Bjegovic-Seminar Za Pozari PDF

Skopje, 2013.
Ponaanja materijala i konstrukcija u poaru

kao podloga za projektiranje mjera zatite
Dubravka Bjegovi
Prof.dr.sc. Dubravka Bjegovi, dipl.ing.gra., Graevinski fakultet Sveuilita u Zagrebu

1
Dubravka Bjegovi: Ponaanje materijala i konstrukcija kao podloga za projektiranje mjera zatite, SKOPJE 2013.
Sadraj predavanja:
Uvod
Ponaanje graevinskih materijala i proizvoda reakcija na poar
Ponaanje graevinskih konstrukcija u poaru otpornost na poar
Ponaanje pojedinih konstrukcijskih materijala u poaru:
beton, elik, drvo, kamen, opeka, staklo
Klasifikacije
Sigurnost kako osigurati
Gdje se moete vie infromirati
HUZOP
Studij Poarno inenjerstvo
DIREKTIVA VIJEA 89/106/EEZ

TD Br. 1: Mehanika otpornost i stabilnost;
TD No. 2 : Sigurnost u sluaju poara;
TD Br. 3 : Higijena, zdravlje i okoli;
TD Br. 4 : Sigurnost u koritenju;
TD Br. 5 : Zatita od buke;
TD Br. 6 : Uteda energije i toplinska zatita.
Bitni zahtjev za graevinu 2 (TD 2):

Sigurnost u sluaju poara
ZAHTJEVI ZA
GRAEVINU:
NAINI:
prema Zakonu o prostornom ureenju i

gradnji NN 76/07, 38/09, 55/11, 90/11,
50/12 (l. 14) i Zakonu o zatiti od
poara, NN 92/10, (l.25 ) graevina mora
biti tako projektirana i izvedena da u
sluaju poara:
ouva nosivost graevine tijekom
odreenog vremena utvrenog
posebnim propisima;
sprijei irenje vatre i dima unutar
graevine;
sprijei irenje vatre na susjedne
graevine;
omogui da osobe neozlijeeno mogu
napustiti zgradu odnosno da se
omogui njihovo spaavanje;
omogui zatita spaavatelja.
TIJEK PRIRODNOG POARA

Prije rasplamsavanja
Nakon rasplamsavanja
1000 -1200C
Temperatura
Rasplamsavanje
REAKCIJA NA POAR
Zapaljivost
POARNA OTPORNOST
irenje plamena
Nosivost
Oslobaanje topline
Cjelovitost
Dim
Izolacija
Vrijeme
faza razvoja
5
potpuni razvoj
faza gaenja
REAKCIJA/OTPORNOST NA POAR
Reakcija na poar:
ponaanje materijala
(graevnih proizvoda)
u doprinosu poaru
kojem je izloen,
njegovom vlastitom
razgradnjom, kod
definiranih uvjeta.
Otpornost na poar:
sposobnost graevnog dijela
zgrade da kod normiranog
ispitivanja, kroz odreeno
vrijeme, sauva zahtijevanu
nosivost i / ili cjelovitost i / ili
toplinsku izolaciju i / ili druga
zahtijevana svojstva.
Materijal
Poarne znaajke graevinskih materijala su

sve fizikalne i/ili kemijske promjene
materijala pri izloenosti poaru
Najee se odnose na:
- gorivost,
- zapaljivost,
- brzinu irenja plamena,
- gorivo otkapavanje materijala,
- sposobnost stvaranja dima, toksinih plinova i
toplinsku mo.
PONAANJE GRAEVINSKIH MATERIJALA I

PROIZVODA REAKCIJA NA POAR
METODE ISPITIVANJA
1. Ispitivanje negorivosti (HRN EN ISO 1182) utvruju se proizvodi
2.
3.
4.
5.
koji poaru ne doprinose ili ne doprinose znatno

Ispitivanje gorenjem pojedinanog predmeta (SBI) (HRN EN
13823) ocjenjuje se mogui doprinos nekog graevnog proizvoda
razvoju poara u poarnoj situaciji kojom se simulira gorenje
pojedinanog predmeta u kutu prostorije u blizini tog proizvoda
Ispitivanje zapaljivosti (HRN EN ISO 11925-2) ocjenjuje
zapaljivost proizvoda izloenog malom plamenu
Odreivanje toplinskog potencijala (HRN EN ISO 1716)
odreuje se najvee mogue odavanje topline od strane graevnog
proizvoda kada on u cijelosti gori
Odreivanje ponaanja na poar podnih obloga uporabom
zraeeg izvora topline (HRN EN ISO 9239-1) ocjenjuje kritini
tok zraenja topline ispod kojeg se plamen vie ne iri po
horizontalnoj povrini
SUSTAV EURORAZREDA
REAKCIJE NA POAR
Sustav eurorazreda reakcije na poar
dijeli graevne proizvode u dvije velike
grupe:
podove
sve druge graevne proizvode
Temelji se na ispitivanjima prema ijim rezultatima se graevni
proizvodi svrstavaju u jedan od sedam razreda.
10
HRN EN 13501-1: 2002

Razredi reakcije na poar za sve graevne proizvode (osim podova):
DODATNA RAZRADBA
7 razreda reakcije na poar:
A1, A2, B, C, D, E, F
3 klase obzirom na razvoj dima (smoke):
s1, s2, s3
3 klase obzirom na gorue kapljice/estice (droplets):
d0, d1, d2
Format razredbe reakcije na poar za graevne proizvode (osim podova)

