1.1 Insaat Sektoru

INTES
TRKYE NAAT SANAYCLER VEREN

SENDKASI
NAAT SEKTR,
SORUNLAR VE
ZM NERLER
2012TEMMUZ
1. SEKTRN TRKYE EKONOMSNDEK YER
Sabit fiyatlarla gayri safi yurtii hasla ve inaat sektr gelime hzlar-ktisadi faaliyet
kollarna ve 1998 temel fiyatlarna gre
YILLAR
GSYH GELME HIZI (%)
NAAT
SEKTRNN
GELME HIZI (%)
2005
8.4
9.3
2006
6,9
18.5
2007
4,7
5,7
2008
0,7
-8,1
2009
-4,8
-16,3
2010
9,2
18,3
2011 I. eyrek
11,9
15,3
2011 II. eyrek
9,1
13,0
2011 III. eyrek
8,4
10,0
2011 IV. eyrek
5,2
7,0
2011 Yllk
8,5
11,2
2012 I. eyrek
3,2
2,8
Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

lkemiz bugn gl ekonomiye gei srecindedir. Trkiye dnyann 16. ve Avrupann 6. en byk
ekonomisidir. En hzl gelimekte olan 10 pazardan birisi olarak G-20nin de yesidir. OECD verilerine
gre, 2017 ylnda Trkiye, in ve Hindistandan sonra en yksek byme oranna sahip nc lke
olacaktr. Trkiye 2011 ylnda ektii 15,9 milyar dolar uluslararas dorudan yatrm tutar ile
dnyada 6 basamak birden ykselerek 23. srada yer almtr.
Gl ekonomiye geen bu srete ekonomimizde i ve d dinamiklerden kaynaklanan nemli
dalgalanmalar olmutur. yle ki naat sektr 2001 krizinin ardndan hzla klmtr. Ancak
2002 ylndan itibaren uygulanan istikrar program ile toparlanma srecine girmitir. 2004 ylndan
itibaren sektr rekor oranda byme gstermitir. 2006 ylnda yzde 18,5 byyen sektr, 2007
ylndan itibaren durgunluk srecine girmitir.
2007 ylnda konut talebindeki azalma, seim dnemi ve ekonomik ve siyasi belirsizlikler durgunluk
dneminde etkili olmutur. 2006daki yksek performansl bymenin ardndan sektr 2007 ylnda
yzde 6,5 orannda ancak byyebilmitir.
2007 yl Austos aynda ABDdeki mortgage krizi ile balayan finansal kriz, 2008 yl Eyll ayndan
itibaren daha da derinleerek global lekte bir ekonomik krize dnmtr. lkemizde de 2007
ylnda balayan durgunluk 2008 ylnda ekonomide arklarn tersine dnmesine yol amtr.
Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas
Sayfa 1
2009 ylnda genel ekonomi klmeye devam etmitir. Son eyrekte zel kesim tketim
harcamalarndaki 4,7lik art ve kamu kesmi tketim harcamalarndaki 17,9luk art klmenin
iddetini azaltmtr.
Kresel krizinden ve ekonomik daralmadan en ok etkilenen sektrlerin banda inaat sektr
gelmitir. 2008 yln, inaat sektr yzde 8,1 klme ile tamamlamtr. 2009 ylna kriz beklentisi
ile balanlmas inaat sektrn negatif ynde etkilemitir. zel sektr yatrmlarnn durma
noktasna gelmesi ile sektr ilk eyrekte 18,6, ikinci eyrekte 21,1, nc eyrekte 18,3, drdnc
eyrekte ise 6,6 orannda klmtr. Bylece yllk bazda 16,3 orannda klme grlmtr.
Bir nceki ylda grlen klmeye ramen 2010 ylnda da sektr yksek oranl byme performans
sergilemitir. 2010 birinci eyreinde yzde 8,3 byyen sektr, ikinci eyrekte 20,4 orannda
bymtr. Sektr son dnemde de byme ivmesini devam ettirerek yzde 22,1 orannda byme
performans sergilemitir. Drdnc dnemde 17,5 byyen inaat sektr 2010 yln 17,1 orannda
byme performans ile kapamtr.
naat sektr 2011 ylnn ilk alt aynda da yksek oranl bymesini srdrmtr. Birinci eyrekte
15,3, ikinci eyrekte 13,0 orannda byme performans gstermitir. nc eyrekten sonra
byme oranlarnda azalma olmutur. naat sektr 2011 nc eyreinde 11,0 orannda
byrken, 2011 drdnc eyreinde 7,0 orannda byme performans sergileyebilmitir. Kamu
sektr inaat harcamalarndaki daralma ve zel sektr tketim harcamalarnz azalmas inaat
sekrnn klmesinde etkili olmutur. 2011 yl sonunda tketim ve kamu harcamalarndaki
azalma ekonominin daralmasna dolaysyla inaat sektrnde klmeye neden olmutur.
2012 yl genel ekonomik byme rakamlarndaki azalmada inaat sektr byme rakamlar etkin
olmutur. 2011 birinci eyreinden itibaren inaat sekr byme rakamlar d srecinde hareket
etmitir. 2012 yl birinci eyreinde ise inaat sektrndeki byme oranlarnda bir nceki dneme
gre deiimde d sreci devam etmitir.
Bir taraftan bte disiplini nedeniyle kamu harcamalarndaki daralma, dier taraftan tketim
harcamalarndaki d sreci nedeni ile zel sektr yatrmlarndaki azalma, 2012 birinci eyreinde
inaat sektrnde snrl bir bymeye neden olmutur. 2011 birinci eyreinde inaat sektrnde
15,3 orannda bymeye karlk 2012 ylnda ancak 2,8 orannda byme gerekleebilmitir.
Gayri Safi Yurt i Hasla Gelime Hzlar / cari fiyatlarla /1.000 TL
NAAT
TOPLAM GSMH
NAATIN GSYH
NDEK PAYI
2005
28.694.734
648.931.712
4,4
2006
35.849.263
758.390.785
4,7
2007
41.013.627
843.178.421
4,9
2008
44.657.644
950.534.251
4,7
2009
36.602.040
953.973.862
3,8
2010
45.669.500
1.098.799.348
4,2
2011
57.869.552
1.294.892.893
4,5
287.991.142
4,5
315.493.302
4,9
351.653.564
4,3
339.754.885
4,3
329.020.135
4,5
YILLAR
2011 I.eyrek 7.701.064

2011 II. eyrek 10.826.335
2011 III. eyrek 12.088.972
2011 IV. eyrek 10.845.978
2012 I. eyrek
15.108.658
Kaynak:Trkiye statistik Kurumu
Sayfa 2
naat sektrnn Gayri Safi Yurt i Hasla ierisindeki paynn nemli olduu bilinmektedir. Ancak
sektr yeterince milli gelirden pay alamamaktadr. Cari fiyatlarla 2007de inaat sektrn GSYH
ierisindeki pay 4,9 olmutur. 2009 ylnda ise sektrn milli gelir ierisindeki pay 3,8e dmtr.
2010 ylnda ekonominin gelime trendi ierisinde olmas ve byk inaat projeleri nedeniyle
sektrn pay yeniden artarak yzde 4,1 olmutur. Sektrn byme performans ile birlikte GSMH
ierisindeki pay artmaya devam ederek yzde 4,5 olmutur.
2012 ylnda da sektrde pozitif oranl byme ile birlikte inaat sektrnn GSYH iindeki pay 2011
birinci eyrei ile ayn seviyeyi koruyarak yzde 4,5 olmutur.
Gayri Safi Sabit Sermaye Oluumlar /1.000 TL
(Harcamala Yntemiyle GSYH Gelime Hz, (Cari Fiyatlarla)

Yllar
G.Safi Sabit
Kamu
Makine
naat
zel Sektr
Makine
naat
Serm. Ol.
Sektr
2006
121.093.003
24.766.514
4.540.526
20225987
96.326.489
53.469.099
42.857.389
2007
184.181.185
28.674.618
4.969.576
23.705.042 155.443.568
96.486.659
58.956.909
2008
189.094.334
36.725.067
6.653.631
30.071.436 152.369.267
92.147.661
60.221.606
2009
160.613.451
34.781.625
5.969.623
28.812.002 125.831.826
80.617.099
45.214.727
2010
207.815.565
43.406.876
6.656.300
36.750.576 164.408.689 108.677.222
55.731.467
2011
283.163.025
48.580.935
7.118.586
41.462.349 234.582.091 158.034.071
76.548.019
2011 I.eyrek
64.096.319
8.124.779
423.715
7.701.064
55.971.540
37.612.596
37.612.596
2011 II. eyrek
74.090.039
11.981.170
1.154.836
10.826.335
62.108.868
41.739.049
18.358.945
2011 III. eyrek
71.044.784
13.548.265
1.459.293
12.088.972
57.496.519
39.176.834
20.369.820
2011 IV. eyrek
73.931.883 14.926.720 4.080.742 10.845.978

59.005.162
39.505.593 18.319.685
2012 I. eyrek 73.310.126 9.204.060
621.073
8.582.986
64.106.067 42.051.323 22.054.744
Kaynak: TK, Ulusal Hesaplar Blteni
2011 ylnda Gayri Safi Sabit Sermaye yatrmlar sabit fiyatlarla yzde 18,3 orannda artmtr.
Sektrn bymesi zel sektr odakl olabilmitir. Kamu harcamalarnda azalma olmutur. Gayri Safi
Sabit Sermaye oluumu ierisinde kamu sektr harcamalar sabit fiyatlarla yzde 3,2 orannda
azalmtr. Kamu harcamalar ierisinde Makine ve Tehizat 9,7 orannda azalrken, inaat harcamalar
yzde 1,6 orannda azalmtr. Gayri Safi Sabit Sermaye Oluumu ierisinde zel sektr harcamalar
ise 2011 yl genelinde yzde 22,8 art gstermitir. zel sektr makine tehizat harcamalar yzde
25,8 artarken, inaat harcamalar yzde 16,4 orannda art gstermitir.
Sayfa 3
Harcamalar yntemiyle Gayri Safi Yurtii Hasla Gelime Hzlar (1998 fiyatlaryla)
Yl
Gayri Safi
Sabit Sermaye
Oluumu
1,6
Kamu
Sektr
2012 1.
Dnem
2011
18,3
2010
30,5
2009
-19
2008
-6,2
2007
3,1
2006
13,3
Makine- naat
Tehizat
zel
Sektr
Makine- naat
Tehizat
2,1
32,3
0,0
1,6
0,9
3,1
-3,2
17,7
-0,6
12,7
6,3
2,6
-9,7
12,2
-13,3
20,1
12,7
-18,5
-1,6
19,1
3,4
10,6
4,5
10,4
22,8
33,6
-22,5
-9
2,6
15
25,8
42,8
-22,9
-7
0,6
12,2
16,4
17,7
-21,9
-12,4
6,2
20,3
2012 ylnn ilk dneminde de inaat sektrndeki snrl bymede zel sektr etkin olmutur. Sabit
fiyatlar ile Gayri Safi Sabit Sermaye Yatrmlar yzde 1,6 orannda byrken kamu sektr
yatrmlarnda inaat sektrndeki gelime sabit fiyatlar ile yzde 0,0 dzeyinde kalmtr. zel sektr
yatrmlarnda ise inaat sektrndeki gelime yzde 3,1 orannda art gereklemitir.
GC VERLER
naat Sektr stihdam
2011 ylnda Trkiye'de kurumsal olmayan nfus bir nceki yla gre 1 milyon 33 bin kiilik bir art ile
72 milyon 376 bin kiiye, kurumsal olmayan alma andaki nfus ise 1 milyon 52 bin kiilik art ile
53 milyon 593 bin kiiye ulamtr.
2011 ylnda Trkiye genelinde igcne katlma oran, bir nceki yla gre 1,1 puanlk artla % 49,9
olarak gereklemitir. Erkeklerde igcne katlma oran bir nceki yla gre 0,9 puanlk artla %
71,7, kadnlarda ise 1,2 puanlk artla % 28,8dir. Kentsel yerlerde igcne katlma oran 0,8 puanlk
artla % 47,6, krsal yerlerde ise 1,4 puanlk artla % 54,9 seviyesinde gereklemitir.
2011 ylnda Trkiye genelinde isiz says bir nceki yla gre 431 bin kii azalarak 2 milyon 615 bin
kiiye dmtr. sizlik oran ise 2,1 puanlk azal ile % 9,8 seviyesinde gereklemitir. Kentsel
yerlerde isizlik oran 2,3 puanlk azalla % 11,9, krsal yerlerde ise 1,5 puanlk azalla % 5,8
olmutur.
Yapt iten tr herhangi bir sosyal gvenlik kuruluuna kaytl olmadan alanlarn oran, bir
nceki yla gre 1,2 puanlk azalla % 42,1 olarak gereklemitir. 2011 ylnda bir nceki yla gre
tarm sektrnde sosyal gvenlikten yoksun alanlarn oran % 85,5ten % 83,9'a, tarm d
sektrlerde % 29,1den % 27,8e dmtr.
2012 ylnda son aklanan Nisan ay verilerine ilikin gelimeler ise yle:
2012 yl Nisan dneminde, Trkiye'de kurumsal olmayan nfus bir nceki yln ayn dnemine gre
1 milyon 288 bin kiilik bir art ile 73 milyon 405 bin kiiye ulamtr.
2012 yl Nisan dneminde, Trkiye genelinde igcne katlma oran, bir nceki yln ayn dnemine
gre 0,3 puanlk azalla % 49,6 olmutur.
Sayfa 4
Nisan dneminde istihdam edilenlerin says, geen yln ayn dnemine gre 675 bin kii artarak 24
milyon 630 bin kiiye ykselmitir. Bu dnemde, tarm sektrnde alan says 19 bin kii azalrken,
tarm d sektrlerde alan says 694 bin kii artmtr.
Yine ayn dnemde istihdam edilenlerin % 24,4' tarm, % 19,5i sanayi, % 6,6s inaat, % 49,5'i ise
hizmetler sektrnde faaliyet gstermektedir.
Yapt iten tr herhangi bir sosyal gvenlik kuruluuna kaytl olmadan alanlarn oran, nceki
yln ayn dnemine gre 3,3 puanlk azalla % 38,8 olarak gereklemitir.
2012 yl Nisan dneminde mevsim etkilerinden arndrlm istihdam edilenlerin saysnda bir nceki
dneme gre 165 bin kiilik, isiz saysnda ise 2 bin kiilik art sz konusudur.
Yllar
Tarm D stihdam
naat Sektr
naat
Sektr/Tarm
D stihdam
2005
15.553.000
1.171.000
7,53%
2006
15.241.000
1.189.000
7,80%
2007
15.588.000
1.224.000
7,85%
2008
15.959.000
1.125.000
7,00 %
2009
16.324.000
1.297.000
7,94 %
2010
17.082.000
1.442.000
8,44 %
2011
18.079.000
1.512.000
8,36 %
2011 Nisan
17.925.000
1.611.000
8,98 %
2012 Nisan
18.619.000
1.631.000
8,75 %
Kaynak: TUK hane halk igc istatistikleri,
2011 yl drdnc dneminde inaat sektrnde istihdam rakamlarnn grnm
ktisadi faaliyet koluna ve Eitim durumuna

