BI THC HNH SINH

S PHT TRIN CA SINH GII QUA CC I A CHT

H tn hc sinh: Phan Th Huyn Cm

Lp: 12B9
Trng: THPT L Qu n

H Ni, 13/2/2014

THI K I THI C
-

Cch y 3500 triu nm

c im ca a cht, kh hu: V tri t cha n nh
C ha thch sinh vt nhn s c nht
L 1 trong 2 i u tin trong lch s pht sinh ca Tri t, ko di t 4,6 t nm n
542 triu nm
Thi k ny Tri t vn trong giai on kin to mnh m, c s phn b li lc a v
i dng. Trn cn ni la hot ng, tia t ngoi tc ng trc tip ln b mt tri t
dn n ch xut hin sinh vt bc thp v vn sng tp trung di nc

y l giai on ko di 1.3 t nm. Cc loi c nht thuc v thi k ny nh du s

khi u ca thnh to cc mng lc a. S sng pht trin trong thi gian ny, vi
nhng bng chng sm nht t khong 3,5 t nm trc. S quang hp xut hin vo
cui lin i Thi C, khong 2,8 t nm trc, nhng mc oxy trong kh quyn vn
khng ng k do s hin din ca mt s bn cha oxy trong v trong i dng.
Vo u thi k Thi C, nhit ca Tri t gn nh cao gp 3 ln so vi ngy nay, v
vo khong c 2 ln cao hn so vi mc bc x nhit u lin i Nguyn Sinh
Phn ln cc loi thi Thi C nu tn ti u l cc loi la bin cht, phn ln
trong l xm nhp. Hot ng ni la l tng i tch cc hn ngy nay, vi hng
lot cc im nng v thung lng do rn nt, vi s phun tro ca cc dung nham bt
thng nh komatiit. Cc loi la xm nhp nh cc va nng chy ln v cc khi
su s cha granit, diorit, cc xm nhp thnh lp dng siu mafic ti mafic,
anorthosit v monzonit c bit n nh l sanukitoid thng lnh trong sut cc tn d
vng im lm kt tinh ca lp v Tri t thi Thi C m cn tn ti ti ngy nay.
Tri t thi k u Thi C c th c kiu kin to khc bit. Khng tn ti cc chu lc
ln cho ti tn cui thi k Thi C; cc tin-chu lc nh l quy phm chung, chng b
ngn chn khng cho kt hp thnh cc khi ln hn do tc cao ca hot ng a
cht. Cc tin lc a giu fenzit ny c l c to ra ti cc im nng hn l ti cc
khu vc n chm, t cc ngun a dng nh: s phn ha do la ca cc loi mafic
to thnh cc loi trung gian v fenzit, macma mafic d nng chy hn fenzit v
thc y qu trnh granit ha cc loi trung gian, nng chy mt phn ca mafic,
cng nh t s thay i bin cht ca fenzit trm tch. Cc mng lc a nh th c th
khng c bo tn nu chng khng ni hay may mn trnh cc i n chm
mnh m.
Kh quyn thi Thi C dng nh khng c xy t do. Nhit dng nh gn
mc nh ngy nay trong khong 500 Ma ca s hnh thnh Tri t, vi nc dng
lng tn ti, do s tn ti ca cc loi trm tch trong cc loi gnai b bin dng
cao.
Vo cui thi k Thi C, khong 2.600 Ma, hot ng kin to a tng c th gn
ging nh ngy nay. Cc lng cho trm tch c bo tn kh tt v chng c ca cc
vng cung ni la, cc vt nt ni chu lc, cc va chm lc a-lc a v cc s kin
kin to sn tri rng ton cu cho thy s gn kt v ph hy ca mt v c l l ca

vi siu lc a. Nc dng lng l ph bin, v cc lng cho i dng su c bit l

tn ti do s hin din ca cc lp thnh h st di, phin silic, cc trm tch ha
hc v cc lp m bazan.
S sng c l hin din trong sut lin i Thi C, nhng c l ch hn ch trong cc
dng sinh vt n bo khng nhn, gi l sinh vt nhn s (Prokaryota hay trc y
lMonera); do khng thy c bt k ha thch no ca sinh vt nhn chun (Eukaryota),
mc d chng c th tin ha trong lin i ny v n gin l khng li ha thch.
Tuy nhin, khng c chng c ha thch cng tn ti cho cc sinh vt siu nh ni bo
nh cc virus.
*Thi k i thi c bao gm:
1. i Tin Thi C (Eo-archean): khong 3.600-3.800 triu nm trc. Siu lc a
u tin Vaalbara c l xut hin trong thi k ny.N l phn u tin ca lin i
Thi C, tip ngay sau lin i Ha Thnh. i Tin Thi C kt thc khi i C Thi C
(Paleoarchean) bt u.Tn gi Eoarchean c ngun gc t cc cm t trong ting Hy
Lp: eos (bnh minh) v archios (c i)

Cnh quan ca i tin Thi c - ni la khp ni, bu tri mu da cam (nhiu

metan), bin mu lc (nhiu st)

2. i C Thi C (Paleo-archean): khong 3.200-3.600 triu nm trc. Dng s sng

c nht bit, cc ha thch vi khun c bo tn kh tt c nin i trn 3.460 Ma ti
min ty Australia l thuc v i ny.

stromatolite - Pilbara craton - Ty c

3. i Trung Thi C (Meso-archean): khong 2.800-3.200 triu nm trc. Cc ha
thch t Australia ch ra rng cc tm m vi khun lam di dng stromatolit sng
trn Tri t k t thi k thuc i Trung Thi C ny. Siu lc a Ur c l hnh
thnh trong giai on ny.
i C Thi C kt thc khi i Trung Thi C (Mezoarchean) bt u

Thnh to di st, Australia.

4. i Tn Thi C (Neo-archean): khong 2.500-2.800 triu nm trc. S quang hp

gii phng xy ln u tin xut hin trong giai on ny (khong 2.700 Ma) v n l
nguyn nhn ca thm ha xy xy ra sau ny trong i C Nguyn Sinh (khong 2.400
Ma) do s tch t gy ng c ca xy trong kh quyn Tri t, c cc sinh vt quang
t dng, tin ha trong i ny, gii phng ra. i Tn Thi C kt thc khi i C
Nguyn Sinh (Paleoproterozoic) ca lin i Nguyn Sinh (Proterozoic) bt u.