Reakcija na
poar
Proizvodnja dima
s 3
Goree kapljice
d 2
11
Svi razredi reakcije na poar za graevne

proizvode (bez podova)
A1
A2-s1,d0
A2-s2,d0
A2-s3,d0
B-s1,d0
B-s2,d0
B-s3,d0
C-s1,d0
C-s2,d0
C-s3,d0
D-s1,d0
D-s2,d0
D-s3,d0
E
E-d2
F
A2-s1,d1
A2-s2,d1
A2-s3,d1
B-s1,d1
B-s2,d1
B-s3,d1
C-s1,d1
C-s2,d1
C-s3,d1
A2-s1,d2
A2-s2,d2
A2-s3,d2
B-s1,d2
B-s2,d2
B-s3,d2
C-s1,d2
C-s2,d2
C-s3,d2
D-s1,d1
D-s2,d1
D-s3,d1
D-s1,d2
D-s2,d2
D-s3,d2
!!! Graevni proizvod

svrstan u neki razred
zadovoljava sve
zahtjeve svih niih
razreda
12
Dubr
avka
Bjego
HRN EN 13501-1: 2002

Razredi reakcije na poar za podove:
DODATNA RAZRADBA
7 klasa reakcije na poar:
A1fl, A2fl, Bfl, Cfl, Dfl, Efl, Ffl

s1, s2
3 klase obzirom na razvoj dima (smoke):
Format razredbe reakcije na poar za graevne proizvode (osim podova)

Reakcija na poar
A2fl
Proizvodnja dima
-
s 1
13
Svi razredi reakcije na poar za

podove
A1fl
A2fl-s1
Bfl-s1
Cfl-s1
Dfl-s1
Efl
Ffl
A2fl-s2
Bfl-s2
Cfl-s2
Dfl-s2
!!! Graevni proizvod svrstan u neki razred zadovoljava sve

zahtjeve svih niih razreda
14
RAZRED
PONAANJE PRI POARU
A1
proizvodi od prirodnog kamena, betona, opeke, keramike, stakla i

veliki broj metalnih proizvoda
A2
proizvodi kao u grupi A1, ali koji sadravaju malu koliinu organskog
materijala
gipsane ploe s razliitim (tankim) oblogama

poarni usporivai na bazi drva
fenolna pjena, gipsane ploe s razliitim oblogama

(tanjim od onih u razredu B)
drveni proizvodi koji imaju debljinu veu od 10 mm i gustou veu od

400 kg/m3 (ovisno o krajnjoj uporabi proizvoda)
razliite vrste vlaknastih ploa, izolacijski proizvodi i proizvodi od

plastike
proizvodi koji nisu ispitani na poar

(nema zahtjeva za svojstvima reakcije na poar)
15
KLASIFIKACIJA PREMA HRN DIN NORMAMA

Podjela graevinskih materijala prema gorivosti
prema HRN DIN 4102, dio 1:
Negorivi materijali (klasa A)

Klasa A1 i
Klasa A2
Gorivi materijali (klasa B)

Klasa B1 (teko zapaljivi materijali)
Klasa B2 (normalno zapaljivi materijali)
Klasa B3 (lako zapaljivi materijali)
16
ORIJENTACIJSKA USPOREDBA KLASIFIKACIJA

MATERIJALA PREMA DOPRINOSU POARU (DIN EN)
Doprinos poaru
Klasifikacija materijala
po DIN 4102-1
Klasifikacija materijala po
EN 13501-1
Minimalan
A1
A1
negorivi materijal
Mali
A2
A2-s1, d0
teko gorivi materijali

Normalan
normalno gorivi
materijali
Veliki
lako gorivi materijali
B1
B2
B3
B-s3, d2
C-s3, d2
D-s3, d2
E-d2
F
17
PONAANJE GRAEVINSKIH KONSTRUKCIJA U

POARU OTPORNOST NA POAR
18
OTPORNOST NA POAR
Otpornost na poar je sposobnost konstrukcije, dijela
konstrukcije ili konstrukcijskog elementa da zadri
zahtijevana svojstva (svojstva nosivosti i/ili funkcija
odjeljivanja poara) za odreeno optereenje, za odreenu
izloenost poaru ili za odreeni vremenski period
(EUROCODE 1991-1-2).
!!! Pojedini graevni materijali ne posjeduju svojstvo
otpornosti na poar, tj. otpornost na poar je svojstvo
koje posjeduje iskljuivo konstrukcijski element koji se
sastoji od jednog ili vie materijala.
19
Standardno poarno ispitivanje

(standard fire test ili standard furnace test)
Osnovno naelo dokazivanja otpornosti na poar:
na konstrukcijski element se nanosi statiko optereenje na
nain da se u njemu pojave naprezanja kakva se oekuju u
konstrukciji iji je ispitivani element dio,
element se, zatim, u optereenom stanju, izloi kontroliranom
porastu temperature prema odreenom reimu temperatura
vrijeme dok ne doe do otkazivanja ispitivanog elementa
(kriteriji: nosivost, cjelovitost, izolacija)
Broj potrebnih ispitivanja za razradbu se razlikuje u pojedinim
dravama.
20
Standardno poarno ispitivanje
a)
b)
Slika a) stup (3 m) nakon ispitivanja, b) ispitivanje poda (raspon od 4m)
c)
d)
Slika c) zid (visine od 3 m) nakon ispitivanja, d) greda nakon ispitivanja (raspona od 4,5 m)
21
Granina stanja prilikom ispitivanja
Kriteriji :
Nosivost (R)
svojstvo konstrukcijskog elementa

da nosi optereenje u uvjetima poara;
Cjelovitost (E)
svojstvo konstrukcijskog elementa da

odri funkciju odvajanja pri spreavanju
irenja plamena;
Izolacija (I)
svojstvo konstrukcijskog elementa da

sprijei razvoj visokih temperatura na
neizloenoj povrini graevinskog elementa.
22
Granina stanja prilikom ispitivanja

