek istediimiz dosya veya klasr
bulunmas gerekmektedir.
Komutun Kullanm;
mv dosya_yada_klasr yeni ismi
rnek;
ls
mv index.html sayfa.html
ls

www.bilisimzirve.com

lk olarak ls komutu ile dosya ve klasrlerimizi grntledik. Daha sonra bulunduumuz

klasrn iinde bulunan index.html dosyasnn ismini mv komutu ile sayfa.html olarak
deitirdik. Tekrar ls komutu ile dosya ve klasrlerimizi listelettiimizde dosyamzn isminin
deitiini grdk.
rnek2;
ls
mv deneme ders
ls

Bu rneimizde ise mv komutu ile klasr ismi deitirme ilemini yaptk.

Not: Mavi renkli yazlan yazlar klasr isimleridir. Beyaz yazlar ise dosyalarn isimlerindir.

www.bilisimzirve.com

find Komutu (Dosya yada klasr arama komutu)

Bulunduumuz dizinin (Klasrn) iinde bir dosya yada klasr aramak iin find komutunu
kullanmaktayz.
Komutu Kullanm;
find dosya_veya_klasr
rnek;
Find ders

Yazdmz bu komut ile bulunduumuz dizinde ders adnda klasr aratm olduk. Bu klasr
olduundan dolay ekranmzda ders yazd.

LNUX SERVERDA KULLANICI LEMLER

Adduser Komutu (Kullanc Ekleme Komutu)

Linux Server iletim sisteminde kullanc eklemek iin adduser komutu kullanlmaktadr. Bu
komutu yazp bir boluk brakp oluturacamz kullancnn ismini yazp enter tuuna
bastmzda sistemimize kullancmz eklenmi olacaktr. Bu komut ile sistemimize
istediimiz kadar kullanc eklememiz mmkndr.
Komutun Kullanm;
Adduser kullanc_ismi
rnek;

www.bilisimzirve.com

Adduser Mehmet

Bu komut ile sistemimize Mehmet adnda bir kullanc eklemi olduk.

passwd komutu (Kullancya ifre tanmlama veya ifresini deitirme)

Linux Server kurulu sunucumuzda bulunan bir kullancya ifre tanmlamak iin veya bir
kullancnn ifresini deitirmek iin passwd komutu kullanlmaktadr. Bu komutu yazp bir
boluk brakp ifre tanmlayacamz veya ifresini deitireceimiz kullancnn ismini yazp
enter tuuna bastmzda bizden tanmlayacamz ifrenin girilmesi istenecektir. Bu ifreyi
yazp enter tuuna bastmzda ifrenin tekrarlanmas istenecektir. Bu ilemlerden sonra
kullancya yeni ifre tanmlanm olacaktr.
Komutun Kullanm;
passwd ifre_tanmlanacak_kullanc
rnek;
passwd Mehmet

www.bilisimzirve.com

Bu komut ile Mehmet adndaki kullancmza yeni ifre tanmlamak istedik. New UNIX
password blmne tanmlayacamz yeni ifreyi yazp enter tuuna basyoruz. Bu ilemden
sonra Retype new UNIX password blme karmza gelecektir. Bu blme yeni ifremizi
tekrar yazp enter tuuna bastmzda Mehmet adndaki kullanmzn ifresi deimi
olacaktr.
Not: ifreyi yazarken ekranda bir ey yazlmyor gibi grnmektedir.

userdel Komutu (Kullanc Silme Komutu)

Sistemimizde bulunan herhangi bir kullancy silmek iin userdel komutu kullanlmaktadr. Bu
komutu yazp bir boluk brakp silmek istediimiz kullancnn ismini yazp enter tuuna
bastmzda kullancmz sistemimizden kalkm olacaktr.
Komutun Kullanm
userdel silenecek_kullancnn_ismi
rnek;
userdel mehmet

www.bilisimzirve.com

Yazdmz bu komut ile sunucumuzda bulunan Mehmet adndaki kullancmz silmi olduk.

