Celiski

1799 ylnda Fransa'nn bana geen Napolyon, ideallerini yaymak zere Avrupa
lkelerini igale balad. Monari ve aristokrasiye dmanlk, yeni rejimin en belirgin
zellii idi. Ancak, zaferler arka arkaya gelmeye balaynca idealler unutuldu.
Napolyon 1804'te kendini Fransa mparatoru iln etti. Fethettii lkelere kardelerini
kral atad. Avusturya'y aldnda, Avusturya hanedanndan Marie Louise ile evlendi.
Bundan sonra tarihiler Napolyon hakknda u hkm verdiler: "Eski dnyay ykp
yeni bir dnya kurmak iin yola kt; ama eski dnyaya damat oldu." te bu ve
benzeri elikiler yznden, Napolyon mparatorluu daha on yl bile gemeden
tarihin mezarlna gmlp gitti.
nsan olarak sosyal, ticar ve idar yaplar iinde yaarz. Bunlar sistemik bir karakter
arz eder. Fizik dnyann kendine has kanunlar olduu gibi, her sosyal sistemin de
tbi olduu baz kurallar vardr. Bunlar sistemin ileyiini ve fertlerin bu
sistemlere/yaplara uyumunu belirler. Bir baka deyile, iinde bulunduumuz
yapnn iyi ilemesi ve baars bu kurallara uymamza baldr. Bunlara uyulmamas
bir eliki oluturur. Sosyal yaplarn zlmesi, ticar iletmelerin ifls etmesi veya
devletlerin yklmas bu elikiler yzndendir.
eliki, bir beer organizasyonun varln tehlikeye atabilecek en nemli
unsurlardan biridir. O, sosyal yap iinde doutan var olan kanser hcresi gibidir. Bu
yzden bnyenin srekli olarak eliki oluturabilecek dnce ve davran
kalplaryla mcadele iinde olmas gerekir.
eliki, olmas gerekenle yaanan arasndaki uyumsuzluk, kitapta yazan ile
uygulanan arasnda tutarszlktr. eliki, sz ile davrann birbirini teyit etmemesi,
bir zaman sylenen szn bir baka zaman inkr edilmesidir. eliki bir cismin iki zt
istikamete ekilmesi gibidir. Bu ztlk bir gerilim oluturur ve sisteme/yapya zarar
verir veya paralar. elikili davranlar daima sistemik (organizmann btnyle
ilgili) bir problem dourma potansiyeline sahiptir. Byk sistemler dahi ilerindeki
elikiler yznden yklabilirler. Tarihte byk devletlerin ve imparatorluklarn
yklmas da hep ilerinde barndrdklar elikilerin bymesiyle olmutur.
Messeseler insanlardan oluur. Bu yzden hibir yap ileyii itibariyle mkemmel
deildir ve kendi iinde bir miktar eliki barndrabilir. Ancak, bu elikinin sistemin
varln tehlikeye atacak kritik boyutlara ulamasna asla msaade edilmemelidir.
eliki ksa vadeli karlarn uzun vadeli karlarla atmasdr. Akl- selim uzun
vadeli karlara gre davranmay istese de, ksa vadeli karlar bazen daha baskn
gelebilir.
elikili davrann nasl neticeler dourabileceini bir rnekle izaha alalm. Elli
kiinin alt bir okul dnelim. Her alann ayda bir defa talebeler iin kt
rnek tekil eden (elikili) bir davran sergilediini kabul edelim. Bu okulda okuyan
bir talebe bu elikilerden bir ksmna muhatap olsa, mesel drtte birinden
etkilense, her ay on iki elikili davrana maruz kalacak demektir. Ayda on iki
elikili davrana maruz kalmak eitim hizmeti alan bir talebe iin olumsuzluklar

