Otpornost materijala prou ava probleme

1. vrsto e,
2. krutosti i
3. elasti ne stabilnosti konstrukcija i
dijelova konstrukcija od vrstog
deformabilnog materijala.

Izvijanje

Moraju biti zadovoljeni uvjeti sigurnosti i

uvjeti ekonomi nosti.

tapovi optere eni

tla nim silama

Vitki tap optere en

tla nom silom
- gubitak elasti ne
stabilnosti

Stabilna ravnotea

Slu ajevi ravnotee krutog tijela

Stabilna ravnotea tijela
Indiferentna ravnotea tijela
Labilna ravnotea tijela

Indiferentna ravnotea

Labilna ravnotea

Stabilna
ravnotea

Labilna
ravnotea

Indiferentna
ravnotea

dijagram

12

Izvijanje u elasti nom podru ju

Izvijanje u elasti nom podru ju

Vitkost tapa

Vrijedi linearna ovisnost izme u

li
i min

deformacije i naprezanja
Hookeov zakon:

= E

Vitki elasti ni tap

13

Minimalni radijus tromosti imin (cm)

Iz=Imin

14

Minimalni radijus tromosti imin (cm)

Iz=Imin
Iz=Imin

Iv=Imin

Iz=Imin

15

Minimalni radijus tromosti imin (cm)

1.

Osnovne forme izvijanja:

2.
3.

Iz=Imin
16

4.

Iy=Imin
Iu=Imin
17

18

Duine izvijanja li

Duina izvijanja li ovisi o uvjetima

u vr enja krajeva tapa

Duina izvijanja li ovisi o na inu pridravanja

krajeva tapa.
1. slu aj: upeto slobodan

li = 2.l

2. slu aj: zglob zglob

li = l

3. slu aj: zglob upeto

li = 0,7.l

4. slu aj: upeto upeto

li = 0,5.l

19

- postupak

dimenzioniranje tla nih tapova:

N
A

20

kN
cm 2

Tla na uzduna sila N < 0

Dimenzioniranje:
21

N
dop. iz
A
dop
dop
dop. iz

N
dop
A

= f (22; A )

(doputeno naprezanje na izvijanje)

N
dop. iz dop
A

N
dop
A

N
dop
A

dop
dop. iz

=
Duina izvijanja li

>1

23

li
24

Dimenzioniranje:

N
dop (dvije nepoznanice i A)
A

0 = 2

1. korak iteracije

Apot. = 0

N
dop

- Odaberemo profil:

A (cm 2 );

imin
1

- Usporedba:

li
imin

elik S ....

2. korak iteracije

1 0

kontrola naprezanja

2. korak iteracije

2. korak iteracije

+ 0
2 = 1
2

N
Apot. = 2
dop

A (cm2 ); imin

li
imin

Materijal: elik S 235

doputeno normalno naprezanja:
kN/cm2

Primjer: Dimenzioniranje tla nog tapa

reetkastog nosa a -postupkom
Odabrati kutni profil
elik S 235
Sila u tapu N = 61,53 kN (tlak) ;
duina tapa l = 2,80 m
Materijal:

elik

S 235

25

26

Dimenzioniranje:
N
= dop
(tlak)
A

dop= 14,5

Apot

Duljina izvijanja li
tap reetkastog nosa a
(u vr enja krajeva tapa zglob zglob
2. slu aj)

dop

Iteracija
1. korak iteracije: 0 = 2 ,0

Apot 0
Duljina izvijanja li = l = 2,80 m= 280 cm

dop

= 2 ,0

61,53
= 8,48 cm 2
14,5

27

Apot 8,48 cm 2

28

2 =

Profil L 65657

Apot

A = 8,70 cm2
imin = iv = 1,26 cm

Profil L 11011012
A = 25,10 cm2
imin = iv = 2,15 cm

Vitkost tapa:

li
imin

0 + 1

2,0 + 9,15
=
= 5,58
2
2
N
61,53
2
= 5,58
= 23,68 cm 2
dop
14,5

2. korak iteracije:

S 235
280
= 223 1 = 9,15 >> 0 = 2,0
1,26

Vitkost tapa:

S 235
li
280
=
= 131 3 = 3,16 < 2
imin 2 ,15

Kontrola naprezanja:

(Za navedeni profil L 65657 naprezanje bi bilo

sigurno puno ve e od doputenoga!)

