CiUG

COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE)

Cdigo: 09

XUO 2001

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 1
Os seguintes documentos permiten a realizacin dunha redaccin que tea por tema central as relacins
entre a Igrexa e o Estado dende a implantacin do liberalismo na dcada de 1830 ata a guerra civil. Dende a inicial
confrontacin que a liquidacin do Antigo Rxime supn, e que exemplifica a desamortizacin (Doc.1), as relacins
Igrexa-Estado sern cambiantes, en funcin do carcter conservador ou progresista dos distintos gobernos e rximes
polticos; en lias xerais, nos perodos de predominio conservador o poder poltico favoreceu Igrexa, facndolle
importantes concesins e buscando o seu apoio (Doc.2), ocorrendo o fenmeno contrario en momentos como a Segunda
Repblica (Doc.3). A Igrexa, pola sa parte, non agachou as sas simpatas en momentos especialmente crticos,
como a guerra civil (Doc.4), apoiando sen matices bando sublevado. Lembra que debes contextualizar os documentos
e referirte s seus contidos longo da ta exposicin, pois non se trata de elaborar o tema de referencia marxe das
fontes propostas.

Doc.1.-Desamortizacin (1836):
Art. 1. Quedan declarados en estado de venda dende agora tdolos bens races de calquera clase
que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas (...).
Doc.2.-Constitucin de 1845:
Art. 11. A Relixin da Nacin Espaola a Catlica, Apostlica, Romana. O Estado obrgase a
manter o culto e os seus ministros.
Doc.3.-Constitucin de 1931:
Art. 3. O Estado espaol non ten relixin oficial (...).
Art.26. (...) O Estado, as rexins, as provincias e os municipios non mantern, favorecern, nin auxiliarn
economicamente s Igrexas, Asociacins, e Institucins relixiosas. Unha lei especial regular a total extincin,
nun prazo mximo de dous anos, do orzamento do clero.
Doc 4.-Carta colectiva dos bispos espaois en xullo de 1937:
Afirmamos, ante todo, que esta guerra foi provocada pola temeridade, os erros, se cadra a malicia
ou a covarda de quen puideron evitala gobernando a nacin conforme xustiza (...). Foron os lexisladores
de 1931, e logo o poder executivo do Estado coas sas prcticas de goberno, os que se empearon en torcer
bruscamente a rota da nosa historia nun sentido totalmente contrario natureza e esixencias do esprito
nacional, e especialmente opostos sentido relixioso predominante no pas (...).
A guerra pois un plebiscito armado (...), loita cruenta dun pobo partido en das tendencias: a
espiritual, do lado dos sublevados, que saiu en defensa da orde, a paz social, a civilizacin tradicional e a
patria, e moi evidentemente nun grande sector para defensa da relixin; e doutra parte a materialista, chmese
marxista, comunista ou anarquista, que quixo substituir a vella civilizacin de Espaa (...) pola novsima
civilizacin dos soviets rusos.

CiUG
COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE)

Cdigo: 09

XUO 2001

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCION 2
Os documentos que seguen teen como asunto central a oposicin rxime franquista. O mbito cronolxico
vai desde os anos de posguerra (Doc.1) ata os derradeiros tempos da dictadura (Doc.4), presentando as diversas
actividades levadas a cabo por sectores tamn diferentes da oposicin: guerrilla (Doc.1), movemento universitario
(Doc.2), movemento obreiro (Doc.3) e forzas polticas que se articulan cara o remate da dictadura (Doc.4). Na ta
redaccin debes tratar a variedade e evolucin da oposicin franquismo, tendo en conta as fontes documentais
suministradas.

