Avrupa Birliinin

Sal ve Gvenlii
Ynetim Sistemleri
yi Uygulamalar

Bu yayn, Avrupa Birlii ve Trkiye Cumhuriyeti

tarafndan finanse edilen SGP (Trkiye`de yerlerinde Sal ve Gvenlii Koullarnn yiletirilmesi Projesi - TR0702.20-01/001) kapsamnda hazrlanmtr.
Avrupa Birlii mali desteiyle hazrlanan yaynn ieriinden yalnz Danman firma sorumlu olup hibir
ekilde Avrupa Birliinin grlerini yanstmamaktadr.

Ksaltmalar Listesi:
AAA
AB
AUVA
BGW
CIOP-PIB
CRAM
SGB
EMAS
HSE
ILO
INAIL
ISO
SG
SGGM
SGP
KOB
LTIFR
OHSAS
SAM
SEP
SGM
SHPW
UK
YGKL

Kaza Sigortas Dernei (Lksemburg)

Avrupa Birlii
Avusturya Sosyal Kaza Sigortas
Salk ve Sosyal Yardm Hizmetleri Meslek Birlii (Almanya)
Emein Korunmas Merkez Enstits Ulusal Aratrma Enstits (Polonya)
Blgesel Hastalk Sigortas Fonu Ofisleri (Fransa)
T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl
AB evre Ynetim Sistemi
Salk ve Gvenlik daresi (ngiltere)
Uluslararas alma rgt
talyan i Tazminat Kurumu
Uluslararas Standardizasyon Kuruluu
Sal ve Gvenlii
Sal ve Gvenlii Genel Mdrl
Trkiye`de yerlerinde Sal ve Gvenlii Koullarnn yiletirilmesi Projesi
Kk ve Orta Byklkteki letme
Yaralanma Sklna Bal Kayp Zaman Oran
Sal ve Gvenlii Deerlendirme Serisi
Sistematik alma Ortam Ynetimi (sve)
Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi (Avusturya)
Gvenli letme Program (Slovakya)
te Saln ve Gvenliin Korunmas Hakkndaki Ulusal Politika (Slovakya)
Birleik Krallk
Ykleniciler iin Gvenlik Kontrol Listesi

ekiller Listesi:
1.
2.
3.

Sal ve Gvenlii ynetim sistemlerine getirilen farkl yaklamlara genel bir bak
AB lkelerinde 2004 ylnda OHSAS 18001 ynetim sistemlerine ynelik
sertifika says
Baz AB lkelerinde Sal ve Gvenlii ynetim sistemlerinin karlatrmal analizi

Tablolar Listesi:
1. Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin temel unsurlarna genel bir bak
2

nsz

Bu rehber, SGP (Trkiyede yerlerinde Sal ve Gvenlii Koullarnn yiletirilmesi Projesi)

kapsamnda hazrlanmtr. Avrupa lkelerinde uygulanmakta olan i sal ve gvenlii ynetimi ile i
sal ve gvenlii ynetim sistemlerinin karlatrmal bir analizini iermektedir. sal ve gvenliinin
iyiletirilmesinde sistematik bir yaklam sergilemek iin bir Sal ve Gvenlii Ynetim Sistem gelitirilmesi ok byk nem arz etmektedir. Sosyal Gvenlik Kurumu istatistiklerine gre, zellikle metal, maden ve inaat bata olmak zere tm sektrlerde her yl binlerce kaza ve yaralanma meydana gelmektedir.
Bu durum Trkiyedeki KOBlerde i sal ve gvenliine verilmesi gereken nemi ve pratik, uygulanabilir
bir sistem gelitirmenin ne kadar nemli olduuna dikkat ekmektedir.
Avrupa Birlii lkelerindeki Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri ile ilgili iyi uygulama rnekleri
ne kadar yol gsterici olacandan yola klarak bu rehber almas tamamlanmtr. Ayn zamanda bu
rehber, Trkiyede i sal ve gvenlii ynetimi alannda yaplacak reform ve yeniliklere esin kayna
olabilecek nitelikte olmas hedeflenmitir. Bakanlmzn lkemiz i sal ve gvenlii seviyesini ykseltme almalarn destekleyen bu rehbere katk vermi olan tm yerli ve yabanc uzmanlara, deerli emek
ve almalarndan dolay teekkr ederiz.

T.C. ALIMA VE SOSYAL GVENLK BAKANLII

Sal ve Gvenlii Genel Mdrl

indekiler Listesi
1
2
2.1
2.2
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.3
3
3.1
3.2
3.3
3.3.1
3.3.2
3.4
3.5
3.6
3.7
3.7.1
3.7.2
4
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
4.11
5
6

Giri .................................................................................................................................................................................. 5
Avrupa Birlii lkelerinde Uygulanan Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri ................................................... 6
Sal Ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Geliimini Tevik Etmeyi Amalayan Giriimler .................................. 6
Farkl Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri......................................................................................................... 7
OHSAS 18001 ................................................................................................................................................................... 7
Ykleniciler in Gvenlik Kontrol Listesi ........................................................................................................................... 8
ILO OSH 2001: ILO Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi ......................................................................................... 9
l Sorumluluk Program ................................................................................................................................................. 9
Avrupa Birlii lkeleri le OHSAS 18001in Uygulamalar .......................................................................................... 10
Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Baz Kilit Unsurlar ........................................................................... 11
Ynetimin Taahhd .................................................................................................................................................. 12
Planlama, Organizasyon ve Sal ve Gvenlii Ynetim Sorumluluu ............................................................... 13
Risk Ynetimi ............................................................................................................................................................. 13
Tehlikelerin Belirlenmesi .................................................................................................................................................. 14
Risk Deerlendirmesi ....................................................................................................................................................... 14
alanlarn Katlm ................................................................................................................................................... 15
Sal ve Gvenlii Uzmanl ile Yetkinlii .......................................................................................................... 16
Politika, Prosedrler Ve Dokmantasyon ................................................................................................................... 16
Denetim, Performans zleme Ve Gzden Geirme .................................................................................................... 17
Devaml Performans zleme ............................................................................................................................................ 17
Sal ve Gvenlii Ynetiminin Periyodik Olarak Denetlenmesi ............................................................................... 18
Avrupa Birliindeki letmelerde Ulusal Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi Programlar rnekleri ........... 19
Avrupa Birlii Politikalar............................................................................................................................................. 19
sve ........................................................................................................................................................................... 20
Fransa ........................................................................................................................................................................ 20
Polonya ...................................................................................................................................................................... 21
Almanya ..................................................................................................................................................................... 22
Avusturya ................................................................................................................................................................... 23
Slovakya ..................................................................................................................................................................... 24
Lksemburg................................................................................................................................................................ 25
talya ........................................................................................................................................................................... 26
Birleik Krallk ............................................................................................................................................................. 27
Avrupa Birliinde Uygulanan Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Karlatrmal Analizi ......................... 28
Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Gnll veya Zorunlu Olarak Uygulatlmas ................................. 31
Referanslar ..................................................................................................................................................................... 32

Giri

Bu kitapk, i sal ve gvenlii (SG) ynetim sistemlerinin Avrupa Birlii (AB) lkelerindeki geliiminin
ve uygulamalarnn karlatrmal bir analizini iermektedir. Bu sistemlerin kkleri ok eskilere uzanmaktadr. Ayrca, daha nce denenmi ve test edilmi olmann getirdii avantajlara da sahiptirler. Bu yzden,
menei lkelerindeki en iyi uygulamalar temsil etmektedirler. Bu tr sistemler, uyarlama yaplmakszn hayata geirilemezler; ancak her bir sistemin altnda yatan engin deneyim ve bilgi birikimlerinden faydal dersler karlabilir. Bu kitapn amalar:
1. Trkiye Cumhuriyeti alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl (SGB)nn Sal ve Gvenlii Genel Mdrl (SGGM)ne, iyerinde saln ve gvenliin devaml olarak gelitirilmesi ve iyiletirilmesi ynnde esin kayna olmak;
2. SG ynetim sistemlerinin, AB ereve Direktifi balamndaki farkl kilit unsurlarna ilikin baz pratik aklamalar getirmek (3. blm);
3. AB lkelerinin, SG ynetim sistemlerini sistematik olarak gelitirmek ve uygulamak amacyla yrttkleri ulusal programlarla ilgili deneyimlerini aktarmak; (4. blm);
4. SG ynetim sistemlerinin AB lkelerinde hayata geirilmesi hususunda, mevzuatn etkisi ile ilgili
deneyimleri sunmaktr (5. blm).
SG ynetim sistemi olduka karmak yapda bir kavramdr. Bu nedenle, SG ynetim sistemleri iin belirlenmi ortak bir tanm yoktur. Biz bu raporda, Uluslararas Standardizasyon Kuruluunun (ISO) standart
ynetim sistemi tanmna ok yakn bir tanm kullandk:
SG ynetim sistemi; bir organizasyon yaps ortaya koymak ve herkesin kimin, neyi, ne
zaman, nasl, neden ve nerede yapacan net olarak anlamasn salayacak ekilde sorumluluk vermek yoluyla SGnin hedefe odakl, sistematik bir ekilde iyiletirilmesidir. Genel
ama, alanlarn saln ve gvenliini iyiletirmektir.
Kimi SG uzmanlar ve aratrmaclar ise, bir SG ynetim sisteminde bulunmas gereken kilit unsurlar ieren bir tanm kullanmaktadr. Bu balamda, Tablo 1de (3. blm) yaygn olarak bir SG ynetim sisteminin
z olduklar kabul edilen bu kilit unsurlara genel bir bak ve ksa aklamalar verilmitir.
Karlatrmal analizin kapsam aadaki gibidir:

Bu analiz kapsamnda, ulusal dzeyde veya sektrler dzeyinde uygulanan ve yaylan, ayrca her
lekten ve i kolundan eitli iletmelere hizmet etmesi ngrlen genel SG ynetim sistemlerine
yer verilmitir. Tek bir iletmede kullanlacak ekilde tasarlanan zel SG ynetim sistemleri ise
kapsam altna alnmamtr.

Analiz, AB lkelerinin (yelerinin) SG ynetim sistemleriyle ilgili deneyimlerini kapsamaktadr. Bu

nedenle rapor, AB ereve Direktifinin ulusal SG ynetim sistemlerinin geliimini ve uygulamasn
nasl etkiledii konusuna odaklanmaktadr.

Bu odak noktas, projenin genel amacndan ileri gelmektedir: alanlarn iyerindeki salk ve gvenliklerini iyiletirmek ve ilgili AB mktesebatnn Trkiyede uygulanmasn salamak (bkz. SGP
amalar).

Amerika Birleik Devletleri (ABD), Kanada ve Avustralyada SG ynetim sistemlerinin uygulanmasyla ilgili deneyimler ise dhil edilmemitir. Ancak, bu lkelerden gelen ve ABdeki gelimeleri
aklayan baz aratrma sonular bu raporda kullanlmtr.

Bu rapor, AB lkelerindeki SG ynetim sistemi uygulamalarndan karlmas gereken dersleri ieren bir
belge olarak da grlebilir. Raporda, projenin ilerleyii iin yararl olabilecek deneyimler ortaya konulmutur.
5

Avrupa Birlii lkelerinde Uygulanan Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri

ou AB lkesinde, kural koyan trde SG mevzuat ve ynetmeliklerinden, gereklilik srecine bir gei gereklemitir. Bu sre 1980lerde balamtr (bkz. Blm 4.10). Mevzuatta, kural koyucu olmaktan ziyadekendi kendini ynetme modeline geilmitir. Kendi kendini ynetme hususuna daha fazla vurgu yaplarak iverenlerin SGnin korunmas konusunda sorumluluk almas zorunlu klnm, ancak bu sorumluluu
nasl yklenecekleri konusunda daha az talimat verilmitir. Kendi kendini ynetme gerekliliine bir cevap
olarak, birbirinden farkl sistematik SG ynetim sistemi modelleri gelitirilmitir.
Bu gelimelerin akabinde, baz AB lkelerinde yeni SG dzenlemeleri ortaya konmu; bu erevede SG
ynetim sistemlerinin benimsenmesi zorunluluk haline getirilmi ve kolaylatrlmtr.
zetleyecek olursak; SG ynetim sistemlerine sistematik bir yaklam getirme konusundaki zorunluluklarnn yan sra, konuyla ilgili ok sayda ynetim sistemi, standart, rehber ve sertifikasyon bulunmaktadr.
2.1

Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Geliimini Tevik Etmeyi Amalayan Giriimler

