1 Phn Gii thiu

1.1 Gii thiu chung v Bo co

Bi cnh ra i
Vit Nam l mt trong nhng nn kinh t tng trng n tng nht trn th gii trong hai thp
k qua. Sau khi thc hin cng cuc i mi vo cui thp k 80, GDP bnh qun u ngi ca
Vit Nam tng trung bnh mi nm gn 6% v gip a hng triu ngi thot ngho. Cuc
khng hong ti chnh chu v cuc suy thoi kinh t ton cu gn y khng nh hng qu
nhiu ti Vit Nam nh nhiu quc gia khc trn th gii. Cng ng cc nh ti tr coi Vit
Nam nh mt trong nhng cu chuyn thnh cng v hiu qu ca nhng n lc h tr pht trin
quc t. Cc nh u t cng nhn nhn Vit Nam nh mt im n ngy cng hp dn.
Mc d t c nhiu thnh tu, Vit Nam vn cn nhiu vic phi lm pha trc. Mc thu
nhp ca Vit Nam cn thp, ngay c so vi cc nc chu lng ging. Bt n nh kinh t v
m l du hiu nhc nh rng nhng thnh qu tng trng rt mong manh trc cc c sc.
Ngho i vn tn ti mt s vng tng trng chm v mt b phn dn s, v ngy cng kh
xo nu ch thng qua cc bin php kch thch tng trng kinh t chung chung. Nhng thnh
tu t c cho ti nay cng lm tng k vng v tham vng, buc Vit Nam phi tm cch
tip tc duy tr tng trng bn vng sau khi t ti trnh pht trin hin nay. Trn nhiu
kha cnh, Vit Nam hin nay ang phi i mt vi nhng la chn chnh sch phc tp hn
nhiu so vi thi k quyt nh m ca nn kinh t hai thp k trc.
Trong nhng thng ti, Vit Nam s ng trc mt lot cc mc quan trng tc ng ti tng
lai trong trung hn ca t nc. Mt trong nhng ct mc l vic cng b Chin lc pht
trin kinh t x hi 10 nm ca quc gia m hin nay d tho Chin lc ang c tho lun
trong ng, Chnh ph v Quc hi. Chin lc ny t ra nhng tr ct chnh sch quan trng
m Chnh ph mun tp trung y mnh cng nh ra mt tm nhn tng qut Vit Nam
hng ti trong thp k ti. i hi ng ton quc vo u nm 2011 cng s t ra nhng
nh hng quan trng cho tng lai pht trin ca t nc.
Trong bi cnh , tng v mt nghin cu su v nng lc cnh tranh (NLCT) ca Vit Nam
bt ngun t cuc gp gia Th tng Nguyn Tn Dng v Gio s Michael E.Porter ca i
hc Harvard ti H Ni vo cui nm 2008. Gio s Porter rt n tng vi nhng thnh tu to
ln trong tng trng v gim ngho m Vit Nam t c trong hai thp k qua. Nhng ng
cng ch ra v tr khim tn ca Vit Nam trn nhiu xp hng quc t v NLCT l mt vn
ng quan ngi. Sau , c nhng tho lun tip theo v vic xy dng Bo co Nng lc
Cnh tranh Vit Nam. Nm 2009, Ph Th tng Hong Trung Hi ngh Vin Qun l Kinh t
Trung ng (CIEM) v Hc vin Nng lc Cnh tranh Chu ca Singapore (ACI) phi hp
xy dng Bo co NLCT Quc gia u tin ca Vit Nam. Gio s Michael E.Porter tham gia
vo d n ny vi vai tr l Ch tch Hi ng T vn Quc t ca ACI v thng qua s tham gia
1

ch o v mt chuyn mn ca nhm cng s nghin cu ca ng ti Hc vin Chin lc v

NLCT, i hc Harvard trong qu trnh xy dng bo co.
Mc tiu ca Bo co
Bo co Nng lc Cnh tranh Vit Nam nhm mc tiu cung cp u vo cho qu trnh ra quyt
nh v la chn chnh sch ca cc nh lnh o Vit nam trn ba kha cnh:

Mt b d liu v cc kt qu kinh t, hot ng ca nn kinh t cng nh cc yu t nn

tng ca NLCT Vit Nam;

Mt khung phn tch nhm phn tch cc s liu v mi lin h tng quan gia cc yu
t ca NLCT;

Nhng xut c th v cc u tin chnh sch v cc bc thc hin chi tit

Mi kha cnh ni trn u c tm quan trng ring. Nhiu, nu khng ni l tt c, cc vn

chnh sch ca Vit Nam hin nay khng th gii quyt ch bng l thuyt chung chung, m i
hi phi i su phn tch Vit Nam hin ang ng v tr no. Do , vic cung cp cho cc nh
hoch nh chnh sch s liu a ra c cc chnh sch da trn lun c khoa hc v khch
quan l v cng quan trng.
NLCT c rt nhiu kha cnh v cu phn, v th nu ch da vo s liu th kh c th chuyn
cc phn tch thnh nhng gi chnh sch c th. Mt khung phn tch da trn nghin cu
khoa hc nhng khng b chi phi bi cc yu t t tng thc h l mt cng c quan trng
gip cc nh hoch nh chnh sch x l c nhng vn phc tp.
Kt qu quan trng cui cng chnh l cc quyt nh chnh sch. Cc quyt nh ny cn phi do
nhng c quan, t chc c lin quan ca Vit Nam a ra, da trn iu kin v hon cnh c th
ca Vit Nam. Bo co ny gip phc v cho qu trnh ra quyt nh chinh sch thng qua vic
xut cc khuyn ngh hnh ng cc nh hoch nh chnh sch tham kho v vn dng.
Khng phi tt c cc khuyn ngh trong bo co ny u c mi ngi ng v tip nhn.
Nhng chng ti hy vng cc phn tch ca chng ti s nhn c s chia s v ng tnh ca
nhiu ngi v cc s liu v phn tch s lm c s phc v cho cc tho lun chnh sch hin
nay Vit Nam.

Vai tr ca Bo co NLCT Vit Nam so vi cc bo co v nghin cu khc

Bo co NLCT Vit Nam k tha v b sung, ch khng thay th, cc bo co nghin cu khc.
Bo co ny cng c mt s im khc bit vi cc bo co, nghin cu c. Mc tiu ca bo
co va rng hn nhng ng thi cng tp trung hn. Mc tiu ca bo co rng hn ch n
cung cp mt ci nhn ton din v tng th bao qut nhiu lnh vc chnh sch, v n kt hp
2

gia phn tch vi cc khuyn ngh hnh ng c th. ng thi, bo co cng tp trung v c
trng tm hn trong vic xc nh nhng lnh vc chnh sch no l quan trng nht vi Vit
Nam v do xut mt k hoch hnh ng vi th t u tin r rng.
Bo co ny c so snh Vit Nam vi cc nn kinh t khc trn nhiu ch tiu. Nhng Bo co
khng tp trung vo xp hng Vit Nam v tng th so vi cc quc gia khc, do c nhiu xp
hng v ch s ton cu thc hin vic ny. Thay vo , Bo co i su vo phn tch cc
nguyn nhn gc r ng sau nhng kt qu thc hin hay cc xp hng ca Vit Nam, da trn
vic phn tch cc yu t nn tng ca NLCT. Bo co cung cp mt ci nhn tng th v nn
kinh t Vit Nam cp quc gia; vic nh gi NLCT cp ngnh hoc a phng nm
ngoi phm vi ca Bo co nm nay nhng s c gii quyt trong cc bo co tip theo trong
tng lai.
Bo co NLCT Vit nam l mt ngun cung cp cc u vo chnh sch nhm b sung v c th
ho nhng nh hng v mc tiu tng qut c ra trong cc vn kin chnh sch quan
trng nh Chin lc 10 nm, K hoch 5 nm hay Vn kin i hi ng, v.v.
V cui cng, nhm tc gi ca Bo co l s kt hp c bit gia CIEM v ACI v bo co
c thc hin hon ton c lp, khng chu nh hng ca bt c c quan, t chc no. S kt
hp gia mt i tc Vit Nam v mt i tc quc t to ra s giao thoa gia s hiu bit su
v tnh hnh ca Vit Nam vi cc kinh nghim quc t.