gre istihdam edilenler
Okuma-yazma bilmeyen
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen
lkokul
Ortaokul veya dengi meslek okul
Genel lise
Lise dengi meslek okul
Yksekokul veya faklte
lkretim
Toplam
naat ve
bayndrlk ileri
Toplam
37
83
783
176
140
135
141
190
1,684
1,207
1,149
8,728
2,028
2,489
2,286
4,257
2,122
24,267
Sayfa 5
ktisadi faaliyet koluna ve Meslek

grubuna gre istihdam edilenler
naat ve bayndrlk ileri
Toplam
99
1,954
40
50
1,839
1,518
70
1,736
19
1
3,083
4,801
863
132
3,173
2,387
409
3,777
1,684
24,267
naat ve
bayndrlk ileri
Toplam
1,372
125
169
17
1,684
15,296
1,246
4,613
3,112
24,267
Kanun yapclar st dzey yneticiler

ve mdrler
Profesyonel meslek mensuplar
Yardmc profesyonel meslek
mensuplar
Bro ve mteri hizmetlerinde
alan elemanlar
Hizmet ve sat elemanlar
Nitelikli
tarm,hayvanclk,avclk,ormanclk
ve su rnlerinde alanlar
Sanatkarlar ve ilgili ilerde alanlar
Tesis ve makina operatrleri ve
montajclar
Nitelik gerektirmeyen ilerde
alanlar
Toplam
ktisadi faaliyet koluna ve teki duruma gre

istihdam edilenler
cretli veya maal
veren
Kendi hesabna
cretsiz aile iisi
Toplam
Sayfa 6
naat Sektr stihdam Endeksleri
Aylk naat Sektr stihdam Endeksi 2012 yl 1. dneminde bir nceki yln ayn dnemine gre
% 1,9 artmtr.
Bina naat Sektr stihdam Endeksi % 4,1 artarak 74,9dan 77,9a ykselirken, Bina D naat
Sektr stihdam Endeksi % 1,1 azalarak 104,6dan 103,5e dmtr.
Aylk naat Sektrnde allan Saat Endeksi 2012 yl 1. dneminde bir nceki yln ayn
dnemine gre % 0,9 artmtr.
Bina naat Sektr allan Saat Endeksi % 1,7 artarak 73,1den 74,3e ykselirken, Bina D naat
Sektr allan Saat Endeksi % 0,2 azalarak 105,2den 105,0a dmtr.
naat Tipleri
Snflamas (CC)
Bir nceki yl ayn dneme gre deiim oran (%)
I.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Dnemler
II.
Yllk
Ortalama
III.
Toplam
7,0
-0,7
-1,8
IV.
-1,9
0,4
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
6,4
8,0
-3,3
-4,3
-1,6
-19,2
-29,4
-0,8
-4,3
-5,4
-2,8
7,1
8,1
5,8
1,9
4,1
-1,1
-1,7
1,0
-2,3
-5,1
2,8
-23,6
-32,1
-9,5
2,8
0,6
5,4
4,1
6,6
1,1
-3,2
0,7
-7,2
-12,2
1,4
-18,7
-26,5
-7,1
5,0
3,4
6,9
-0,4
2,2
-3,5
-1,6
-2,3
-8,5
-16,9
6,5
-16,0
-21,4
-8,6
6,4
5,5
7,5
0,8
3,0
-1,8
-0,3
1,5
-5,4
-9,7
2,4
-19,5
-27,5
-6,7
2,6
1,1
4,5
2,7
4,8
0,1

2011 ylnn drdnc dneminde naat Sektrnde retim % 10,7 artmtr.
Aylk naat Sektr Ciro Endeksi 2011 yl 4. dneminde bir nceki yln ayn dnemine gre %
10,8 artmtr.
Bina naat Sektr Ciro Endeksi % 16,0 artarak 170,9dan 198,2ye, Bina D naat Sektr Ciro
Endeksi % 4,9 artarak 244,6dan 256,7ye ykselmitir.
Sayfa 7
naat Sektrnde retim % 7,1 artmtr.

Aylk naat Sektr retim Endeksi 2011 yl 4. dneminde bir nceki yln ayn dnemine gre %
7,1 artmtr.
Bina naat Sektr retim Endeksi % 12,1 artarak 105,4ten 118,2ye ykselmi, Bina D naat
Sektr retim Endeksi % 8,6 azalarak 173,7den 158,7ye dmtr.
Yl
naat Tipleri
Snflamas (CC)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Toplam
Bina
Bina d
Bir nceki yl ayn dneme gre deiim oran

(%)
Dnemler
Yllk
I.
II.
III.
IV.
Ortalama
15,7
20,0
19,1
17,9
18,4
16,1
21,0
19,8
17,3
18,7
14,0
14,8
15,4
20,9
16,4
12,7
6,9
4,5
-0,1
5,5
13,4
6,6
3,1
0,3
5,3
9,0
8,3
12,1
-1,9
6,7
-1,8
-5,0
-9,8
-12,5
-7,5
-4,4
-7,6
-12,1
-17,2
-10,5
12,4
9,1
2,3
11,3
8,3
-18,8
-21,0
-17,5
-7,0
-16,4
-22,6
-25,2
-22,2
-11,1
-20,7
-1,2
-1,4
3,3
8,1
2,4
9,9
20,7
22,7
19,2
18,6
7,3
20,0
23,8
20,0
18,3
19,3
23,2
19,1
16,8
19,6
16,0
13,5
9,9
7,1
11,3
20,7
18,5
13,2
12,1
15,8
0,7
-3,8
-1,8
-8,6
-3,6
KONUT SEKTRNDE GELMELER

2012 ylnn ilk aynda bir nceki yln ilk ayna gre belediyeler tarafndan Yap Ruhsat verilen
yaplarn yzlmnde % 19,7, deerinde % 34,7, daire saysnda % 5,0 orannda art olurken, bina
saysnda % 10,1 d olmutur.
2012 ylnn ilk aynda Yap Ruhsatna gre yaplarn yzlm 25 535 954 m2 iken bunun
13.231.070 .m2si (% 51,8) konut, 6 898 781 m2si (% 27,0) konut d ve 5 406 103 m2si (% 21,2) ise
ortak kullanm alan olarak gereklemitir.
Bu dnemde ofis amal yap ruhsat verilen binalarda yzde 10,9 orannda d olmutur. Halka
ak ikamet yerleri olarak kullanlan yap ruhsat verilen binalarda 2011 ylnn birinci dneminde
yzde 77 ar grlrken 2012 ylnda yzde 11,8 d olmutur.
Sayfa 8
Yap Ruhsat Verileri

Bina Says
Yzlm
(m)
Deer
(TL)
Daire says
75 495
114 254
114 204
105 865
95 193
92 342
141 371
100 327
69 719 611
106 424 587
122 909 886
124 132 360
103 846 233
100 726 544
178 776 701
123 639 732
24 108 198 467

40 529 421 744
56 195 862 967
61 709 610 627
59 006 449 177
54 367 862 313
103 256 212 659
80 801 643 949
330 446
546 618
600 387
581 696
503 565
518 475
916 504
645 655
2011 1. dnem
16.942
2012 1.dnem
15.237
21.328.705
25.535.954
13.079.527.913
7.613.883.751
128.519
116.684
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Yap Kullanma zin Belgesi
2012 ylnn ilk aynda bir nceki yln ilk ayna gre belediyeler tarafndan Yap Kullanma zin
Belgesi verilen yaplarn yzlmnde % 2,0, deerinde % 12,6, daire saysnda % 2,8 orannda art
olurken, bina saysnda % 3,6 d olmutur.
2012 ylnn ilk aynda Yap Kullanma zin Belgesine gre yaplarn yzlm 21 485 449 m2 iken
bunun 13 074 643 m2si (% 60,9) konut, 5 530 567 m2si (% 25,7) konut d ve 2.880.239.m2si
(%
13,4) ise ortak kullanm alan olarak gereklemitir.
Yap kullanm izin belgesi alan ofis ve i yeri saysnda ise 2011 ylnda 30,2 orannda azalma
yaanrken, 2012 ylnn ilk dneminde 18,2 orannda azal grlmtr.
Sayfa 9
Bina Says
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
40 792
64 126
73 383
67 913
76 069
94 772
81 952
97 211
Yzlm
(m)
31 028 172
50 324 600
57 207 320
63 150 147
70 957 036
94 567 729
85 438 877
105 402 979
Deer
(TL)
10 306 575 645
18 445 263 149
25 050 689 452
30 296 766 701
39 002 256 405
49 356 423 320
47 465 954 812
66 900 947 421
Daire says
2011 1. dnem
18.992
21.073.476
12.619.673.525
106.487
2012 1. dnem
18.316
21.485.449
14.207.995.869
108.488
164 994
249 816
295 389
325 330
357 286
469 981
429 591
549 920
Yapi Sahipliine Gre Yapilacak Yeni Ve Ilave Yapilar
2005 ve 2011 yllar aras dalm aadaki tabloda gsterilmektedir.
Yl
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Yap says
Yzlm m2
Deer-TL
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Toplam
114 254
106 424 587
40 529 421 744
114 204
122 909 886
56 195 862 967
106 659
125 067 023
61 300 286 560
95 193
103 846 233
59 006 449 177
92 342
100 726 544
54 367 862 313
132 589
166 999 697
96 438 036 831
zel sektr
102 802
87 973 288
33 410 483 846
105 206
102 733 264
47 031 892 287
96 840
105 763 741
51 846 694 149
85 175
82 567 705
46 943 638 432
81 839
79 963 328
43 186 496 663
119 377
136 620 755
78 878 371 222
Yap kooperatifi
6 809
7 218 013
2 777 802 354
6 005
10 798 286
4 891 295 986
5 194
8 308 582
3 974 329 977
3 556
6 084 524
3 432 728 485
5 526
6 936 646
3 692 214 873
6 114
10 127 419
5 869 643 710
Devlet sektr
4 643
11 233 286
4 341 135 544
2 993
9 378 336
4 272 674 694
4 625
10 994 700
5 479 262 434
6 462
15 194 004
8 630 082 260
4 977
13 826 570
7 489 150 777
7 098
20 251 523
11 690 021 899
101 052
93 149
1 586
6 317
124 302 942
103 952 886
3 021 288
17 328 768
81 243 893 808
67 957 234 221
1 913 179 511
11 373 480 076
Yap says
Yzlm m2
Deer TL
Konut Sat statistikleri
Sayfa 10
Deiim
/bir
nceki
yla gre
Konut
Sat
Says
2010
I.
Dnem
2010
II.Dnem
2010
III.Dnem
2010
IV.
Dnem
2011
I.
Dnem
2011 II.
Dnem
2011
III:
Dnem
2011 IV.
Dnem
2012
1.
Dnem
-21,13
-53,65
-25,21
-16,10
6,07
18,87
21,57
16,82
-19,16
85.587
90.270
83.697
97.517
91.071
107308
101754
118.867
96.092