ihtiva etse de, katlanlabilir bir durum saylabilir. Eer alanlar ayda iki elikili
davran sergilemeye balarlarsa, bu talebe ayda yirmi drt, yani her gn bana bir
elikili davrana maruz kalacak demektir.
Baka bir misl: On kiilik bir takm ynettiinizi, ayda bir defa elikili davran
sergilediinizi ve bundan takmnzn sadece drtte birinin (iki- kii) olumsuz
etkilendiini varsayalm. Bu kiiler sizin davranlarnz ikyet konusu yaparsa, bu
ynetilebilir bir durum olabilir. Ancak, yz kiiyi ynetmeye baladnzda, muhatap
olduunuz kii says artacandan her ay sergilediiniz elikili davran says yz,
bundan etkilenen kii 25 olacaktr. Bu ise yapnn ileyiinde ciddi bir problem
meydana getirir. Bu yzden kk takmlarn ynetiminden byk takmlarn
ynetimine geite idar profesyonellik, ehliyet gibi faktrler ok byk nem arz
eder.
Herkes kendine has bir mantkla davranta bulunur ve elikiye dmediini
savunabilir. nk insann iinde yaptklarn gzel gsteren bir mekanizma vardr.
Kur'n bu durumu mealen yle ifade eder: "Biz, her mmete yaptklar ii byle
ssl gsterdik." (En'am, 108).
Her fert yanl dnebilir ve mantk hatas yapabilir. Bunun iin sistemlerin
ileyiinde ortak akl oluturulmaya ve kararlar bu ortak akla ml edilmeye
allmaldr. Unutulmamaldr ki, ferd dehalarn toplumu ynettii zamanlar ok
geride kalmtr. Zaman ortak akl ve istiare zamandr. elikiye dmemek iin
fertler kendini aklamaya kalkmadan nefis muhasebesi yapmal, ihls ve uhuvvet
prensiplerine bal kalmal ve bunlar sosyal hayatn her sahasna uygulamaldr.
elikilerimizi ortaya ktklar nda fark edip dzeltmezsek, kaderin kanunlar
musibetler vastasyla dzeltir. Bu durumlarda bamza gelen musibetlerin hikmetini
anlayabilmek iin "Hangi ef'alinizle kazaya, hem kadere byle fetva verdirdiniz ki,
kaza-y lh musibetle hkmetti ve sizleri hrpalad?" sorusunu sorarak, nefis
muhasebesi yaplmaldr.

Baarnn Zirvesindekiler ve Yalnzlik

Hayatta baarl olmak ister misiniz?" sorusuna herkes istisnasz "Kim istemez!" cevabn verir.
Doktor, avukat, futbolcu, sanat veya zengin bir iadam olmak iin birok kii hi durmadan
alr. Okulda en iyi notlar almak, iyi bir diplomayla mezun olmak, imtihanlarda dereceye
girmek, iki yabanc dili iyi seviyede renmek, bir daireye mdr veya yldz bir futbolcu
olmak, bir kurum veya niversitede kariyer yapmak, kiinin baar hanesine yazlabilecek
misllerden sadece birkadr.
Mutlu bir hayat srmek iin sadece meslek baar yeterli midir? Veya hayatta baarl olmaktan
maksat nedir? Hemen belirtelim ki, mesleinde baarl olmakla, hayat (btn ynleriyle)
baarmak ayn eyler deildir. Aslnda burada ok farkl olmalarna ramen, birbirine kartrlan
iki perspektif szkonusudur. Zr i hayatnda baarl olan birok insann hayatn dier