1.2 Phng php lun

Cc phn tch ca Bo co da trn khung phn tch NLCT m Gio s Michael E. Porter
pht trin trong vng hai thp k qua. Khung phn tch ny rt linh hot trong vic m t vai tr
ca cc yu t khc nhau ca NLCT. Khung phn tch va ghi nhn s tng tc gia cc yu t,
ng thi khng p t mt gi nh no v vic yu t no c vai tr quan trng hn.
Yu t trung tm ct li ca khung phn tch NLCT l khi nim nng sut c nh ngha l
kh nng to ra cc hng ho v dch v c gi tr thng qua vic s dng cc ngun lc con
ngi, vn v ngun lc t nhin ca mt quc gia v nng sut l ng lc ct li dn dt s
thnh vng bn vng. Nng sut ph thuc c vo gi tr ca hng ho v dch v c sn xut
ra cng nh hiu qu ca qu trnh sn xut. NLCT cao, do , c phn nh qua mc nng
sut cao.

Nng sut l kt qu ca mt tp hp cc nhn t c hnh thnh di tc ng ca nhng

thnh vin tham gia trong nn kinh t. Mt s nhn t c nhm vo NLCT v m, nhm nhn
t ny xc nh mi trng hay bi cnh chung m trong cc cng ty hot ng. Cc nhn t
ny bao gm cht lng ca h tng x hi v th ch chnh tr cng nh cc chnh sch kinh t
v m. Nhm nhn t ny khng tc ng trc tip ln nng sut nhng to ra c hi cho cc yu
t thc y nng sut c pht huy.
Mt nhm nhn t khc, c gi l NLCT vi m, m t cch thc cc cng ty hot ng v cc
yu t bn ngoi c tc ng trc tip ln kt qu hot ng ca cc cng ty. Nhm nhn t ny
bao gm s tinh thng ca doanh nghip, trnh pht trin cc cm ngnh v cht lng ca
mi trng kinh doanh. Tt c cc yu t ny c tc ng trc tip ln nng sut.
Cc li th t nhin l mt nhm nhn t na cn xem xt. Chng khng tc ng ln nng
sut, nhng c th h tr trc tip cho vic to ra s thnh vng. Cc nhn t ny cng to ra
mt mi trng tng th m trong mt nn kinh t v v th tng i ca n so vi cc nn
kinh t khc c xc nh.
Phn tch NLCT trong bo co ny s dng nhiu b s liu. Cc s liu c t chc thnh ba
nhm chnh nhm nh gi v nh v NLCT Vit Nam t cc lng knh khc nhau:

Nhm th nht nhm nh gi kt qu kinh t m quc gia t c, bao gm phn tch

mc sng m ngi dn Vit Nam ang c hng do h qu ca cc nn tng NLCT
4

to ra. Cc s liu nh gi bao gm thu nhp bnh qun u ngi, bt bnh ng, pht
trin gia cc vng, v cc thc o khc. Nhm ny cng xem xt cc yu t gp phn
to ra tng trng v thnh vng nh nng sut lao ng, mc huy ng lao ng.
Cc vn nh chuyn dch c cu kinh t v c im dn s cng c tho lun trong
phn ny.