2012 yl birinci dneminde, 96.092 konut sat sonucu el deitirmi ve Trkiye genelinde bir nceki
dneme gre %-19,16 orannda d gereklemitir. 2012 yl birinci dneminde, bir nceki yln
ayn dnemine gre %5,51 orannda art gereklemitir. 2012 yl birinci dneminde 4 dnemlik
ortalamalara gre deiimlere bakldnda Trkiye genelinde %16,95 orannda art gereklemitir.
Konut satlarnda 4 dnemlik ortalamalara gre tm blgelerde art meydana gelmitir
BTE VE YATIRIMLAR
Bte Ve Vergi Gelirleri
Yllar
Vergi Gelirleri / Bin TL
2005
119.627.000
2006
137.480.292
2007
158.152.898
2008
168.109.000
2009
172.416.575
2010
210.532.000
2011
253.765.000
2012 Ocak-Haziran
132.183.000
Kaynak: Maliye Bakanl Bte Gereklemeleri Raporu
2010 yl Ocak-Aralk dneminde bte gelirleri 254 milyar 277 milyon TL iken 2011 ylnn ayn
dneminde yzde 16,4 orannda artarak 295 milyar 862 milyon TL olarak gereklemitir.
2011 yl Ocak-Aralk dnemi vergi gelirleri tahsilat geen yln ayn dnemine gre yzde 20,5
orannda artarak 253 milyar 765 milyon TL olmutur.
2012 yl ilk yarsna ait gelimeler ise yle:
2011 yl Ocak-Haziran dneminde bte gelirleri 146 milyar 71 milyon TL iken 2012 ylnn
ayn dneminde yzde 11 orannda artarak 162 milyar 178 milyon TL olarak gereklemitir.
Sayfa 11
2012 yl Ocak-Haziran dnemi vergi gelirleri tahsilat geen yln ayn dnemine gre yzde 6,9
orannda artarak 131 milyar 183 milyon TL olmutur. 2012 yl Ocak-Haziran dneminde genel bte
vergi d dier gelirleri geen yln ayn dnemine gre yzde 35,1 orannda artarak 24 milyar 944
milyon TL olarak gereklemitir.
Merkezi Ynetim Btesi Gelimeleri
Merkezi ynetim btesi 2010 yl Ocak-Aralk dneminde 40 milyar 81 milyon TL ak vermi iken
2011 ylnda 17 milyar 439 milyon TL ak vermitir.
2011 yl Ocak-Aralk dneminde faiz d fazla bir nceki ylki tutarn yaklak katna karak 24
milyar 773 milyon TL olarak gereklemitir. Bylece 2011 ylnn Ocak-Aralk dneminde yl sonu faiz
d fazla hedefinin yaklak 1,8 kat tutarnda faiz d fazla rakamna ulalmtr.
Merkezi ynetim btesi 2011 yl Ocak-Haziran dneminde ise 2 milyar 856 milyon TL fazla vermi
iken 2012 ylnn ayn dneminde 6 milyar 703 milyon TL ak vermitir.
2012 yl Ocak-Haziran dneminde faiz d fazla 19 milyar 557 milyon TL olarak gereklemitir.
Yatrmlarn Bte indeki Pay
2010 yl Ocak-Aralk dneminde bte giderleri 294 milyar 359 milyon TL olarak gereklemi iken
2011 ylnn ayn dneminde yzde 6,4 orannda artarak 313 milyar 302 milyon TL olmutur.
2010 yl Ocak-Aralk dneminde faiz hari bte giderleri 246 milyar 60 milyon TL olarak gereklemi
iken 2011 ylnn ayn dneminde yzde 10,2 orannda artarak 271 milyar 90 milyon TL olmutur.
Dier taraftan 2011 yl Ocak-Aralk dneminde faiz giderleri geen yln ayn dnemine gre yzde
12,6 orannda azalarak 42 milyar 212 milyon TL olarak gereklemitir.
Son aklanan 2012 yl Haziran ay bte gerekleme raporuna gre ise 2011 yl Ocak-Haziran
dneminde bte giderleri 143 milyar 215 milyon TL olarak gereklemi iken 2012 ylnn ayn
dneminde yzde 17,9 orannda artarak 168 milyar 881 milyon TL olmutur.
Personel giderleri, 2012 yl Ocak-Haziran dneminde geen yln ayn dnemine gre yzde 19
orannda artarak 43 milyar 824 milyon TL olmutur.
2012 yl Ocak-Haziran dneminde sosyal gvenlik kurumlarna devlet primi giderleri ise geen yln
ayn dnemine gre yzde 15,3 orannda artarak 7 milyar 322 milyon TL olmutur.
Sermaye Giderleri
2011 yl sermaye gideri balang denei 21 milyar 698 milyon iken, Ocak-Aralk dneminde 30
milyar 697 milyon TL sermaye gideri gereklemitir.
2012 yl Ocak-Haziran dneminde 7 milyar 220 milyon TL sermaye gideri yaplmtr. Bylece
gerekleme oran 25,9 olmutur.
Sayfa 12
Yllar
Balang denek
Gereklemeler
Sermaye
Giderleri
Bte Pay
2005
10.070.000.000
9.805.000.000
5,4
2006
12.451.901.000
12.097.000.000
6,5
2007
12.103.930.000
13.003.980.000
6,4
2008
11.775.030.000
18.516.000.000
7,7
2009
14.838.999.000
19.847.283.000
6,3
2010
18.924.425.000
25.907.000.000
8,8
2011
21.698.000.000
30.697.000.000
7,1
2011 Ocak Haziran*
21.698.000.000
6.804.000.000
2012 Ocak- Haziran *
27.914.000.000
7.220.000.000
* Ocak-Haziran dnemine ait gerekleme rakamlar

Kaynak: Kalknma Bakanl ve Maliye Bakanl
350 milyar 898 milyon TL olarak belirlenen 2012 yl bte giderlerinin ekonomik snflandrmaya gre
dalm ise yle belirlenmitir:
Dalm
Personel Giderleri
Sosyal Gvenlik Kurumlarna Devlet Primi Giderleri
Mal ve Hizmet Alm Giderleri
Faiz Giderleri
Cari Transferler
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
Bor Verme
Yedek denekler
Tutar/ milyar TL
81,7
14,3
28,9
50,3
130,2
27,9
4,2
8,6
4,8
Kaynak : Maliye Bakan Mehmet imekin Bte Sunu Konumas
Merkezi Ynetim Btesi Sermaye Giderleri 2010-2014 Gereklemeler ve Tahminleri

Yllar
2010
2011
2012
2013
Sermaye
Gerekleme Bte
Gerekleme Tahmin
Tahmin
Giderleri
denei
Miktar
26.010
21.968
30.697
27.914
31.093
milyar TL
GsmhYA
2,4
1,8
2,3
2,0
2,0
ORANI
Bte Pay
8,8
6,9
9,6
8,0
8,2
Kaynak: Maliye Bakan Mehmet imekin Bte Sunu Konumas Raporu
2014
Tahmin
34.298
2,0
8,4
Sayfa 13
Sektrler tibariyle Yatrm Kalemlerinin Dalm
Son yllarda gerek kamu yatrmlarna tahsis edilen bte deneklerinin artmas gerek yatrmlardaki
rasyonelletirme almalar nedeni ile yatrmlarn tamamlanma sresi ksalmtr.
2012 ylnda, sektrel ve blgesel nceliklerin yan sra devam eden projelerden;
2012 yl iinde tamamlanarak ekonomiye kazandrlabilecek projelere,

Uygulamasnda nemli fiziki gerekleme salanm projelere,
Balatlm bulunan dier projelerle balantl veya e zamanl olarak yrtlmesi
ve tamamlanmas gereken projelere,
Mevcut sermaye stokunun daha etkin kullanlmasna ve korunmasna ynelik
idame-yenileme, bakm-onarm, rehabilitasyon ve modernizasyon tr yatrm projelerine,
Afet risklerinin azaltlmas ve afetlerin nlenmesi ile afet hasarlarnn telafisine ynelik
projelere,
ABye yelik ynnde ortaya konulan politika ve nceliklerin hayata geirilmesi iin
srdrlen almalarn gerektirdii projelere,
e-Dnm Trkiye Projesi ve Bilgi Toplumu Stratejisi ile uyumlu projelere

arlk verilecektir.
Sektr
Yatrmn
Tamamlanma
Sresi/Yl
TARIM
290
80.237.942
5.528.521
8,57
MADENCLK 44
2.790.271
1.206.400
2,04
MALAT
75
2.184.060
538.050
3,06
ENERJ
168
38.742.283
3.732.935
4,95
ULATIRMA 420
158.328.238 12.031.164
6,68
TURZM
51
2.637.275
294.439
5,49
KONUT
51
794.606
479.845
1,47
ETM
694
30.897.605
5.907.205
3,10
SALIK
104
9.358.719
2.155.500
3,13
DER
725
35.992.942
6.292.715
3,39
TOPLAM
2622
361.963.941 38.166.774
5,21
Kaynak: Kalknma Bakanl Yllk Yatrm Programlar Raporu
Proje Says Proje Tutar
2012
Yatrm
Pay
14,49%
3,16%
1,41%
9,78%
31,52%
0,77%
1,26%
15,48%
5,65%
16,49%
Tarm Sektr Yatrmlar
Trkiye'nin 28 milyon hektar ekilebilir tarm arazisinin 25,8 milyon hektar sulanabilir arazilerdir. Bu
arazilerin ekonomik olarak sulanabilir miktar 8,5 milyon hektar olarak belirlenmitir.
Orman ve Su leri Bakanl verilerine gre DS tarafndan lkemizde, sulama, ime-kullanma ve
sanayi suyu temini, hidroelektrik enerji retimi ve takn koruma maksadyla 2011 yl ba itibaryla
262 adet baraj,
444 adet de glet olmak zere
toplam 706 adet su depolama tesisi ina edilerek iletmeye almtr.
Sayfa 14
Byk Su lerinden 65 adet, Kk Su lerinden 94 (alak baraj) adet olmak zere toplam 159 adet
barajn inaatna devam edilmektedir.
GL-SU (1000 Gnde 1000 Glet) projesi almalarna 2010 ylnda balanmtr. Projenin inaat ileri
2012 ve 2013 tarihleri arasnda da devam edecektir.
Proje kapsamnda yaplacak gletlerle ylda 300.000 hektar alanda sulama yaplacaktr.
Trkiye'de 2011 yl ba itibaryla sulamaya alan araziler toplam brt 5,5 milyon hektara ulamtr.
Bu alan ekonomik olarak sulanabilir araziler toplamnn % 65'ine tekabl etmektedir.
Sulanmakta olan sahann brt 3,22 milyon hektar DS tarafndan ina edilerek iletmeye alm
bulunmaktadr.
2011 yl itibaryla DS tarafndan inaat srdrlmekte olan ve henz sulamaya almayan sulama
alanlarnn toplam ise yaklak 749 bin hektardr.
DS tarafndan ina edilerek iletmeye alan 3,22 milyon hektar alann 3,087 milyon hektar Sulama
Birlikleri, Sulama Kooperatifleri ve dier kurulularca; 133 bin hektar ise DS tarafndan
iletilmektedir.
Yllar
Proje
Says
Ayrlan
denek
Toplam Yatrmlardan
Ayrlan Pay
2005
343
1.355.271 8,38
22,02
2006
292
1.336.525 7,63
15,26
2007
293
1.508.710 8,83
17,40
2008
2009
2010
2011
289
282
277
298
1.468.741
2.771.148
3.666.606
4 548 530
20,7
12,3
12,1
10,7
2012
290
5.528.521 14,49
8,57
12,8
13,1
15,1
Tamamlanma
Sresi/yl
08,57
Enerji Sektr Yatrmlar
Trkiye gibi tm dnyada nfus giderek artmakta, deien ve gelien dnyada enerji talebi de o
lde artmaktadr.
Bu nedenle Trkiyenin dnya ile rekabet edilebilirliini korumak amacyla enerji yatrmlarna arlk
verilmektedir.
Trkiye, OECD lkeleri ierisinde getiimiz 10 yllk dnemde enerji talep artnn en hzl
gerekletii lke durumundadr.
Sayfa 15
Ayn ekilde lkemiz, dnyada 2002 ylndan bu yana elektrik ve doalgazda inden sonra en fazla
talep art hzna sahip ikinci byk ekonomi olmutur.
2013 yl sonuna kadar iletmeye alnmas ve yeni balayacak projelerle birlikte 2015 yl sonuna
kadar, hidroelektrik kurulu gcmzn 30.000 MWn zerine karlmas hedeflenmektedir. Bu
tarihten sonra bugn itibariyle gelitirilen 46.500 MWlk hidrolik enerji potansiyelimiz ile
gelitirilmeye devam eden ksmndan ekonomik ve teknik olarak yaplabilir olanlarnn tamamn
evresel ve sosyal hususlar da dikkate alarak 2023 ylna kadar gelitirip devreye almay
hedeflemekteyiz.
Bugn itibaryla 140 milyar kWh/yllk hidrolik enerji potansiyelimizin yzde 37lik ksm iletmede,
yzde 15lik ksmi (zel teebbs tarafndan yapm srdrlen projeler dahil) ise ina halindedir.
NTESin de bu konuda zerinde hassasiyetle durduu lkemizin teknik ve ekonomik hidroelektrik
potansiyelinin yeniden belirlenmesine ynelik almalara devam edilecektir.
lkemiz enerji sektrnn 2023 ylna kadarki toplam yatrm ihtiyacnn 120-130 milyar dolar aaca
tahmin edilmektedir. Artan enerji ihtiyacn karlayabilmek iin ihtiya duyulan yatrmlarn mmkn
olduu kadar zel sektr tarafndan yaplmasn salayacak dzenlemelerin hayata geirilmesi
ynnde gerekli almalar yrtlmektedir.
Zira Trkiyenin enerji piyasann serbestletirilmesi iin zelletirme almalar yrtlm, yaplan
almalarla elektrik kurulu gcnde zel sektrn pay 2002de yzde 34 iken, bugn yzde 53
dzeyine ulamtr.
Toplam enerji arznda nemli bir yer tutan doal gazn arz gvenliinin ulusal dzeyde artrlmas
salanacak, mevsimsel talep dalgalanmalarna kar tedbirler alnacaktr.
Yl
Proje
Says
Ayrlan denek Toplam

Yatrmlardan
Ayrlan Pay
Tamamlanma
Sresi/Yl
2005
2006
2007
2008
2009
2010
97
104
95
101
116
127
2.725.552
2.489.125
2.545.885
2.408.570
2.815.149
3.376.100
16,80
14,20
14,90
14,00
13,00
12,10
8,9
8,1
8,8
8,8
7,9
6,8
2011
152
3.133.027
10,01
5,3
2012
168
3.732.935
09,78
4,9
Sayfa 16
Ulatrma Sektr Yatrmlar
Yukardaki tablodan da grlecei zere ulatrma sektrne kamu yatrm btesinden nemli
miktarda kaynak ayrlmtr. Son dokuz ylda ulatrma ve iletiim sektrnde 112 milyar TLlik
harcama yaplmtr.
2012 ylnda da sektrdeki yatrm hz devam etmektedir. Zira, gerekletirilmesi planlanan yatrmlar
ile bir nceki yla gre yzde 35 dolaynda art gereklemitir.
Ulatrma sektrnde blnm yol projeleri etkin olsa da demiryolu, hava tamacl ve deniz yolu
ulam anda da ok byk yatrmlar gerekletirilmitir.
Son dokuz ylda demiryollarna 24,7 milyar TL denek ayrlmtr. Trkiyede mevcut demiryolu
hatt uzunluu 11.940 km olup, 2023 ylnda 25.940 kmye ulalmas hedeflenmektedir. Bu kapsamda
demiryolu ulatrmas sektrndeki projeler 2012 ylnda ne kan yatrm alanlardr. Zira 2012
ylnda da demiryolu ulamnn pay sektrden ald payn yzde 56ya ykselmitir.
2011 yl sonu itibari ile otoyol, devlet yolu ve il yollar olmak zere toplam 65.049 km yol ana
ulalmtr.
2003-2011 yllar arasnda Acil Eylem Plan kapsamnda trafie alan 15 126 km ile birlikte, blnm
yol amz 21 227 kmye ulam, 74 ilimizin birbiri ile balants salanmtr.
2015 ylnda ise 26.500 km, 2019 ylnda 31.000 km, 2023 ylnda 36.500 km blnm yol ana
ulalmas hedeflenmektedir. Bu kapsamda 2012 ylnda Karayollar Genel Mdrl tarafndan
1.133 km blnm yol yaplmas hedeflenmektedir.
2012 yatrm programnda Ulatrma Sektr yatrmlarnda bu yl ierisinde planlanan gelimelerden
baz nemli notlar yle sralayabiliriz:
Ankara merkez olmak zere stanbul-Ankara-Sivas, Ankara-Afyonkarahisar zmir
ve Ankara-Konyadan oluan ekirdek a zerinde hzl tren ile yolcu tamaclna balanacaktr.
Yk tamaclnda demiryolu ve denizyoluna arlk verilecek; i blge balantlar gelitirilerek
limanlar kombine tamaclk yaplabilen lojistik merkezler haline getirilecektir. Uygun liman sahalar
tespit edilecek, ana limanlar oluturulacak ve limanlarn etkin ynetimi salanacaktr.
Havaalanlarnda orta ve uzun vadede kapasite ihtiyalarnn belirlenmesine ynelik almalar
balatlacaktr
Sayfa 17
Yl
Proje Says
Ayrlan denek Toplam