Doc.1.-O guerrilleiro Francisco Rey lembra o movemento dos anos 40:

Al onde haba homes perseguidos que se viron na necesidade de fuxir, fixrono antes de caer de novo
na cadea ou ante un pelotn de execucin. Marcharon as monte homes de tdalas tendencias, socialistas,
anarquistas, algns catlicos e, sobre todo, numerosos militantes comunistas (...).
principio as nosas accins tian un carcter case exclusivamente de fuxidos que se moven
organizadamente buscando puntos de apoio, falando coas xentes da necesidade de crear o movemento guerrilleiro.
Eramos os fuxidos, os escapados, como nos chamaba o pobo. E nesa poca, no momento mis agudo da represin
franquista, tivemos sempre o apoio abnegado, silencioso e incondicional do pobo. Aqueles homes que nas aldeas
nos axudaban saban perfectamente que se expoan e, sen embargo, non vacilaban en acollernos.
Doc.2.-Noticia recollida en Mundo Obrero dunha manifestacin universitaria en Madrid (1956):
Estes potentes berros, lanzados por centos de valentes peitos xuvens, atronaban as ras cntricas da
capital. Unha proba patente da debilidade do goberno que non se atreveu a utilizar a polica armada para
reprimir a manifestacin. A forza pblica recibira instruccins de retirarse (...).
pasar a manifestacin diante do Ministerio de Gobernacin, recrudecronse os berros dos estudiantes
contra a Falanxe e contra o rxime. O pblico acolla a manifestacin cun grande alborozo, con signos emocionantes
de simpata. Os estudiantes antifranquistas foron donos ese da das ras cntricas da capital durante preto dunha
hora. O trfico foi paralizado por completo na ra de Alcal.
Doc.3.-O lder sindical Marcelino Camacho lembra as orixes das Comisins Obreiras (CC.OO.):
A cabalo entre 1956 e 1957 xurdiu e desapareceu, nun prazo breve, unha comisin na mina asturiana
La Camocha, para defender unha asignacin de carbn s mineiros (...). Outras funcionaron en diversos lugares
como Euskadi, Catalua, Valencia, Andaluca, etc., sempre de forma fugaz e variada composicin (...).
En Madrid iniciouse unha nova fase de Comisins Obreiras que se caracterizou polo carcter permanente
desas comisins elixidas en asembleas (...). Decidramos servirnos da Escola Sindical de Enlaces (...) como un
medio para nos coecer e estender os nosos contactos sobre todo coas grandes empresas do metal.
Doc.4.-En 1974, o Partido Comunista de Espaa inspirou a formacin da Xunta Democrtica, na que se
agrupaban diversas forzas de oposicin que aprobaron o seguinte programa:
1.-A formacin dun goberno provisional que substita actual (...).
3.-A legalizacin dos partidos polticos sen exclusins.
4.-A liberdade sindical e a restitucin movemento obreiro do patrimonio do Sindicato Vertical.
5.-Os dereitos de folga, de reunin e de manifestacin pacfica.
6.-A liberdade de prensa (...).
8.-A neutralidade e a profesionalidade, exclusivamente militar para a defensa exterior, das forzas armadas.
9.-O recoecemento, baixo a unidade do Estado espaol, da personalidade poltica dos pobos cataln,
vasco e galego e das comunidades e rexins que o decidan democraticamente.
10.-A separacin da Igrexa e do Estado (...).

CiUG
COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

PAAU (LOXSE)

Cdigo: 09

SETEMBRO 2001

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 1
Os seguintes documentos serven de base para realizar unha composicin sobre a instauracin e institucionalizacin do
rxime franquista. Comezada durante a guerra civil marcando as diferencias coa democracia (Doc.1), nos seguintes anos diferentes
textos legais van conformando o rxime: a implantacin do sindicalismo vertical (Doc.2), a creacin dun seudoparlamento
medida (Doc.3) ou a codificacin de dereitos e deberes dos espaois (Doc.4) son exemplos representativos. Por ltimo, no Doc.5
amsanse algns dos instrumentos e apoios que serviron franquismo na sa consolidacin.