Nosivost
Nosivost
(R)
(R)
KRITERIJI:
za elemente izloene SAVIJANJU:
granini progib je L2/ 400d [mm] ili

brzina progiba L2/ 900d [mm/min] (pri L/30)
za VERTIKALNO OPTEREENE elemente:
Cjelovitost (E)
granino vertikalno skraenje je h/100 [mm] ili

brzina skraenja 3h/1000 [mm/min] pri (h/30)
KRITERIJ:
Pojava pukotina ili otvora u elementima koje e
omoguiti da doe do zapaljenja neizloene strane istog
Izolacija (I)
KRITERIJ :
Prosjena temperatura na neizloenoj strani elementa
dosee vrijednost od 140C ili lokalne vrijednosti doseu
180C
23
Razradba
Rezultirajua otpornost na poar se izraava kao
vrijeme u minutama u kojem je element sposoban
podnijeti izloenost standardnom poaru prije nego je
dosegnuto granino stanje.
Zaokruivanje na manju vrijednost - 30, 60, 90, 120, 180 i 240
min
PRIMJER: ako konstrukcijski element, izloen standardnom poarnom

ispitivanju, zadri svojstvo nosivosti u vremenu od 155 minute, cjelovitosti za
80 i izolacije za 42 minute, klasificirat e se u slijedee razrede:
R120 (samo za nosivost 120<155<180)

RE60 (za nosivost i cjelovitost)
REI30 (za nosivost, cjelovitost i izolaciju)
24
Kriteriji sloma konstrukcijskih elemenata

Tablica Kriteriji otpornosti na poar za pojedine konstrukcijske elemente
Kriteriji
Konstrukcijski element
Nosivost (R)
Izolacija (I)
Cjelovitost (E)
Pregradni zidovi
Nosivi zidovi
Vrata
Grede
Ploe
Stupovi
Vatrootporno
ostakljenje
IZVOR: Buchanan, 2002

25
PONAANJE POJEDINIH
KONSTRUKCIJSKIH MATERIJALA
U POARU
26
BETON NA VISOKIM TEMPERATURAMA

Beton ima malu vrijednost toplinske provodljivosti (50
puta manju od elika) i veliki specif. topl. kapacitet i
zbog toga se zagrijava sporo u poaru. Upravo te
odlike mu osiguravaju dobru otpornost na poar.
ELIK: = 58 W/mK
BETON: = 1 W/mK
ELIK: c = 520 J/kgK

BETON: c = 1000 J/kgK
Prilikom izloenosti poaru beton

ne gori,
ne proizvodi dim,
ne proizvodi otrovne plinove.
27
DJELOVANJE POARA NA AB KONSTRUKCIJE
Posljedice djelovanja visokih temperatura na armiranobetonske konstrukcije:
1. odlamanje/pucanje dijelova (eng. spalling)

betonskih elemenata koje moe dovesti do ubrzanog
gubitka poprenog presjeka istog i tako uzrokovati
npr. izvijanje, slom uslijed savijanja i sl.
Odlamanje armirano-betonskih elementa [Schefler et al., 2001]
28
MEHANIZAM POJAVE EKSPLOZIVNOG

ODLAMANJA
b)
a)
Slika Shematski dijagram koji pokazuje stanje temperature (T), vlage (W) i pornog tlaka
(P) u a) obinom betonu i b) betonu visokih vrstoa tijekom zagrijavanja
Slika Grafiki prikaz eksplozivnog odlamanja izazvanog kombiniranim djelovanjem

pornih tlakova i toplinskih naprezanja
29
obian vs. beton visokih vrstoa
Slika Pogled na stup od a) obinog betona i b) betona visokih vrstoa nakon izlaganja visokim temperaturama
30
DJELOVANJE POARA NA AB
KONSTRUKCIJE
2. velike toplinske deformacije betonskih

elemenata;
Bone deformacije i slom stupa na 6. katu Military

Personnel Records Center [Beitel et al, 2002]
31
TOPLINSKA DEFORMACIJA
NWC SILIKATNI & HS
NWC KARBONATNI
& HS
Slika Deformacije betona uslijed poviene temperature
32
SPECIFINI TOPLINSKI KAPACITET

u vlanost (%)
Slika Specifini toplinski koeficijent u ovisnosti o temperaturi
33
PROMJENA GUSTOE BETONA

c,20 sobna temperatura
Promjena gustoe betona u ovisnosti o temperaturi
34
TOPLINSKA PROVODLJIVOST
NWC & HSC - gornja granica

NWC & HSC - donja granica
Slika- Toplinska provodljivost betona na povienim temperaturama
35
SMANJENJE VRSTOE
NWC - silikatni
NWC - karbonatni
Slika Smanjenje vrstoe za normalne i lagane betone na povienim

temperaturama
36
TLANA VRSTOA
Relativna tlana vrstoa
Deformacija [%]
Slika Smanjenje tlane vrstoe za normalne i lagane betone na
povienim temperaturama
37
DJELOVANJE POARA NA AB
KONSTRUKCIJE

3. Smanjenje/degradacija mehanikih svojstava
armaturnog elika i betona
a)
b)
Slika Degradacija a) mehanikih svojstava armaturnog elika i b) tlane vrstoe betona na visokim
temperaturama (HRN EN 1992-1-2)
38
Windsor Tower, Madrid, 12.02.2005.
39
POSLJEDICE POARA NA AB
KONSTRUKCIJU
Slika Izgled armirano-betonske ploe prije i nakon izloenosti poaru
ELIK
elik nije zapaljiv materijal, ali pripada materijalima ija svojstva se

znatno degradiraju pri visokim temperaturama
U usporedbi s armiranobetonskim i drvenim konstrukcijama, nezatiene
eline konstrukcije imaju malu otpornost na poar, to je posljedica:
elini elementi konstrukcije se najee tanji u usporedbi s
konstrukcijama od ostalih materijala
elik ima viestruko veu toplinsku provodljivost od veine
materijala
ELIK: = 58 W/mK
BETON: = 1 W/mK
ELIK: c = 520 J/kgK