Tm dnyada uygulanan sistematik SG ynetim sistemlerinin en nemli kayna olarak gsterilen yasama
giriimi, alanlarn iyerindeki gvenliklerini ve salklarn iyiletirmeye tevik eden nlemler
hakkndaki AB ereve Direktifidir. ereve Direktifinde, SG ynetimi iin gerekli olan ve kamu sektrnde ve zel sektrde yer alan tm kurulular iin geerli genel ilke ve srelere yer verilmitir (Direktif
89/391/EEC 12 Haziran 1989). Direktife gre, iletmelerde SG ynetiminin temel amac, alanlarn gvenlik ve salklarnn srekli olarak iyilemesini salamaktr. Direktif btn AB lkelerinde yrrle girmitir. Direktifin uygulanmas, ulusal strateji ve politikalarla desteklenmektedir.
Uluslararas alma rgt (ILO), 2001 ylnda SG Ynetim Sistemlerine ilikin ILO Rehberlerini yaynlamtr (ILO, 2001). Bu rehberler, Sal ve Gvenlii Szlemesi (155 Sayl) ile Sal Hizmetleri
Szlemesi (161 Sayl) de dhil olmak zere uluslararas standartlar yanstmaktadr. Bu Rehberler, hem
ulusal dzeyde hem de iletme dzeyinde SG ynetimi ile ilgili sorumluluu bulunan herkesin kullanmna
ynelik olarak hazrlanmtr.
SG ynetim sistemleriyle ilgili ilk ulusal standardn, SG ynetiminin iletmenin gelen ynetim sistemine
nasl btnletirileceine ilikin rehberlerle birlikte hazrlanan BS 8800 (1996) olduu yaygn kabul grmektedir. 1990larn ortalarndan bu yana, eitli SG ynetim sistemlerinin gelitirilmesi amacyla her trl giriimde bulunulmutur. Bu standartlarn ou, BS 8800den hareketle gelitirilmitir. BS 8800 temelli ulusal
standart gelitiren lkeler Hollanda, Norve, spanya ve Birleik Krallk (UK) olmutur (BS 8800).
Dier AB lkelerinde de, gnll uygulamaya ynelik benzer standartlar oluturulmu ve kurulmutur. Bu
standartlarn bazlar, ILO rehberlerinin uyarlamalardr.
SG ynetim sistemlerinin standardizasyonundaki gelimelerle birlikte, bu sistemlerin sertifikasyonu konusunda basklar gndeme gelmeye balamtr. Sertifikasyon, aralarnda DNV, Lloyds, BVQ ve
SGSnin de bulunduu uluslararas zel sertifikalandrma kurulular tarafndan yaplmaktadr. Ulusal temelli sertifikalandrma kurulular da mevcuttur. Bu kurulular, karlatrma lei olarak ulusal standartlar
kullanabilir veya kendi kstaslarn gelitirebilirler.
SG ynetim sistemlerinin denetimi iin ok sayda sertifikalandrma kuruluu mevcuttur.
SG ynetim sistemlerinin sertifikasyonuna ynelik uluslararas bir temel oluturmak amacyla, sertifikasyon
ve standardizasyon kurulularnn meydana getirdii bir konsorsiyum, OHSAS 18001 olarak adlandrlan
uluslararas bir SG ynetim sistemi spesifikasyonu ortaya koymutur.
6

Bu spesifikasyonlar, ISO standard olmadklar halde, genellikle SG ynetim sistemlerinin sertifikasyonu

amacyla baz lkelerde tevik edilmektedir. Trkiyede de OHSAS 18001 sertifikasyonu kullanlmaktadr.
2.2

Farkl Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemleri

Aadaki ekilde, AB lkelerinde uygulanan eitli SG ynetim sistemleri genel (ekil 1) hatlaryla verilmitir. Btn SG ynetim sistemleri belirli noktalarda birbiriyle rtmekle birlikte, kapsam ve yaklam bakmndan birbirlerinden ayrlrlar.

Kendi

Self-Regulatory
Kendini
Yneten

Yklenici

Contractor
Gvenlii
Safety

BS 8800
Derived
from:
(1996)
BS 8800
(1996)

OHSAS 18000

Temelli

Ykleniciler
iin
Safety
Checklist
Gvenlik KontContractors
rol Listesi

SG
Sistemleri
OHS
systems
Paydalarn

Stakeholders
Katlm
involvement

SG-YS
OHS-MS
ILO
ILO

Kimya Endstrisi
Chemical
Industry
Kresel
Global corporate
irket
initiative
nisiyatifi

l
Responsible
Sorumluluk
Care Program
Program

ekil 1. Sal ve Gvenlii ynetim sistemlerine getirilen farkl yaklamlara genel bir bak
Raporun bundan sonraki ksmnda, SG ynetim sistemi standartlar ksaca ele alnacaktr.
2.2.1

OHSAS 18001

OHSAS 18001, SG ynetim sistemlerine yapsal bir yaklam getirilmesi hususunda dnya apnda en
yaygn standart olarak kabul edilmektedir. OHSAS 18001, BS 8800 temel alnarak kendisinden nce gelitirilen btn standartlarn yava yava yerini almaktadr. Ayn zamanda OHSAS 18001 de, resmi olarak sertifikasyon kurulularnca sertifikalandrlabilen bir standart haline gelmektedir.
OHSAS 18001,SG ynetiminin baz kilit unsurlarn bir dzene koyar:

gvenlii risklerinin yan sra, i sal iin de sistematik bir yaklam,

Risklerin kontrol altna alnmas,
Performans lmleri ve performans gstergeleri,
alanlarn aktif katlm.
7

OHSAS 18001de, iletmenin grevinin kendi ihtiyalarna uygun prosedr ve dzenlemeler gelitirmek
olduu vurgulanr. Bunun yan sra; OHSAS 18001,sistemi desteklemek ve sektre uyarlamakta kullanlabilecek rehber ve yazlmlar gibi hazr paketlerden faydalanma olana da sunar.
OHSAS modeli, evre konusundaki ISO 14001 standard ve kalite ynetiminde kullanlan ISO 9001 ynetim modelleriyle de uyumludur.
OHSAS 18001, bir dizi AB lkesinde standart SG ynetim sistemi haline gelmitir.
2.2.2

Ykleniciler iin Gvenlik Kontrol Listesi

letmeler, yklenicilerin i gvenlii ynetimine zel bir standart gelitirmilerdir: Ykleniciler iin Gvenlik
Kontrol Listesi (YGKL). YGKL sistemi, ncelikli olarak (petro) kimya endstrisine hizmet sunan yklenicilerin uygulad i gvenlii ynetim sistemlerine ynelik deerlendirme ve sertifikasyonun nesnel olarak yaplabilmesi amacyla gelitirilmitir. Yklenicilerin uygulad SG (ve evre) ynetim sistemlerine ynelik bir
kyaslama lt grevi gren YGKL, ayn zamanda inaat, makine mhendislii, kurulum ve tamaclk
gibi i kollarna da yaylmtr.
YGKLde, gvenli alma koullarnn temini iin gereken kilit unsurlara odaklanlr. Kurallara dayal bir
standart olup belirli bir SG seviyesine ulamak iin zel standartlar oluturur. Bu adan, OHSAS
18001deki yaklamla tezat oluturmaktadr: OHSAS 18001, iletmenin ihtiyalarna yneliktir ve SGnin
devaml olarak iyiletirilmesini ngrr. YGKL ise, i gvenlii iin asgari bir dzey belirler. salndan
ziyade i gvenliini kontrol altna almaya yneliktir.
Bir iletme, sahasnda altrmak zere (alt) yklenici firma ile anlatnda, bu firmadan asgari dzeyde i
gvenlii nlemleri almasn, alanlarnn i gvenlii bilincinin olmasn ve i gvenliinin kontrolnde
ynetimin yer almasn bekler.
Kurallara dayal YGKL standardnda yer alan unsurlar unlardr:

Gvenli olmayan (alt) yklenicilerle almak yasaktr. Gvenli yklenicilerin YGKL sertifikalar
vardr;
SG politika bildirgesi, SG grev tanmlar;
e balamadan nce verilen gnlk SG talimatlar;
eflerin SG sertifikalar;
En az ayda bir, efler tarafndan yaplan alma ortam teftileri;
Ylda bir, iletmenin st dzey yneticileri tarafndan yaplan iyeri teftileri;
alanlarn akredite eitim almas (resmi geerlilii olan diploma);
YGKL ile oluturulan kaza oran ve ltler;
Personel gvenlik kayt defteri; (Kayt defteri sayesinde, iveren ve gzetmen konumundaki kurulular; yksek risk ieren iler yaplrken sahay, ii yapan kiilerin ve eflerinin yetkin olup olmadklarn; bir baka deyile bu kiilerin yeterli nitelikleri olup olmadn ve uygun eitimi alp almadklarn izleyebilir ('gerekli belgeleri' var m yok mu));

Paydalar arasnda bilgi alverii.

Baz lkelerde (Hollanda, Belika, Almanya, Fransa), YGKL yklenici gvenlii iin bir standarda dnmeye balamtr. Piyasa koullar, YGKL uygulamalarn gerekli klmaktadr. Yklenici olarak faaliyet gsteren
ve YGKL sertifikas olmayan firmalar ihalelere dhil edilmemektedir.

Baz AB lkelerinde, YGKL sertifikas bulunan firmalarn says OHSAS 18001 sertifikas bulunan firmalar
gemitir. YGKL, gelimi bir SG ynetim sistemi olarak grlemez (OHSAS 18001 gibi) (Goosen, 2005).
Aadaki AB lkelerinde pek ok firma YGKLyi kullanmaktadr:

Hollanda, Belika, Almanya, Avusturya, svire: VCA (SCC). Akredite bir sertifikasyon kuruluu
sertifikasyon ilemlerini yrtmektedir.

Belika: BeSaCC, Belikada Ykleniciler iin Gvenlik Kriterleri. Onay iin uzmann inceleme
dosyas temel alnr.

Fransa: MASE, SG iyiletirme ynetimi program. Sertifikasyonu uzmanlardan oluan kurul yapar.

2.2.3

ILO OSH 2001: ILO Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi

ILO, OHSAS 18001e, alanlarn katlm, kurulularn kresellemesi ve dardan hizmet almnn art
ile ortaklklar (tedarik zinciri ynetimi) gibi konular da eklemitir. ILOnun SG Ynetim Sistemleri Rehberleri (ILO, 2001), tarafllk gibi ILO deerleri ile ilgili uluslararas standartlar yanstmaktadr. Rehberlerin
yasal balaycl yoktur. Ulusal kanun, ynetmelik veya kabul gren standartlarn yerini almas amalanmaz. letmelerdeki uygulamalar sertifikasyon gerektirmez; fakat iyi uygulamalarn ortaya konmas bakmndan sertifikasyon olasln darda brakmaz.
Ulusal dzeyde, Rehberler aadaki konularda destek salar:

SG ynetim sistemi iin, tercihen ulusal kanun ve ynetmeliklerle desteklenen ulusal erevenin
oluturulmas;

Ynetmelik ve standartlarla uyumun glendirilmesi iin gnll dzenlemelerin gelitirilmesi yoluyla SG performansnn devaml iyiletirilmesi;

Bir iletmenin gerek ihtiyalarna cevap verebilmek amacyla, iletmenin etkinliklerinin nitelii de
dikkate alnarak SG ynetim sistemlerine ynelik hem ulusal hem de zel rehberlerin gelitirilmesi.

ILO Rehberlerinde, iletme dzeyinde uygulanan SG ynetim sistemleri iin bir model tanmlamaktadr.
Bu Rehberler, Fransada benimsenmitir. ILO Rehberlerinin tantm amacyla bir deerlendirme rehberi
oluturulmu ve bir tantm program dzenlenmitir.
Baz lkelerde, rnein Almanya ve Polonyada, iletmelerde SG ynetimi ile ilgili ulusal rehberler ILO
Rehberleri temel alnarak gelitirilmitir.
2.2.4

l Sorumluluk Program

l Sorumluluk, kimya firmalarnda salk ve gvenlik ile evre performanslarnn devaml olarak iyiletirilmesi amacyla kimya endstrisi tarafndan balatlan kresel bir giriimdir. Program, 1985 ylnda Kanadada balatlmtr. Program, Uluslararas Kimya Dernekleri Konseyi tarafndan koordine edilmekte ve halen 52 lkede uygulanmaktadr. Avrupa Kimya Sanayii Konseyi, kimya endstrisinde yer alan 27 Avrupa
derneinin yrtt Program koordine ederek gelitirmektedir.
l Sorumluluk program, Planla, Uygula, Kontrol Et, nlem Al Deming Dngs temeline dayanr; ISO
14001, OHSAS 18001, EMAS (AB evre ynetim sistemi) ve ISO 9001 gibi endstride yaygn kullanlan,
geerli standartlarn artlarn da dikkate alr.