Nhm ch tiu th hai nh gi cc ch tiu trung gian ca hot ng kinh t. Cc yu t

trong nhm ch tiu ny l du hiu, ng thi l nhn t ng gp vo NLCT nhng
khng phi l mc tiu cui cng m cc chnh sch cn hng ti. Nhng nhn t nh
vy gm u t trong nc v nc ngoi, thng mi quc t, i mi sng to v nng
lc kinh doanh.

Nhm ch tiu th ba nh gi im mnh v yu ca Vit Nam v mt lot cc yu t

nn tng v m v vi m ca NLCT, nhng yu t quyt nh nn cc kt qu kinh t
c tho lun trong cc phn trc. Cc ch tiu ny bao gm t nh gi cht lng
iu hnh, cung cp cc dch v cng, s bn vng ti kho cho ti s tinh thng ca
doanh nghip, s nng ng ca cc cm ngnh, cht lng ca h tng c s hay mc
cnh tranh trong nc, v.v.

S kt hp c ba nhm ch tiu ny s cung cp nhng thng tin nh gi tng hp v ton din

cho cc nh hoch nh chnh sch thay v h ch da vo nhng nh gi trong mt lnh vc hp
hay t mt lng knh hp. Cc ch tiu kt qu kinh t phn nh nhng mc tiu cui cng ca
chnh sch, tht bi trong vic thc hin cc ch tiu ny phn nh tht bi trong ton b cc
khu. Vic bc tch cc ch tiu ny thnh cc ch tiu b phn gip gi nhiu vn chnh
sch quan trng. Cc ch tiu v hot ng kinh t gip hiu su hn lm th no cc yu t
cu thnh NLCT c chuyn thnh cc kt qu kinh t cui cng. Nhn vo cc ch tiu ny
gip gi nh hng chnh sch cn tp trung vo u. Cui cng l cc ch tiu nn tng ca
NLCT nhm nh gi nhng nguyn nhn gc r ca cc kt qu t c cc lp ch tiu bn
ngoi. y chnh l nhng lnh vc cn c s can thip chnh sch, v cn hng vo nhng lnh
vc m cc ch tiu kt qu kinh t ch ra l quan trng, ch khng ch da vo nhng lnh vc
m theo cm nhn l trong lnh vc quc gia cn c nhiu yu km.

Bo co NLCT Vit Nam khai thc rt nhiu ngun s liu khc nhau. Nhiu nh gi v cc c
s d liu quc t c s dng; hnh trn ch ra mt vi ngun s liu c s dng trong bo
co. Nhiu c quan t chc ca Vit Nam v quc t cho php chng ti c tip cn cc
phn tch v bo co; v chng ti rt bit n s h tr v chia s thng tin qu bu ny. Thng
qua CIEM, nhm tc gi cng c tip cn mt s lng ln cc s liu thng k ca cc c
quan Chnh ph Vit Nam.
Trong nm va qua, CIEM v ACI t chc mt lot cc cuc phng vn v hi tho ly kin
v d tho bo co. Nhng cuc gp ny c t chc vi cc c quan v cn b ca Chnh ph
Vit Nam, cc nh lnh o doanh nghip, cc nh u t nc ngoi, cc chuyn gia nghin cu
v i din ca cc t chc ti tr quc t. Mt Ban t vn bao gm cc chuyn gia c uy tn
cung cp thng xuyn cc gp v ng gp cho bo co. Vo thng 6 nm 2010, d tho bo
co c tho lunt ti Hi ngh bn l ca Din n Kinh t Th gii v ng ti Tp. H
Ch Minh vi s tham gia ca hn 300 i biu. Chng ti xin cm n tt c cc i tc v s ci
m v chia s kin vi chng ti trong sut qu trnh xy dng bo co.
Phn cn li ca Bo co c chia thnh ba chng:
Chng 2 xem xt cc kt qu kinh t di gic l cc ch tiu biu hin NLCT. Chng ny
trc ht m t cc kha cnh khc nhau ca s thnh vng. Trong khi GDP bnh qun u
ngi l mt thc o quan trng, phn ny cng m rng phm vi phn tch nh gi liu
6