Doc.1.-Discurso de Francisco Franco (18 de xullo de 1938), en conmemoracin do Alzamiento Nacional:

Correspndenos a paladinaxe dunha fe, unha civilizacin e unha cultura gravemente ameazadas polos principios
roxo-comunistas (...).
irresponsabilidade poltica dos partidos liberais, sucede a unidade da nosa Cruzada, organicamente constituda;
a un Estado neutro e sen ideais, sustitelle o misional e totalitario, que orienta pobo sinalndolle o camio (...).
Hai que soldar pobo, dividido polos partidos, hai que unir medio sculo de separacins; hai que borrar os
prexuzos da loita de clases; (...) hai que elevar os principios do Movimiento.
Doc.2.-Lei sobre unidade sindical (31 de xaneiro de 1940):
Tres son os principios que inspiran a Organizacin Nacional-Sindicalista prevista polo Fuero del Trabajo,
reflexo fiel da organizacin poltica do Novo Estado, a saber: Unidade, Totalidade e Xerarqua. Haber, pois, segundo
precepto do Fuero, unha soa orde de sindicatos, nos cales sern encadrados tdolos factores da economa por ramas da
produccin ou servicios.
Artigo primeiro.-A Organizacin Sindical de F.E.T. y de las J.O.N.S. a nica recoecida con personalidade
suficiente polo Estado, quen non admitir a existencia de ningunha outra con fins anlogos ou similares.
Doc.3.-Lei de creacin das Cortes Espaolas (17 de xullo de 1942):
Continuando na Xefatura do Estado a suprema potestade de dictar normas xurdicas (...), o rgano que se crea
significar, vez que un eficaz instrumento de colaboracin naquela funcin, principio de autolimitacin para unha
institucin mis sistemtica do poder (...).
Art. 1.-As Cortes son o rgano superior de participacin do pobo espaol nas tarefas do Estado. misin
principal das Cortes a preparacin e elaboracin das leis, sen prexuzo da sancin que corresponde Xefe do Estado.
Art. 2.-As Cortes compense de Procuradores natos e electivos, a saber: a)Os ministros. b)Os conselleiros
nacionais de F.E.T. y de las J.O.N.S. c)O Presidente do Consello do Estado (...). d)Os representantes dos Sindicatos
Nacionais. e)Os Alcaldes das cincuenta capitais de provincia (...). f)Os Rectores das Universidades (...). i)Aquelas
persoas que pola sa xerarqua eclesistica, militar, administrativa ou social, ou polos seus relevantes servicios a Espaa,
designe o Xefe do Estado, en nmero non superior a cincuenta.
Doc.4.-Fuero de los Espaoles (17 de xullo de 1945):
Art. 1.-O Estado espaol proclama como principio rector dos seus actos o respecto dignidade, a integridade
e a liberdade da persoa humana, recoecendo home, en canto portador de valores eternos e membro da comunidade
nacional, titular de deberes e dereitos (...).
Art. 2.-Os espaois deben servicio fiel Patria, lealdade Xefe do Estado e obediencia s leis (...).
Art. 6.-A profesin e prctica da relixin catlica, que a do Estado espaol, gozar da proteccin oficial.
Ningun ser molestado polas sas crenzas relixiosas nin o exercicio privado do seu culto. Non se permitirn outras
cerimonias nin manifestacins externas que as da relixin catlica (...).
Art. 10.-Tdolos espaois teen dereito a participar nas funcins pblicas de carcter representativo, a travs
da familia, o municipio e o sindicato (...).
Art. 12.-Todo espaol poder expresar libremente as sas ideas mentres non atenten contra os principios
fundamentais do Estado.
Doc.5.-Dionisio Ridruejo, ex-falanxista posteriormente represaliado polo rxime, exprsase as na sa obra Escrito
en Espaa (1962):
Os grupos econmicos atribuanse con todo acougo o seu lote de soberana. A Igrexa tomara o seu. O
Exrcito anque oficialmente includo, home a home, no Partido nico- absorbera a sa porcin, exercendo o control
dos instrumentos executivos, e ficara constitudo en forza bsica e arbitral. O Partido nico proporcionara o persoal
poltico por xunto e representara docilmente o papel de pobo na funcin (...). Pola sa banda, o poder persoal, establecido
como clave de arco (...), esponxarase nunha camarilla reclutada entre os mis fieis (...).
En rigor, a guerra non producira poderes novos. Mis ben repuxera no seu sitio, libres de coidados, s pdoeres
antigos, destrundo aqueles outroa que os ameazaban.