2.3

Avrupa Birlii lkeleri ile OHSAS 18001in Uygulamalar

AB lkelerine gre OHSAS 18001 ynetim sistemi sertifikas says ekil 2de gsterilmitir.
OHSAS 18001in AB lkelerindeki uygulamalarna ilikin en son rakamlar 2004 ylna aittir. Arada geen
sre zarfnda (2010a kadar), OHSAS 18001in yaygnl ve uygulamalar hzla artmtr.
OHSAS 18001in olduka ksa bir sre zarfnda (yaklak 15 yl iinde) BS 8800 temelli gelitirilen dier tm SG
ynetim standartlarnn yerini almas ilgintir. OHSAS 18001, ABde adeta resmi standart haline gelmitir.
Baz lkelerde SG ynetim sistemleri iin karlan toplam sertifika says, OHSAS 18001 sertifikas saysn amtr. Bu lkeler arasnda Belika (toplam sertifika 1122, OHSAS sertifikas 58), Hollanda (toplam
sertifika 892, OHSAS 18001 sertifikas 153)ve Almanya (toplam sertifika 953, OHSAS 178) bulunmaktadr.
Bunun aklamas yle yaplabilir:
Bu lkelerde (lml) kazalarn temel nedeni olarak grlen, (alt) yklenicilerin gvenli almas konusu,
ok dikkat ekmektedir. Bu nedenle, yklenicilerin gvenli almasnn kontrol edilmesine ynelik almalar n plana kmaktadr. letmeler yklenicilere, ykleniciler de alt yklenicilere YGKL sertifikas edinme
zorunluluu getirmektedir. YGKL sertifikasyonu, potansiyel mterilerle alabilmek iin temel bir kstas
haline gelmitir. Piyasa koullarnn, zel olarak YGKL sertifikas almaya zorlad iletme saysnn giderek
artmas toplam sertifika saysndaki art aklayabilir.

ekil 2. AB lkelerinde 2004 ylnda OHSAS 18001 ynetim sistemlerine ynelik sertifika says
(Kaynak: OHSAS 18001 grup anketi).
10

Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Baz Kilit Unsurlar

SG ynetim sistemleri, sistematik yap ve sreler temin ederek SG konusunun nasl ele alnacan vurgular. Bu balamda, mesele hangi tehlikelerin ele alnmas gerektii veya hangi zel kontrol nlemlerinin
uygulanmas gerektii deildir.
SG ynetiminin nasl yaplacana ilikin standart hale gelmi bir anlay yoktur. in zne dair unsurlar
hakknda uluslararas bir mutabakat mevcuttur. Tablo 1de, SG Ynetim sisteminin zndeki unsurlar genel olarak verilmitir.
Bu unsurlar arasnda, SG ynetiminin dier iletme faaliyetleriyle btnletirilmesi yer almaktadr:

Ynetimin taahhd,
SG politikas,
SG ynetiminin planlanmas ve bu konuya kaynak ayrlmas,
Sorumluluklarn belirlenmesi ve hesap verebilirlik mekanizmas,
Politika,
Prosedrler ve dokmantasyon,
Risk ynetimi,
alanlarn katlm,
SG hakknda yetkinlik gelitirilmesi,
Raporlama, soruturma ve eksikliklerin giderilmesi ile izleme,
SG performansnn denetlenmesi ve gzden geirilmesi.

Bu unsurlar, baarl bir SG ynetimi iin dorudan bir forml veya reete niteliinde deildir. Her bir unsurun nasl hayata geirilmesi gerektiiyle ilgili ok yaygn uygulamalar yoktur. Aadaki blmde, baarl bir
uygulama iin gereken artlar ele alnacaktr.
Aadaki temel unsurlar incelenecektir:

Ynetimin taahhd (paragraf 3.1)

SG ynetimine ynelik planlama, organizasyon ve sorumluluk (paragraf 3.2)
Risk ynetimi (paragraf 3.3)
Katlm (paragraf 3.4)
SG konusunda uzmanlk ve yetkinlik (paragraf 3.5)
Politika, prosedrler ve dokmantasyon (paragraf 3.6)
Denetim, performans izleme ve gzden geirme (paragraf 3.7)

Bu blmde verilen bilgiler aadaki belgelerden derlenmitir:

Mainstreaming OHS into business management, European Agency for Safety and Health at work,
2010 (Pawlowska Z, 2010).

Practical implementation of the provisions of Health and Safety at Work. (Framework) Directives
89/391 and OHS Directives (Commission, 2004).

Experiences at company level. The use of occupational safety and health management systems in
the member states of the EU (European Agency for Safety and Health at work, 2002).

Working Paper 20, Systematic Management of Occupational Health and Safety, 2003, National
Research Centre of Occupational Health and Safety, Australian National University (Bluf, 2003).
11

3.1

Ynetimin Taahhd

Yneticilerin SG ve SG ynetim stratejisini ynlendirme konusunda verdikleri taahht, SG ynetiminin en

nemli unsurlar olarak grlr.
Ynetimin taahhdnn, SG politikasnda SG konusundaki taahhdn ak bir ekilde ifade edilmekle
kalmayp eyleme dklmesi gerekir. Yneticilerin, SG planlamas, gzden geirme, tantma ilikin etkinlikler ile tehlike ynetimi faaliyetlerine katlm dhil eitli SG faaliyetlerini yrtmeleri gerekir. Yneticilerin,
SG faaliyetlerinin yrtlmesinde nderlik etmeleri nem tamaktadr. Ayrca, bu SG faaliyetlerine sadece destek vermek yeterli olmaz.
Tablo 1. Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin temel unsurlarna genel bir bak.
Btnletirme
SG ynetimi iletmenin dier ynetim sistemleriyle btnletirilmitir.
Ynetimin taahhd
st dzey yneticiler SG ynetimi konusunda taahhtte bulunmulardr.
Organizasyon, planlama ve kaynak ayrma
Planlar erevesinde SG hedefleri, stratejileri ve programlar hazrlanr. SG konularna ynelik mali ve
beeri kaynaklar ayrlr.
Sorumluluk ve hesap verebilirlik
Sorumluluklar belirlenir ve iletmedeki organizasyon erevesinde alanlara datlr; hesap verebilirlik
mekanizmas kurulur.
SG konusunda uzmanlk
letme iinde SG hakknda uzmanlk oluturulur veya dardan SG hizmetleri alnr.
Politika ve Prosedrler
Kilit neme sahip SG srelerine ynelik, zel baz tehlikeli i trleri iin, ilk yardm, tedavi ve acil durumlara hazrlk konularnda politika ve prosedrler belirlenir.
Risk ynetimi
Tehlikeler sistematik olarak belirlenir; riskler deerlendirilip kontrol altna alnr ve alnan kontrol nlemlerinin etkinlii izlenir.
Katlm
alanlar SG ile ilgili faaliyetlere katlrlar.
SG talimatlar ve eitimi
Yneticiler, efler ve alanlar SG eitimi alr.
zleme, bildirim, soruturma ve eksiklikleri giderme
SG sorumlar ve olaylar tespit edilir, raporlanr ve soruturulur; dzeltici faaliyet gerekletirilir.
Denetim, gzden geirme ve performans izleme
SG ynetimi iin yaplan dzenlemeler denetlenir, gzden geirilir ve gerekli grldke iyiletirilir.
Performans ltleri belirlenir ve belirlenen bu gstergeler nazara alnarak SG ynetimi devaml izlenir.
Dokmantasyon
SG ynetimini gelitirmek, uygulamak, deerlendirmek ve gzden geirmek amacyla oluturulan yaplar,
yrtlen planlama faaliyetleri, verilen sorumluluklar, belirlenen sre ve prosedrler, ayrlan kaynaklar ve
gerekletirilen faaliyetler belgelere dklr.
Ynetimin SG konusundaki taahhd kendiliinden olumaz. Bu konuda ok eitli nemli itici etken vardr.

12

SG ynetimi konusunda taahht verilmesini tevik eden ve etkileyen faktrlerle ilgili bir fikir edinebilmek
iin, ngilteredeki en byk 350 irket arasnda dzenlenen bir anketin sonularna bakmak ilgin olacaktr.
SG ile ilgili riskleri azaltmak iin neden nlem alndna ilikin olarak sorulan bir soruya, bunun temel nedeninin SG ile ilgili yasal ykmllkleri yerine getirmek ve hukuki sorumluluktan kanmak olduu yant
verilmitir.
Hukuki sonularla ilgili korku (ve dier tevik edici etkenler) ancak ve ancak yneticilerin dikkati bu yne
ekildiinde ortaya kacaktr. Bu konu, SG uzmanlarnn ilgi alanna girmektedir. Uzmanlarn, SG konusunda gerekli ykmllkleri yerine getirmemenin douraca sonular hakknda bilgi sahibi olmalar gerekir. rnein:

Yneticileri, yrtlebilecek ve kendilerini ahsen ilgilendiren yasal ilemler hakknda bilgilendirmelidirler.

Dorudan ilgili yneticinin btesini etkileyecek hastalk ve yaralanmalarn maliyetlerini belirlemelidirler.

Yneticilerin mnferit SG performanslarn dier yneticilerin performansyla kyaslamaldrlar.

SG performansn cretlerle ve kariyer geliimiyle ilikilendirmelidirler.

Ynetimin SG konusundaki taahhd, SG uzmanlarnn ve dier paydalarn (rnein sendika liderlerinin)

SG ynetmelik ve artlarnn ortaya koyduu ykmllkleri yerine getirmemenin douraca sonularla
ilgili bilgilendirilmesi ve eitim almas yoluyla salanabilir.
3.2

Planlama, Organizasyon ve Sal ve Gvenlii Ynetim Sorumluluu

SG ynetiminin organizasyonu; beeri, mali ve dier kaynaklarn sistematik bir ekilde harekete geirilmesi
ve koordine edilmesi ile SG ile ilgili dzenlemelerin izlenmesi ve kontrol edilmesi iin gerekli mekanizmalarn kurulmasndan oluan bir sretir.
Planlama, yalnzca ne yaplmas gerektiini belirlemekle snrl bir faaliyet deildir. Planlamada ilgili faaliyetlerin gerekletirilmesi de salanr. SG ynetimindeki sorumluluk ve hesap verebilirlik unsurlar, iletmedeki bireylere belirli grev ve sorumluluklarn belirlenerek verilmesi ile ilgilidir. Bu kiileri sorumlu tutmak iin
bir mekanizma oluturulmaldr. Bu ynde atlacak admlardan biri, performans ynetimi anlamasna SG
performans ltlerini eklemek olabilir. Bylece, SG ile ilgili sorumluluklar iletmenin performans deerlendirme dzenlemelerinin bir paras olarak raporlama ve gzden geirmeye tabii tutulmu olur.
Daha gelimi SG ynetim sistemlerine sahip iletmelerin, SG konusundaki sorumluluklarn belirlenmesi
ve bilinmesini salamakta daha baarl olduklarn ortaya koyan almalar vardr. Bu baarlarnda, i sal ve gvenlii mevzuatnda belirtilen sorumluluklarn uygulanmas ve orta dzey yneticilerin grevlendirilmeleri ile dier eflerin i sal ve gvenlii faaliyetlerine katlmlar da etkili olmutur.
Ortaya kan bir sorunun tetikledii anlk gelitirilen yaklamlara kyasla, SG ynetimi iin planl ve proaktif
bir yaklam benimsemek, problemlerin yaralanmaya veya salk sorunlarna yol amadan nce tespit edilip kontrol altna alnmas iin daha byk bir frsat sunmaktadr.
3.3

Risk Ynetimi

Etkili risk ynetiminin her trl SG ynetimi stratejisinin merkezinde yer ald son derece aikrdr. le
ilgili yaralanmalarn, salk sorunlarnn ve lmlerin nne gemek iin potansiyel tehlike kaynaklarn tespit etmek ve ortadan kaldrmak veya bu tehlikelere maruziyeti asgari seviyeye ekmek (risk kontrol) ge13

rekmektedir. Ayrca, risk kontrol iin alnan nlemlerin etkinliini, uygulamasn ve srdrlmesini deerlendirip gzden geirmekten oluan bir adm da sz konusudur.
Risk ynetimi sreci iki aamaya ayrlabilir:

3.3.1

Tehlike belirleme,
Risk kontrol.
Tehlikelerin Belirlenmesi

Tehlikelerin belirlenmesi aamasnda, btn olas tehlike kaynaklar kapsaml bir ekilde ortaya karlmazsa byk bir zafiyet oluur. organizasyonunda, ekipman tasarmnda, fiziksel alma ortamnda, idari
uygulamalarda ve sosyal srelerdeki zayf noktalar gibi nemli konularn tamam, yaralanma ve salk
sorunlarnn ortaya kmasnda etkili olabilir. Bu karmak yap gz nne alndnda, i kazalarnn ve
meslek hastalklarnn ortaya kmasnda etkili olabilecek faktrlerin tespiti iin sistematik ve kapsaml bir
yaklam benimsemenin gereklilii ortadadr.
Burada sz edilen yaklam; teknolojinin, i organizasyonunun, alma koullarnn, sosyal ilikilerin ve
alma ortamnn dourduu risklerin gz nne alnmasn gerektiren AB ereve Direktifinde benimsenen yaklam ile tutarllk gsterir.
yeri teftilerinde benimsenen geleneksel yaklamla, tefti srasnda gzlemlenebilen sorunlar ortaya karlabilir. Ancak, daha kapsaml bir yaklamda aadaki unsurlar da iin iine girer:

alanlara danlmas,
alanlarn deneyimleri hakknda yaplan anketler,
Yaynlanm kaynaklarn ve ilgili yasal ykmllklerin gzden geirilmesi,
lerle ilgili grev ve rollerin incelenmesi,
alma ortamnn izlenmesi,
Olay istatistiklerinin ve soruturma raporlarnn incelenmesi.