BETON: c = 1000 J/kgK
Kritine temperature (550C) se doseu ve nakon 10-15 min

ELIK
Slika Granica poputanja elika na visokim temperaturama (HRN EN 1993-1-2)
RADNI DIJAGRAM
Pri 300 C poinje osjetno gubiti na vrstoi, dok pri 800
C ima znatno smanjenu vrstou
Naprezanje
Deformacije
Nema platoa poputanja tako da je teko odrediti pri

odreenoj temperaturi tonu vrstou
Za odreene deformacije, smanjenje vrstoe se moe
izraunati preko eksperimentalno dobivenih radnih
dijagrama pri toj temperaturi
Redukcijski faktor
Temperatura
MODUL ELASTINOSTI
Za sve vrste elika priblino jednak
vrijedi za raspon
20 C < t < 600 C
Modul elastinosti, MPa
250000
200000
150000
Ugljini elik
100000
50000
0
20
340
390
440
490
540
590
Temperatura,C
TOPLINSKO IZDUENJE
l duljina na 20C;
l produljenje uslijed povienja temperature;
a temperatura elika [C]
Toplinsko izduenje l/l [10-3]
pri 730C dolazi do kemijske

transformacije iz
feritno-perlitne u
austentitu fazu
Temperatura
TOPLINSKA PROVODLJIVOST
a toplinska provodljivost [W/mK]

a temperatura elika [C]
Toplinska provodljivost
Temperatura
SPECIFINI TOPLISKI KAPACITET
ca specifini toplinski kapacitet [J/kgK ]

a temperatura elika [C] Specifini toplinski kapacitet [J/kgK]
Temperatura
ELIK U POARU
brzina porasta temperature zatienog i nezatienog elinog elementa izloenog

poaru ovisi o faktoru presjeka koliina apsorbirane topline direktno ovisi o povrini
elementa izloenog poaru, i posljedino, porast temperature je obrnuto
proporcionalan toplinskom kapacitetu elementa (jednak produktu specifine topline,
gustoe i volumena elinog segmenta)
Faktor presjeka se najee izraava kao:
Faktor presjeka = A/V
A = povrina elika izloenog poaru po jedinici duljine
V = volumen presjeka po jedinici duljine
visoka vrij. A
niska vrij. A
niska vrij. V
visoka vrij. V
brzo zagrijavanje
sporo zagrijavanje
Slika Utjecaj faktora presjeka na brzinu zagrijavanja

10
POSLJEDICE POARA
11
WORLD TRADE CENTER

Projekt: M. Yamasaki & Ass.
Konstrukcija: Roth & Sons
Poetak gradnje: 1970.g.
Visina 410 metara, 110 katova (vie od Empire State Buildinga iz

1931. god.) sa 102 kata i visine 380 metara.
12
RUENJE WTC-a POAROM
SJEVERNI TORANJ SE SRUIO 1h 43 min NAKON UDARA (14:45 16:28).

JUNI TORANJ SE SRUIO PRVI 57 min NAKON UDARA (15:03 16:00).
13
METODE ZATITE ELINIH

KONSTRUKCIJA
ubetoniravanje,
obloge,
pricanje,
premazi,
ispunjavanje
upljih profila
betonom,
odvoenje topline
cjevovodima
bukanje.
14
UBETONIRAVANJE
Prednost sustava zatite je trajnost u
korozivnoj sredini
Odgovarajua debljina betonske zatite
dana je u propisima
Ugraena armatura u betonski dio
najee slui da pridrava beton u
sluaju poara
Nije rairena zatita jer je skupa,
glomazna, potrebno dulje vrijeme da se
ugradi
Slika elini stup zatien
ugraenim betonom
15
SUSTAV OBLOGA
Najee:
kalcij silikatne obloge
gipsane ploe
vermikulit-sodijum-silikatne obloge
mineralne vlaknaste obloge
Prednost je u jednostavnoj ugradbi i mogunosti dekorativne zavrne obrade
Upotrebljavaju se najee za stupove
Obloge se za eline profile lijepe ili spajaju vijcima

16
PRICANJE
Najjeftinija pasivna zatita,
Najee su na bazi cementa ojaani
staklenim ili celuloznim vlaknima,
Preporuke za debljinu nanoenja od strane
proizvoaa,
Nije pogodno za dekorativnu zavrnu obradu,
Mekani su, pa je potrebna dodatna zatita na
mjestima na kojima se moe otetiti
Najee se upotrebljava za grede.
PRICANJE
a)
b)
Slika a) zatita pricanjem b) zatita metalnom mreom i pricanim mortom
PREMAZI
Ne zauzimaju prostor,
Brzo se nanose,
Vidljiva konstrukcija
Visoka cijena u usporedbi sa
sprejanjem
Teko se naknadno moe
utvrditi.
ISPUNJAVANJE UPLJIH PROFILA BETONOM

Glavni nedostatak je vanjska zatita profila (najee je
potrebno nanijeti premaz)
Betonska ispuna se moe smatrati toplinskim
rezervoarom koji e sprijeiti poveanje temperature ili
kao konstrukcijski materijal koji e nositi optereenje
kada se povea temperatura elika
Potrebno je osigurati ventilacijske upljine koje e
smanjiti porni tlak i sprijriti eksplozivno odlamanje
betona
ISPUNJAVANJE UPLJIH PROFILA BETONOM
a)
b)
Slika a) elini stup zatien betonom izmeu pojasnica profila b) uplji profil elinog
stupa ispunjen betonom
ODVOENJE TOPLINE CJEVOVODIMA

Cjevovodima se odvodi toplinska
energija
Cjevovodi su ispunjeni tenou,
najee vodom, a aditivi se
dodaju da sprijee neeljene
dodatne efekte: smrzavanje,
koroziju i sl.
Dijelovi sustava su:
Graevinski betonski stupovi,
Cjevovod koji spaja stupove,
Bazen za skladitenje
tekuine i
Ventil za punjenje
Slika shematski prikaz sustava zatite od poara

s stupovima ispunjenih vodom
ZONE OTEENOSTI POAROM
toplinska provodljivost
sloja drvenog ugljena:
= 0,02 W/mK
Slika Zone oteenja kod drveta

izloenog poaru (Schaffer 1967)
7
DRVENE KONSTRUKCIJE NAKON

IZLAGANJA VISOKIM TEMPERATURAMA
Opasnost od poara kod drvenih konstrukcija se

sastoji u tome da se drvo moe zapaliti manjim
izvorom topline, a kada gori isputa znatne
koliine topline.
!!! Graevinski element od drveta pri
poaru ne gubi mo noenja trenutno.
Slike Izgled drvenih nosaa nakon poara
PONAANJE DRVETA NA VISOKIM