GDP bnh qun u ngi c phi l mt thc o ton din v cht lng cuc sng ca ngi
dn thuc cc tng lp khc nhau trong x hi. Phn ny cng bc tch cc kt qu kinh t ca
Vit Nam ra thnh cc cu phn l nng sut lao ng v mc huy ng lao ng. Tc ng
ca chuyn dch c cu trong nn kinh t l trng tm phn tch trong phn ny. Phn hai ca
Chng ny xem xt cc ch tiu v hot ng kinh t vi t cch va l du hiu va l nhn t
ng gp vo NLCT, nhng ch tiu ny thng s ch bo cho cc kt qu kinh t t c
trong tng lai. y l nhng cng c phn tch quan trng nhng khng phi l mc tiu cui
cng ca cc chnh sch. Nu nhm ti cc ch tiu ny mt cch trc tip, nh nhiu quc gia
lm, thng s gip nng cc kt qu thc hin ch tiu , nhng khng gip ci thin s thnh
vng cng nh NLCT. Cc ch tiu kt qu kinh t c cp gm c u t (trong nc v
FDI), hi nhp ton cu (FDI, xut khu, nhp khu), i mi sng to v nng lc kinh doanh.
Mt s pht hin ln t vic phn tch cc ch tiu kt qu c tm tt cui mi phn.
Chng 3 nh gi cc nn tng NLCT gip to ra nhng kt qu kinh t ni trn. Phn u
ca chng nh gi tm tt v cc li th t nhin ca Vit Nam nh v tr a l, ti nguyn
thin nhin v cc nhn t khc. Phn th hai xem xt cc yu t chnh ca NLCT v m, nh h
tng x hi v th ch chnh tr v cht lng ca chnh sch v m. V h tng x hi, cc yu t
nh nn tng nhn lc c bn, tnh php quyn, v hiu qu ca h thng chnh tr l nhng ch
tiu chnh c xem xt. V chnh sch kinh t v m, bo co ch yu xem xt cc chnh sch
ti kho v tin t cng nh cc cn i bn trong v bn ngoi. Phn th ba nh gi cc kha
cnh ca NLCT vi m, nh s tinh thng ca doanh nghip, s nng ng ca cm ngnh, v
cht lng mi trng kinh doanh. M hnh Kim cng, mt khi nim c Gio s Michael
Porter a ra vo nm 1990, c s dng phn tch mi trng kinh doanh theo bn nhm
yu t chnh, l cc yu t u vo sn xut, bi cnh cho chin lc v cnh tranh, cc yu t
iu kin cu v cc ngnh cng nghip h tr v c lin quan. Nhng pht hin chnh t phn
tch cc nn tng ca NLCT cng c tm tt cui mi phn.
Chng 4 l phn xut cc khuyn ngh da trn kt qu phn tch. Phn u ca chng tng
hp cc pht hin chnh t hai chng trc nhm xc nh ba nhm nhim v chnh Vit Nam
cn thc hin. Phn th hai vch ra mt chng trnh hnh ng gii quyt cc nhim v ny.
Phn ny ra mt s cc nguyn tc chung cn c p dng xuyn sut trong ton b qu
trnh xy dng chnh sch Vit Nam. Sau , cc khuyn ngh c th c a ra cho mi lnh
vc chnh sch u tin xc nh. Phn th ba v cng l phn cui ca chng xut cc
vn c th v trin khai thc hin, mt lnh vc m c l nhiu bo co trc y cha ch
ng mc. Phn ny xut vic xc nh th t u tin cc bc thc hin theo thi gian, nhm
to ng lc thay i da trn cc thnh cng v kinh nghim bc u. Phn ny cng xut
vic thnh lp mt c quan ch tr ton b qu trnh nng cao NLCT l Hi ng Nng lc Cnh
tranh Quc gia mt khuyn ngh mang tnh im nhn v ct li trong ton b cc khuyn ngh
ca bo co.