Yatrmlardan
Ayrlan Pay
5 025 603
31,00
5 395 253
30,70
3 890 509
22,70
3 911 817
22,80
Tamamlanma
Sresi/Yl
2005
2006
2007
2008
368
336
371
368
7,9
6,9
9,4
9,3
2009
364
5 091 326
23,60
8,6
2010
373
7.744.744
27,80
6,3
2011
383
8.537.880
27,10
6,3
2012
420
12.031.164
31,52
Kaynak: Kalknma Bakanl Yllk Yatrm Program
TKETC GVEN ENDEKS

2012 Haziran aynda Tketici Gven Endeksi bir nceki aya gre %0,4 orannda azalm olup, Mays
aynda 92,1 olan endeks Haziran aynda 91,8 deerine dmtr.
Dnem
Tketici Gven Endeksi
2005
99.45
2006
92,04
2007
93,89
2008
Bir
nceki yla gre deiim
69,90
2009
78,79
2010
90,99
2011
92,0
2012 Ocak
92,2
2012 ubat
93,2
2012 Mart
93,9
2012 Nisan
91,1
2012 Mays
92,1
Sayfa 18
2012 Haziran
91,8
Konut satn alma eilimleri bir nceki yln ayn ayna gre 6,82 orannda dmtr.
Kiinin gelecek 12 aylk dnem ierisinde, kendisinin veya hanehalknn konut satn alma ya da ina
ettirme ihtimali cevap dalmlar :
Aralk/2006
Aralk/2007
Aralk/ 2008
Aralk/ 2009
Aralk/ 2010
Aralk/ 2011
Ocak/ 2012
ubat/ 2012
Mart/2012
Nisan 2012
Mays 2012
Haziran 2012
ok yksek
Olabilir
Pek
sanmyorum
Yok
Fikrim yok
0,6
0,6
2,4
2,2
3,1
2,4
93,5
94,2
0,4
0,5
0,6
2,2
3,7
91,3
2,1
1,0
2,6
3,1
92,7
0,7
0,7
2,4
3,8
92,6
0,5
1,1
3,5
4,4
90,3
0,7
1,1
3,4
3,4
91,5
0,6
1,0
3,9
3,9
90,6
0,5
1,0
3,7
4,9
89,8
0,6
1,1
3,6
4,5
90,1
0,6
0,8
3,6
4,1
90,8
0,7
0,7
3,2
4,1
91,1
DI TCARET STATSTKLER
2011 yl Aralk aynda, 2010 ylnn ayn ayna gre ihracat %5,6 artarak 12 484 milyon dolar, ithalat
%0,2 artarak 20 590 milyon dolar olarak gerekleti. Ayn dnemde d ticaret a 8 736 milyon
dolardan 8 107 milyon dolara geriledi.
Takvim etkilerinden arndrlm seriye gre; 2011 yl Aralk aynda nceki yln ayn ayna gre
ihracatn deiim oran %5,6, ithalatn deiim oran ise %4,3 oldu. Mevsim ve takvim etkilerinden
arndrlm seriye gre ise; 2011 Aralk aynda bir nceki aya gre ihracat %1,4 artarken, ithalat %5,5
azald. 2010 Aralk aynda %57,5 olan ihracatn ithalat karlama oran, 2011 Aralk aynda %60,6ya
ykseldi.
2010 dneminde d ticaret dengesi - 71 661 113.000 dolar iken, 2011 ylnda - 105 878 875.000
dolar olmutur
2012 yl Mays aynda, 2011 ylnn ayn ayna gre ihracat %20,3 artarak 13 168 milyon dolar, ithalat
%3,1 artarak 21 752 milyon dolar olarak gerekleti. Ayn dnemde d ticaret a 10 164 milyon
dolardan, 8 584 milyon dolara geriledi.
Takvim etkilerinden arndrlm seriye gre; 2012 yl Mays aynda nceki yln ayn ayna gre ihracat
%16,4 artarken, ithalat %1 azald. Mevsim ve takvim etkilerinden arndrlm seriye gre ise; 2012
Mays aynda bir nceki aya gre ihracat %1,4 azald, ithalat %1,1 artt.
2011 Mays aynda %51,8 olan ihracatn ithalat karlama oran, 2012 Mays aynda %60,5e ykseldi.
Sayfa 19
hracat/ 000 dolar
thalat/000 dolar
Karlama Oran(%)
2005
73.122.000
116.048.000
63,0
2006
85 534 676
139 576 174
61,3
2007
107 271 750
170 062 715
63,1
2008
131 974 788
201 960 160
65,3
2009-
102.164.809
140 775 457
72,6
2010
113.883.000
185.544.000
61,4
2011-Ocak-Mays
54.238.000
98.130.000
55,3
2012 Ocak-Mays
61.146.000
96.722.000
63,2
Kaynak: TK D Ticaret statistikleri blteni
2011 Mays aynda %46,8 olan Avrupa Birliinin (AB) ihracattaki pay, 2012 Mays aynda %36,2ye
geriledi. ABye yaplan ihracat, 2011 ylnn ayn ayna gre %6,9 azalarak 4 763 milyon dolar olarak
gerekleti.
2012 Mays aynda en fazla ihracat yaplan lke ran oldu. Bu lkeye yaplan ihracat 2011 Mays ayna
gre %513,2 artarak 1 664 milyon dolar (1 386 milyon dolar altn ihracat) olurken, ran srasyla
Almanya (1 076 milyon dolar), Irak (864 milyon dolar), ngiltere (692 milyon dolar) ve Rusya
Federasyonu (575 milyon dolar) takip etti.
2. SEKTRN DI PYASALARDAK DURUMU

Yurt d mteahhitlik hizmetleri sektrnn son dnemdeki performans her yl belirlenen hedeflerin
zerinde gereklemitir.
1972den bugne kadar 5 ktada 94 lkede 6385 proje stlenilmitir. Yaklak 206 Milyar Dolarlk i
hacmimiz bulunmaktadr
Sayfa 20
Bu dnem ierisinde geliip olgunlaan sektr demeler dengesi, istihdam, ihracat, teknoloji transferi
ve da alma sreci konularnda lke ekonomisine dorudan ve dolayl olarak birok katk
salamaktadr.
stlenilen proje bedeli 2000 yl iin 1 milyar Dolar olurken, srasyla 2001de 2,4 milyar Dolar,
2002de 2,4 milyar Dolar, 2003te 4,2 milyar Dolar, 2004te 11,2 milyar Dolar, 2005te 11,6 milyar
Dolar, 2006da 20,9 milyar Dolar, 2007 ylnda 24,6 milyar Dolar, 2008 ylnda 23,8 milyar Dolar, 2009
ylnda 22,3 milyar Dolar ve 2010 ylnda 20,3 milyar Dolardr. 2011 ylnda ise 19,3 milyar dolardr.
Ortalama Proje Bedeli Tablosu
Yllar
Proje Says
lke Says
Top. Proje Bedeli ($)
Ort. Proje Bedeli ($)
2002
128
32
2.438.175.790
19.048.248
2003
281
36
4.232.000.888
15.060.501
2004
407
37
11.291.261.856
27.742.658
2005
405
34
11.570.192.924
28.568.378
2006
513
36
21.008.213.331
40.951.736
2007
569
44
24.715.958.739
43.437.537
2008
586
39
24.008.913.284
40.970.871
2009
473
43
22.296.273.624
47.137.999
2010
576
49
22.324.478.027
38.757.774
2011
415
43
19.131.470.560
46.099.929
Kaynak: Ekonomi Bakanl
Sayfa 21
2002 ylnda ortalama proje bedeli yaklak 19 milyon dolar iken 2010 ylnda yaklak 40 milyon dolar
olmutur.
Trk mteahhitleri, hlihazrda zellikle Bamsz Devletler Topluluunda, daha sonra Orta Dou ve
Afrikada byk projelere baaryla imza atmaktadr. Bugne kadar stlenilen projelerin blgesel
dalm; BDT %43 (81 milyar Dolar), Ortadou %25 (47 milyar Dolar), Afrika %21 (39 milyar Dolar),
Avrupa ve Amerika %8 (15 milyar Dolar), Asya Pasifik Blgesi %3dr (6 milyar Dolar).
Trk mteahhitleri, zellikle Bamsz Devletler Topluluunda, daha sonra Orta Dou ve Afrikada
byk projelere baaryla imza atmaktadr. Bugne kadar stlenilen projelerin 2011 yl itibari ile
blgesel dalm; BDT %43,7 (90,3 milyar dolar), Ortadou %24,9 (51,5 milyar dolar), Afrika %19,7
(40,8 milyar dolar), Avrupa ve Amerika %8,2 (16,9 milyar dolar), Asya Pasifik Blgesi %3,4dur (7,1
milyar dolar).
2010 ylnda stlenilen projelerin blgesel dalm; BDT %40,1 (9 milyar dolar), Ortadou %34 (7,6
milyar dolar), Afrika %18 (4 milyar dolar), Dier lkeler %7,8dir (1,7 milyar dolar).
2011 yl itibari ile ise projelerin blgesel dalm yle olmutur: BDT %48 (9,1 milyar dolar),
Ortadou %28 (5,3 milyar dolar), Afrika %9 (1,7 milyar dolar) Asya %6,6 (1,2 milyar dolar), Amerika
%5,7 (1,1 milyar dolar) Dier lkeler %2,6dir. (506 milyon dolar).
1972 ylndan gnmze kadar mteahhitlik firmalarmzca yurt dnda stlenilen projelerin lkelere
gre dalmnda, Rusya Federasyonu yaklak % 17,9luk oran ile lider konumdadr. Rusyay Libya (%
12,8), Trkmenistan (% 11), Kazakistan (% 7,3), Irak (%6,1), S. Arabistan (%4,7), Katar (%3,9), Birleik
Arap Emirlikleri (% 3,6), Romanya (%3), Cezayir (%2,8) izlemitir. Sz konusu veriler Trk
Mteahhitlerinin i yapt komu ve evre lkelerde byk bir itibarnn olduunu gstermektedir.
Hedef Pazarlar
Yurtd Mteahhitlik Hizmetlerinde mevcut Pazar alanlarmzda kalc olunmas hedeflerinin yan sra
mevcut pazarlarn gelitirilmesi iin almalar yrtlmektedir.
Bu amala Yurtd mteahhitlik ve teknik mavirlik Hizmetleri Sektrne likin Vizyon hedefleri
kapsamnda aadaki pazarlar belirlenmitir:
Kuzey ve Orta Afrika: (Cezayir, Nijerya, Sudan)

Ortadou: Irak, Lbnan, Krfez lkeleri
Orta Asya: Hindistan
BDT: Rusya, Azerbaycan, Trkmenistan
Dou Avrupa: Kosova, Balkan lkeleri
in
Gelimi lkeleri: ABD
Hidrokarbon reten lkeler
Uzun vadede ise Uzakdou ve Gney Amerika lkeleri
Mteahhitlerimizin bu hedef pazarlara etkin olarak girebilmesi iin sz konusu lkelerde daha gl,
nitelikli elemanlarla donanm bir yurtd tekilat oluturulmas ve yeni pazarlar iin proje destei
oluturulmas gerekmektedir.
Rakip lkeler
Sayfa 22
Her pazarn zelliine bulunduu lkeye gre rakiplerimiz deiebilmektedir. Ancak genel olarak inli
ve Hintli firmalar mteahhitlerimizin en nemli rakipleridir.
nk bu lke firmalar Devletten ok nemli finansman destei grmektedirler. Yurtd
mteahhitlik hizmetlerinde teminat mektubu temininde karlalan sorunlar, yurtdnda istihdamn
zerindeki ar vergi gibi ykler rekabet olanaklarmz snrlandrmaktadr.
Trk mteahhitlerimizin yine en nemli rakipleri Trk mteahhitleri olabilmektedir. Yurtdnda alan
bir ihaleye ok sayda Trk firmasnn girmesi ar fiyat tenzilatlarna neden olmaktadr. Bu da kimi
zaman teklif edilen fiyatlar ile ilerin yarm kalmasna yol amaktadr. Bu durum Trk
mteahhitlerimizin itibar kaybna neden olmaktadr. naat sektrne girite hibir asgari koulun
bulunmay, sektrde yaanan imaj erozyonunun temel nedenlerinin banda gelmektedir. Bu
nedenle mteahhitlik kriterlerinin belirlenmesi sektrn gelecei iin byk nem arz etmektedir.
2023 Hedefleri
Babakanmz Sayn Recep Tayyip Erdoan tarafndan Cumhuriyetin 100. ylnn kutlanaca 2023e
doru 2 trilyon TL dzeyinde, dier bir ifade ile 1,5 trilyon dolara yakn bir ekonomik bykle
ulama hedefi konulmutur.
Bu byme hedefine ancak inaat sektrne yaplacak yatrmlar ile gerekletirilebilecektir. Sektrn
GSYH bymesindeki katksnn ykseltmesi gerektirmektedir. Bu nedenle Trkiyede zel sektr ve
kamu sektr tarafndan gerekletirilen toplam sabit yatrmlarn her yl reel olarak en az yzde 15
artmas gerekirken, inaat sektr yatrmlarnn da en az yzde 20lik bir art yakalamas gereidir.
2023 ylnda yurtdnda firmalarmzn kurumsallamas, AR-GE faaliyetlerine daha fazla pay
ayrlmas, yeni teknolojileri n plana kartan projeler gelitirilmesi, bylece yurtdnda gelimi lke
pazarlarna da girilebilmesi hedeflenmektedir.
Bu amalarla Trk Mteahhitlerinin yurt dnda stlendikleri i hacminin 2011 ylnda 30 milyar
dolara, 2015 ylnda 50 milyar dolara, 2023 ylnda ise 100 milyar dolara kartlmas ve uluslararas
dzeyde en byk 100 mteahhitlik firmas arasnda asgari 20 Trk firmas ile yer almak
hedeflenmektedir.
Sayfa 23
3. SEKTRN YAPISAL SORUNLARI VE ZM NERLER