Byle bir yaklam, yalnzca potansiyel tehlike kaynaklarn ortaya karmasyla deil, edinilen deneyimleri
dikkate almas bakmndan da proaktiftir.
3.3.2

Risk Deerlendirmesi

SG risk ynetimi srecinin ikinci aamas risklerin kontrol altna alnmasndan oluur. Tehlikeler tespit edildikten sonra, risk deerlendirmesi aamasnda bu tehlikelerin nitelii ve ortaya kabilecek tehlikeli olay
veya maruziyet sonucunda oluacak zararn iddeti ve olasl dikkate alnr. Yaplan iin zellii, iin ne
ekilde organize edildii, kullanlan makine, ekipman ve maddelerin tr gibi konularn hepsi karlalan
tehlikenin niteliinde belirleyicidir.
Risk algs da, farkl paydalar arasnda nemli oranda deiebilir. Danimarka kanunlarnda, iyerindeki
riskten etkilenen kiilerin de srece dhil edilmesi gerekliliine yer verilmitir. Bu kanunda, yerel risk anlay geliiminin de dhil olduu deerlendirmelere vurgu yaplmaktadr. Yerel (belirli bir ile veya iyeriyle ilgili) deneyimi fazla olan kiilere bir anlam ifade eden durumlardaki neden-sonu ilikisini dorudan, sade ve balama gre uyarlanan aklamasdr.
Risk kontrolne ilikin iki kapsaml yaklam ne kmaktadr:
14

Gvenli yer yaklamna gre, tehlikeler tasarmla veya kaynanda ortadan kaldrlr ve artk
riskler mhendislik, organizasyon ve prosedr zmleriyle kontrol altna alnr.

Gvenli kii yaklamnda, nleme stratejisi alanlarn davranlarn kontrol etmeye odaklanr.

nsan hatalarnn dourduu olumsuz etkileri en aza indirgemeyi amalad iin, gvenli yer stratejisinin
daha etkin olduu dnlr.
Gvenli yer stratejisi, AB ereve Direktifini aklar niteliktedir. Burada, risklerin nlenmesi ve asgari seviyeye ekilmesi, risklerin kaynanda kontrol altna alnmas ve iin bireye uygun hale getirilmesi gereklilii
ne kmaktadr.
Risk kontrol konusunda gvenli yer stratejisinin tercih edilmesi, ayn zamanda tehlikelerin proaktif bir ekilde belirlenmesini ve etkin ekilde kontrol altna alnmasn da gerektirir. Ayrca; satn almdan tasarm ve
planlamaya, retime ve mal kabule kadar, i ba ve i sras, i bitimi, bakm ve temizlik ileri ile mal gnderim sreleri gibi farkl aamalarn tamamnda tehlikelerin belirlenmesi ve risklerin kontrol altna alnmas
faaliyetlerinin yrtlmesi gerekir.
Danimarka rnei
Danimarkada, AB ereve Direktifinin (1989) gereklilikleri uyarnca iyeri deerlendirmesi zorunluluunu getiren bir yasa karlmtr. Danimarkadaki bu kanun uyarnca iverenler, uzman elinden km bir risk deerlendirmesinden ziyade katlmc bir iyeri deerlendirme sreci oluturmak ile ykml klnmtr. letmeler, eitli yntemleri semekte zgr olmakla birlikte, iyeri
deerlendirmesi aadaki unsurlar iermelidir:
Mevcut sorunlar ve bunlarn kapsamn belirlemek amacyla alma ortam taramas,
alma ortamnda tespit edilen sorunlarn tanmlanmas ve deerlendirilmesi,
Hangi sorunlarn ncelikli olduunun tespiti ve sorunlarn zm iin hazrlanan zaman
izelgesini ieren eylem plan,
Eylem planlarna ilikin takip faaliyetleriyle ilgili talimatlar, takip sorumluluunun kime ait
olaca bilgisi.
Etkili risk deerlendirmesi; tehlikelerin proaktif, sistematik ve kapsaml bir ekilde belirlenmesi, deerlendirilmesi ve risklerin kontrol altna alnmasn gerektirir. Bu durum, karmak veya uzmanlara bal bir risk
deerlendirmesi yaplmasn deil, daha ziyade pratik, sorun zmeye odakl bir yaklam benimsenmesini
gerektirir. Byle bir yaklam benimsendiinde sorunlarn ortaya karlmas, tespit edilen sorunlarn ncelik
srasna konmas ve zmlerin planlanmas gerekir. Risk kontrol zmleri, gvenli bir yer ve yaam
dngsn vurgulamaldr.
3.4

alanlarn Katlm

alanlarn SG ynetimine katlmlar, pek ok SG ynetimi standardna ve rehberine girmitir. SG ynetimi modelleri, SG performansn iyiletirmek iin kritik bir unsur olarak alanlarn aktif katlmn vurgulamaldr (D. Walter, ve K Frick 2000).
AB ereve Direktifi, alanlarn ve alan temsilcilerinin, direktifte dzenlenen btn nemli konularla
ilgili almalara dhil edilmesi iin kapsaml ykmllkler getirir. Direktif, alanlarn zellikle risk deerlendirmesine katlmalar, iletmede uygulanan genel nleme planna ve nleyici faaliyetlere dhil edilmeleri
iin gerekli tedbirler alnmaldr ifadelerini iermektedir.
Kuzey Avrupa lkelerinde, alanlarn katlm ile alma yaamndaki taraflarn ibirliinin gl bir gemii vardr. Bu gemi, SG kanunlarna da yansmaktadr. Katlm, Danimarkadaki kanunda, sve ve Norveteki ynetmeliklerde bir ke tadr.
15

alanlarn glendirilmesi ve yeniliklere katklarnn teviki ile alanlara bir kontrol ve zerklik duygusunun verilmesi, SG ynetiminin baarya ulamas asndan nemli etkenlerdir (Hale, 1998).
Ancak aktif ve yerel dzeyde katlm salanmas iin, alanlara yeterli eitim verilmesi ve bilgilendirme
yaplmas, sorunlar aratrma ve dier alanlarla iletiim kurma frsatnn tannmas, ynetim kadrosuyla
diyalog kanallar oluturulmas gerekir.
3.5

Sal ve Gvenlii Uzmanl ile Yetkinlii

SG bilgisi SG ynetimi faaliyetlerini desteklemek ve bu faaliyetlere kaynak salamak iin gereklidir. SG

uzmanlarnn sunduu danmanlk hizmetlerine eriim ve iletme bnyesinde SG konusunda yetkinlik gelitirilmesi bu bilginin edinilmesi iin gereken iki kilit stratejidir (Hale, 1998).
Norvete, sistematik salk, evre ve gvenlik ynetiminde baary etkileyen faktrleri aratrmak amacyla 1184 zel kurulu ve kamu kuruluu arasnda yaplan bir ankette (Nytr, 1998), baary salayan en
gl faktrler, iletmede yetkin SG (ve evre) kadrosunun olmas ve profesyonel eitim verilmesi olarak
tespit edilmitir. Aratrmaya katlan grupta yer alan iletmelerin %82si KOBdir.
SG yetkinliinin iki bileeni vardr:

letme iinde SG uzmanl oluturmak veya SG alannda danmanlk hizmetleri almak,

letmede grev alan ynetici, ef ve iilerin SG konusundaki yetkinliklerini gelitirmek.

Uzmanlarn SGyi gelitirme konusunda stlendikleri rol, sadece teknik konularla snrl kalmayp iletmeye
uygun dzenlemelerin oluturulmas amacyla sistematik bir yaklamn gelitirilmesini ve uygulanmasn
salamay da kapsamaktadr. kazalarnn ve meslek hastalklarnn etkileimli nedenlerini kapsaml bir
ekilde tespit edebilmek iin gereken becerilerin gelitirilmesi nleme ilkelerinin anlalmasnn salanmas
zellikle nem tamaktadr.
SG uzmanlarnn yan sra, SG ynetiminde rol olan kiilerin de grevlerini yerine getirebilmeleri iin gereken bilgi ve becerileri edinmek amacyla eitim ve geliime ihtiyalar vardr. SG ile ilgili konularda yneticiler, efler, alan ve alan temsilcileri de eitim almaldr.
Talimat ve eitim verilmesi AB ereve Direktifinde yer alan yasal bir gerekliliktir (bkz. Madde 12).
3.6

Politika, Prosedrler Ve Dokmantasyon

letmenin bu alandaki almalarn ortaya koymas asndan; SG ynetim politikasnn, prosedrlerin ve

nleyici faaliyetlerin belgelere dklmesi iin geerli nedenler vardr. Fakat dokmantasyonun varl etkin
SG ynetiminin bir ispat deildir. Prosedr ve dzenlemelerin dokmantasyonu zerinde fazlaca durulmas, SG ynetim sisteminin bir evrak ii olabilecei ynnde baz endieleri dourmutur.
Dokmantasyonun, her ne kadar kapsaml olursa olsun (kat zerinde veya bir bilgisayar yazlmnda),
anlaml nleyici faaliyetleri de yanstmad srece, SG ynetiminin varlnn bir ispat olarak bir deer
tamadn net olarak ortaya koymak nemlidir.
SG ynetiminin KOBlerde uygulanmasnn nndeki en byk engel, byk ve karmak bir sistemin i
denetiminin zor olaca algsdr. Norvete, i denetim ynetmelikleri 1995te gzden geirilerek dokmantasyona verilen nem azaltlm, nleyici faaliyetler daha fazla vurgulanmtr (Nytr, 1998).
SG deerlerini srekli gz nnde tutarak ve kullanlan prosedrlerin karmakln asgari seviyeye indirerek SG ynetiminin etkin bir ekilde uygulanmasna yardmc olunur.
16

3.7

Denetim, Performans zleme Ve Gzden Geirme

Bir iletmenin SG ynetiminin deerlendirilmesi ve gzden geirilmesi sayesinde, dzenlemelerin srekli

olarak iyiletirilmesi iin zemin hazrlanm olur. SG ynetimi bir ekilde izleme ve deerlendirmeye tabi
tutulmazsa yaplan dzenlemelerin etkin olup olmadnn belirlenmesi, sistemdeki zayflklarn ele alnmas
ve gl yanlarn ortaya konmas iin bir temel bulunamaz. Bu ama iin SG ynetim sisteminin dzenli
aralklarla denetlenmesi gerekir.
SG ynetiminin deerlendirmesi ve gzden geirilmesinde aadaki unsurlar sz konusudur:

3.7.1

Devaml performans izleme,

SG ynetiminin dzenli aralklarla denetlenmesi.
Devaml Performans zleme

Son yllarda, SG performansnn devaml izlenmesini salayacak uygun ve anlaml nlemler veya gstergeler hakknda ciddi tartmalar srdrlmektedir. Geleneksel olarak, iletme ii SG performans lm
iin yaralanma sklna bal kayp zaman oran (LTIFR) yaygn olarak kullanlmaktadr. LTIFR nin bir takm snrlamalar vardr: (1) eksik bildirim, (2) bu verilerde yaralanmalarn younlukta olup meslek hastalklarnn greceli olarak tespit edilmeden kalmas, (3) serbest meslek erbab kiilerin, yklenicilerin ve geici
alanlarn muaf tutulmas, (4) verilerin gemiteki sorunlar yanstmas, (5) alanlara tazminat demekten kanmak amacyla bildirim yaplmamas.
Bu nedenle, performans izlemek iin yaralanma gstergelerini (rn. LTIFR) kullanmak bu nedenle gvenilir
olmayan bir yaklamdr. nk SG performansnda grlen gerek iyilemenin ardnda, olaylarn azalmasnn m, baz olaylarn bildirilmeden braklmasnn m yoksa daha karmak nedenlerin mi olduu konusunda bir ayrma gitmek gtr.
Bu nedenlerden tr, SG ynetimi alannda SG performans lmnde olumlu performans gstergelerinin kullanlmas desteklenmektedir.
AB yesi lkelerde, SG performans izleme konusunda olumlu yaklam benimsenmesi iin aralar gelitirilmektedir. Uluslararas literatrde ok dikkat eken bir ara (Laitinen H., 1996), (Laitinen H, 2010 ),
(Laitinen H M. M., 1999) da, Finlandiyann inaat sektrnde gelitirilen TR endeksidir. TR endeksinin en
gl yan, kantlara dayal olmasdr. Her lekten ok sayda deneme yaplmtr. TR endeksi, iletmenin
SG konusundaki kazanmlarn vurgulayarak olumlu bir gvenlik kltr oluturulmasna yardmc olur.
naat sektr iin gelitirilen TR endeksinin yan sra, Finlandiyada imalat sanayii iin kullanlan bir baka
performans izleme yntemi de mevcuttur. Bu yntem, Elmeri veya Elmeri+ olarak adlandrlr.
TR i gvenlii gzlemi ve TR endeksi
TR i gvenlii gzlem yntemi, bir antiyenin i gvenlii seviyesini lmede yararlanlan, kullanm
kolay ve gvenilir bir yntemdir. lm, btn antiyenin gezilmesi suretiyle, tefti sayfas zerinde
etele sistemi kullanlarak doru/yanl gzlemlerin not edilmesiyle yaplr. Kesin ve gvenilir sonulara ulamak iin ok sayda gzlem yaplr. Tek bir turda 100n zerinde gzlem yaplmas nerilir.
gvenlii gzlemi, antiye gvenliini etkileyen btn ana konular izlemek iin kullanlr. Bu konular
form zerinde alt balk altnda toplanmtr: (1) alma alkanlklar, (2) iskele ve merdivenler, (3)
makine ve ekipmanlar, (4) dmeye kar koruma, (5) elektrik ve aydnlatma ile (6) temizlik ve dzen
(Laitinen, 2002).