sahalarnda baarl olamad grlr. Etrafmza veya medyaya gz attmzda bunun birok
misline ahit oluruz: zengin ama mutsuz.. madd her trl ihtiyalarn karlayabilecek
imknlara sahip ama cinnet geiren.. okuldaki btn dersleri pekiyi ama, bencil ve byklerine
kar saygsz.. baarl politikac ama eini aldatan.. mesleinde ve kariyerinde ok baarl ama,
mutlu bir yuva kurma veya devam ettirme konusunda baarsz.. profesr ama ocuklaryla
kavgal...
Gnmz toplumlarnda yaldzl d grne, zenginlie, lkse, her eyin yolunda gittiini lanse
eden haberlere aldanlmamaldr. Pozitivizmi ve maddecilii esas alan Bat medeniyetinin
insanlara ve toplumlara mutlu ve huzurlu bir hayat sunmada baarl olduu sylenemez. Eer
baarl olsayd, Batl modern toplumlarda boanmalar, kt alkanlklar, uyuturucu
bamll, davran bozukluklar ve daha nice sosyal problem bu kadar ok grlmezdi.
Dnyaca nl gen bir ngiliz pop arkcsnn evinde l bulunmas mnasebetiyle, birok starn
hayatn aratran bir Alman dergisinin, baarnn zirvesindekilerle alkal kapana tad u
tespit nemlidir: Yalnzlk, depresyon ve alkol.
Baarlaryla n salan ama hayat baaramayan insanlar her sahada grebiliriz. Gnmzde
btn toplumlar, mesleinin zirvesine kan fakat hayat baaramayan, mutsuz insanlarn trajik
hikyeleriyle doludur. Kendini sadece iine veren bu insanlar, yeterince sosyal bir evre
edinememekte; hayat yalnz, yapayalnz yaamak mecburiyetinde kalmaktadr. Beer ve
kltrel alardan olduka gdk bir hayat sren bu kiiler, ileride telfisi imknsz problemler
yaarlar.
Acaba bu insanlar, hayat btn ynleriyle baarmaktan neden acizdir? nk meslek baarnn
ve hayat baarmann kriterleri birbirinden ok farkldr. Hayatta baarl olmann olmazsa olmaz
artlarndan biri, deerler ekseninde kendisiyle, evresiyle ve Yaratc'syla bark yaamaktr.
Bu deerlerden bazlar unlardr: ahsiyetli, karakterli, gvenilir, sabrl ve kanaatkr olmak;
anne-babaya ve yallara hrmet etmek; hay, iffet, inan, azim sahibi ve vefal olmak; sznde
durmak, insanlar arkasndan ekitirmemek, varl Yaradan'dan tr sevmek, ldkten sonra
hesap verme duygusuyla yaamak... Baz insanlarn bu deerlere sahip olmadan sadece
mesleinde, kariyerinde baarl olmakla, her eyi hllettiklerini sandklarna ve dolaysyla
yanldklarna ahit oluruz. Elerden biri avukat, dieri sosyal bilimci olmasna ramen,
szkonusu kiiler evliliklerinin zerinden bir yl gemeden boanverirler. Bir nlk nefsan
duygunun tesiriyle k olduunu zannettii birine kaan mesleinde baarl bir gen kz, ay
gemeden annesinin evine geri dnverir. Sadece nefsan duygularla hareket edildiinde,
yaknlarn bu konudaki dncelerine deer verilmediinde, karlkl sayg ve sevgi iinde adm
atlmadnda, daha dorusu hayat baaracak temel ahlk donanma sahip olunmadnda
bylesi d krklklar kanlmaz olur.
Son otuz ylda baarl olma zerine saysz yayn yaplmtr; ancak baarl genleri bekleyen
tehlikeler, her nedense hep gzard edilmitir. yle ki, meslek baary her eyin zerinde tutan,
hatt putlatran bir toplumda yaar hle geldik. Baar deta kk yalardan itibaren ulalmas
gereken bir 'kzl elma' gibi alglanmaktadr. Talebeler sanki ikiye blnm durumdadr;
baarl-baarsz; kazanan-kaybeden. Ailelerin ise enerjilerinin byk bir blmn, okul
baarsn nceleyerek harcadklar ve ocuklarn hayata hazrlama noktasnda zayf kaldklar
grlmektedir. Gerekten okul baars her ey midir? Bu konuda Bedizzaman Hazretleri