YURT MTEAHHTLK HZMETLER KARILAILAN SORUNLAR
Enerji Sektr Yatrmlarnda Karlalan Sorunlar
lkemizde son dnemde ok sayda enerji yatrmnn gndemde olmas bu alandaki sorunlarn
zmn de acil hale getirmitir.
Hidroelektrik santrallerin devlet denetiminde zel sektr yatrm ile gerekletirilmesi ve devam
etmekte olan projelerin hzla tamamlanarak ekonomiye kazandrlmas gerekmektedir.
Ancak idari, mali, yasal sorunlarn bir an nce almas gerekmektedir.
zm nerileri
a. Enerji yatrmlarnn realize edilmesinde ok sayda kurum ve kurulula iliki kurulmak, onay, izin
ve/veya ruhsat alnmak zorunda kalnmaktadr. Kurumlar aras yetki kargaasnn sona erdirilmesi
zorunlu grlmektedir.
b. darelerin ilem ve incelemelerini tamamlamas iin sre konulmas ve buna mutlaka uyulmas
salanmaldr.
c. Enerji yatrmlarnda ok farkl idarelere muhatap olunmas ve idareler arasndaki
koordinasyonsuzluklar nedeniyle ok ciddi zaman kayplar yaanmakta, gereksiz formalite ve
brokratik engeller oluturmaktadr. Bu gecikmeler, yklenicilerin szleme sorumluluklarnn kendi
iradeleri dnda nedenlerle ihlali sonucunu yaratmakta, bu da yine yklenicilerin haksz yere cezai
sonularla karlamalarna neden olmaktadr.
d. Kamulatrma ilemleri proje ncesinde tamamlanmaldr.
e. mar plan hazrlanmas uzun zaman almaktadr. mar Kanunumuzda enerji projelerinin zelliklerini
dikkate alan dzenlemelerin yer almay bunun balca nedenlerinden biridir.
Enerji projelerinin zellii dnlerek zellikle mcavir alan dnda kalan projelerin mar
Kanunundan istisna tutulmas ya da kanuna bu ynde zel hkmler konulmas gerekmektedir.
f.naat, Elektrik ve Mekanik Kesin Projelerin onay sreleri uzun srmektedir.
Projeler ile ilgili istenilenlerin bir ounun kesin proje aamasnda temininin mmkn olmamas
zellikle elektrik ve elektro-mekanik aksam ile ilgili detay imalat bilgileri) sreyi uzatan sebeplerden
biridir.
Projelerin DS ve Enerji leri Genel Mdrl tarafndan ayr ayr incelenmesi yerine, tek bir kurum
tarafndan incelenerek karar verilmesi projelerin hayata geirilmesine hz kazandracaktr. Tercihen
proje onay, DS gibi tecrbeli kurumlar tarafndan yaplmaldr.
Proje riski tamamen yatrmc da olduu iin bu detayda projelerin onay srecinden gememesi, tetkik
iin sre tayin edilmesi gerekmektedir.
Sayfa 24
Mteahhitlik Meslei Tanmlanmaldr
lkemizdeki hzl nfus art, gelime srecini bir an evvel tamamlama zorunluluu hzl yaplamay
gerekli klmaktadr. Hzl yaplama ve kalite sorununu ayn anda zmek zorunda olan inaat
sektrnde mteahhitlik kesimini yakndan ilgilendiren nemli sorun kalitesiz retimin neden olduu
itibar kayb ve imaj erozyonudur.
halelerde kyasya fiyat krma yar ve kalitesiz yap retimi son Van Depreminde de grld gibi
can ve mal kayplarna neden olmu, ayrca bu durum nitelikli i yapan firmalarn giderek artan
oranda piyasadan dlanmas sonucunu dourmutur.
naat sektrne girite hibir asgari koulun bulunmay, sektrde yaanan imaj erozyonunun temel
nedenlerinin banda gelmektedir.
ZM NERS
3194 sayl kanunda 09.12.2009 tarih - 5940 S.K. / 3. Madde yaplan deiiklikle; yap
mteahhitlerinin kaytlar ile antiye efleri ve yetki belgeli ustalarn altrlmas hususunda yeni bir
dzenleme getirilmitir. Deiiklikle;
Her trl inaat ve tesisat dhil yapm ilerine dair yap mteahhitlerinin i gruplarna,
ihtisaslamalarna ve yklenilecek iin byklne gre snflandrlmasna ve bunlarn sahip olmalar
gereken asgari eitim, i tecrbesi, teknik donanm ve kapasitesi, mali durumu, idari yaps ve
personel artlar ile niteliklerine, yap mteahhitlerinin denetlenmesine kaytlarnn tutulmasna ve
deerlendirilmesine, mimar ve mhendis nvanl antiye efi altrlmas mecburi ve yap mteahhidi
olmakszn da yaplmas mmkn olan yaplara, antiye eflerine yapm ve denetim ilerinde istihdam
edilecek fen adamlarna ve yetki belgeli ustalara ilikin usul ve esaslar ile dier hususlar, Milli Eitim
Bakanl, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Mesleki Yeterlilik Kurumu, Trkiye Odalar ve Borsalar
Birlii, Trkiye Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonu, Trk Mhendis ve Mimarlar Odalar Birlii
grleri alnarak; Bakanlka kartlacak ynetmelikte belirlenir denildii,
mar Kanununda 5940 sayl Kanunla yaplan deiikle mteahhitler iin yetki belgesi zorunluluu
getirilmitir.
Bu belgeleri dzenleme yetkisi ise evre ve ehircilik Bakanlna verilmitir. Getirilen yetki belgesi
zorunluluu 01.01.2012 tarihinde yrrle girmitir.
Bu dzenleme ile zimnende olsa, i gruplarna, ihtisas alanlarna ve iin byklne gre
snflandrlma yaplmas, eitim, i tecrbesi, teknik donanm ve kapasitesi, mali durumu, idari yaps
ve personel artlar kriter olarak belirtilerek mteahhitlerin belgelendirilmesi ngrlmektedir.
16 Aralk 2010 tarihli ve 27787 sayl resmi Gazete ile yaymlanan Yap Mteahhitlerinin kaytlar ile
antiye efleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakknda Ynetmelikle ile de; Yap mteahhitlerine yetki
belgesi numaras verilmesi zorunluluu getirilmitir. Ynetmelik ile yap mteahhitlerinin kaytlarnn
tutulmasnn amaland, yetki belgesi numaras ile de; Bu ynetmelik uyarnca yap mteahhitlerinin
kayt altna alnmasna ve yap kullanma izin belgesinin ilgili hanesine yazlacak olan numarann kast
edildii grlmektedir.
Sayfa 25
Mteahhidin yetki belgesine sahip olabilmesi iin ilgili mdrle; belirlenen bavuru formunu
doldurularak, bal olduu meslek odasna kayt belgesini, irket szlemesinin yaynland Ticaret
Sicil Gazetesinin asl ile birlikte vermesi kayt iin yeterli grlmektedir.
Sz konusu ynetmelik, kayt tutularak numara verilmesi ve mteahhidin sorumluluunun
belirtilmesi dnda mteahhitlik kriterlerinin belirlenmesine ynelik bir alm getirememektedir.
Bu nedenledir ki acilen inaat sektrnde retim yapabileceklerin hangi kriterlere ve standartlara
sahip olmalar gerektii belirlenmesine ihtiya vardr.
Firmalarn sahip olmalar gereken asgari mesleki ve teknik yeterlilik kriterleri sektrde kalcl
hedefleyen, sorumluluk tayan meslek mensuplar ile birlikte tespit hususu birinci derecede sektrn
ncelii olmaldr.
Sonu olarak mteahhitlik tanm ve sektrde faaliyet gsterecek firmalarla ilgili kriterler,
snflandrma ve sertifikasyon yntemlerini sektrn ve kamunun ortak almasn gerektirmektedir.
B. YURT DII MTEAHHTLK HZMETLER
Yurtd mteahhitlik hizmetleri 2003 ylndan itibaren byk bir ivme yakalamtr. Bu potansiyelin
korunmas ve artrlmas iin zaruri grlen destek ve dzenlemeler aada zetlenmitir.
Yurt D Mteahhitlik Firmalar Objektif Kriterler Ve Standartlar erevesinde

Snflandrlmaldr
Bugn pek ok lkede Trk mteahhitleri istenen kalite ve zamanda i teslim etmeleri ile tercih
nedeni olmulardr. Ancak YDMH tarihimizde kt rnekler de olmu, bu durum ise baz lkelerde
imajmzn zedelenmesine yol amtr. Bu bedeli, kaliteli iler retmi firmalarmz da demitir.
Uluslararas pazarlarda rakip olan lkelerin kendi firmalarna salam olduklar destek ve tevikler
incelenmelidir. Bu lkelerin firmalar ayn ihalede birbirleri ile rekabet etmemektedir. Ancak
yurtdnda pek ok Trk firmas ayn ihaleye katlarak fiyatlar ok drmektedirler. Bunu nleyecek
sistemler tevik edilmelidir.
zm nerisi:
20 Temmuz 2007 tarihli Resmi Gazetede Yurt D Mteahhitlik ve Teknik Mavirlik Hizmetleri
Konseyi Kurulmas na ilikin 2007/20 sayl Babakanlk Genelgesi yaymlanmtr. Genelge ile
Sektrn uluslararas hizmet ticaretinin gereklerine uygun olarak lkemiz ekonomisi yararna
dzenlenmesi, desteklenmesi ve gelitirilmesi hedeflenmitir.
Genelgede ayrca Mteahhitlik ve teknik mavirlik firmalarnn, yurt dnda gerekletirecekleri
faaliyetler kapsamnda Konsey tarafndan belirlenecek mali, teknik ve performansa dayal objektif
kriterler ve standartlar erevesinde snflandrlmas ve firmalarn faaliyetlerinin, d pazar analizleri
de dikkate alnmak suretiyle, bu snflandrmaya gre yrtlmesini temin etmeye ynelik
dzenlemelerin gerekletirilmesi ile sektrn yurt d faaliyetlerine ilikin her trl uygulamalarn
bu dzenlemelere uygunluunun kontrol edilmesi, ynnde dzenleme yer almtr.
Firmalarmz mali, teknik ve performansa dayal objektif kriterler ve standartlar erevesinde
snflandrlmaldr. YDMH ve Teknik Mavirlik Hizmetlerinin yasaklamaya deil kapasite, yeterlilik,
mali g ve uluslararas tannrlk asndan bulunduklar konuma uygun tevike ve devlet garantisine
ihtiyac vardr.
Sayfa 26
Bu durumda Kamu ve zel Sektr taraf olarak sivil toplum kurulular ile bir kurul oluturmal ve
lkemizi gerek anlamda temsil edecek, istihdam yaratacak, dviz girii salayacak ve yeni ilerin
nn aacak kii, kurum ve kurulular ile irketlere destek verilmelidir.
Kriterleri tayan firmalara;
Eximbank kredilerinin ncelikli kullanm,