= 3
29

N
61,53
= 3,16
= 7 ,75kN / cm 2 < dop = 14,5kN / cm 2
A
25,10

30
neekonomi no ! ("prejaki" profil)

3. korak iteracije:

Apot 4

dop

4 =

= 4 ,37

2 + 3
2

61,53
= 18,54 cm 2
14 ,5

5,58 + 3,16
= 4 ,37
2

4. korak - Umjesto iteracije odabiremo prvi "ja i" profil

Profil L 10010010
A = 19,20 cm2
imin = iv = 1,95 cm

Profil L 909011
A = 18,70 cm2
imin = iv = 1,75 cm

Vitkost tapa:
Vitkost tapa:
Kontrola naprezanja:
= 5

S 235
li
280
=
= 160 5 = 4,71
imin 1,75

( T

b) srednje dugi tapovi (

c) vitki tapovi

; kr = T

T < < P ;

P ;

N
61,53
= 3,82
= 12,24kN / cm 2 < dop = 14,5kN / cm 2
A
19,20

Odabrano:

L 10010010 , S 235

31

32

dijagram

Razlikujemo slu ajeve:

a) kratki tapovi

S 235
li
280
=
= 144 5 = 3,82
i min 1,95

Kontrola naprezanja:

N
61,53
= 4,71
= 15,5kN / cm 2 > dop = 14,5kN / cm 2
A
18,70

("preslab" profil)

Tetmajer)
Euler )

33

34

b) Izvijanje u plasti nom podru ju

>P
c) Izvijanje u elasti nom podru ju

P
35

P - proporcionalno)

36

Diferencijalna jednadba elasti ne linije tapa

Eulerova kriti na sila izvijanja Fkr.

F = Fkr

F < Fkr

My
d 2w
=
2
dx
E I min

My = F w

d 2w
F w
=
dx 2
E I min

tap
ostaje
ravan

d 2w
F
+
w = 0
dx 2 E I min

tap se
izvija

d 2w
+ 2 w = 0
dx 2

2 =

F
E I min

Rjeenje :
w = C1 sin x + C2 cos x

37

38

w = C1 sin x + C 2 cos x
Rubni uvjeti:
1. w( 0 ) = 0

C1 sin 0 + C2 cos 0 = 0

2. w( l ) = 0

C1 sin l = 0

a) C1=0 i C2=0

sin li = 0

C2 = 0

C1 = 0

ili

li = n
F
li = n
E I min

sin l = 0

ravan tap
b)

l = li

sin l i = 0

F = n2

li = n
n
=

2 E I min
li2

li

Jednadba elasti ne linije:

n
w = C1 sin
x
li

(sinusoida)

39

Eulerova kriti na sila izvijanja Fkr.

F = n2

40

Eulerova kriti na sila izvijanja:

2 E I min
li2

n =0
F =0

n =0

F =0

n =1

Fkr = 2

(Ravan tap)

E I min
li2

F < Fkr .
41

Fkr. = n 2

2 E I min
li2

n =1
Fkr =

2 E I min
li2

F = Fkr .
42

Osnovna i vie forme

izvijanja vitkog elasti nog
tapa

Fkr. = n 2

Eulerovo kriti no naprezanje izvijanja

2 E Imin
l i2

kr =
kr =

kr =

kr =
43

Koordinatni sustav kr -

Fkr
A

2 E I min
l A
2
i

2
2 E imin

li2

2 E
2

2
( i min
=

(=

I min
)
A
imin
)
li

kr = f

44

c) Izvijanje u elasti nom podru ju

0 P

P
kr . =
45

2 E
2

46

dijagram
elik

S 235
(N/mm2)
[S 24/37]

T
M
P~0,8.T
(kN/cm2) (kN/cm2) (kN/cm2)

23,5

37

P
P =

18,8

105

(21,0)

(~ 100)
47

48

b) Izvijanje u plasti nom podru ju

Tetmajerov pravac

T < < P

a) Kratki tap vitkost

S 235

kr = T

T ~70
P ~100

- nema izvijanja
49

50

51