17

3.7.2

Sal ve Gvenlii Ynetiminin Periyodik Olarak Denetlenmesi

SG ynetiminin periyodik olarak denetlenmesi, iletmelerdeki SG ynetiminin etkinliinin deerlendirilmesinin ikinci bir yoludur. Performansn, performans gstergeleriyle karlatrlarak devaml izlenmesi almalarn tamamlar. Amac, SG ile ilgili dzenlemelerin, sistemin genelinin ayrntl incelemesi sonucunda
dzenli aralklarla deerlendirilmesidir.
SG ynetimi konusundaki denetimlerde; denetim metodolojileri, SG ynetimi, SG mevzuat ve denetimin
yapld sektre zel teknik konularla ilgili bilgi ve deneyim sahibi denetilerle allan zenli bir yaklam
gereklidir.
Dzenli aralklarla yaplan denetimler iin farkl kaynaklardan veri toplanmas gerekir:

18

Temsili numune oluturacak sayda ynetici, ef ve alanla yaplacak mlakatlar,

Koullarn ve faaliyetlerin gzlemlenmesi,
Kilit nem tayan prosedrler dhil, destekleyici belgelerin incelenmesi,
Gelimelerin ve nleyici faaliyetlerin kayd (rnein: eitim ihtiya analizi, faaliyet planlar, satn
alm standartlar, kurul toplant tutanaklar, alma prosedrleri vb.).

Avrupa Birliindeki letmelerde Ulusal Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemi

Programlar rnekleri

AB ereve Direktifinin hayata geirilmesi, ulusal strateji ve politikalarla desteklenir. Ulusal stratejilerde ve
uzun vadeli programlarda, SG ile ilgili konularn genel iletme ynetimiyle btnletirilmesi, iletme dzeyinde uygulanabilecek en nemli nleyici tedbirlerden biri olarak grlr. zellikle KOBlerde risk deerlendirmesi ve SG ynetimini destekleyecek aralarn gelitirilmesine ve tevik edilmesine ynelik pek ok
program mevcuttur.
Bu blmn ana ierii, yakn tarihli bir rapordan alnmtr (2010): SG nin iletme ynetimiyle btnletirilmesi, Avrupa Sal ve Gvenlii Ajans - Bilbao (Pawlowska Z, 2010).
4.1

Avrupa Birlii Politikalar

Salk ve gvenlikle ilgili 2007-2012 Topluluk Stratejisinin temel amac (Avrupa Komisyonu, 2007) i kazalarnn toplam insidansn % 25 orannda drmektir.
Strateji, hem Avrupa Birlii hem de mnferit lkeler dzeyinde aadaki temel konularda yrtlmesi gereken bir dizi faaliyeti belirler:

Mevcut mevzuatn iyiletirilmesi ve sadeletirilmesi; iyi uygulamalarn paylam, farkndalk arttrma kampanyalar ve daha iyi bilgi ve eitim verilmesi gibi yasal balaycl bulunmayan aralarla
pratikteki uygulamasnn gelitirilmesi,

Her bir ye devletin zel durumuna uyarlanm ulusal stratejilerin belirlenmesi ve uygulanmas. Bu
stratejiler, en ok etkilenen sektrleri ve iletmeleri hedeflemeli ve i kazalaryla meslek hastalklarnn azaltlmas iin ulusal hedefler ortaya konulmas,

SG nin dier ulusal ve AB politika alanlarna da yaylarak (eitim, halk sal, aratrma) yeni sinerjilerin bulunmas,

Potansiyel yeni risklerin, daha fazla aratrma, bilgi paylam ve sonularn uygulamaya geirilmesi yoluyla daha iyi belirlenmesi ve deerlendirilmesi.

Stratejide, mevcut mevzuatn daha iyi uygulanmas ihtiyacnn alt izilmektedir. letmelerdeki SG ynetimini iyiletirmek, amalarna ulamak iin gereklidir.
Ayn zamanda, Stratejide SG ynetiminin iyiletirilmesi ve bu konunun nemi hakknda farkndalk arttrlmas iin daha ok allmas isteniyor.
Stratejiye gre:

Gen giriimcilerin ve alanlarn iletmedeki risklerin farkna varmalar, bu risklerin nasl nleneceine ve bu risklerle nasl mcadele edileceini renmeleri iin i bu kiilerin sal ve gvenlii
ynetimi eitimine de zel ilgi gsterilmelidir.

Avrupa Ajans; zellikle KOBleri hedef alan sektr apnda farkndalk arttrma kampanyalar gelitirmek ve belirli sektrlere ynelik deneyim ve iyi uygulamalarn paylam yoluyla iletmelerde i
sal ve gvenlii ynetiminin teviki iin bavurulacak kurumdur. Sosyal paydalar; sektr apnda sosyal diyalog balamnda giriimlerde bulunmalar ve ii temsilcilerine mesleki risklerin sistematik ynetimi konusunda daha nemli koordinatrlk grevleri vermeleri hususunda tevik edilirler.

19

Ayrca Stratejide, SG ynetiminin uygulanmasn destekleyen baka hususlarn yan sra ekonomik tevikler salanmas ihtiyacna dikkat ekilmitir.
zellikle KOBlerde, nleyici tedbirlerin alnmas iin dorudan veya dolayl ekonomik tevikler araclyla
farkndaln gelitirilmesi salanabilir. Bu tr teviklerde, alma ortamnn iyiletirilmesi ve/veya kazalarn
azaltlmas iin yaplan yatrma bal olarak denen sosyal katk paylarnda veya sigorta primlerinde indirim
yaplmas; SG ynetim sistemi programlarnn uygulanmas iin ekonomik yardmlar verilmesi; kamu ihalelerinin kazanlabilmesi iin prosedrlere SG ile ilgili artlarn getirilmesi sz konusu olabilir.
4.2

sve

svete, alma Ortamnn Kontrol ile ilgili hkmler 1 Ocak 1993 tarihinde yrrle girmitir. Sz
konusu hkmler, sve alma Ortam Kurumu tarafndan karlm ve btn iverenler iin geerlidir.
10dan fazla ii altran iyerleri, alma ortamnda yrtlen rutin i ve grevlerin yan sra alma
ortam politikalarn belgelendirmek; Sistematik alma Ortam Ynetimini (SAM) daha nasl fazla gelitirdiklerini belgelerle aklamakla ykmldr.
SAM, iverenin meslek hastalklarn ve i kazalarn nleyecek, tatmin edici bir alma ortamnn oluturulmasn salayacak ekilde soruturma, yrtme ve takip almalar yapmas anlamna gelir. Bu faaliyetler kapsamnda zellikle aadaki almalar yaplr:

Gnlk yaplan ilerde hem psikolojik hem de sosyal koullarn, hem de alma ortamndaki fiziksel etmenlerin gzlemlenmesi ve dikkate alnmas,
Gnlk yaplan ilerde alanlarn yaralanmasn, hastalanmasn veya baka herhangi bir ekilde
zarar grmesini engelleyecek karar ve nlemlerin alnmas,
alma ortamnda, alanlarn salk ve gvenliini etkileyebilecek btn koullarn gzlemlenmesi ve dikkate alnmas.

SAM, alma ortam mfettileri tarafndan 4 puanlk bir lt zerinden deerlendirilmek durumundadr.
Ama, mfettilerin ziyaret ettikleri iletmelerde gerekleen gelimeleri takip etmelerine yardmc olacak
dokmantasyon salamaktr. SAM; mfettilerin iveren tarafndan kurulan sistemi ayrntl inceleme frsat
bulduklar teftiler srasnda derecelendirilebilir.
SAM leindeki puanlar aadaki gibidir:

SAM mevcut deil,

SAM balang aamasnda,
SAM iler durumda,
SAM iler durumda ve etkileri grlmekte.

Gemite yaplan aratrmalarda, SAMn kk iletmelerde baarsn belirleyen birka etmen olduu ortaya konmutur. Baary getiren en nemli etmenlerden biri de, iletmelerin SAM bir ekip projesi eklinde,
alma ortam danmanlarndan destek de alarak kendi alanlaryla uygulamalardr. Bu yntemin motivasyonu ve ball arttrc zellikleri de vardr.
4.3

Fransa

Mart 2004te, Fransann alma Bakanl (Ministre de lEmploi, de la Cohsion Sociale et du Logement) ILOOSH 2001in tevik edilmesiyle ilgili bir karar karmtr. Bu karar, CoS SST yeleri (ComitStratgiqueScurit
20

et Sant au Travail1), alma Bakanl, be byk sendika, iveren rgtleri (FIM ile UIC) ve SG uzmanlar
kurulular (CNAMTS, INRS) temsilcileri tarafndan oy birliiyle kabul edilmitir.
ILOnun SG Ynetim Sistemleri (ILO, 2001) ile ilgili Rehberlerini tevik etmek ve yaygnlatrmak amacyla
bir deerlendirme rehberi oluturulmu ve bir tantm program dzenlenmitir. Konuyla ilgili rehber ILOOSH 2001 -Guide dvaluation pour les prventeurs et auditeurs de la scurit et de la sant au travail
AFNOR (zel bir Fransz irketi) web sitesinden cretsiz olarak indirilebilir. Rehber, 15 uzmandan oluan
bir grup tarafndan hazrlanm; nsz ise ILO tarafndan yazlmtr. Rehber, SG ynetim sistemlerini
ILO-OSH 2001in ilkelerine gre uygulamak ve/veya deerlendirmekle ilgilenen tm SG profesyonellerine
hitap etmektedir. Rehberin amac ayn zamanda, AFNOR Grubu denetilerinin SG ynetim sistemlerini
ILO-OSH 2001 rehberlerine gre bir sertifikasyon sreci ierisinde deerlendirmelerine yardmc olmaktr.
Rehber ksmda yaplandrlmtr:

Denetim rehberi (yorumlar, tavsiyeler, belgeler, kaytlar, vb.),

ILO-OSH 2001in uygulanmas (ILO rehberinden alnt, belge ve kayt listesi, vb.),
Denetimde uygulanacak kurallar (yntem, soru rnekleri, vb.).

letmeleri ILO-OSH 2001 hakknda bilgilendirmek zere hazrlanan tantm program Fransa apnda dzenlenen bir dizi blge fuarn da iermitir. Bu organizasyonlar birka CRAM (blgesel hastalk sigortas fonu
ofisleri) ve dier paydalarn ibirliiyle hazrlanmtr. 800 akn payda bu organizasyonlara katlmtr.
4.4

Polonya

ereve Direktifinin getirdii, zellikle risk deerlendirmesi ve risk ynetimine ilikin yasal ykmllklerin
uygulamada yerine getirilmesini desteklemek zere Polonyada SG ynetim sistemleri iin ulusal standartlar gelitirilmitir:

SG ynetim sistemleri iin gerekliliklerin yer ald standart;1999da gelitirilmi, ILO rehberlerinin
tam olarak uygulanmas amacyla 2004te onaylanmtr,
Rehberleriyle birlikte risk deerlendirmesi standard; 2000 ylnda gelitirilmi, mesleki risklerin deerlendirilmesine ynelik rehberdir,
letmelerde i sal ve gvenlii ynetim sistemlerine ilikin uygulama rehberi standard;
2001de gelitirilmitir; ayrca
SG ynetim sistemlerinin denetim rehberi standard.

Btn standartlar gnll uygulama esasna gre hazrlanmtr. Yeni yasal ykmllklerle birlikte bu
standartlar, Polonyada sistematik SG kurallarnn yaygnlatrlmasna ve Polonyadaki iletmelerde uygulanmasna katk salamlardr.
letmelerde SG ynetimine ilikin sistematik yaklam tevik etmek amacyla, Polonya Ulusal Tefti
Kurulu, CIOP-PIB (Emein Korunmas Merkez Enstits Ulusal Aratrma Enstits) ile ibirlii yaparak
SG ynetim sistemlerine ynelik bir tantm program balatmtr. Program dhilindeki faaliyetler:

letme temsilcilerini SG ynetim sistemlerinin uygulanmas konusunda eitmek,

mfettilerini SG ynetim sistemlerinin denetimi konusunda eitmek,
Danmanlk, SG ynetim sistemlerinin iletmelerde planlanmas ve uygulanmas; SG ynetim
sistemlerini uygulayan iletmelere ynelik seminerler vermek; ayrca
letmenin kendi denetilerinin i mfettileri ve CIOP-PIB uzmanlar ile birlikte SG ynetim sistemlerine ynelik gerekletirdii i denetimler.