Teminat mektuplarnn temininde kolaylk ve komisyon oranlarnda devlet destei
Politik risk sigortas yaplmas
Geici ihracat/ithalat belgesi,
i istihdamndaki tevikler,
ileri mesleki yeterlilik snavlarndan geiren iverenlere istihdam avantajlar ve bu
almalarn sosyal gvenlik primlerinin isizlik fonundan karlanmas,
gibi desteklerde ncelik ve stnlk salanmaldr.
Yeni mknlarnn Karlmamas in Teminat Mektubu Sorunu zlmelidir
naat sektrnde faaliyet gsteren firmalar teminat mektubu temininde; irket limiti, banka limiti ve
lke limiti gibi kstlamalarn yan sra u sorunlar yaamaktadr.
Ulusal bankalarmzn dzenledii teminat mektuplar, baz lke iveren idareleri veya ilgili
lke bankalar tarafndan kabul edilmemektedir.
Bankaclk sektrnde ulusal sermayeli bankalarn pay yzde altmlar seviyesine gerilemitir.
Piyasann yaklak yzde krkna sahip uluslararas bankalar ise yelerimizi desteklemekte ok
istekli deildir.
Uluslararas bankalardan elde edilen teminat mektubu komisyonlar ok yksektir.
Rekabet nedeniyle dk karlarla almak zorunda kalan firmalarmz, kazandklar ihalelerin

szlemelerini teminat mektubu bulamadklar iin imzalayamamakta, yeni i frsatlar bazen
sadece bu nedenle karlmaktadr.
Finans ve bankaclk sisteminin son dnemde kresel lekte yaad sorunlar, sektrmzn zaten
var olan bu sorununu, kronik hale getirmitir.
zm nerisi:
Bankalarn Kredi lemlerine likin Ynetmelik hkmleri uyarnca, halen bankalar gayri
nakdi krediler iin yzde 40 orannda karlk ayrmak zorundadrlar. Bankalarn bir araya
gelerek verdikleri teminat mektuplarnda bu oran, 12 Kasm 2008 tarihinde Ynetmelikte
yaplan deiiklikle yzde 20ye ekilmi bulunmaktadr.
Ancak %20 orannn kullanm iin Ynetmelikte yaplm olan dzenleme,

son derece g koullara balanmtr.
gereklemesi
YDMHde gayri nakdi krediler geri dnme riski dk (yaklak % 1) kredilerdir. Bu nedenle ayrlmas
zorunlu karlk oranlar, bankalarn tek bana verdikleri kredilerde yzde 10, konsorsiyum
oluturmalar halinde ise yzde 5 olarak uygulanmal, ynetmelikte bu ynde deiiklik yaplmaldr.
Sayfa 27
Ziraat, Halk Bankas gibi kamu bankalar ile Vakfbankn, YDMHne ynelik verecekleri
teminat mektuplar iin acil olarak, inaat sektrne ynelik teknik altyapy haiz, zel teknik
birimler oluturmalar ve bu bankalarn atl kaynaklarnn YDMHne kanalize edilerek, en
azndan gayri nakdi kredi kullandrmak sureti ile destek vermeleri salanmaldr.
Yurtd mteahhitlik szlemelerini, politik ve ticari risklere kar gvence altna alacak bir
sigorta sistemi kurulmaldr.
Yurtd Mteahhitlik Hizmetleri Hizmet hracats Olarak Kabul Edilmelidir
lkemizde YDMH haricindeki ihracata uzun yllardr, d ticaret ve mali mevzuat erevesinde ok
ciddi destekler salanmaktadr. Yurtd mteahhitlik hizmetleri, teknik olarak ihracat kabul
edilmemektedir. Bunun sonucunda ise faaliyetlerini, ihracatlara salanan desteklerden yoksun ve
tek bana srdrmek zorunda kalmaktadr.
Yurtd mteahhitlik hizmetlerinde; sektrn hizmet ihracats olarak kabul edilmesi ve
ihracatlara salanan desteklerden ayn ekilde yararlandrlmas konusunun tartmaya almas,
art ve eksi ynlerinin ortaya konulmas gerekmektedir.
C. NAAT SEKTRNDE STHDAMIN TEVK
Yurtd Mteahhitlik Hizmetlerinde Sorunlar Ve zm nerileri
Yllar
Toplam Proje Bedeli/ Yurtdnda

alan
Milyar Dolar
Toplam i Says
2003
4, 2
34.151
2004
11,2
40.198
2005
11,5
60.355
2006
20,9
81.379
2007
24,6
70.024
2008
23,7
58.602
2009
22,2
59.479
2010
20,3
54.847
2011
19,3
52.491
Kaynak: Trkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanl ve Trkiye Kurumu
Son dnemde i miktarlar ve proje byklkleri artm olmasna ramen, altrlan Trk iisi
saysnda azalma meydana gelmitir.
Yurtd stihdama Ynelik Tevik Sistemi Oluturulmaldr
ye firmalarmzn gelen grler erevesinde aada aktarlan nerilere ynelik bir dzenleme
yaplmas halinde mevcut yurtd istihdam kapasitesinin en az yzde elli orannda art gsterecei
deerlendirilmektedir.
Sayfa 28
506 Sayl Kanun ve 5510 Sayl Kanun Dnemindeki Prim Yk;
506 sayl Kanun erevesinde, Sosyal Gvenlik Anlamas olmayan lkelere giden iiler iin
uygulama, topluluk sigortas ya da istee bal sigorta seenekleri ile yrtlm olup, her ikisi iin de
prim oran %25 olarak uygulanmtr.
5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununun ilgili hkmlerinin 2008 yl Ekim ay
ba itibariyle yrrle girmesiyle birlikte, Trk firmalarnn nndeki topluluk sigortas ve istee
bal sigorta seenei ortadan kalkm; artk sosyal gvenlik anlamas olmayan lkelere gnderilen
Trk iileri hakknda Kanunun 5 (g) maddesi uygulanmaya balanmtr.
Anlan Kanunun 5(g) maddesinde yer alan dzenleme yledir:
lkemiz ile sosyal gvenlik szlemesi olmayan lkelerde i stlenen iverenlerce yurt dndaki
iyerlerinde altrlmak zere gtrlen Trk iileri hakknda, ksa vadeli sigorta kollar ile genel
salk sigortas hkmleri uygulanr. Bu sigortallarn uzun vadeli sigorta kollarna tabi olmak
istemeleri halinde, ayrca genel salk sigortas primi alnmakszn, haklarnda istee bal sigorta
hkmleri uygulanr
Uygulamada istee bal sigorta primleri ile Genel Salk Sigortas i Payn da hukuken olmasa bile
fiilen iverenler stlenmek zorunda kaldklar iin, 506 sayl Kanun dneminde %25 olan prim yk
%36,5e ykselmi ve igc maliyeti % 11,5 orannda artm bulunmaktadr.
KANUN
506 SAYILI
KANUN
5510 SAYILI
KANUN
SEENEK
SGORTA KOLU SGORTALI
VEREN
TOPLAM
Topluluk
11
14
25
II
stee Bal
25
--
25
4*
*naat iyerleri
asndan
ortalama
bir
oran
olarak
alnmtr.
Ksa Vadeli
Genel Salk
7,5
12,5
Toplam
11,5
16,5
stee Bal
20
--
20
Toplam
25
11,5
36,5
II
Sayfa 29
Yurtd istihdamn tevikine ynelik talebimizin;
Ekonomi Bakanl verilerine gre Ocak-Mays 2012 tarihleri iin yurt iinde bir kiilik yeni
istihdam iin 415.464,1 TLlik bir kaynaa ihtiya duyulur iken, yurtd istihdam asndan bu
kaynan ilgili firmalardan ald proje ile
saland hususunun dikkate alnarak
deerlendirilmesinin nemini vurguluyoruz.
Yurtd stihdamda Tevik Uygulamas Taleplerimiz
Yurtdna gidecek iiler iin ncelikle mesleki yeterliliklerinin belirlenmesi amacyla lmedeerlendirme snav yaplmas,
Snavda baarsz olanlarn eksik olduklar alanlarla ilgili eitime ynlendirilmeleri,
Bu snavda baarl olanlar istihdam edecek iverenlere, 5 yldan fazla olmak zere ve ii
yurtdnda alt srece; 5510 sayl Kanunun 80 ve 81inci maddeleri uyarnca prime esas
kazanlar zerinden hesaplanan ksa vadeli sigorta kollar ve genel salk sigortasna ilikin
sigorta primlerinin ii ve iveren hisselerinin tamam ile ayn Kanunun 5inci maddesinin g
bendi ve 52inci maddesi kapsamnda tabi olacaklar uzun vadeli sigorta kollarnn prime esas
kazan alt snr zerinden hesaplanacak primlerin tamamnn sizlik Sigortas Fonundan
karlanmas iin alma yaplmas hususu nem arz etmektedir.
SGK primlerinin tevikinin yan sra deerlendirilmesi gerektii dnlen dier hususlar;
Yukarda sz edilen tevikten yararlanmak zere lme-deerlendirmeye tabi tutulan ancak

eksiklikleri bulunanlara ynelik dzenlenecek eitimler ve eitim sresince iilere verilecek
harlklar ile eitim sonrasnda, eitim srelerinin iki kat sreyle bu iilerin stajyer
statsnde kabul edilerek, sigorta primleri ve ksmi demeli olarak cretlerinin denmesi
olarak zetlenebilecek Bakanlnzn yurt ii istihdamda uygulad benzer uygulamalardan
yararlanmalar salanmal ve giderleri, eitim ve staj sresi birlikte en ok bir yl sreyle
sizlik Sigortas Fonundan karlanmaldr.
KUR tarafndan yurtd istihdama ynelik dzenlenecek kurslara ncelik tannarak,
kamuoyunun bu ynde bilgilendirilmesi salanmal ve pilot almalarn uygulamaya geiini
takiben yaygnlatrlmasna ynelik almalar yrtlmelidir.
KURla birlikte nemli lde almalar tamamlanm olan, iilerle tek tek i szlemesi
uygulamas yerine, iverenle-KUR arasnda imzalanacak yurtd istihdam
taahhtnamesi almasnn uygulamaya geirilmesi ve yurtdna gidecek iilerin
ilemlerinin bu kapsamda internet zerinden yaplmas salanmaldr. Bu suretle her i
szlemesi iin Kuruma yaplan deme miktar ortadan kalkacandan, iverenlerimiz
asndan igc maliyeti azaltlm olacaktr.
Yurtdna giden Trk iileri 5510 sayl Kanun asndan hem 4/a hem de 4/b kapsamnda
kabul edilmekte ve 4/b stats nedeniyle sorunlarla karlamaktadr. Hem Sosyal
Gvenliin Teklii ilkesine uyum salanmas, hem de 4/bye tabi olmaktan kaynaklanan
sorunlarnn giderilmesi amacyla 4/a kapsamnda sigortal olmalarnn temini ynnde
dzenlenme yaplmaldr.
Sayfa 30
Yurtd mteahhitlik hizmetlerinin youn olarak yrtld lkelerdeki istihdam

sorunlarndan biri de lkelerin kendi iileri lehine uyguladklar belli oranda yerel ii
altrlmas zorunluluudur. Bu lkelerle yaplacak resmi grlerde ilk hedef olarak bu
kotalarn %10luk blmnn Trk iileri lehine kullanlmas ve bu iilerinde lme
deerlendirme uygulamasnda baarl olmu iiler arasndan seilmesi ynnde teklif
sunulmasnn yararl olaca dnlmektedir.
Her yl yurtdnda en fazla istihdam salayan, firmalara istihdam dostu zel dl verilmeli
ve bu firmalarn bir sonraki yl gtrecekleri iileri iin ilave prim teviki uygulamas
yaplmaldr.
Halen yrrlkte bulunan sosyal gvenlik szlemelerinin uygulanmasnda karlalan
sorunlar yakndan takip edilmeli ve sorunlarn zm hzlandrlmaldr.
Yurtd Mteahhitlik Hizmetlerinin Arlkl Olduu lkelerle Sosyal Gvenlik Anlamalar

mzalanmaldr
5510 sayl Sosyal Gvenlik Mevzuatnda yurtdnda alan iilerimizle ilgili olarak ikili bir ayrm
yaplmtr. Uygulama sosyal gvenlik szlemesi olan ve olmayan lkeler olarak iki farkl biimde
srdrlmektedir. Sosyal gvenlik szlemesi imzalanm lkelerdeki sorunlar greceli olarak azalm
olup, bu alandaki almalarn hzlandrlmasnda yarar grlmektedir.
Hangi lkelerle szleme imzalanaca konusunda Ekonomi Bakanl yurtd mteahhitlik hizmetleri
asndan hedef pazarlar olarak belirledii lkelerin esas alnmas yerinde olacaktr. Bu evrede Kara
Afrika (Sudan, Etiyopya, Senegal, Kamerun, Kenya, Tanzanya, Gine ve Angola) Orta Asya (Kazakistan,
Trkmenistan, zbekistan, Krgzistan, Tacikistan), Kafkaslar (Grcistan ve Nahcvan), Balkanlar
(Arnavutluk, Kosova, Bosna-Hersek) ve Orta Dou (Suriye, Yemen, Irak) blgelerinde yer alan
lkelerin ncelikli olduu belirtilebilir.
1972 ylndan gnmze kadar mteahhitlik firmalarmzca yurt dnda stlenilen projelerin lkelere
gre dalmnda, Rusya Federasyonu yaklak % 17,9luk oran ile lider konumdadr. Rusyay Libya (%
12,8), Trkmenistan (% 11), Kazakistan (% 7,3), Irak (%6,1), S. Arabistan (%4,7), Katar (%3,9), Birleik
Arap Emirlikleri (% 3,6), Romanya (%3), Cezayir (%2,8) izlemitir. Sz konusu veriler Trk
Mteahhitlerinin i yapt komu ve evre lkelerde byk bir itibarnn olduunu gstermektedir.
Bu kapsamda ye firmalarmz tarafndan sosyal gvenlik szlemesi imzalanacak lke nerileri
arasnda younluklu olarak: Kazakistan, Bulgaristan, Cezayir ve Trkmenistan yer almtr. Ancak bu
lkeler, konjonktre bal olarak zaman iinde deikenlik gsterebilmektedir.
Szlemelerin imzas kadar szleme hkmleri de ok zel nem tamaktadr.
mzalanacak szleme hkmleri dorultusunda ilgili lkede salk hizmetlerinden fiilen
yararlanlabilmesi de nemli grlen bir dier husustur. Zira kimi lkelerde i kazas ve meslek
hastal ve hastalk gibi ksa vadeli sigorta kollar gidilen lke mevzuatna gre denmekte ancak lke
uygulamalarnda gereken salk yardmlarnn temini mmkn olamamaktadr. Bu da iverenlerimizin
o lkede hem sigorta primi demelerine hem de ayrca iilerine ilaveten salk yardm yapmalarna
yol amaktadr.
mzalanacak szlemeler ile 5510 sayl Kanunun yurtdnda istihdama ilikin dzenlemelerinden
daha dezavantajl bir uygulamaya yol almamaldr.
Sayfa 31
Yurtd stihdam Dzenleyen Sosyal Gvenlik Mevzuat Tek Genelgede Birletirilmelidir
Yurtdnda istihdam edilecek iilerin sosyal gvenlikleri ile ilgili dzenlemeler ok sayda ynetmelik
ve genelge iinde ayr ayr dzenlenmi durumdadr. Yurtd istihdamla ilgili btn sorularn
cevaplarn ierecek tek bir Yurt D stihdam Genelgesi yaymlanmasnn uygulayclar asndan
son derece faydal olaca deerlendirilmektedir. Bu almann ncesinde, firmalarmzn da
katlaca teknik bir toplant dzenlenerek sorunlar deerlendirilmelidir.
Yurtdnda alan Trk ileri in verenlerce Yaplm Olan Salk Giderleri Kurum
Tarafndan Ksa Srede denmelidir
Yurtdnda alan Trk iilerine ilikin olarak 5510 sayl Kanunun 5inci maddesinin (g) bendinde,
lkemiz ile sosyal gvenlik anlamas olmayan lkelerde i stlenen iverenlerce yurtdndaki
iyerlerinde altrlmak zere gtrlen Trk iilerinin Kanunun 4nc maddesinin birinci fkras (a)
bendi gerei genel salk sigortals saylaca hkme balanm olup; Sosyal Sigorta lemleri
Ynetmelii ve Genel Salk Sigortas Ynetmeliinin muhtelif hkmlerinde de sosyal gvenlik
anlamas olmayan lkelerde alan iilere iverenlerince yaplacak salk harcamalarnn kurumdan
tahsili dzenlenmitir.
ye firmalarmzdan alnan bilgilere gre yaplan salk harcamalarnn kurumdan tahsili aamasnda
uzunca bir sredir skntlar yaanmaktadr. Yaanan skntlarn giderilmesi ve iverenlerin
maduriyetlerinin nlenmesi amacyla Sosyal Gvenlik Kurumuna mteaddit defalar Sendikamzca
yazl bavuruda bulunulmu ve mracaatlarmza sadece konunun mevzuat bazl hkmleri
erevesinde cevap verilmi, ancak sorun zlmemitir.
Yurtdnda alanlar iin ksa vadeli sigorta prim deme ykmlln yerine getiren
iverenlerimize, Kurum adna yapm olduklar salk harcamalarnn geri denmesi konusunda gerekli
hassasiyetin gsterilmesi gerektii kanaatindeyiz.
alma Ateeliklerinin Kurulmas Ve Yeniden Yaplandrlmasna htiya Vardr
alma ateeliklerimize ihtiya duyulan lkeler; bugne kadar yurtd mteahhitlik hizmetlerinin
arlkl olarak yrtld lkeler ile KUR istatistikleri ve halen ateelik bulunan lkeler birlikte
deerlendirilerek aadaki ekilde nerilmektedir.
LKE
1972-2010
YILLARI
ARASINDA
YURTDII
MTEAHHTLK 2011 YILI NDE KUR KANALI
HZMETLERNDEK
LE YURTDIINA GDEN SAYISI
PAYI - %
RUSYA
17,9
9.265
IRAK
6,1
10.584
KATAR
3,9
3.380
CEZAYR
5,8
2.209
S. ARABSTAN
9,7
7.867
BAE
3,6
131
Kaynak : Trkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanl ve Trkiye Kurumu
Sayfa 32
Bu lkeler belirlenirken nemli pazarlarmz arasnda bulunan Trkmenistan, Kazakistan, Azerbaycan,