Dokuzuncu Mektup'ta bize u mealde bir bak as sunar: u dnya hayatnda en mutlu insan
odur ki, dnyay bir misafirhne olarak grp ona gre hareket etsin. (...) Dnyaya ait iler,
krlmaya mahkm ieler hkmndedir. Ahirete ynelik iler ise, gayet salam elmaslar
kymetindedir. nsann yaratlndaki iddetli merak, gl muhabbet, dehetli hrs, inatl talep
ve bunun gibi iddetli duygular, ahiret hayatn kazanmak iin verilmitir. O hisleri iddetli bir
surette, geici, dnyev iler iin kullanmak, o uurda tketmek, fn ve krlacak ielere, ebed
elmas fiyatlarn vermek demektir.
Dnya ve ahiret hayatna ynelik hedeflere ulamak iin ok mhim bir binek olan baar, dinin
de emridir; zr "nsana ancak altnn karl vardr." (Necm Sresi, 39). Ancak baar
bazlarna gre sadece kariyer ve para; bazlarna gre ise, daha onurlu bir hayat yaamak, dnya
ve ahiret saadetine giden yoldaki engelleri amaktr. Yanl olan; byklerine, evresine saygy
kaybettirecek ve kendi benliini putlatracak, bencilliini pekitirecek kadar meslek baary
kutsal grmektir. Neticede meslek baar, krlmaya mahkm bir ie iken, onu elmas hline
getirmek (uhrevlie dntrmek), bizim elimizdedir. Bunun anahtar da, 'Niin baarl olmam
gerekir ve baary hangi gaye iin kullanacam?' sorularnda sakldr. Eer kii sadece kendi
iin, ok para kazanma hedefiyle baar arkasnda kouyorsa, bu baar kstl ve geici
olduundan insan mutlu etmeye yetmez. Byle bir insan, okul derslerinde veya mesleinde
baarl, ama her frsatta bencilliini vurgulayan, belki farknda bile olmadan egosunu iiren,
kibrinden yanna yaklalmayan ve insanlar tarafndan sevilmeyen birine dnr. Zr insan,
kendisine verilen kabiliyetleri, eer nefis ve dnya hesabna kullanrsa ve dnyada ebed kalacak
gibi gafilne davranrsa kazanc; kt ahlk, israf ve faydasz iler olur. Fakat baar, potansiyel
insandan kmil insan olmaya geite bir atlama ta olarak kullanlyorsa, daha derin bir mn
ifade eder. Bu yzden baar, "cz' iradeyle, kll iradenin birbiriyle birlemesi, denk dmesi"
diye tarif edilmitir.
phesiz en akllca yol, hayat baararak, mesleinde ve kariyerinde baarl olmaktr. Hayat
baarmann yolu ise, ancak aile ii eitimle ve an problemleriyle yzleerek ortaya konan
eitim sistemiyle ina edilebilir. stikamet zere yaamann en kestirme yolu, baary uhrev bir
amele dntrmektir. Aksi hlde gen insanlarn, baarl olmaya tevik edildikleri kadar, insan kmil olmaya da tevik edilmedike, iine dtkleri hedonizm (hazclk, hayatn tadn ve
lezzetini karmay bir hayat felsefesi hline getirme) ve narsizm (ben sevicilik, kendisini ar
derecede sevme, yceltme ve dier btn insanlar aalama, kk grme) bataklndan
kurtulmalar zordur. Bu tr insanlarda baarnn narsizmi, narsizmin de olumsuz davranlar
tetikledii bir ksr dng oluur. Bu yzden baar ve kariyer mptels hline gelen insanlar,
sosyal hayatta ve insanlar aras mnasebetlerde de sanldnn aksine pek baarl olamaz.
Hlbuki okul baars ve meslek baar, daha yce ideallere ulama iin kullanldnda, lh
ltuflar artar, dnya ve ahiret saadetine vesile olur. Bu perspektiften bakldnda Mslman,
alkan ve baarl olmak mecburiyetindedir.
Fethullah Glen Hocaefendi'ye gre; "nsan Cenb- Hakk'a gvenir, sa'ye sarlr, hikmete rm
olur, kendi vazifesini eda ederse ve elde ettii baarlar bir kr vesilesi olarak deerlendirirse,
kendine gvenenlerin ok tesinde bir performans gsterir; ok byk baarlara ulaabilir. Fakat
her baar, onu bir kere daha yeni bir kr koridoruna srkler; enaniyet ve bencillik bataklna
dmekten muhafaza eder." Bu dnce ufkuna ulamak, madde ve bedenin hayat seviyesinden
syrlp, kalb ve ruhun hayat seviyesine ykselmeyle mmkndr.

zetleyecek olursak; genleri baarl olmaya motive ederken, onlarn yzn hayrl eylere
evirmek, eer yanl zeminde bulunuyorlarsa mecrlarn deitirmek son derece mhimdir.
nk sadece kariyer ve madd birtakm beklentiler uruna verilen onca mcadele neticesinde
insann kazanc kocaman bir "hi" olabilir. Zr geriye dnlp bakldnda, sadece Allah'n
rzasna dnk baarlarn elmas kymetinde, dierlerinin ise bir hi hkmnde olduu grlr.