TEMPERATURAMA
Trajnost i otpornost na poar graevinskog elementa od
drveta ovisi o:
izloenosti vatri/poaru (s jedne ili vie strana),
dimenzijama poprenog presjeka i vitkosti elementa,
vrsti drveta (mehanike i kemijske osobine),
nain na koji je izvedena konstrukcija (veze, oslonci,
spojna sredstva, itd.)
statikom sustavu,
iskoritenosti poprenog presjeka u smislu nosivosti
pod stvarnim optereenjem, itd.
DEGRADACIJA DRVETA NA VISOKIM

TEMPERATURAMA
do 100C
100 150C
150 270C
isparavanje vode i nekih lako isparljivih sastojaka (suenje

drveta)
nastanak zapaljivih plinova kao posljedica razaranja elija
drveta
pucanje drveta uslijed prijelaza vrste faze u tekuu i plinovitu
drvo (ovisno o anatomskom sastavu) poinje da mijenja boju
sagorijevanje zapaljivih plinova i nekih smola uz pojavu

plamena na povrini drveta i stvaranje 30% do 70% ugljinog
dioksida
intezivno mijenjanje boje drveta (boja okolade) i povrinsko
stvaranje sloja drvenog ugljena
10
DEGRADACIJA DRVETA NA VISOKIM

TEMPERATURAMA
270 300C
300 600 C
> 600C
gorenje nastalog sloja drvenog ugljena

mehaniko raspadanje drveta i stvaranje novih gorivih povrina
ako uklonimo izvor topline doi e do gaenja zapaljenog drveta jer
su iz sloja drvenog ugljena ve izali svi gorui plinovi, a uslijed
njegove debljine ne moe doi do daljnjeg razaranja u dubini mase
razaranje drveta pri kojemu je omogueno gorenje i u sluaju kada

se ukloni izvor topline (zbog pregrijanosti izolacijskog sloja drvenog
ugljena)
poinje intenzivno izdvajanje ugljik-vodika, a opada postotak CO2
gorenje uz pojavu plamena i sloja drvenog ugljena, kao i potpuno
razaranje drveta
11
ZAPALJIVOST DRVETA
Na zapaljivost drveta utjeu:
vrijeme izlaganja djelovanju visokih temperatura
sadraj vlage u drvetu
drvo sa sadrajem vlage od 30% se nee zapaliti
zapreminska masa
anatomski sastav drveta
veliina povrine koja je izloena djelovanju plamena
nain obrade drveta
rezana graa se lake pali od tesane
12
BRZINA STVARANJA SLOJA DRVENOG

UGLJENA
Brzina stvaranja sloja drvenog ugljena ovisi o :
Zapreminske mase drveta

najvaniji
Vlanosti drveta
Zbijenosti strukture i anatomskog sastava
drveta
Geometrije poprenog presjeka
Stanja naprezanja kojem je izloen element
13
Toplinska provodljivost (W/mK)
TOPLINSKA PROVODLJIVOST NA POVIENIM

TEMPERATURAMA
0.3
0.2
0.1
200
400
600
800
1000
1200
Temperatura (C)
Slika Promjene toplinske provodljivosti drveta s poveanjem temperature
14
Specifini toplinski kapacitet (kJ/kgK)
SPECIFINA TOPLINA NA POVIENIM TEMPERATURAMA
14
12
10
8
6
4
2
0
200
400
600
800
1000
1200
Temperatura (C)
Slika Promjena specifinog toplinskog kapaciteta drveta s poveanjem temperature
15
GUSTOA DRVETA NA POVIENIM TEMPERATURAMA

Omjer gustoe
MEKO DRVO S POETNOM
VLANOU 12%
Temperatura [C]
Slika Omjer gustoe u odnosu na gustou suhog mekog drveta
16
VRSTOA DRVETA NA POVIENIM

TEMPERATURAMA
Redukcijski faktor za vrstou
TLAK
VLAK
POSMIK
Meko drvo
Temperatura [C]
Slika Redukcijski faktor za modul elastinosti mekog drveta paralelno s vlaknima
17
MODUL ELASTINOSTI DRVETA NA POVIENIM

TEMPERATURAMA
Redukcijski faktor za modul elastinosti
TLAK
VLAK
Meko drvo
Temperatura [C]
Slika Redukcijski faktor za modul elastinosti mekog drveta paralelno s vlaknima
18
ZATITA OD POARA DRVENIH

KONSTRUKCIJA
Kemijske mjere
Izbor konstruktivnog sustava

Poveanjem statiki potrebnog poprenog presjeka
drvenog nosaa
Primjena materijala i elemenata za oblaganje i izoliranje
drveta od utjecaja poara
bukanjem i oblogama (staklena vuna, obloge na bazi cementa
ili gipsa)
premazima (na bazi fosfata i amonijevih soli povrinska zatita
drveta
Impregnacijom dubinska zatita drveta
19
BUKANJE
Ovakvom zatitom se sprijeava zagrijavanje drveta do
temperature zapaljenja
Upotrebljavaju se buke na bazi gipsa, perlita,
vermikulita i sl.
buke koje imaju svojstvo upijanja vode imaju malu
efikasnost zatite
Negativne strane:
Efikasno privrenje za glatku drvenu povrinu,
Mala mehanika otpornost na udarce
Gubitak estetske strukture drveta
20
PREMAZI
Razliiti tipovi premaza prema nainu na koji tite

drvenu konstrukciju od poara:
1.
2.
3.
Premazi koji se pod utjecajem topline pretvaraju u vrsti,