.N. te Salk ve Gvenlik Strateji Kurulu

21

2000 ile 2004 yllar arasnda programa yaklak 100 iletme katlmtr. letmelerin pek ou, SG performanslarn iyiletirmi, dolaysyla SG seviyelerini ykseltmilerdir. Bu iletmelerin ouna, standartlara
uyum sertifikalar verilmitir.
SG ynetim sistemlerinin uygulanmasndan elde edilen sonular, yasal ykmllklerin yerine getirilmesi
ve alma ortamnn iyiletirilmesini destekleyen bir ara olarak ynetim sistemlerinin etkinliini teyit eder
niteliktedir.
SG ynetim sistemlerinin uygulanmasna ilikin ekonomik maliyetleri ve faydalar deerlendirmek zere 35
iletme arasnda bir aratrma almas yaplmtr. Yasal ykmllklerin getirdii maliyetler ile yasalarn
ykml tutmad, SG ynetiminin iyiletirilmesine ilikin ek maliyetler hesaplanmtr. Bu ek maliyetler,
yasal ykmllklerin yerine getirilmesinden kaynaklanan maliyetlerin yalnzca kk bir ksmna tekabl
etmektedir (yaklak %1,5-25). Bu maliyetler temel olarak idari faaliyetlere, eitim ve danmanlk faaliyetlerine ilikindir. SG ynetim sisteminin uygulanmas neticesinde:

4.5

letmelerin %70inde kaza oranlar dikkate deer oranda azalmtr,

letmelerin %50sinde tehlikeli koullarda alan ii says azalmtr,
letmelerin %70i sigorta primi demelerinde indirimden yararlanacaktr.

Almanya

Almanyada zellikle bakm sektrnde i kazas ve meslek hastal oranlarnn yan sra ie devamszlk
oranlar da geleneksel olarak yksek olmutur. Almanyann bu sektre ynelik yasal kaza ve hastalk sigortas fonu, BGW (Berufsgenossenschaft fr Gesundheitsdienst und Wohlfahrtspflege) 2000 ylnda, ISO
9001 kalite ynetimi ile balantl olarak daha iyi bir SG ynetimi yerletirmek amacyla bir inisiyatif balatmtr. Bu inisiyatife Qu.int.as. ad verilmitir. Ksaltmann alm, SG ile (as.) btnlemi (int.) kalite
ynetimi (qu.)dir.
500,000 iletmede yaklak 5 milyon alann sigortas BGW tarafndan yaplmaktadr. Bu iletmelerin ou bakm sektrnde faaliyet gstermekte; geri kalan ise kuafrlk veya yaam/salk merkezi benzeri
faaliyetleri yrtmektedir.
Qu.int.as SG ve kalite ynetiminin iletmelerde tevikler yoluyla stratejik olarak yerletirilmesinin olduka
nemli bir rneidir. Qu.int.as, sigortal iletmelerin BGW yesi iletmeler SG ynetim sistemi ile
beraber kalite ynetim sistemi kurmalarna yardmc olmaktadr.
Qu.int.as uygulamas aada aklanan yedi aamann uygulanmasn gerektirir:
Aama I:

letmenin Qu.int.as srecini balatma konusundaki taahhd. Bu konudaki motivasyonun kayna maliyetlerin azalmas ve ie gelmeme oranlarnda azalma potansiyelidir,

Aama II:

Durum analizi,

Aama III:

yileme Hedeflerinin ve Proje Planlamann gelitirilmesi,

Aama IV:

Proje ekibinin vasflandrlmas ve eitimi,

Aama V:

Qu.int.as Sisteminin uygulanmas,

22

Aama VI:

Srekli iyiletirme sreci,

Aama VII:

Sertifikasyon.

letmeler, Qu.int.as sertifikasyonuna ilikin maliyetler iin mali destek almakta; baz alanlar bu sre
iinde kalite gvence yneticisi vasf kazanabilirler. Sertifikal danmanlar admlar uygulanrken rehberlik
ederler. Projenin baaryla tamamlanmasnn ardndan iletme, sertifikasyon maliyetlerinin %50sini geri
alabilir.
u ana kadar bir dizi danman Almanyada yaklak 60 uzman sertifikalandrlmtr. Ortalama olarak,
danmanlk maliyetlerinin yaklak yars BGW tarafndan karlanmaktadr. letmenin trne ve leine
bal olarak bir tavan deer belirlenir. Temmuz 2007ye kadar yaklak 90 iletme Qu.int.as Sistemini uygulamaya koymutur. letmelerden alnan yorumlar genel olarak olduka olumludur; ancak bu yaymdan
kaynaklanan aikr bir nyargdr. Uygulamaya katlmayan iletmeler veya baarsz olan iletmeler deneyimlerini veya baarszlklarnn nedenlerini internette yaynlamay reddetmilerdir.
4.6

Avusturya

Avusturya Sosyal Kaza Sigortas (AUVA), SGye ilikin her trl konuda yardm ve danmanlk hizmeti
sunmaktadr. Zorunlu kaza sigortas kurumu olarak oynad rol gz nne alndnda, AUVAnn gnlk
faaliyetlerinin ok nemli bir ksmnn kazalarn nlenmesi ve iyerlerinde iyi uygulamalarn tantlmasndan
ibaret olduunu sylemek mmkndr. 2002den bu yana, AUVA SG ynetim sistemlerinin iletmelerde
uygulanmasyla ilgili danmanlk hizmetleri sunmaktadr. Byk irketlerin yan sra kk ve orta lekli
iletmelere de ulaabilmek amacyla AUVA, her lekte iletmede uygulanmas kolay ve uygun bir SG ynetim sistemi (SGM) gelitirmitir. SGM, ayn zamanda sertifikalandrlabilmekte ve mevcut dier ynetim
sistemleriyle btnletirilebilmektedir.
SG ynetim sistemi uygulamann pek ok yarar vardr. Aadaki faaliyetlerle i kazalarnn nlenmesine
katkda bulunabilir:

Hedef belirleme,
gvenlii konularyla ilgili sorumluluklar belirleme,
gvenlii nlemlerinin sistemli hale getirilmesini ve belgelenmesini tevik etme,
gvenlii nlemlerinin srekli deerlendirilmesine olanak salama,
alanlar i gvenlii konular hakknda duyarl hale getirme,
letme alanlar arasnda iyi alma alkanlklarn tevik etme.

Ne yazk ki, zellikle KOBler SG ynetim sisteminin uygulanmasna bal ortaya kan maliyet ve i yk
karsnda ihtiyatl davranyorlardr.
AUVAnn SG ynetimi alannda yrtt balca faaliyetlerden biri de SGMyi gelitirmek, tantmak ve
uygulatmaktr. SGM, organizasyon, bilgilendirme, alanlarn katlm ve geri bildirime dayal bir SG ynetim sistemidir. SGMnin avantaj, her sektrden ve her lekte iletmede uygulanabilir olmasdr. Ayn zamanda, hlihazrda iletmede kurulu ISO 9001 ve 14001 gibi standart haline gelmi kalite ve evre ynetim
sistemleriyle btnletirilebilir. SGM, ok eitli ynetim faaliyetlerini ve i srelerini iyiletirmek iin olanaklar sunmaktadr:
Yasal uyumluluk: iverenin ve iilerin i sal ve gvenlii konularyla ilgili hak ve ykmllkleri;
Ynetim ile alanlar arasndaki iletiim;
Mesleki eitim, vasf ltleri;
yeri risk deerlendirmesinin sistematik hale getirilmesi ve belgelendirilmesi;
23

letme ve destek faaliyetleri, bakm, planlama ve satn alm;

D iletiim, iletme dndan gelen alanlar arasnda i gvenlii nlemlerinin uygulanmas, acil
durum ve kaza ynetimi;
Meslek hastalklarnn ve (ramak kala) kazalarn incelenmesi;
Tbbi muayeneler;
yerinde sal iyiletirme.

SGM, iletmeyi daha gvenli bir iyeri haline getirmek amacyla uygulanmas gereken drt farkl paketten
meydana gelir:
letme politikas: letme ynetiminin SG konularn iletmenin politikasna yedirmesi gerekir. Uygulama srecini desteklemeli ve gvenli almalarla iyi uygulamalar tm alanlar arasnda tevik etmelidir.
letmenin organizasyon yaps: Sorumluluklar ak ve net olmal, hedef belirlenmesine ve bu hedeflere ulama konusundaki baarnn izlenebilmesine olanak salayan ekilde tanmlanmaldr.
Sre organizasyonu: aknn ve i gvenliinin iyiletirilmesi iin iletme ve destek faaliyetlerinin net bir rutin izlemesi gerekir.
Dokmantasyon: Srelerin dzgn ekilde deerlendirilmesi ve hedeflere ulalabilmesi iin tutarl
dokmantasyon hazrlanmas arttr.
Uygulama srecinin kendisi de belirli bir rutin izlemektedir. Amac, bu srecin kalc bir dng hatta daha da
iyisi ykselen bir eri haline gelmesini salamaktr: dng, devamll temsil ederken, ykselen eri srekli
iyiletirmeyi ifade etmektedir:
lk admda, bundan sonra atlacak admlarn nereden balamas gerektiini tespit edebilmek iin
mevcut durum incelenir.
Ynetimin, kazanmlarn llebilmesi iin hedef ve gstergeleri tanmlamaldr. kazas says,
alan evirimi, hastalk izni nedeniyle ortaya kan maliyetler vb. gsterge olarak alnabilir.
Ynetim, plandaki ilerlemeyi ve hedeflere ulama durumunu bu gstergeleri temel alarak dzenli
aralklarla deerlendirmelidir.
lerleme gzden geirildikten sonra, sreci yeniden balatmak zere yeni hedef ve gstergeler belirlenmelidir.
4.7

Slovakya

te Saln ve Gvenliin Korunmas hakkndaki ulusal politika (SHPW) balamnda belirlenen grevlerden biri, Slovakya Cumhuriyetinde faal iletmelerin Gvenli letme Program (SEP) araclyla SG
ynetim sistemleri kurmalarna yardm etmektir. SEPin hedefleri ve kurallar SHPW ile ilgili ulusal stratejinin gerekletirilmesine ynelik eylem plannda tanmlanr. SEP, temel olarak Slovak firmalarnda etkin SG
ynetim sistemlerinin uygulanmasn tevik eden ve destekleyen bir motivasyon arttrma kampanyasdr.
Kampanya ayn zamanda Slovak iveren rgtlerini ve bunlarn temsilcilerini SGnin nemi hakknda eitmeyi de amalamaktadr. Genel ama, iletmelerdeki SG seviyesini daha iyi hale getirmek ve i kazalarn,
meslek hastalklarn ve hastalk izinlerini azaltmaktr.
SG ynetim sistemi iin, Slovakyada 2002de Ulusal Tefti Kurulu tarafndan yaynlanan te Gvenlik ve
Salk Ynetimi Sistem Uygulamas Rehberi adl klavuz esas alnmtr. Bu rehber, Slovakya alma,
Sosyal ler ve Aile Bakanlnn himayesinde ve sve makamlaryla yaplan ibirlii sonucunda hazrlanmtr. Rehber, her sektrden ve her boyutta iletmeye hitap etmekte; 330/1996 Coll. Sayl te Gvenlik
ve Saln Korunmas hakknda Kanun uyarnca SGnin sistematik bir ekilde nasl ynetileceini ortaya
koyar. ILO-OSH 2001 esas alnarak hazrlanan rehberde, AB ereve Direktifinde 89/391/EEC yer alan
24

ilkelere atfta bulunulur. Ayn zamanda, uluslararas OHSAS 18001 standard ve ngilterenin BS 8800
standardyla da uyumludur.
letmelerin programa katlmasn tevik iin sertifikasyon ve dller kullanlr. Sertifikay ald takdirde iletme, programn Gvenli letme logosunu kullanma iznini alm olur. Bu da, rekabet gc asndan bir
avantaj olabilir.
Ayn zamanda iletme, ulusal i tefti kurulunun yapt SG ynetim sistemi teftileri iin gerekli kriterleri de
yerine getirmi olur.
Her iletme (veya zel durumlarda iletmelerdeki birimler) Gvenli letme Programna katlabilir. Program
zellikle KOBler iin uygun olmakla birlikte, mikro iletmeler ve byk lekli iletmeler de katlm salayabilir.
Bu program uzun vadeli olarak yerletirme karar almak, SEP iin kesinlikle nemli bir baar olarak dnlebilir. Bu tr uzun vadeli bir taahht, programn ana hedeflerine ulamak asndan gereklidir. Programn
ana hedefleri aadaki gibi zetlenebilir:
yerlerinde salk ve gvenlik koullarnn kalc olarak iyiletirilmesine ve i gvenliiyle ilgili btn
yasal ykmllklerin yerine getirilmesine olanak veren SG ynetim sistemlerinin yerletirilmesi ve
uyarlanmas amacyla Slovakyadaki iletmeleri desteklemek ve motivasyonlarn arttrmak,
Yasal ykmllkler hakkndaki farkndal arttrmak; iverenlerin, alanlarn ve halkn i kazalarnn ve meslek hastalklarnn aktif ekilde nlenmesiyle ilgili bilgi ve motivasyonunu arttrmak; alma
koullarnn ve alma ortamnn sistematik bir ekilde iyiletirilmesini salamak,
letmelerde, ileyen, effaf yapda, etkin ve i srelerini en iyi hale getirebilen, alanlarn motivasyon ve yaratcln gelitiren, kiisel salk konusunda daha fazla sorumlu olmay tevik eden ve iletmelerin imajn ve rekabet edebilirliini iyiletiren sistematik SG ynetim sistemleri gelitirmek.
4.8