Kuveytte halen alma ateelerimizin bulunduu dikkate alnarak yer verilmemitir. Mevcut
ateeliklerimizin de igc younluuna bal olarak kapasitelerinin artrlmasnda yarar olaca
dnlmektedir.
Vatandalarmzn youn olarak bulunduklar lkelerde, iilerimizin karlat sorunlarn halli,
alma mevzuatndan kaynaklanan ihtilaflarn zm vb. pek ok konuda ateelerimizin etkin rol
stlenmesi halinde sorunlarn yerinde ve bymeden zm mmkn olabilecektir.
ncelikli olduunu dndmz bu lkelere yurtd mteahhitlik hizmetlerinde arlkl pay alana
%3,2 pay alan Romanya ve Afganistann eklenebilecei dnlmektedir.
Bu kapsamda eklemek istediimiz bir dier husus ise, ateelerimizin atanmas kadar, onlara
almalarnda destek verecek personelin de grevlendirilmesi gerektiidir.
Ayrca ateelerimiz belli periyotlarda iilerimizin youn olarak alt antiyelere ziyaretler
gerekletirerek ii ve iverenlerimizin sorunlarn dorudan onlardan renerek, tespitlerini
raporlarla iverene ve Bakanla sunmaldr.
Yurtdnda alacak ilerin Mesleki Niteliklerinin Belirlenmesi Ve Belgelenmesi

nemlidir
stihdam asndan nem tayan konulardan bir dieri de allan lkelerin giderek daha fazla
biimde, getirilecek igcnn mesleki nitelikleri konusunda dzenlemelere yer verdii, mesleki
niteliini belgeleyemeyen igcnn istihdamna izin vermedii ynndedir.
Bu kapsamda KUR, MYK ve Bakanlmzla birlikte yurtd istihdama ynelik rnek bir lmedeerlendirme ve eitim programndan oluan pilot kurs uygulamasnda zerimize den grevleri
yerine getirmeye hazr olduumuzu bir kez daha belirtmek isteriz.
Sonu olarak;
Yurtd mteahhitlik hizmetleri asndan Trk iisi istihdam tercihinin kullanlabilmesini teminen
yukarda zetlenmeye allan hususlar, son aamaya gelmi olan Ulusal stihdam Strateji Belgesi
iinde zel olarak deerlendirilmek ve mevzuatmzda adeta gelenek haline gelmi olan
yurtdnda alanlara uygulanmaz yaklamnn alabilmesi, nemli bir istihdam frsatnn
kullanlabilmesi amacyla nazik dikkatlerinize ve gerei iin tensiplerinize arz olunur.
Asgari ilik Oranlar Teknolojik Deiimler Gznne Alnarak Gncellenmeli Ve Baz ler
Asndan Kaldrlmaldr
Asgari iilik oranlar uygulamas inaat sektrnn nemli sorunlarndan biridir. Oranlarn
gelien teknoloji ile uyumlu olacak ekilde gncellenmesi ve drlmesi gerei uzun
zamandr talep edilmi, Komisyon tarafndan bu ynde teknik almalar tamamlanm
olmasna ramen oranlarn gncellenerek Resmi Gazetede yaymlanmas sreci
tamamlanamamtr.
Kamuya taahht edilen ilerin asgari iilik uygulamas dnda braklmas, kamu
yatrmlarnn gerekletirilmesi asndan da nemli grlmektedir.
Toplu i szlemesi uygulanan iyerlerinde asgari iilik oran uygulamas kaldrlmaldr.
Sayfa 33
Asgari iilik incelemesi sonunda ortaya kan fark iilie gecikme cezas ve zamm
uygulanmamaldr. Kesinlememi bir borcun gecikmesinden ve buna dayal olarak faizinden
sz edilemez.
naat ileri dndaki ilere ait oran tespitinin mevcut Asgari ilik Tespit Komisyonu dnda
bir baka komisyona yaptrlmas gerektii dnlmektedir. Zira mevcut komisyon mhendis
ve mimar yelerden olumaktadr. Mesleki deneyim ve birikimleri dndaki ilerde asgari
iilik oran belirlemeleri halinde salkl sonu elde edilemeyecektir.
Gvenli yerleri, Primleri Drlerek dllendirilmeli Ve eitli Yntemlerle Tevik

Edilmelidir
sal ve gvenlii sisteminin yalnzca cezai yntemlerle istenen sonucu salamad ortadadr.
Avrupada iyi uygulamalarn muhtelif yntemlerle teviki ynne gidilmektedir. Benzer uygulamalara
lkemizde de ihtiya bulunduu dnlmektedir.
5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu Madde 83 bu konuda greceli bir imkan
salamakta ancak maddenin devamnda primlerin drlmesi deil ykseltilmesine ynelik koullar
ayrntl olarak sralanmaktadr. 83nc maddenin ilk fkras u ekildedir:
Ksa vadeli sigorta kollar primi, yaplan iin i kazas ve meslek hastal bakmndan gsterdii
tehlikenin arlna gre tespit edilir. kollar tehlikenin arlna gre snflara, bu snflarda zel i
artlarna ve tehlikeyi nlemek iin alnm olan tedbirlere gre derecelere ayrlr.
Madde de yer alan tehlikeyi nlemek iin alnm olan tedbirlere gre derecelendirilen iyerleri
iinde, belli sre i kazasnn meydana gelmemesi halinde iyerinde uygulanan primler kademeli
olarak indirilmelidir.
te yandan getiimiz aylarda Bakanlnz Tefti Kurulu tarafndan yap iyerlerine ynelik olarak i
sal ve gvenlii denetimleri gerekletirilmitir
ye firmalarmzn i sal ve gvenlii alannda bilinlendirilmeleri ve bilgilendirilmeleri
Sendikamzn zel hassasiyet gsterdii konularn banda gelmektedir.
Teftilerde eksik uygulamalar nedeniyle kapatlan ok sayda inaat iyeri de bulunmaktadr. Kt
uygulamalarn en ciddi ekilde cezalandrld bir ortamda, az saydaki iyi uygulama sahibinin
desteklenmesi, kamuoyuna bu baarlar ile takdimi son derece nemli grlmektedir.
Birinci aama denetim sonularndan ifahi olarak edinilen bilgiye gre, yaplan teftite baarl
uygulama rnei sergileyen iyerleri arasnda ye firmalarmzn da bulunduu memnuniyetle
renilmitir.
sal ve gvenliinin cezai yn kadar zendirici ynyle de ortaya konulmas; firmalarn moral ve
zgvenlerinin tazelenmesi ile bu alandaki almalarn glendirecek, dier firmalar asndan ise
zendirici ve tevik edici bir altyap oluturacaktr.
yi uygulamalarn desteklenmesinde srekliliin salanmas asndan da, yukarda sz geen
iyerleri ncelikli olmak zere, bundan sonraki denetimleri baar ile tamamlayan iyerlerine bu
Sayfa 34
baarlarn sembolize eden bir bayrak aslmasn neriyoruz. Bu konuda Bakanlnzla her trl
ibirliine hazr olduumuzu belirtmek isteriz.
D. KAMU HALE KANUNUNA LKN SORUNLAR
Ar Dk Teklif Sorgulamasnda Yaanan Sorunlar
Ar dk teklifler 2886 sayl Kanun dneminde olduu gibi yaanmaya devam etmektedir. 4734
sayl Kanun ar dk teklifler konusunda ihale komisyonlarna yetki vermi, gereki olmayan ar
dk tekliflerin reddedilmesini istemitir.
Kanunun 38 inci maddesine hkmne gre ihale komisyonu ald tekliflerle ilgili olarak;
Ar dk teklifleri tespit etmek,
Tespit ettiklerini sorgulamak,
Sorgulama sonucunda aklamalarn yeterli bulmadklarn reddetmek,
lemlerini srasyla gerekletirmek zorundadr.
Bu inceleme ve deerlendirmeyi yaparak varsa ar dk teklifleri tespit etmek ve sorgulamak ihale
komisyonunun takdir alannda kalan bir alma olmayp, ona grev olarak verilen ve mutlaka
yaplmas gereken ilemler niteliindedir.
zm nerileri
Kanunun konuya ilikin dzenlemesi esasen ihale komisyonlarna bir mesaj da iermektedir: bu
teklifleri reddetmeden nce
Kanunun ar dk tekliflere mesaj aktr. Bu teklifler kural olarak red edilir, ama teklif sahiplerinin
teklifle ilgili aklamalar alnr. Bu erevede teknik ve bilimsel adan ar dkl kantlanm ve
yaplan aklamalar yetersiz bulunmu bir teklifin reddedilmesi konusunda ihale komisyonunun her
hangi bir tereddt ve endie tamasna mahal yoktur. Tersine, kamu yarar ve komisyon sorumluluu
bakmndan riziko tekil eden ve endie sebebi olabilecek uygulama byle bir teklif sahibine ihalenin
verilmi olmas halidir.
Tekliflerin deerlendirilmesinde ihale komisyonlarna somut kriterler verilebilmesi de bu kapsamnda
nem tamaktadr.
4734 sayl Kanunun ar dk teklifleri dzenleyen 38inci maddesinde de bir deiiklik yaplarak
snr deerin altndaki tekliflerin deerlendirme d braklmasna ynelik bir sistem oluturulmaldr.
Sayfa 35
halelerin zaman kaybetmeksizin neticelenmesi ve yatrmlarn zamannda tamamlanabilmesi iin

4734 sayl Kanunun 38inci maddesine ihale komisyonu verilen teklifleri 37inci maddeye gre
deerlendirdikten sonra dier tekliflere ve idarenin tespit ettii yaklak maliyete gre teklif fiyat ar
dk olan teklifleri deerlendirme d brakr eklinde ilave yaplmaldr.
Belli stekliler Arasndaki hale Usulnde n Yeterlilik ncelemesinde Mesleki Ve Ekonomik