CiUG

PAAU (LOXSE)

COMISIN INTERUNIVERSITARIA DE GALICIA

Cdigo: 09

SETEMBRO 2001

COMPOSICIN DE TEXTO (tema de tipo histrico)

OPCIN 2
Os seguintes documentos serven de base para realizar unha composicin sobre o desenvolvemento econmico
espaol no sculo XIX, centrando a atencin na industria. Como punto de partida, o Doc.1 chama a atencin sobre o
contraste centro-periferia. O Doc.2 permite comentar as caractersticas do desenvolvemento ferroviario espaol, tanto no
seu papel de artellador do mercado interior como de incentivador de diversas actividades econmicas, mentres os Docs.3 e
4 atenden respectivamente a dous sectores clave, como son o siderrxico e o txtil. Por ltimo, o Doc.5 complementa a
informacin subministrada nos anteriores e permite realizar unha valoracin global do desenvolvemento decimonnico.

Doc.1.-En 1843, Jaime Balmes expoa a escasa capacidade da capital do Estado para servir de motor do
desenvolvemento econmico espaol:
Cabalmente temos en Espaa un atranco gravsimo que infle mis do que se cre en paralizar o noso
desenvolvemento e en facer intiles os mellores desexos. A vida de Espaa est nas extremidades; o centro est
exnime, fraco, fro, pouco menos ca morto. Catalua, as provincias Vascongadas, Galicia, varios puntos do
medioda, ofrcennos un movemento, unha animacin da que non participa o corazn de Espaa. Londres
digna capital da Gran Bretaa, Pars, de Francia; na actividade, na vida da que rebordan aquelas cidades vedes as
indispensables condicins da cabeza dun gran corpo. En Madrid e en tdolos arredores a longusima distancia
nada parello atoparedes. Nin agricultura, nin industria, nin comercio.
Doc.2.-O seguinte mapa amosa as lias ferroviarias
construdas en Espaa entre 1848 e 1868:

Doc.4.-Importacin de algodn en rama pola

aduana de Barcelona (en milleiros de toneladas):
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1800

1820

1840

1860

1870

1890

Doc.3.-Principais instalacins siderrxicas en 1866:

Doc.5.-O historiador Gabriel Tortella valora as o

esforzo industrializador na Espaa do sculo XIX:
Hai no sculo XIX espaol un nmero elevado
de esforzos a prol da modernizacin do pas. Por unha
banda temos os esforzos privados da clase empresarial
catalana por crear unha base industrial no principado.
Por outra estn os repetidos intentos progresistas por
sentar as bases polticas e lexislativas dunha sociedade
moderna, dicir, industrializada e tecnificada. O sculo
XIX non foi en Espaa de absoluto estancamento: en
Catalua, e en especial en Barcelona, desenvolveuse unha
notable industria; o pas levou a cabo a desamortizacin
e a construccin da rede ferroviaria; reformouse a
educacin, o sistema monetario e bancario, os impostos;
instituuse definitivamente o orzamento; sentronse as
bases da industria siderrxica, etc. Pero en total a tan
cacarexada revolucin industrial non tivo lugar.