Lksemburg

LAssociation dAssurance contre les Accidents2 (AAA) Lksemburgda i kazalarnn nlenmesinden sorumlu ve i kazalarnda yaralanan veya meslek hastalna yakalanan alanlarn tazminat ilerini dzenleyen kamu kuruluudur.
AAAnn yapt almalar, temel olarak i kazas saysnn azaltlmasn hedeflemektedir. almalarn
kapsamnda, ok eitli nleyici tedbirlerin alnmas, iyi uygulamalarla ilgili bilgilerin yaylmas ve i sal
ve gvenlii kampanyalarna destek verilmesi yer alr. Bu konuda yrtlen bir kampanyada AAA, Lksemburgda faaliyet gsteren iletmeler arasnda SG ynetim sistemlerinin uygulanmasn desteklemekte, tevik etmekte ve bu konuda fon salamaktadr.
AAA, kampanyaya katlmak isteyen iletmelere tamamen ya da ksmen geri deme yapmakta ve 6000 ila
10.000 avro arasnda deien hibelerle destek vermektedir. Kampanyaya her lekten ve sektrden iletme katlabilmektedir.
Kampanya erevesinde aadaki standartlar tevik edilmektedir:

Kalite ynetim standard ISO 9001 ve evre ynetimi standard ISO 14001le de btnletirilebilen
uluslararas OHSAS 18001 standard. OHSAS 18001in uygulamas yllk bir sre boyunca denetlenir ve sertifikalandrlr.

Kaza Sigortas Dernei

25

VCA ynetim sistemi (Ykleniciler iin Gvenlik Kontrol Listesi). Bu standart 1990larda gelitirilmitir. letmelerin prosesleri ve i organizasyonunu bir soru listesine bal kalarak yaplandrmasna yardmc olur.
n faaliyet alan tanmlanmtr: Ynetim ve organizasyon, (i gvenliine ynelik) talimatlar, risk
deerlendirmesi, teftiler, personel ynetimi, hijyen, bilgilendirme, satn alm ve kontrol, iletiim ve
koordinasyon, kayt ve analizler. VCA standard da yllna denetlenip sertifikalandrlabilir.

KOBler katlm konusunda halen tereddtl olduu iin AAA, daha fazla KOBye ulaabilmek amacyla
baka etkinlikler de planlamaktadr. Bu teredddn altnda yatan olas bir neden, OHSAS 18001 SG ynetim standardnn karmak yaps olabilir. Bu yzden, AAA, SG ynetim sistemlerine daha basit, KOB ve
mikro iletmelere zel bir yaklam gelitirmeyi istemektedir.
Mali tevikler konusunda ise, mevcut fon salama almalar, i kazalarnn nlenmesinde zellikle baarl
olan iletmelerin daha fazla tasarruf ve benzeri mali avantaj salayabilecei bir ikramiye-ceza sistemi ile
desteklenmesi ngrlmektedir.
4.9

talya

1990larn sonlarnda, talyan yetkililer ve i ortaklklar, KOBlerin birounun, iyerlerinde salk ve gvenlik koullarn iyiletirmek amacyla i tekilatlarn ve i srelerini deitirmek iin, kapasite ve mali aralarn harekete geiremedikleri sonucuna varmt. Bu proje, KOBlerin bunu baarabilmelerini hedefleyen ve
ii sendikalar, i federasyonlar, mesleki sigorta kurulular, gvenlik kurulular, talya ulusal standartlar
kurumu ve dier kurumlar tarafndan ortaya konan, kooperatif bir yaklamdr.
Temel i ortaklklar ve sendikalar ile birlikte sorumlu kurulular, drt temel ara kullanarak SG ynetim
sisteminin balatlmasn tevik etmeye karar vermilerdir:
SG ynetim istemlerinin balatlmas iin mali destek,
Baarl uygulamalar sonrasnda sigorta tarifelerinde mali indirimler,
Ulusal rehberler ve
Eitim seminerleri.
Hedef, daha iyi SG ynetimini tevik ederek, mesleki kazalar ve yaralanmalar azaltmaktadr. talyada,
sorumlu kurumlar ve ana sosyal paydalar, her kurum iin uygulanabilir olan ve aadaki ilkelere dayanan
bir SG ynetim modeli sistemi tevik etmeye karar vermilerdir:
Kalite ynetimi (ISO 9000) ve evre ynetim sistemi (ISO 14000 serisi) ile btnletirilmeye hazr,
Sistemin irketler tarafndan gnll olarak kabul edilmesi,
Kamu kurulular tarafndan gzetim ya da kontroln olmad,
Sertifikalandrmann, yalnzca SG ynetim sistemi salaycs tarafndan kabul edilen kurumlar ve
kiiler tarafndan yapld.
SG ynetim sistemlerinin nemli ynlerinden biri, KOBlerin yaplar, tekilatlar ve ynetim sistemleri ile
ilgili olmasdr.
irketlerin sistemi kullanmalarn tevik etmek iin mali tevikler, 38/2000 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile dzenlenmitir. Ulusal kamu sigortas, talyan i Tazminat Kurumu (INAIL) SG ynetim sistemini kullanmaya balayan KOBler iin iki tr mali dl vermektedir.
SG ynetim sistemi kullanmaya balamak isteyen irketler, maliyetler iin mali yardm talep edebilirler.
imdiye kadar, 1.140 talep alnmtr ve yaklak 300 KOBde SG ynetim sistemleri finanse edilmitir. Bu
irketlerin %80ni talya rehberlerini kullanmlardr.
26

kinci mali tevik ise, SG ynetim sistemi kullanmaya balayan KOBler iin sigorta primlerinin srekli olarak drlmesidir. Ortalama indirim oran yaklak olarak %10dur.
Toplamda, SG ynetim sistemlerinin getirilmesi iin 230 milyon avro harcanmtr.
Katlmclarn bazlar ve temel sosyal paydalar ile ibirlii yaparak INAIL, denetilerin ve danmanlarn
talyan SG ynetim sistemini yaygnlatrmalarna yardmc olmak iin zel eitim kurslar gelitirmitir.
Yaklak olarak 100 i deneti ve 50 SG ynetim sistemi danmanna eitim salanmtr. Bu eitim, 88
saatlik bir kurstan olumutur ve profesyonel personel iin olan bir sertifikalandrma kuruluu (CEPAS) tarafndan sertifikalandrlmtr. Ulusal rehberler, ILO rehberleri model alnarak gelitirilmitir, ancak daha
ksadr.
Rehberlerin baarl olmasnn ardnda yatan temel nedenlerden biri, tm ilgili kamu paydalarnn ve sosyal paydalarn, rehberlerin hazrlk srecinde katkda bulunmu olmasdr. Tm bu taraflar, temel ilkeler,
metodoloji ve iyerinde salk ve gvenlik ynetiminin ierii hakknda mutabk kalmlardr.
Projeyle ilgili olan mali tevikler, irketlerin ilk aamada srece dhil olmalar iin ilk motivasyonu salamtr ve projeyi yrtebilmek iin nemli olmulardr. Bu giriim sayesinde, dier sertifikalandrma kurulular
da benzet programlar oluturmulardr. Nitelikli sertifikalandrma kurulular tarafndan, deneti ya da danman olmak isteyen personel iin eitim kurslar hazrlanmtr.
4.10

Birleik Krallk

SG konusunda Birleik Krallk (UK) yaklam, her zaman temelde iverenlerin grevleri ve esasnda iletmelerin yaratt risklerin ynetimi zerine dayanmtr.
Bu odak noktas, 1974 ylnda yerlerinde Salk ve Gvenlik Kanununun yrrle girmesi ile daha da
netlemitir. Bu kanun, Avrupadaki benzer yasal deiikliklerin de ncs olmutur. Bu kanunda risk deerlendirmesi bu terimlerle gemiyor da olsa, salk ve gvenlik kanununu yorumlayan balayc yasal hkmler olan salk ve gvenlik itihat sayesinde gelien UK yaklamnda bu kavram, uzun sredir zmni
olarak var olmutur. Risk deerlendirmesi UKde, oradaki AB ereve Direktifi uygulayan yerinde Salk
ve Gvenliin Ynetimi Ynetmeliklerinin 1992de hayata geirilmesiyle UK mevzuatnn aka bir paras
haline gelmitir.
yerlerinde Salk ve Gvenlik Kanununun kabul edildii yl, tesadfen UK, Flixboroug patlamasnda tarihinin en kt endstriyel felaketlerinden birini yaamtr ve bu da zihinleri, yksek riskli petrokimya tesislerinin ynetimi konusuna yneltmitir ve 70lerde ve 80lerde meydana gelen vahim uluslararas felaketler
de, bu konuya olan ilginin srmesini salamtr. 1970lerde, Salk ve Gvenlik daresinin (HSE) yapt
birtakm aratrma almalar, ynetimin roln incelemitir ve bu almalardan bir tanesi, kazalarn en az
%70inin, etkili ynetim faaliyetleri ile nlenebileceini ortaya koymutur.
HSE, grevi irketlerde ve salk ve gvenlik ynetimleri konusunda derinlemesine denetimler yapmak olan
bir Kaza nleme Danma Birimi oluturdu ve zamanla, salk ve gvenliin iyi ynetiminin, iyi i ynetiminin bir paras olduu anlay geliti. Bu dnce, HSEnin en ok satan yaynlarndan biri olan ve
OHSAS 18001i de ieren dier pek ok SG ynetim giriiminin geliimini de ekillendiren Baarl Salk
ve Gvenlik Ynetiminin 1992deki ilk basksna eklenmitir.
UKde SG hakknda her zaman gl bir sektrel ilgili mevcut olmutur; yerlerinde Salk ve Gvenlik
Kanunu uygulamaya konduktan sonra, HSE tarafndan sektrdeki sosyal paydalardan da yelik alnarak
birtakm sektrel danma gruplarnn oluturulmasyla birlikte, bu ilgi daha da glenmitir. Bu gruplar kendi sektrlerindeki SG sorunlar ile ilgili analizler yaptlar ve SG ynetiminin nemini vurgulayarak ve eylemleri nceliklendirip sektr hedeflerini gelitirerek nemli iyiletirmeler saladlar. KOBlere odaklanma27

nn nemi, yllar ierisinde artt ve u anda pek ok faaliyet genel anlamda ve sektrler arasnda KOBleri
hedef almaktadr. HSE Kuruluna KOBlerde SG ile ilgili zel grevleri olan ve KOBlerde rehberlik ve
kampanyalar yaplmasn hedefleyen yelerin atanmas, KOBlere verilen nemi yanstmaktadr.
HSEnin gvenlik ynetim sistemlerinin gelitirilmesini tevik edip pek ok adan buna nclk etmi olsa
da, UKde bu sistemlerin kullanlmas, her zaman gnlllk esasna dayal olmutur.
Bu yaklamn bir dier nemli zellii de, UKdeki iki byk salk ve gvenlik yardm kuruluu olan Kraliyet Kazalarn nlenmesi Topluluu (Royal Society for the Prevention of Accidents) ve Britanya Gvenlik
Konseyinin (British Safety Council) (u anda Uluslararas Risk ve Gvenlik Ynetimi Enstitsne ballardr) yllar boyu bu alandaki almalara katlm olmutur. Bu her iki organ da, yeleri arasnda daha iyi salk ve gvenlik ynetimini tevik eden deerlendirme programlar yrtmekte ve performans izleme dzenlemeleri ile iletmelere farkl seviyelerde dller vermektedir. Salk ve gvenlik ve yerel medyada bu dllerin genellikle iyi reklam yaplr ve daha iyi SG ynetiminin tevikine katkda bulunulur. Daha ticari olan
baka baz kurulular da, mterileri/yeleri iin benzer programlar yrtmektedir.
Etkili SG ynetimi, kaza ve hastalk oranlarn srekli olarak Avrupann en iyi seviyelerinde tutabilen UK
yaklamnn merkezinde yer almaktadr.
4.11

Avrupa Birliinde Uygulanan Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Karlatrmal