2-3 cm debeli sloj mase koja kao toplinski izolator titi
drvo od daljnjeg zagrijavanja
Premazi koji pod utjecajem topline nabubre i tvore gusti,
mikroporozni, izolacijski sloj pjene (koja je viestruko
deblja od svoje prvobitne debljine) uz troenje topline i
stvaranje hladnih inertnih plinova
Premazi koji pod utjecajem topline nabubre i stvaraju
izolacijski sloj pjene koja sprjeava dotok kisika
IMPREGNIRANJE
Zatitno sredstvo (razne otopine soli najvie na bazi
sulfatnih i fosfornih spojeva) se ugrauje u materijal
dubinski pod tlakom od oko 8-18 bara u trajanju od 2 do
20 h
Rezultat impregnacije je teko gorivi materijal
Impregnacija se vri na prethodno oblikovanom nosau
Negativne strane:
skup postupak
uzrokuje gubitak vrstoe drveta (za cca 20%)
uzrokuje koroziju spojeva drvenih elemenata
LAMELIRANO DRVO
Ljepljeno lamelirano
drvo je proizvod nastao
meusobnim
ljepljenjem drvenih
lamela s paralelnim
smjerom pruanja
drvenih vlakanaca
Proizvodnja lameliranog
drva je strogo
kontrolirani tehnoloki
postupak
SLOJ DRVENOG
UGLJENA TITI
KONSTRUKCIJU OD
UTICAJA TOPLINE
PRIMJER:
Uzorak drvene grede koja
je bila podvrgnuta
ispitivanju otpornosti na
poar na temperaturi od
925C
Poetni popreni presjek:
b/h= 216/650 mm
Popreni presjek zdravog
drveta nakon ispitivanja:
b/h= 145/650 mm
OTPORNOST NA POAR KONSTRUKCIJA
Slika Otpornost na poar konstrukcija od razliitih materijala (Magerle, 1996)

KAMEN - GRANIT
stijena vulkanskog podrijetla sa

relativno velikom mehanikom
vrstoom
na visokim temperaturama granit

puca
SiO2 na 575C zbog kristalne

promjene se naglo iri
to je konstrukcija od kamena
masivnija, bit e otpornija na poar
fc,/fc, 20C, [%]
srednja gustoa granita: 25002700 kg/m3

toplinska provodljivost:
2,9 3,48 W/mK
koeficijent linearnog toplinskog
izduenja: 3,7 6,0 x 10-6 1/K
TEMPERATURA (C)
Ovisnost tlane vrstoe o temperaturi
KAMEN - VAPNENAC
spada u skupinu vatrootpornije vrste kamena
srednja gustoa vapnenca: 1800-2500 kg/m3
toplinska provodljivost:1,26 1,33 W/mK
koeficijent linearnog toplinskog izduenja: 1,7 6,8 x 10-6 1/K
kalcijev karbonat, CaCO3 se na temperaturama viim od 700C

poinje raspadati na CaO i CO2 to mu jako smanjuje vrstou (na
750C vrstoa vapnenca se smanjuje na 35%)
OPEKA
nastaje od lakotopljive gline zagrijavanjem na temperaturi od 950C
1000C
gustoa: 1700 1900C
specifini toplinski kapacitet: 879,2 J/kgK
toplinska provodljivost: 0,69 0,8 W/mK
konstruktivni elementi od opeke su otporni na poar
obina opeka ne gubi vrstou i ne rui se na temperaturama 700
900C
kod gaenja poara treba voditi rauna o temperaturnom oku, koji
zbog velike razlike izmeu temperature vode i temperature zida od
opeke moe prouzrokovati dodatna naprezanja ipukotine.
STAKLO
Staklo je uglavnom najslabija toka graevine
zahvaene poarom.
Masa za proizvodnju stakla se sastoji od:
istog kvarcnog pijeska, SiO2
sode, Na2CO3
natrijevog sulfata, Na2SO
i kalijevog karbonata, K2CO3
srednja gustoa stakla za prozore: 2200 2300 kg/m3,
toplinska provodljivost je 0,697 1,39 W/mK
STAKLO
PROZORSKO JEDNOSTRUKO STAKLO:
Sastoji se od jedne staklene povrine debljine do 4 mm
Vrlo je neotporno na visoke temperature, to omoguava izlaz
dima i vatre iz prostorije u kojoj se nalazi poar, ali i dovod
svjeeg zraka koji pospjeuje gorenje
Obino stako puca u ranom stadiju poara prema nekim
istraivanjima i oko 150C.
ISO STAKLO (obino, dvostruko, trostruko staklo):
ponaenje u poaru je slino kao i kod jednostrukog stakla
STAKLO
ARMIRANO STAKLO:
U sebi sadri metalnu mreu, koja omoguuje
ravnomjerniju raspodjelu topline po masi stakla pri
zagrijavanju, a daje i bolju mehaniku vrstou
Pri ispitivanju otpornosti na visoke temperature:
poslije 30-40 min na temperaturi oko 800C staklo
omekava, deformira se i postepeno ispada
Armirano staklo od jednog sloja izdrava oko 45
min. djelovanje poara, a dvostruko oko 70 min
10
STAKLO
VATROOTPORNO STAKLO:
je prozirno vieslojno staklo koje se sastoji iz nekoliko
slojeva
kod visoke temperature i u vremenu od 30, 60, 90 ili
120 min, slojevi se ire i pretvaraju u vrsti i
kompaktni materijal, koji za vrijeme poara ne
proputa poar, dim ili vrue pare, zatim ne provodi
toplinu
koriste se za sve objekte koji, osim potrebnog
prirodnog svjetla, moraju zadovoljiti i uvjete
vatrootpornosti
11
Klasifikacije
KLASIFIKACIJA PRIJE - HRN DIN
4102/1
KLASIFIKACIJA SADA - HRN EN
13501-1: 2002
12
Ponovimo: GRAEVNI MATERIJALI KLASIFIKACIJA PRIJE
KLASA
GRAEVNOG
MATERIJALA
OPIS
A
A1
A2
NEGORIVI GRAEVINSKI MATERIJALI
B
B1
B2
B3
GORIVI GRAEVINSKI MATERIJALI