C R I T E R I O S D E AVA L I A C I N / C O R R E C C I N
CONVOCATORIA DE XUO

Dado que a proba consiste na composicin dun

texto, como criterio xeral de avaliacin terase en conta
a suxecin s pautas bsicas que rexen a expresin escrita, esencialmente a precisin lxica, a correccin da
sintaxe, a claridade na expresin e a coherencia na exposicin das ideas.
En canto s contidos concretos tratados na redaccin, e referidos s documentos presentados, deberan ser abordados os seguintes:
OPCIN 1
-As relacins Igrexa-Estado como asunto recurrente na historia da Espaa Contempornea, cun
tratamento cambiante en funcin da maior ou menor
sintona poltica entre as das partes.
-A desamortizacin de Mendizbal entendida
como ruptura co Antigo Rxime neste mbito, comentando a perda de poder econmico e poltico que implica para a Igrexa e a confrontacin entre esta e o novo
Estado liberal.
-A Constitucin de 1845, da man do
moderantismo isabelino, como reconduccin das
relacins, refrendada pola reconciliacin que supn o
Concordato de 1851.

-A instauracin dun Estado laico en 1931 como

acentuacin do conflicto e en relacin coas reformas
noutros mbitos- factor explicativo da postura da Igrexa
a prol dos sublevados en 1936.
-O peso da Igrexa na conformacin do franquismo e a
posicin de privilexio que ocupar durante a dictadura.
OPCIN 2
-A oposicin franquismo como combate contra un rxime autoritario instaurado mercede seu triunfo
nunha guerra civil.
-A diversidade das formas de organizacin e
loita da oposicin dictadura franquista, desde a guerrilla ata a articulacin de forzas polticas.
-A evolucin cronolxica dos movementos de
oposicin en funcin dos diferentes contextos, desde a
posguerra ata os preludios da transicin democrtica.
-A variedade dos mbitos nos que se manifestou
a oposicin: estudiantes, traballadores, partidos polticos...
-As lias polticas inspiradoras e conductoras
da oposicin, destacando o protagonismo no interior do
PCE.

CONVOCATORIA DE SETEMBRO
OPCIN 1
A instauracin do franquismo como resultado
da guerra civil, salientando a sa vocacin
antidemocrtica e totalitaria (Doc. 1) e o seu carcter de
reaccin fronte rxime anterior.
A construccin e institucionalizacin do
rxime, destacando os mbitos tratados nos documentos: implantacin do sindicalismo vertical (Doc. 2), creacin dun pseudoparlamentarismo que non impide a concentracin de poderes (Doc. 3) e a forte limitacin dos
dereitos civs, das liberdades e dos mecanismos de representacin que implica o Fuero de los Espaoles (Doc.
4).
Os grupos sociais, polticos e insitucionais que
apoiaron franquismo e foron privilexiados por el, mencionados en tdolos documentos e explicitamente tratados no Doc. 5.
pertinente que aparezan referencias a asuntos que, non sendo especificamente citados nos documentos, forman tamn parte do proceso de instauracin
da dictadura: outras medidas lexislativas, represin da
oposicin...

OPCIN 2
A localizacin esencialmente perifrica da industria espaola, os desequilibrios rexionais que presenta e a inexistencia dunha capital poltica vlida para
promover o desenvolvemento econmico espaol (Doc.
1).
A importancia do ferrocarril (Doc. 2) como
medio de articulacin dun mercado nacional, lastrado
no caso espaol polos criterios seguidos no deseo da
rede e as dificultades que o seu desenvolvemento atopou.
Os sectores siderrxico e txtil (Docs. 3 e 4)
como exemplos de desenvolvemento industrial,
atendendo sa localizacin xeogrfica e evolucin.
Valoracin global do esforzo industrializador
na Espaa do sculo XIX, aludindo controversia
historiogrfica sobre a cuestin.
pertinente que aparezan alusins a asuntos
non mencionados nos documentos, pero que se vinculan ou condicionan o desenvolvemento industrial: o debate librecambismo/proteccionismo, o desenvolvemento
da banca, a escaseza de materias primas, o deficiente
mercado interior...