Kriterlerin En st Snrlardan stenilmemesi
Belli istekliler arasnda ihale usul ile yaplan ihalelerde, teklif vermeye davet edileceklere ilikin
sralama kriterleri ile puanlama yntemi Belli stekliler Arasnda hale Usul ile hale Edilen Yapm
lerinde Uygulanacak Tip n Yeterlik artnamesinin puanlama kriterleri balkl (7.9) maddesine ait
(17) nolu dipnotta ayrntl olarak dzenlenmitir.
Bahse konu dipnotta yer alan mesleki ve teknik kriterleri dikkate alan idareler bu tr ihalelerde i
deneyim belgelerini yaklak maliyetin iki kat olarak talep etmektedir. Ayrca idareler bu fasldan
isteklinin tam puan alabilmesi iin istenilen i deneyim belgesinin kat tutarnda benzer olmayan
ilerden belge talep etmektedir. Bu talepler bahse konu ihalelerde rekabeti azaltc ve hakkaniyete
aykr sonulara sebep olmaktadr.
Ekonomik Ve Mali Yeterlilik Kriterlerinin Ykseltilmemesi Ve Hatta Drlmesi Gerei
Kamuya stlenilen ilerde yklenicilerin ekonomik kaynaklarnn temelini, stlenilen ilere ayrlan
denekler oluturmaktadr. zellikle firmann inaat d bir faaliyeti bulunmad durumda ise
ekonomik kriterlerinin tek belirleyicisi yine devlet olmaktadr.
Bu durum gz nnde bulundurularak, ekonomik ve mali yeterlilik kriterlerinde herhangibir
ykseltmeye gidilmemesi ve hatta mevcut kriterlerin mmkn olduu lde drlmesi uygun
olacaktr.
Devir Edilen lerde Deneyim Belgesi Dzenlenmesi
Yapm leri haleleri Uygulama Ynetmeliinin deneyimini gsteren belgeler balkl 39uncu
maddesinin 1/d bendine gre d) Devredilen ilerde, devir ncesindeki veya sonrasndaki dnemde ilk
szleme bedelinin en az % 80inin gerekletirilmesi artyla, ilk ilan veya davet tarihinden geriye
doru son onbe yl iinde geici kabul yaplan, belgelerden sz edilmekte,
Belge dzenleme koullar balkl 44nc maddesinin 3/a bendinde ise Devir ncesinde veya
sonrasndaki dnemde iin ilk szleme bedelinin en az % 80i oranndaki ksmn gerekletiren
yklenicilere yklenici i bitirme belgesi, dzenlenecei hkme balanmaktadr.
Bu hkmler erevesinde devam eden ve devir edilen ilerde de iin %80lik blmnn
tamamlanmas koulunun aranmas, kimi devir alan ykleniciler asndan hakkaniyete aykr
sonulara neden olmaktadr.
Devirden sonra iin btn zerinden 15 yl sreyle sorumluluk tayan firmann, bu ile ilgili deneyim
belgesi kullanamamasna neden olan mevzuat hkmlerinin ortaya kard bu hakszln yeniden
deerlendirilmesi talep edilmektedir.
Sektrn AB Uyum Srecinde Geldii Nokta, Karlatklar Uyum Sorunlar
Sayfa 36
Yurtdnda yaplan ilerin belgelerinin tasdikinde nemli sorunlar yaanmaktadr. Suudi Arabistan,
Afganistan, Irak, rdn vb. lkeler Lahey Szlemesine taraf olmad iin Apostil onay
yaplamamaktadr. Bu lkelerdeki Trk Bykelilikleri ise belgelerin tasdiinde farkl uygulamalar
yapmaktadr. Belgenin, iin yapld lkenin Trkiyedeki Bykeliliine tasdik ettirilmesi
durumunda ise, o Bykelilikler nce Trkiye Dileri Bakanl onay istemekte, Dileri Bakanl
ise bu onay talebini reddetmektedir. Yurtdndaki Trk Bykeliliklerinde yaptrlan farkl onay
ilemlerinin, darelerce ve KK tarafndan kabul edilip edilmeyecei konusu, nemli bir belirsizlik
yaratmaktadr.
Bu konuda kanmzca yaplmas gereken, KK ve Dileri Bakanlnn ortak almas sonucu, tm
Trk Bykeliliklerinin bilgilendirilerek, ortak bir tasdik sisteminin oluturulmasdr.
AB Uyum Srecine Ynelik Sektrde Yrtlen Faaliyetler
Trk firmalar yurtdnda stlendikleri iler ile marka haline gelmi ulusal firmalarmzn bulunmas
gurur vericidir.
Sektrn teknik, mimari, estetik ve tasarm vb. zellikler asndan iveren taleplerini karlamada
temel bir sorunu bulunmamaktadr. Sektrn nemli dezavantaj lek sorunudur. Batl rakiplerle
karlatrldnda Trk mteahhitlik, mhendislik, mimarlk ve teknik mavirlik firmalarnn
boyutlar kk kalmaktadr.
Sektrn krlgan ve dnya leinde snrl saylacak finansal kapasitesi ve kamu tarafndan finansal
olarak yeterli biimde desteklenmemesi, teknik kapasitesini glendirmesini de engellemektedir.
naat sektrnn nitelikli temsilcileri teknik, mimari, estetik ve tasarm vb. konularda AB yesi
firmalarla kyaslandnda ok ciddi bir performans sergileyebileceklerini tamamladklar projelerle
ispat etmilerdir.
ABye uyum srecinde inaat sektr ile dorudan ya da dolayl ilgili mktesebatlar, konular itibariyle
aadaki alanlar kapsamaktadr:
lgili konular unlardr:
Kamu Almlar (Public Procurement)

Teknik Uyum (Technical Harmonisation)
Altyap (Infrastructure) yatrmlar
evre (Environment)
Enerji
Mesleki Eitim ve Sertifikasyon (Vocational Training and Recognition)
Teminatlar ve Ykmllkler (Guarantees and Liabilities)
NTES bu erevede zellikle Mesleki Yeterlilikler konusunda almalarn srdrmektedir.

Trk inaat sektr yurt dnda nemli projeler stlenmektedir. Yurtd projelerde, alanlarn sahip
olduklar yeterlilikleri gvenilir bir lme ve deerlendirme sistemi yoluyla belgelendirmeleri art
Sayfa 37
aranmaktadr. Aranan bu koullar nedeniyle, yurt dndaki iiler iin Trk igcne nemli istihdam
olana yaratlamamaktadr. AB srecinde iilerin eitimi ve sertifikalandrlmas zorunlu hale
gelecektir.
Bu amala Meslek Standartlarn gelitirme ve bu erevede verilecek eitimler konusunda youn
almalar gerekletirilmektedir.
NTES bu almalarn gerek AB tarafndan fonlanan projelerle gerekse de kendi kaynaklarn
kullanarak rettii projeler ile gerekletirmekte ve bylece mesleki eitime katkda bulunmaktadr.
NTES lkemizde inaat ikolunda, nitelikli igcne ynelik son derece nemli almalar balatm
ve halen bunlar devam ettirmektedir. almalarnda gerek kendi kaynaklarn gerekse AB hibe
fonlarn kullanmtr.
Bu almalardan birisi Ulusal Meslek Standartlar, Ulusal Mesleki Yeterlilik Sistemi almalara ilikin
raprUmuz ekte sunulmaktadr.
4.SEKTRN REKABET GCNN ARTIRILMASI VE VERMLLK

naat sektr yurt iinde ve yurt dnda rettii yaplarla bu gn ok nemli bir noktaya gelmitir.
zellikle Dnya apnda en byk firmalar arasna giren temsilcileri ile bir ok lkeye gre
karlatrmal stnle sahiptir.
Bu firmalar son teknolojileri kullanan, finansal yaplar gl ve nitelikli yetimi i gcne sahip
firmalardr. Trk inaat firmalar arasnda bu gn inaatn hemen her alannda retim yapm
deneyim sahibi firmalar bulunmaktadr.
Ancak sektrn zayf yanlar rekabet gcmz olumsuz etkilemektedir. Bata mteahhitlik
sektrne giriin hibir snrlamaya tabii olmamas nedeniyle lkemizde ok sayda firmann varl,
sektrde haksz rekabete yok amaktadr.
Trkiyede ka mteahhit olduu bilinememektedir. Sektre girilerde yeterli denetim yaplmamakta,
hibir koul bulunmamaktadr. lkemizde mteahhitlik iin says 100.000 ile 300.000 arasnda
deien rakamlar telaffuz edilmektedir. Sektrde rol alan kurulular asndan asgari koullarn
bulunmay, bu tablonun ortaya kmasna neden olmutur.
evre ve ehircilik Bakanlnca Yap Mteahhitlerinin Kaytlar ile antiye efleri ve Yetki Belgeli
Ustalar Hakknda Ynetmelik kapsamnda oluturulan Yap Mteahhitlik Biliim Sistemi ile Yap
Sistemine tabi inaat yapan ve tesisat mteahhitlerinin kayt altna alnmas ile faaliyette bulunan
mteahhitler hakknda bilgi edilebilecektir.
nne gelen herkesin mteahhit olabildii bir ortam, i alabilmek iin kyasya bir fiyat rekabeti ile
sonulanmaktadr.
Fiyat rekabetleri nedeni ile dk kar marjlar ile allmas firmalarmzn cirolarnn yetersiz
kalmasna neden olmaktadr. Mali yaplarn gszl, yasal alt yaplarn yetersizlii, szleme
yntemlerindeki eksikliklerden kaynaklanan aksaklklar, ar vergi ykleri rekabet gcmz
zayflatmaktadr
Sayfa 38
zellikle yurt d mteahhitlik hizmetlerinde Devlet tarafndan yeterli destek ve tevik sisteminin
olmamas i kapasitemizi snrlandrmaktadr.
Yukardaki blmlerde sektr sorunlarna ve zm nerileri balnda konuya deinilmitir
Sektrn Gl Ynleri:
Trk inaat sektrnn Dnyann her yerinde, her iklim koulunda kaliteli iler retebilecek kapasitesi
vardr:
Sektrmzn gl yanlar aada yer almaktadr. Buna gre:
Gl, gncel makine ve ekipman park

Deneyimli ve yetenekli teknik personel
Teknolojik imkn ve bilgi birikimi
Yeterli yerli makine ve malzeme yan sanayi
Uluslararas ihale ve i deneyimi
Deiik i dallarnda deneyim ve uzmanlk
Merkezi karar alma sreleri ile maliyet odakl faaliyet ve esneklik
Hzl i yapabilme ve mobilizasyon yetenei
Yksek risk alma potansiyeli,
Yatrm potansiyeli yksek lkelere corafi yaknlk ve lojistik stnlk
Maliyetlerin belirli limitlerin iinde tutulabilmesi,
Byk sermayelere gereksinim duymadan ve hzl ekilde hareket edebilme,
Yurtdnda lokal ihtiyalarn iyi tannmas ve yerel otoritenin ileyiini ve mekanizmalarnn
yabanclara gre daha iyi bilinmesi,
Deiik artlara hzl uyum salayabilme yetenei,
nisiyatif alabilme yetenei,
yapma ve ald ii bitirme kararll
Zayf Ynleri
Sektre giri-kn kolay olmas nedeniyle mteahhit saysnn fazlal,

Mteahhit saysnn fazlalnn i hacimlerinin daralmasna neden olmas,
Brokratik engellerin fazla olmas,
ilik maliyetlerinin yksek olmas,
Sertifikal ii saysnn az olmas,
Finansman altyapnn zayf olmas,
Ar-Ge faaliyetlerinin yetersiz olmas,
Sektrn arkasnda yer alacak zel ya da devlet kaynakl finansman ve sigorta imknlarnn
kstll ve devlet destei eksiklii,
Szleme ve risk ynetimi sorunlar
Mavir firmalarn yeterli bykle ulamam olmas,
zellikle yurt d ilerde Teminat mektubu temininde glkler ile karlalmas,
Sayfa 39
Yurt d inaat ilerinde gidilen lkelerin mevzuatlar konusunda bilgi eksiklikler

Ar dk fiyat tekliflerin kar marjlarn drmesi ve sistemde byk firmalarn varlnn
zayf kalmas
Frsatlar
2023 hedefleri ve gl ekonomiye gei srecinde inaat sektr asndan kalc ve hzl bir i
talep art mmkn olabilecektir.
Gelimekte olan lke sfatyla potansiyel alt ve st yap talebi,
Kuzey ve Ortadou blgesindeki gelimeler nedeniyle yksek i potansiyeli ve blgede sahip
olunan gemi tecrbeler,
Artan nfus ehirleme ile paralel konut ve altyap talebi,
AB yeliine gei kapsamnda bu lkelerde mteahhitlik hizmetleri verme ans.
Tehditler
inde bulunduumuz dnemde dnya ekonomisindeki dalgalanmalarn dorudan doruya

lkemiz ekonomisini etkilemesi nedeniyle gelecee ilikin ngrleri olumsuz etkilemesi
nedeniyle tketim eilimini azaltmas,
Kamu hale Kanunu ve uygulamalarnn zmleyemedii ar dk tekliflerin sektr
karlln dolaysyla sermaye birikimini engellemesi,
Dk fiyatlarn i ahlak ve etiini de olumsuz etkilemesi ile inaat kalitelerinin dmesi,
lkede mteahhit kavram ile ilgili bir tanmn ve snrlamalarn olmamas,
Emtia fiyatlarnn artmas
Sayfa 40

1.1 Insaat Sektoru

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1.1 Insaat Sektoru

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INTES

TRKYE NAAT SANAYCLER VEREN

1. SEKTRN TRKYE EKONOMSNDEK YER

GSYH GELME HIZI (%)

2011 II. eyrek

2011 III. eyrek

2011 IV. eyrek

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

2011 I.eyrek 7.701.064

Kaynak:Trkiye statistik Kurumu

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Gayri Safi Sabit Sermaye Oluumlar /1.000 TL

(Harcamala Yntemiyle GSYH Gelime Hz, (Cari Fiyatlarla)

36.750.576 164.408.689 108.677.222

41.462.349 234.582.091 158.034.071

2011 II. eyrek

2011 III. eyrek

2011 IV. eyrek

73.931.883 14.926.720 4.080.742 10.845.978

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

naat Sektr stihdam

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Kaynak: TUK hane halk igc istatistikleri,

2011 yl drdnc dneminde inaat sektrnde istihdam rakamlarnn grnm

ktisadi faaliyet koluna ve Eitim durumuna

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

ktisadi faaliyet koluna ve Meslek

naat ve bayndrlk ileri

Kanun yapclar st dzey yneticiler

ktisadi faaliyet koluna ve teki duruma gre

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

naat Sektr stihdam Endeksleri

Bir nceki yl ayn dneme gre deiim oran (%)

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

naat Sektrnde retim % 7,1 artmtr.

Bir nceki yl ayn dneme gre deiim oran

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

KONUT SEKTRNDE GELMELER

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Yap Ruhsat Verileri

24 108 198 467

Yap Kullanma zin Belgesi

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

Yapi Sahipliine Gre Yapilacak Yeni Ve Ilave Yapilar

2005 ve 2011 yllar aras dalm aadaki tabloda gsterilmektedir.

124 302 942

103 952 886

81 243 893 808

67 957 234 221

1 913 179 511

11 373 480 076

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

Konut Sat statistikleri

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Kaynak: Trkiye statistik Kurumu

Bte Ve Vergi Gelirleri

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

Merkezi Ynetim Btesi Gelimeleri

Yatrmlarn Bte indeki Pay

Trkiye naat Sanayicileri veren Sendikas

2011 Ocak Haziran*