Teko zapaljivi gra. materijali
Normalno zapaljivi graevni materijali
Lako zapaljivi graevni materijali
HRN DIN 4102/1

POJAM REAKCIJE NA POAR ili doprinosa materijala razvoju poara uslijed vlastite
razgradnje do koje dolazi izlaganjem tog materijala odreenim ispitnim uvjetima (
klasifikacija prema HRN DIN 4102/1)
13
GRAEVNI MATERIJALI KLASIFIKACIJA SADA
HRN EN 13501-1: 2002

Razredi reakcije na poar za sve graevne proizvode osim podova:
7 poarnih klasa:
A1, A2, B, C, D, E, F
DODATNA RAZRADBA
3 klase obzirom na razvoj dima (Smoke):

s1, s2, s3
3 klase obzirom na gorue kapljice/estice

(Droplets):
d0, d1, d2
14
REAKCIJA NA POAR - KLASIFIKACIJA MATERIJALA

PREMA HRN EN 13501-1
Kombinacija sva 3
parametra:
> reakcija na poar
> dim
> kapanje / otpadanje
UKUPNO 40 klasa
15
SIGURNOST KAKO OSIGURATI

Kako ouvati nosivost konstrukcije tijekom odreenog
vremena
Kako sprijeiti
irenje vatre i dima unutar graevine
Kako sprijeiti
irenje vatre na susjedne graevine
Kako omoguiti
da osobe mogu neozljeeno napustiti graevinu,
odnosno da se omogui njihovo spaavanje
Kako omoguiti
zatitu spaavatelja
16
Ponovimo: OTPORNOST NA POAR KONSTRUKCIJA
Nosivost (R ) svojstvo konstrukcijskog elementa da nosi

optereenje u uvjetima poara;
Cjelovitost (E) svojstvo konstrukcijskog elementa da odri
funkciju odvajanja pri spreavanju irenja plamena;
Izolacija (I) svojstvo konstrukcijskog elementa da sprijei razvoj
visokih temperatura na neizloenoj povrini graevinskog elementa.
17
ZAKON O PROSTORNOM UREENJU I GRADNJI

(NN 76/07; 38/09; 55/11; 90/11)
Kako ouvati
nosivost konstrukcije tijekom odreenog
vremena?
R
Otpornost na poar
konstrukcije izloene
poaru
>
Rreq
Zahtjevana otpornost
konstrukcije
18

(NN 76/07; 38/09; 55/11; 90/11)
Kako sprijeiti
irenje vatre i dima unutar graevine?
19

(NN 76/07; 38/09; 55/11; 90/11)
Kako sprijeiti
irenje vatre na susjedne graevine?
Arhitektonskim mjerama
ODREIVANJE SIGURNE UDALJENOSTI MEU ZGRADAMA
20

(NN 76/07; 38/09; 55/11; 90/11)
Omoguiti
da osobe mogu neozljeeno napustiti graevinu, odnosno da
se omogui njihovo spaavanje
21
Kako?
Pravilnim projektiranjem poarnih sektora i evakuacijskih puteva

konstrukcije po opsegu evakuacijskih puteva moraju jamiti odreenu,
propisanu vatrootpornost a time i nosivost,
izgraenost konstrukcija od iskljuivo negorivih materijala,
odreene dimenzije irine i visine koje moraju kroz upotrebu zadrati
projektirane veliine,
zavrne obloge evakuacijskih puteva moraju biti od negorivih materijala
klase "A" ili najmanje "B1" ako to dozvoli primjenjeni propis, te slabe
dimljivosti,
opremanje puteva zvunim i svjetlosnim obiljejima koja e i u uvjetima
slabije vidljivosti dovesti do izlaza,
dobra protonost puteva
zajamena dobra vidljivost i provjetravanje osobito u uvjetima poara i
zadimljenja,
dovoljan broj izlaza propisano dimenzioniranih i pravilno rasporeenih,
nedvojbenost u kretanju prema izlazu

(NN 76/07; 38/09; 55/11; 90/11)
Omoguiti
zatitu spaavatelja Kako???
Gdje vidimo probleme????
23
Gdje se moemo vie infromirati

HUZOP
Studij Poarno inenjerstvo
24
Gdje se moemo vie infromirati?
www.huzop.hr
Udruga je osnovana kao neprofitna udruga (organizacija) u svrhu:
promicanja ugradnje europskih steevina iz podruja zatite od poara u
hrvatsku strunu praksu
pridruivanje udruge u Europsku asocijaciju udruga za zatitu od poara
promicanja i poticanja ideje o potrebi provedbe zatite od poara
podizanja strune razine zatite od poara
povezivanja strunjaka s podruja zatite od poara.
25
poslijediplomski specijalistiki studij
POARNO INENJERSTVO
Voditelj: Prof. Dubravka Bjegovi, dipl.ing.gra.

26
ZATO?
Veliki poari u zadnjem desetljeu

Velike materijalne tete
Novine u EU propisima
Odrivi razvoj
27
Materijalne tete
Iako je vjerojatnost poara u tunelu vrlo mala,
trokovi nastali zbog poara su ogromni.
TUNEL
Gubitak zbog popravka
Troak zatvaranja
EUROTUNNEL
211 M
87 M
MONT BLANC
203 M
189 M
TAUERN
18.5 M
6,2 M
28
Trgovaki centar Park & Shop u Imotskom