Analizi

Daha nceki alt blmlerde, SG ynetim sistemlerinin farkl AB lkelerindeki gemiinden, geliim ve uygulama zelliklerinden bahsedilmitir. ekil 3, sonularn ksa bir zetini iermektedir. Genel olarak bakldnda, SG ynetim sistemlerinin uygulanmas alannda Avrupa tecrbelerinden baz sonular karlabilir:
1. lkeler, standart bir SG ynetim sistemini tevik etmektedir. Bu sistem ya OHSAS 18001 ya da
ILO-ISG 2001dir. Bu sistemlerden herhangi biri iin zel bir tercih belirtilmemektedir.
2. Ulusal SG kurumlar araclyla bu lkelerde hangi ynetim sistemi tevik edilirse edilsin (OHSAS
18001 veya ILO-ISG 2001), genellikle kabul gren bir sertifikalandrma sreci ve sertifika sz konusudur. irketler resmi bir sertifikay, SG ynetim sistemini kurmann gl bir ilave avantaj olarak grmektedir.
3. SG ynetim sisteminin uygulanmas, kanuni bir gereklilik deildir (sve ve Fransa hari). SG ynetim sisteminin kurulmas, gnlllk esasna dayal bir taahhttr.
4. SG ynetim sistemi kanuni bir zorunluluk olmasa da, SG ynetim sisteminin uygulanmasnda kullanlacak aralarn gelitirilmesinde ve tantlmasnda genellikle devlete bal bir SG kuruluu ya
da ulusal bir kurum yer almaktadr.
5. Paydalar, irketlere SG ynetim sistemi ile ilgili bilgi ve talimat vermek iin yaplan tantm kampanyalarnda yer almaktadr. Paydalarla yaplan bu ibirlii, lkedeki SG sistemine katlyor olmalarndan kaynaklanmakta, ya da ortak bir tevik belgesinden dayanmaktadr.
6. SG ynetim sisteminin uygulanmasn desteklemek iin, pek ok lke en az iki ara gelitirmitir:
(1) bir klavuz belge, (2) tehlike saptama ve risk deerlendirme arac.
irketler iin, tehlike saptama ve risk deerlendirme aracn kullanmak hibir ekilde bir zorunluluk
deildir. Ancak, eer iletmeler sertifikalandrma istiyorlarsa, sertifikalandrma srecinde bu aracn
kullanlmas kilit bir unsur olarak deerlendirilmektedir. Bu nedenle, lkelerin ounda bu risk deerlendirme arac yaygn olarak kullanlmaktadr.
Baz lkelerde, risk deerlendirme arac bir sektrdeki zel SG koullarna uyarlanmtr. Bu uyarlamalar, SG ynetim sistemlerinin kabuln ve uygulanmasn hzlandrmtr.
28

7. Birka lkede, SG ynetim sistemi balamnda SGnin iyiletirilmesi iin ulusal ya da sektrel hedefler konmutur. Bunlara rnek olarak Avusturya ve UK verilebilir. Ayn zamanda, AB 2007-2012
Stratejisi, Strateji dneminde AB genelinde kaza sklk orannda %25lik bir azalma hedefi koyarken, Trkiye 2009-2013 Stratejisi bu dnem iin %20lik bir d hedefi belirlemitir.
Avusturyada, irketlerin belirli SG alanlarn iyiletirmeleri iin somut hedefler belirlemeleri tavsiye
edilmektedir. Ancak, hedefleri ve seviyeleri, irket kendisi belirlemektedir.
UKde, 1980lerden bu yana, baz sektrler iyileme hedefleri belirlemilerdir ve 2000 ylnda,
Salk ve Gvenliin Canlandrlmas stratejisi, ilk kez ulusal apta hedefler belirlemitir. Hastalk
insidans, lml ve vahim yaralanmalar ve kayp i gnleri ile ilgili olan bu hedeflere, bu yl (2010)
ulalmas beklenmektedir. kinci hedefin ise yolunda olduu; ilki ve ncsnn de byk ihtimalle yolunda olduu sylenmektedir. Bu ncl takiben, zellikle inaat sektr olmak zere
sektrler, kendilerine belirli hedefler koymulardr.
Kamu SG kurulularnn, irketlerde SGnin iyiletirilmesi iin bir hedef tavsiye etmek konusunda
kstlar vardr. Bu, iverenin sorumluluuna mdahale etmek olarak alglanabilir. Srekli SG iyiletirmesi dngsn muhafaza etmek, irketin grevidir.
Hibir lke, SG ynetim sistemini bir dizi operasyonel ya da teknik dzenleme getirmek iin kullanmamaktadr. Bu, SG ynetim sisteminin kurulu mantna aykrdr. Bir SG ynetim sistemi
kendi kendini dzenler, ve iverenlerden SG konusunda byk sorumluluk gerektirir.
8. Yalnzca birka lkede, duyulan ilgi sebebiyle SGnin performans izlemesi iin bir ereve vardr.
Muhtemelen kayp zaman, yaralanma sklk oranlar (ya da dier benzer gstergeler) kullanarak
performans lme iin olan geleneksel yaklamlar, SG geliimindeki eilimleri tahmin etmek iin
yeterince ak ve belirli deildir. Ancak son yllarda, SG performansn lmek iin bir pozitif performans gstergesi sistemi gelitirmek adna aratrmalar yrtlmektedir (Laitinen H, 2010). Bir iletmedeki SG ynetim performansn lmek iin bu eit bir pozitif performans gstergesi dizisi,
iyileme dngsn srekli klmak adna nemlidir.
UK gibi pek ok lkede, kamu kurumlar, ticari kurulular ve yardm kurulular tarafndan ulusal
dl programlar dzenlenmektedir. Bunlar belirlenmi olan kriterlere gre performans deerlendirir ve iletmeleri, yldz ya da madalya seviyelerinde snflandrr. Yukarda bahsedilen bamsz sistemlerdeki tam nesnellie sahip olmasalar da, bu sistemler de bir eit performans izleme arac olarak ilerler.

29

Belirlizellikler:

SGYS1800/ILOSG2001
Mevzuatilegerekliklnan
Birdevletkurumutarafndanbalatlm
zelkurumlar/organlartarafndanbalatlm
Paydalartarafndantevikedilmi
Sektrelyaklam
Herbyklktekiiletme(>15alan)
KOB'ler(spesifik)
Tantmkampanyalar

Aralarnbiraradakullanlmas:

Aadakileriinzelihtimam:
(1)Farkndalkarttrma
(2)zelgruplarneitimi
(3)teftikurulu
(4)SGuzmanlar

30

16 (1)rehberler/rehberlik
17 (2)Riskdeerlendirmesi
18 (3)Performansizleme

12
13
14
15

10 (1)Ulusalrehberlerkullanlarakoluturulmu
11 (2)Ulusalyadasektrelhedefler

1
2
3
4
5
6
7
8
9

sv
e

x
x
x

x
x

x
x

x
x
x
x

x
x

x
x

Po
l
on
ya

x
x
x

F
r
an
sa

ekil3:BazABlkelerindeSGYnetimSistemlerininkarlatrmalanalizi

Al
m
an
ya

x
x
x

x
x

x
x
x
x

Av
u
s
tu
ry
a

x
x
x

x
x

x
x

Sl
ov
a
ky
a

x
x
x
x

x
x
x

ks
em
bu
rg

x
x

Ita
ly
a

x
x

x
x

x
x

x
x

x
x

x
x

x
x

x
x
x
x
x

Bi
rl
e
ik
K
r
al
lk

Sal ve Gvenlii Ynetim Sistemlerinin Gnll veya Zorunlu Olarak

Uygulanmas

SG ynetim sistemi, farkl yasal yaklamlar ile uygulanabilir. Farkl trde uygulama tr ortaya konabilir
(Frick K, 2000):

Zorunlu;
SG ynetim sistemlerinin uygulanmasnda dzenleyici mekanizmalar kullanmaktr.
Gnll;
letmeler SG ynetim sistemlerini kendi iradeleri ile kabul ettiklerinde gnll ynetim sistemleri ortaya
kmaktadr.
Kark;
Kark ynetim sistemleri trnde, gnll gerekeler ve yasal gereklilikler bir aradadr.

Gnll uygulama, genellikle alan refah ya da iyi kurumsal yurttalk ile ilgili stratejik hedefler ile balantldr.
Buna ek olarak bir dier gl gereke de, sigorta masraflarn azaltmaktr.
Buna karn, mevzuatn bir risk deerlendirme sistemi gerektirdii baz Avrupa lkelerinde, zorunlu sistemler
kendini gstermitir. D ticari basklarn mevzuat gerekliliklerinin yerini ald yar zorunlu yntemler da mevcut
olabilir. Dolaysyla, pek ok iyeri, mterilerin ve tedarikilerin, ana yklenicilerin ve dier ticari organlarn gereklilikleri ile uyum salamak iin SG ynetim sistemlerini kullanrlar.
SG ynetim sistemlerinin uygulanmasn tanmlama iin literatrde kullanlan bir dier terim de sistematik ynetimdir (Frick K, 2000). Sistematik ynetim u ekilde tanmlanr: SGnin sistematik ynetimi iin, kk iverenler de dhil olmak zere her trl iverene uygun olan, dayatlan snrl saydaki ilkeler.
Bu yaklam, iletmelerin ynetim sistemlerinden daha az talepkar olan bir ereveye uymalarnn tevik edildii ya da gerekli klnd Avrupada bulunan ynetmelik ynetmeliklerinden ortaya kar. Ynetim sistemleri
iin bu daha az talepkar olan ereve, 1989/391 sayl AB ereve Direktifinden ortaya karlmtr.
Zorunlu ya da gnll uygulamann etkililii konusunda, literatrdeki kantlar ak deildir (Robson L, 2005). Ancak yine de, bulgularn bir zetini sunmak faydal olacaktr.
Zorunlu uygulama:
Zaman ierisinde SG ynetim sistemi uygulamasnn artmas,
Orta vadede etkileri: salkta iyileme, evre ve gvenlik farkndal, alann alma ortam ve
psikososyal ortam algsnn iyilemesi, alanlarn salk, evre ve gvenlik faaliyetlerine katlmnn
artmas,
Kayp-zaman kayp oranlarnda azalma, ve
yeri verimliliinde art.
Gnll uygulama:

Zaman ierisinde SG ynetim sistemi uygulamasnn artmas,

Orta vade etkileri: gven ortamnn iyilemesi, alanlarn tehlikeleri rapor etmesinde art, SG konularnda kurumsal almalarn artmas,
alan prim cretlerinde azalma.

Literatr taramasnn sonular (Robson L, 2005), SG ynetim sistemlerinin uygulanmasnda gnll bir yaklamn, iletmenin gvenlik ortam zerinde olumlu bir etkisi olduunu gstermektedir.

31

6 Referanslar
(2004). Practical implementation of the provisions of Health and Safety at Work. (Framework) Directives 89/391 and OHS Directives. Brussels: Commission of the European Communities.
Bluf, L. (2003). Systematic Management of Occupational Health and Safety.ANU, Australian National University.
Commission, E. (2004). - Practical implementation of the provisions of Health and Safety at Work. (Framework) Directives
89/391 and OHS Directives. Brussels: Commission of the European Communities.
D. Walter, K. F. (2000). Workers participation and the management of occupational health and safety; reinforcing or conflicting
strategies. Amsterdam: Pergamon.
Experiences at company level. The use of occupational safety and health management systems in the member states of the
European Union. (2002). Bilbao: European Agency for Safety and Health at Work.
Frick K, W. J. (2000). Reviewing occupational health and safety management - Multiple roots. Amsterdam: Elsevier.
Goosen, P. (2005). Management System in OHS, Analysis and Comparison of OHS Management System Norms. Ankara:
ISAG.
Hale, A. a. (1998). Management and culture: the third age of safety. A review of approaches to organisational aspects of safety,
health and environment.Occupational Injury. Risk Prevention and Intervention , 129 - 165.
ILO.(2001). Guidelines on occupational safety and health management systems. Geneva: International Labour Office.
Laitinen H, M. M. (1999). The validity of the TR safety observation method on building construction. Accident Analysis
&Prevention , 463 -472.
Laitinen H, P. K. (2010 ). A new generation safety contest in the construction industry - A long term evaluation of a real-life intervention. Safety Science 48, 680 - 686.
Laitinen H., R. I. (1996). The effects of feedback and goal setting on safety performance at two construction sites. Safety Science, Vol. 24. No. 1 , 61 - 72.
Laitinen, H. K. (2002). TR safety observations on the building site. Helsinki: Finnish institute of occupational health.
Nytr, K. S. (1998). Organisational prerequisites for the implementation of systematic health, environment and safety work in
enterprises. Safety Science, 297 - 307.
Pawlowska Z, E. L. (2010). Mainstreaming OSH into business management. Spain: European Agency for Safety and Health at
work.
Robson L, C. J. (2005). The effectiveness of occupational health and safety management systems: a systematic review. Toronto:
Institute for Work & Health.

32