LNUX SERVER DONANIMSAL KOMUTLAR

Free komutu (Ram Sorgulama)

Linux server kurulu sunucumuzda sistemimizde bulunan ram ile ilgili ayrntl bilgi almak iin
free komutu kullanlmaktadr. Bu komut ile sistemimizde bulunan ram miktarn, kullanlan
ram miktarn vb bilgileri ayrntl bir ekilde alabilmekteyiz.
Komutun Kullanm;
free
rnek;
free

www.bilisimzirve.com

Bu komut ile karmza yukardaki resimdeki gibi bilgiler karmza kacaktr. Bu blmde yer
alan blmleri aklayalm;
Total = Toplam ram miktarmz bu blmde yazmaktadr.
Used = Kullanlan ram miktarmz bu blmde yazmaktadr.
Free = Bota olan ram miktarmz bu blmde yazmaktadr.
Shared = Paylalan ram miktarmz bu blmde yazmaktadr.

Df (HardDisk sorgulama komutu)

Sunucumuzda bulunan hard disk ile ilgili ayrntl bilgi almak iin kullanacamz komut df
komutudur. Bu komut yazp enter tuuna bastmzda sistemimizde buluna hard disk ile ilgili
ayrntl bilgi alm olacaz.
Komutun Kullanm;
df
rnek;
df

www.bilisimzirve.com

df komutunu yazp enter tuna bastmzda yukardaki resimdeki gibi bilgiler karmza
gelecektir. Bu blmde yer alan blmleri aklayalm;
Used = Kullanlan hard disk miktarnn yazd blmdr.
Available= Bota olan hard disk miktarnn yazd blmdr.
Use %= Toplam hard disk boyutunun kullanlma orann gsteren blmdr.

cat /proc/cpuinfo (lemci ile ilgili bilgi alma komutu)

Sunucumuzda bulunan ilemci ile ilgili ayrntl bilgi almak iin Linux server komut ekranna
cat /proc/cpuinfo komutunu yazmamz gerekmektedir. Bu komutu yazp enter tuuna
bastmzda sunucumuzda bulunan ilemci ile ilgili ayrntl bilgi (ilemci ismi, modeli, hz,
ekirdek adedi vb) almaktayz.
Komutun Kullanm;
cat /proc/cpuinfo
rnek;
cat /proc/cpuinfo

www.bilisimzirve.com

Bu komut yazp enter tuuna bastmzda ekranda yukardaki resimdeki gibi bilgiler yer
alacaktr.

SSTEM LE LGL BLG ALMA KOMUTLARI

Hostname Komutu (Bilgisayar smini renmek)

Linux Server kurulu sunucumuzun tam ismini renmek iin hostname komutunu
kullanmaktayz. Bu komutu yazp enter tuuna bastmzda Linux server kurulu
sunucumuzun tam ismini renmi oluruz.
Komutun Kullanm;
hostname
rnek;
hostname

www.bilisimzirve.com

Hostname komutunu yazp enter tuuna bastmzda sunucumuzun isminin

server.pcegitimleri.com olduunu renmi olduk. Sizde bu komut ile sunucunuzun ismini
sorgulayabilirsiniz.

ifconfig komutu (p sorgulama komutu)

Linux server kurulu sunucumuzda tanmlanm ip adresimizi ve Ethernet kartmz ile ilgili
ayrntl bilgi almak iin (Ethernet kartmzn ismi, Mac adresimiz,netmask adresmiz vb)
ifconfig komutunu kullanmaktayz.
Komutun Kullanm;
fconfig
rnek;
fconfig

www.bilisimzirve.com

fconfig komutunu yazp enter tuuna bastmzda yukardaki gibi bir resim karmza
gelecektir. Burada da grld gibi ip ile ilgili ayrntl bilgi almaktayz.

History Komutu (Gemite yazdmz komutlar listeletmek)

History komutu Linux server iletim sistemlerinde bize ok yarar olan bir komuttur.
Sunucumuzda gemite uyguladmz btn komutlar history ile grntleyebilmekteyiz.
Komutun Kullanm;
history
rnek;
history

www.bilisimzirve.com

Bu komut ile gemite uyguladmz btn komutlar srasyla listeletmi olduk.

Wget Komutu (Dosya ndirme komutu)

Linux server iletim sisteminde dosya indirmek iin wget komutu kullanlmaktadr. Bu
komutu yazp bir boluk braktktan sonra indireceimiz dosyann konumunu yazp enter
tuuna bastmzda dosyamz bulunduumuz klasrn iine indirilmi olacaktr.
Komutun Kullanm;
wget indirilecek_dosyann_konumu (url)
rnek;
wget http://tr.wordpress.org/wordpress-3.9.1-tr_TR.zip

Bu komut ile bulunduumuz klasrn iene wordpress dosyasn indirmi olduk.

DOSYA SIKITIRMA VE AMA KOMUTLARI

Dosya Sktrma Yntemleri;
ZIP ile sktrmak iin kullanlan komut;
zip -r rnek.zip dosya_veya_dizin
TAR ile gz olarak sktrmak iin kullanlan komut;
tar cvzf rnek.tar.gz dosya _veya_dizin

www.bilisimzirve.com

TAR ile bz2 olarak sktrmak iin kullanlan komut;

tar cvjf rnek.tar.bz2 dosya_veya_dizin
TAR.Z ile sktrmak iin kullanlan komut;
tar -cZvf rnek.tar.Z dizin_veya_dosya
GZIP ile sktrmak iin kullanlan komut;
gzip -9 dosya_veya_dizin
RAR ile sktrmak iin kullanlan komut;
rar a -ap rnek.rar dosya_veya_dizin

Sktrlm Dosyalar Ama Yntemleri;

zip dosyasn amak iin kullanlan komut;
unzip rnek.zip
tar.gz dosyasn amak iin kullanlan komut;
tar xvzf rnek.tar.gz
tar.bz2 dosyasn amak iin kullanlan komut;
tar xvjf rnek.tar.bz2
tar.Z dosyasn amak iin kullanlan komut;
tar xvZf rnek.tar.Z
gz dosyasn amak iin kullanlan komut;
gunzip rnek.gz
rar dosyasn amak iin kullanlan komut;
unrar -e rnek.rar

Yukarda Linux Server iletim sistemlerinde dosya sktrma ve ama yntemlerinin tamamn
yazdm. Bu komutlarn kullanmn daha iyi anlamak iin bir tane rnek yapalm. Bu rnek ile
dosya sktrma ve ama yntemlerini daha iyi anlayacaz.

www.bilisimzirve.com

rnek;
Bulunduumuz dizinde (klasrde) dersler adnda bir tane klasr var. Bu klasrn iinde
deneme.txt dosyas var. imdi biz deneme adndaki klasrmz tar ile gz uzantl olarak
sktralm. Bu ilem iin komut satrmza;
tar cvzf dersler.tar.gz dersler
Yazp enter tuuna basmamz yeterlidir.

Burada tar ile sktrdmz iin tar cvzf komutunu yazdk. Daha sonra klasrmzn
sktrldktan sonraki ismini yazdk. Daha sonra sktrdmz klasrn ismini yazdk ve enter
tuuna bastk. Bu ilemden sonra klasrmz sktrlm olacaktr. ls komutu ile dosyamzn
sktrldn grebiliriz.
rnek2;
Bir nceki rneimizde sktrdmz dersler.tar.gz dosyasn aalm. Bu ilem iin komut
ekranmza;
tar xvzf dersler.tar.gz

www.bilisimzirve.com

Yazp enter tuuna basmamz yeterlidir. Bu komutta ilk olarak tar ile gz uzantl dosya ama
komutu olan Tar xvzf komutunu yazdk. Daha sonra amak istediimiz dosyann ismini yazp
enter tuuna bastk ve ilemimizi tamamlad.

HAZIRLAYAN
Onur ZMEN
Bu e-kitap www.bilisimzirve.com sitesi tarafndan hazrlanmtr. Paylam
yaparken bu sitede yaynlanan linkten paylam yapmanz gerekmektedir.