25. 6. 2012.
Dim koji se
irio
gradom bio
je otrovan.
Jedna je
osoba tee
ozlijeena,
a devet
lake.
29
Razina zatite
CILJEVI ZATITE OD POARA
Sigurnost
ivota
Zatita materijalnih
dobara
Zatita okolia
POARNO INENJERSTVO
u suradnji s:
ARHITEKTONSKIM FAKULTETOM
SVEUILITA U ZAGREBU
FAKULTETOM STROJARSTVA I
BRODOGRADNJE SVEUILITA U
ZAGREBU
GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKIM
FAKULTETOM SVEUILITA U SPLITU
VISOKOM KOLOM ZA SIGURNOST,
ZAGREB
INSTITUTOM IGH, ZAGREB
CTP, ZAGREB
Stranim gostima predavaima
31
DEFINICIJA
Poarno inenjerstvo je multidisciplinarno podruje u

kojem se izuavaju mjere i postupci kojima se
osigurava najmanja mogua razina rizika djelovanja
poara uz zadovoljenje odgovarajueg stupnja
nosivosti i uporabivosti konstrukcije.
32
CILJEVI POARNOG INENJERSTVA

razvoj znanstvenih metoda kojim bi se dolo do
objektivnije ocjene djelovanja poara na ljude i
graevine u konkretnoj situaciji, a time i poveanja
sigurnosti osoba i objekta
mjere zatite od poara propisane postojeom
regulativom usporediti s mjerama zatite od poara
odreenih metodama poarnog inenjerstva
utvrivanje granice tzv. prihvatljivog i realnog rizika i s
tim u vezi ekonominost primijenjenih mjera
33
POARNO INENJERSTVO
Razvojna
istraivanja
Primjenjena
istraivanja
Temeljna
istraivanja
Najmanji rizik od poara

Najvea sigurnost
34
Specijalistika
radnja
Nakon zavrenog studija

:
Urbanistiko planiranje i arhitektonsko projektiranje

prema uvjetima zatite od poara;
Izrada i revizija elaborata zatite od poara;
Kontrola glavnih projekata u sluaju djelovanja
poara glede mehanike otpornosti i stabilnosti;
Projektiranje i izvedba adaptacija i prenamjena starih
objekata koji ne zadovoljavaju osnovne uvjete
zatite od poara;
35
Nakon zavrenog studija

:
Izrada procjene ugroenosti objekata od poara;

Sudsko vjetaenje poara;
Projektiranje, proizvodnja i ugradnja opreme i
ureaja za zatitu od poara na graevinama;
Ispitivanje poarnih karakteristika materijala i
konstrukcija;
Proizvodnja, ispitivanje i ugradnja materijala za
zatitu od poara na graevinama.
36
Ponaanja materijala i konstrukcija u poaru kao

podloga za projektiranje mjera zatite
dubravka@grad.hr
Zahvaljujem na panji!
37

Bjegovic-Seminar Za Pozari PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bjegovic-Seminar Za Pozari PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Skopje, 2013.

Ponaanja materijala i konstrukcija u poaru

Prof.dr.sc. Dubravka Bjegovi, dipl.ing.gra., Graevinski fakultet Sveuilita u Zagrebu

DIREKTIVA VIJEA 89/106/EEZ

Bitni zahtjev za graevinu 2 (TD 2):

prema Zakonu o prostornom ureenju i

TIJEK PRIRODNOG POARA

Poarne znaajke graevinskih materijala su

PONAANJE GRAEVINSKIH MATERIJALA I

koji poaru ne doprinose ili ne doprinose znatno

HRN EN 13501-1: 2002

7 razreda reakcije na poar:

3 klase obzirom na razvoj dima (smoke):

3 klase obzirom na gorue kapljice/estice (droplets):

Format razredbe reakcije na poar za graevne proizvode (osim podova)

Svi razredi reakcije na poar za graevne

!!! Graevni proizvod

HRN EN 13501-1: 2002

7 klasa reakcije na poar:

A1fl, A2fl, Bfl, Cfl, Dfl, Efl, Ffl

3 klase obzirom na razvoj dima (smoke):

Format razredbe reakcije na poar za graevne proizvode (osim podova)

Svi razredi reakcije na poar za

!!! Graevni proizvod svrstan u neki razred zadovoljava sve

PONAANJE PRI POARU

proizvodi od prirodnog kamena, betona, opeke, keramike, stakla i

gipsane ploe s razliitim (tankim) oblogama

fenolna pjena, gipsane ploe s razliitim oblogama

drveni proizvodi koji imaju debljinu veu od 10 mm i gustou veu od

razliite vrste vlaknastih ploa, izolacijski proizvodi i proizvodi od

proizvodi koji nisu ispitani na poar

KLASIFIKACIJA PREMA HRN DIN NORMAMA

Negorivi materijali (klasa A)

Gorivi materijali (klasa B)

ORIJENTACIJSKA USPOREDBA KLASIFIKACIJA

teko gorivi materijali

PONAANJE GRAEVINSKIH KONSTRUKCIJA U

Standardno poarno ispitivanje

Standardno poarno ispitivanje

Slika a) stup (3 m) nakon ispitivanja, b) ispitivanje poda (raspon od 4m)

Granina stanja prilikom ispitivanja

svojstvo konstrukcijskog elementa

svojstvo konstrukcijskog elementa da

svojstvo konstrukcijskog elementa da

Granina stanja prilikom ispitivanja

granini progib je L2/ 400d [mm] ili

za VERTIKALNO OPTEREENE elemente:

granino vertikalno skraenje je h/100 [mm] ili

PRIMJER: ako konstrukcijski element, izloen standardnom poarnom

R120 (samo za nosivost 120<155<180)

Kriteriji sloma konstrukcijskih elemenata

IZVOR: Buchanan, 2002

BETON NA VISOKIM TEMPERATURAMA

ELIK: c = 520 J/kgK

Prilikom izloenosti poaru beton

DJELOVANJE POARA NA AB KONSTRUKCIJE

Posljedice djelovanja visokih temperatura na armiranobetonske konstrukcije:

1. odlamanje/pucanje dijelova (eng. spalling)

Odlamanje armirano-betonskih elementa [Schefler et al., 2001]

MEHANIZAM POJAVE EKSPLOZIVNOG

Slika Grafiki prikaz eksplozivnog odlamanja izazvanog kombiniranim djelovanjem

obian vs. beton visokih vrstoa

Posljedice djelovanja visokih temperatura na armiranobetonske konstrukcije: