1. Definiite pojam sistema.

Sistem je skup elemenata (dijelova) ili procesa koji su

funkcioniraju prema odreenim pravilima i prema
predstavljaju relativno izoliranu cjelinu. Objekti ine cjelinu
ili cilja. Svaki sistem se karakterie svojstvima objekata
vezama koje odraavaju uzajamnu zavisnost datog
sredine.

meusobno povezani,
odreenom cilju, a
radi zajednike svrhe
koji ine taj sistem i
sistema i spoljanje

2. Definiite spoljanju sredinu (okruenje) sistema.

Okruenje sistema predstavlja ostatak realnog svijeta kada se iz njega izdvoji manji
(jedan) dio i koji se posmatra kao sistem. Sistem i spoljanja sredina nalaze se u
odreenoj vezi.
3. ta su ulazi i izlazi iz sistema?
Veze posmatranog sistema sa sredinom nazivaju se ulazi i izlazi sistema. Oni
su u najoptijem smislu nosioci materije, energije i informacija koji se
razmjenjuju izmeu posmatranog sistema i spoljanje sredine. Ulaz moe, ali
ne mora, biti iniciran ili pod kontrolom sistema. Izlazi su stvarna reakcija
sistema
4. ta su veze sistema?
Veza sistema je realacija izmeu dva elementa sistema, dok se veze sistema sa
sredinom nazivaju ulazi I izlazi sistema. Veze odraavaju uzajamnu zavisnost datog
sistema i spoljanje sredine.
5. ta je struktura sistema?
Struktura sistema je:
ukupnost veza sistema
ukupnost elemenata i veza sistema
ukupnost elemenata, veza i funkcija sistema
6. Definiite pojam podsistema.
Svaki sistem izvuen iz ukupnosti je podsistem u odnosu na nju. Istovremeno
sistem moe imati svoje podsisteme. Svi oni moraju zadovoljiti optu definiciju
sistema.

7. Definiite stanje sistema, prostor stanja sistema i oblast oputenih

stanja.
Stanje sistema prestavlja realizacija ulaza u izlaze, pa se esto stanje sistema
identifikuje sa izlazom, jer izlazi predstavljaju stvarnu reakciju sistema na podbude iz
okruenja. Stanje sistema je skup podataka koji daju potpunu informaciju o
podistoriji i sadanjem stanju atributa objekata sistema.
Prostor u kome se svako stanje prikazuje odreenom takom naziva se
prostorom stanja sistema. Oblast prostora stanja, u kojoj se moe nai taka
stanja, naziva se oblast doputenih stanja.

8. ta je model realnog sistema?

Verbalan ili formalni opis sistema je MODEL realnog sistema odnosno predstave
realnog sistema. On se moe opisati i apstraktnim matematikim modelom. On se
ne mora odnositi na jedan odreen sistem, ve na klasu realnih sistema koji se
mogu opisati optije.
9. Definiite ta je cilj a ta svrha sistema.
Cilj sistema je, uopte uzevi, odreen eljenim stanjima i izlazima sistema u
odreenom trenutku ili intervalu vremena. Cilj je blie odreivanje ostvarenja svrhe
preko potrebnih stanja i izlaza sistema. Svrha i ciljevi sistema odreuju njegovu
koncepciju. Od njih zavisi ta e u sistemu biti ukljueno, koje e se relacije
uspostaviti, kakav e odnos sa spoljnom sredinom biti. Nepotpuno poznavanje svrhe
ili cilja onemoguava izdvajanje sistema iz ire cjeline odnosno formulacije granica
sistema.
Svrha sistema, odnosno osnovni zadatak koji sistem treba da ostvari, je polaz kod
izgradnje (konceptualizacije) sistema.
10. Opiite osobine sistema bez povratnog dejstva.
Sistem bez povratnog dejstva je karakteristian po tome to izlaz iz njega zavisi od
ulaza, ali ulaz ne zavisi od izlaza.
Dvije posebno vane osobine sistema bez povratnog dejstva su :
- njihova sposobnost da funkcioniu tano odreena je samo kvalitetom meusobne
zavisnosti elemenata (kod kontrolnih sistema kvalitet meusobne zavisnosti
elemenata postie se kalibracijom),
- oni nemaju problema nestabilnosti sa kojima se susreu sistemi sa povratnim
dejstvom.
11. Definiite opstanak, rast i razvoj sistema.
ta konkretno znai opstanak, rast i razvoj zavisi od posmatranog sistema.
Opstanak kod preduzea, kao posmatranog sistema, znai obezbjediti i odravati
unutranje odnose i odnose sa spoljnom sredinom tako da preduzee moe da postoji.
Rast i razvoj kod preduzea opet znai poveanje njegovih potencijala (kapaciteta,
novca sa kojim se raspolae, broja radnika i dr.) i stepena efikasnosti u korienju tog
potencijala.

12. Opiite osobine sistema sa povratnim dejstvom.

Relacije izmeu elemenata sistema mogu biti takve da jedan elemenat posredno, preko
drugih elemenata, utie sam na sebe. Za sisteme kod kojih je to sluaj kaemo da
posjeduju povratno dejstvo.
Vane osobine sistema sa povratnim dejstvom su:
- povraanje tanosti, tano reprodukovanje ulaza,
- smanjenje efekta nelinearnosti i poremeaja,
- poveanje opsega fluktuacije ulaza na koji sistem reaguje
zadovoljavajue,
- tendencija ka oscilovanju i nestabilnosti.

13. ta je dinamika sistema?

Pod dinamikom sistema se podrazumjevaju sva zbivanja nastala pod dejstvom
nekih sila - poremeaja (iz spoljne ili unutranje sredine i samim sistemom) koje
mijenjaju ponaanje sistema u toku vremena, jer sistem svoje ponaanje ne mijenja
trenutno, nego je za to potrebno izvjesno vrijeme. Poremeaji uslovljavaju promjenu
eljenog ponaanja, no sistem obino ima svojstvo da se vrati na eljeni oblik
ponaanja. Ako to ne moe da ostvari, on ili propada, ili se kao sistem transformie u
nov sistem.
14. Navedite kriterije podjele i vrste sistema.
prema stupanj apstrakcije: apstraktni, konkretni (prirodni i umjetni)
ponaanje u vremenu: dinamiki i statiki
kompleksnost: jednostavni,sloeni,vrlo sloeni ili kompleksni
odreenost ponaanja: determinirani i stohastiki
stabilnost: stabilni, labilni i indiferentni
unutranji odnosi: mehanicistiki i organizmiki
usmjerenost: ciljni (teleoloki) i sistemi bez cilja
stupanj otvorenosti: otvoreni sistemi, relativno otvoreni i zatvoreni sistemi
15. Definiite pojam elementarnog sistema.
Elementarni sistem je relativno izdvojen iz neke cjeline na odgovarajuoj
razini promatranja.
Transformacija komponenti vektora X (ulaza) vri se prema pravilima operatora
transformacije K. Prema tome, za odnose izmeu X, K i Y (izlazi) vrijedi
vektorska relacija Y = K (X).
16. ta je operator transformacije?
Operator transformacije (K) je postupak ili pravio po kojem se ulazni vektor (X)
transformise u izlazni (Y).
17. Objasnite relaciju Y = K (X).
Y izlazi su jednaki transformacija ulaza (x) prema pravilima transformatora (K)
18. ta je stanje komponente vektora (ulaznog i izlaznog)?
19. Definiite matricu odnosa ulaznog i izlaznog vektora (navedite neki
primjer).
Elementarni sistem karakterizira njegova matrica odnosa ulaznog i izlaznog
vektora.
Matrica se formira od ulaznih i izlaznih komponenti vektora. U poljima dijagonale
matrice sijeku se iste komponente vektora. Dijagonala dijeli aktivna polja matrice
na odlazne i povratne interakcije. S koje e strane dijagonale biti odlazne a sa
koje povratne interakcije ovisi o smjeru promatranja ili transformacije (prikazan je
strelicom).

20. ta predstavlja C i,j matrica?

Ova matrica predstavlja odnos izmedju komponenti ulaznog i izlaznog vektora, gdje
najmanje jedna komponenta (Xi2) ulaznog vektora X2 mora biti jednaka jednoj
komponenti izlaznog vektora Y1 prethodnog elementa E1 i/ili za povratnu vezu,
najmanje jedna komponenta (Xi1) ulaznog vektora X1 mora biti jednaka jednoj
komponenti izlaznog vektora Y2. Indeks i je indeks slijednog ili pasivnog
elementa, a indeks j je indeks koji prethodi ili aktivnog elementa.
21. Navedite opa pravila formiranja matrice veza.
- Broj redova matrice odreen je brojem komponenata ulaznog vektora X2
pasivnog elementa (E2) a broj stupca odgovara broju izlaznih komponenti
vektora izlaza Y1 aktivnog elementa (E1);
- Postojanje zadovoljenja uvjeta Xi2 = Yj1 ili Xi1 = Yj oznaava se jedinicom;
- U matrici veza Cij mora postojati najmanje jedna jedinica da bi se moglo
zakljuiti postojanje veze izmeu promatranih elemenata. U suprotnom, ako
je cijele matrica izraena nulama, zakljuuje se da veze nema (singularni
sistem)
22. ta je neaktivni element?
Neaktivni element sistema je elemenat koji nema sa sistemom ni jedne ulazne ili
izlazne veze, to znai da ne pripada sistemu.
23. Objasnite ta je S = ( E, V, F ).
Ovo predstavlja optu strukturu posmatranog sistema S, gdje je S skup podskupova
elemenata, veza i funkcija.
E - je ureen podskup elemenata E = (E1, E2...En)
V - je ureen skup svih bitnih veza unutar sistema, zajedno s vezama sa
okolinom.
F je kompleksan skup parcijalnih funkcija, odnosno skup funkcija elementarnih
sistema.
24. Objasnite ta je matrica veza i dajte neki primjer.
25. Objasnite funkcioniranje sistema.
Vanjski uvjeti funkcioniranja sistema predsatvljaju ulaze sistema nad kojima se odvija
odreeni proces, to zavisi od strukture sistema i drugih unutranjih uvjeta. Rezultati te
transformacije predstavljaju izlaze. Rezultati ovise o promjenama ulaznog vektora,
unutranje strukture i operatora transformacije.
26. Objasnite transformaciju sistema.
Transformaciju sistema moemo objasniti tako gdje jedan podsistem podsmatranog
sistem ulaze iz okruenja transformie u izlaze koji su ulazi drugom podsistemu
posmatranog sistema. Drugo stanje posmatranog sistema, ovisno je o prvom stanju.
27. Definiite pojam sistemskog miljenja.
Sistemsko miljenje predstavlja temelj metodologije teorije sistema. Moe se
definirati kao nain miljenja koji svaki problem, ili dio stvarnosti, promatra kao
sistem. Do pojave sistemskog miljenja preovladavalo je analitiko miljenje gdje se
problem posmatrao izolirano od okoline, dok kod sistemskog miljenja problem se
promatra zajedno sa okruenjem.

28. Navedite naela (principe) sistemskog miljenja.

a.) sve je sistem i podsistem
b.) probabilistiko shvaanje svijeta
c.) kompleksnost prirode i drutva
d.) sinergija u prirodi
e.) dinamiko promatranje svijeta
f.) holistiko rjeavanje problema
g.) relativnost svih kategorija i odnosa
29. Objasnite naelo SVE JE SISTEM I PODSISTEM.
Svaka se pojava promatra kao sistem koji je istovemeno i dio (podsistem) ire okoline.
Koncept sve je sistem i podsistem u sebi sadri ideju o povezanosti svega u prirodi.
Sistem je uvijek relativna cjelina ovisna o okolini odnosno ovisna o drugim
sistemima s kojima je povezana u nadsistem ili cjelinu vieg reda.
Na kojoj e se razini sistem definirati ovisi o konkretnom problemu, promatrau i
svrsi definiranja.
30. Objasnite probabilistiko shvaanje svijeta.
Probabilistiko shvaanje svijeta uvela je teorija vjerojatnosti. Dokazano je da se
sve pojave u prirodi odvijaju uz odreenu nepouzdanost, da djeluje sluaj.
Naoko beznaajni dogaaji ili djelovanja mogu dovesti i dovode do potpuno
nepredvidivih promjena u nekom procesu.
31. Objasnite kompleksnost prirode i drutva.
Kompleksnost
oznaava neto to se do kraja ne moe objasniti, odnosno
mnogobrojnost pojava i odnosa. ovjek pribjegava raznim metodama
pojednostavljenja kompleksnosti.
Teorija sistema se koristi sistemskim pristupom i metodom crne kutije za
razrjeenje problema kompleksnosti.
Rast kompleksnosti pojavljuje se kao odgovor prirode na pojave koje dovode do
rasta entropije.
32. ta je SINERGIZAM?
Sinergizam je pojam - sloenica grkih rijei koje oznaavaju sudjelovanje dvaju ili
vie organa, odnosno dijelova neke relativne cjeline.
Djelovanje neke cjeline nije mogue svesti na dio i objasniti ga poznavanjem
dijela.
Istovremeno dijelovi i odnosi izmeu njih odreuju funkcioniranje cjeline. Ovo
vrijedi za ive organizme, ali i za svaki dio prirode i za ekonomske sisteme.
33. Objasnite dinamiko promatranje pojava.
Dinamiko promatranje pojava ukljuuje jedinstvo prostora i vremena. Izraava se
kretanjem ili promjenama promatranih tijela ili procea u vremenu.
Jedno stanje pojave (statika) samo je metodoloki alat trenutane spoznaje koja
podrazumijeva daljnje promjene kao niz vie ili manje sluajnih stanja.

34. Objasnite holistiki pristup rjeavanja problema.

Holistiko sagledavanje i rjeavanje problema jedno je od osnovnih naela
savremene znanstvene metodologije.
Holistiki pristup podrazumijeva svestrano sagledavanje problema istraivanja. S
ovim je u vezi i timsko rjeavanje kompleksnih problema (interdisciplinirani ili
transdisciplinirani timovi).
35. Objasnite relativnost svih pojava.
Relativnost svih pojava i njihovih odnosa proizilazi iz prirode na nain kako ga je
objasnila teorija relativnosti.
U rjeavanje svakog problema ukljuen je promatra. U procesu promatranja i
rjeavanja, problem (proces ili sistem) djeluje na promatraa, ali istovremeno i
promatra djeluje na objekt promatranja.
Da li je neto dovoljno pouzdano ovisit e o problemu koji se rjeava i o cilju koji se
eli postii. Cilj i problem elementi su koje je odredio promatra.
Svaku je zakonitost, kriterije, ciljeve i dr. potrebno uzimati u odnosu na razinu prostora,
vremena i interesa rjeavanja nekog problema.
36. Navedite sistemske znanosti i njihove predmete prouavanja.
- Opa teorija sistema - sistem
- Kibernetika teorija o upravljanju
- Teorija informacije - informacije
- Semiotika - znakove
- Informatika - informacije
- Matematika teorija sistema proicavanje sistema na apstraktnom nivou.
37. ta prouava opa teorija sistema?
Za osnovni predmet prouavanja uzima sistem. Tipine kategorije kojima se bavi jesu:
cilj, okruenje, ulaz, izlaz, struktura, funkcija, dinamika sistema i dr.
S metodolokog stajalita, opa se teorija sistema naziva i sistemski pristup (sinonimi
su: sistemsko inenjerstvo i sistemske tehnike.
38. ta prouava semiotika a ta ekonomska semiotika?
Semiotika je znanost i metodologija o znakovima i znakovnim sistemima.
Ona znakove i znakovne sisteme prouava sa kvalitativnog i statikog, a kibernetika sa
kvantitativnog i dinamikog stajalita.
Ekonomska semiotika bavi se znakovima i znakovnim sistemima u ekonomskim
procesima i sistemima: analizu znakova i znakovnih sistema u preduzeu
39. Navedite grane kibernetike.
- teorijska ili opa kibernetika
- tehnika kibernetika
- primijenjena kibernetika
- ekonomska kibernetika.

40. ta prouava kibernetika a ta ekonomska kibernetika?

Kibernetika je teorija upravljanja i dio ope teorije sistema. U osnovi se koncepta
kibernetike nalazi upotreba naela povratne veze i informacija. Kibernetika je nauka o
kontroli i regulaciji sistema koji se sastoje od elemenata koji uzajamno djeluju jedni na
druge. Promjene predstavljaju osnovni predmet interesa i prouavanja kibernetike.
Ekonomska kibernetika je primjena kibernetike na probleme upravljanja
ekonomsko-kibernetskim sistemima i ekonomskim procesima.
41. ta prouava teorijska ili opa kibernetika?
Teorijska ili opa kibernetika bavi se opim naelima i zakonitostima upravljanja na
najvioj razini apstrakcije.
42. ta prouava tehnika kibernetika?
Tehnika kibernetika orijentirana je na izuavanje naela i zakonitosti upravljanja
tehniko-tehnolokim sistemima (tehniko tehnoloki razvoj).
43. ta prouava primijenjena kibernetika?
Primijenjena kibernetika obuhvaa: ekonomsku kibernetiku, biokibernetiku, medicinsku
kibernetiku, neurokibernetiku i dr
44. ta prouava matematika teorija sistema?
Matematika teorija sistema je nauna disciplina koja se bavi prouavanjem sistema
na sasvim apstraktnoj razini.
Njezino je prouavanje neovisno o materijalnoj, energetskoj ili drugoj pozadini samog
sistema. Ona izgrauje matematiki instrumentarij za kvantitativno i kvalitativno
rjeavanje sistemskih problema.
45. ta prouava teorija informacija?
Teorija informacija je nauna disciplina koja se bavi prouavanjem informacija. Teorija
informacija u istraivanju koristi se sistemskim pristupom i sistemskim metodama.
Osnovni sistemski prostor unutar kojeg se prouava informacija jest komunikacijski
kanal.
46. Navedite kibernetske metode.
Za kibernetiku su specifine tri metode
- crne kutije
- modela i
- povratne veze (naelo).
47. Objasnite metod crne kutije.
Metoda crne kutije polazi od spoznaje da se moe djelovati na proces ili sistem i njime
upravljati, a da se pritom ne poznaje unutranja struktura i funkcija sistema. Poznati su
ulazni vektori i izlazni vektori, dok su struktura i funkcija sistema nepoznati i tretiraju se
kao crna kutija.
48. Objasnite metod modela.
Metoda modela uvedena je kao pomo za prikaz i razumijevanje sloenih pojava
realnog svijeta. Modeli su pojednostavljen prikaz podesan za prouavanje bitnih
osobina sistema ili procesa.

49. Objasnite model povratne veze.

Povratna veza ili povratna sprega je naelo i metoda prema kojoj se uz pomo
informacija o izlaznom rezultatu povratno djeluje na promjenu ulaznog djelovanja
sistema. Na osnovu informacija o izlaznim rezultatima povratno se intervenira na
promjene ulaznog djelovanja. Na taj nain se sistem ili proces usmjerava prema
unaprijed zadatom cilju. Ako se povratnom vezo smanjuje uticaj okoline, a pri tom se
zadrzava ista efikasnost funkcioniranja, takva se povratna veza naziva negativna i
obratno ako se djelovanjem povratne veze poveava uticaj okoline na efikasnost
funkcioniranja, takva povratna veza se naziva pozitivna.
50. Objasnite znaaj informacija za upravljanje sistemom.
Informacije za kibernetiku imaju bitno znaenje. Kibernetika se bavi informacijama s
razliitih stajalita radi upoznavanja svojstava same informacije i mogunosti njezine
upotrebe za upravljanje sistemima i procesima.
Upravljaka informacija treba omoguiti otklanjanje smetnji koje dovode do
nepouzdanosti funkcioniranja sistema, odnosno do smanjenja entropije sistema.
Upravljake informacije treba da su:
- odnose se na problem koji se rjeava,
- za primaoca je razumljiva,
- dovoljno je pouzdana,
- na pravom je mjestu,
- pravodobna je i
- ekonomski je racionalna.
51. Definiite sistemski pristup.
Sistemski pristup se moe definirati kao primjena intelekta, tehnika i sredstava
zasnovanih na sistemskom miljenju i opoj teoriji sistema. Usmjeren je integraciji
sistemskih komponenti za ostvarenje sprecifine svrhe sistema.
52. Objasnite koncepciju provoenja sistemskog pristupa.
U istraivanju nekog sistema, procesa ili problema kree se od pristupa problemu, gdje
se definiraju ciljevi, zadaa i metodika samog istraivanja i u najgrubljim crtama
upoznaje potencijalni objekt prouavanja.
Na osnovi prikupljanja i analize podataka o objektu prouavanja, a potujui kriterije
za definiranje sistema, formira se sistem-objekt prvi.
Na njemu se obavlja prouavanje i tako se dolazi do novih informacija o sistem-objektu.
Uz pomo dobivenih informacija formira se jedan ili vie sistem-modela uz
respektiranje pravila modeliranja.
Na njima se provode dalja detaljna istraivanja. Rezultati ispitivanja sistem-modela
izvor su novih povratnih informacija koje se vraaju u sistem objekt.
U ovoj se fazi projektira drugi sistem-objekt (novi). Projektiranjem se vri kontrola,
integracija i ugradnja u projekt prethodno dobivenih rezultata istraivanja.
Ako rezultati kontrole pokazuju da je pronaeno bitno poboljanje funkcioniranja
sistem-objekta, tada se poboljanje aplicira na realni objekt prouavanja. Ako bitno
poboljanje nije pronaeno, mijenja se polazite, a prouavanje se nastavlja u
daljnjim ciklusima i niim razinama detaljnosti.

53. Nacrtajte i objasnite shemu sistemskog pristupa u povratnoj vezi.

Objasnjenje kao u prethodnom pitanju

54. Objasnite razliku izmeu klasine i sistemske analize.
Klasina analiza zasnovana je na analitikom miljenju. Ona promatranu pojavu ili
predmet prouavanja apriori izolira od okoline.
Sistemska analiza zasnovana je na sistemskom miljenju. Ona insistira na
prouavanju pojave u vezi sa okolinom. Bilo koju pojavu nije mogue potpuno
objasniti bez prouavanja njezine interakcije s bitnom okolinom.

55. Objasnite analizu u sistemskom pristupu.

Prvo bitno polazite u sistemskom pristupu je okolina sistema.

Drugo bitno polazite je svrha ili smisao postojanja cjeline (sistema) a
odreena je okolinom sistema. - to okolina oekuje od sistema?
Dalje aktivnosti su definiranje sistema kao cjeline. Tu je potrebno odgovoriti
na pitanje: to pripada sistemu, a to njegovoj bitnoj okolini.
U slijedeoj fazi postupka odreuju se sistemske metode i tehnike koje e
se primijeniti. Pomou njih cjelina sistema e se rastavljati (analizirati) na
sastavne dijelove i utvrditi struktura.
Slijedi analiza elemenata sistema odnosno strukture u irem znaenju pojma
(npr. struktura poslovnih procesa).
Nakon analize slijedi faza sinteze sistema.

56. Objasnite sintezu u sistemskom pristupu.

Nakon analize slijedi faza sinteze sistema. Njen zadatak je stvoriti, sintetizirati
novi, bolji sistem.
Prvi korak je utvrditi kriterije sinteze. Pri sintetiziranju mijenjaju se elementi, veze
i operatori transformacije dijelova i cjeline sistema.
Nova cjelina sistema mora bolje funkcionirati, odnosno ostvarivati bitno bolje
rezultate. Osnovni kriterij poboljanja funkcioniranja odreen je svrhom, odnosno
ciljevima sistema.
Ako je nova struktura projektirana, problem rijeen, sistem e drugaije funkcionirati
i ostvarivati bitno bolje rezultate. Ako nisu ostvareni bolji rezultati funkcioniranja smatra
se da problem nije rijeen. U tom sluaju postupak se ponavlja (postupkom sistemski
pristup u povratnoj vezi).
57. Napravite usporedbu klasinog i sistemskog pristupa.
- Zadatak klasinog pristupa je otkriti zakonitost promatrane pojave, a sistemskog
poboljanje funkcioniranja sistema;
- Klasini pristup izolira promatrane pojave iz njihove okoline, a sistemski pristup vri
analizu uvijek u vezi s okolinom;
- Klasini pristup utvruje zakonitost dijela, na osnovi te zakonitosti trai zakonitost
komponente vie razine i na kraju izvodi zakljuak o zakonitosti cjeline.
- Sistemski pristup trai poboljanje funkcioniranja cjeline. Mijenja strukturu i funkcije
dijelova dok ne postigne bolje rezultate funkcioniranja cjeline sistema.
- Klasinim pristupom ne mogu se rjeavati kompleksne pojave, pojave koje
traju vrlo kratko ili su dugotrajne. Istraivanje ovakvih problema omoguava
sistemski pristup uz pomo modela i metode crne kutije.
- Sistemskim pristupom se bre i racionalnije dolazi do bitnih poboljanja
funkcioniranja sistema.
- Ova dva pristupa se ne iskljuuju ve meusobno dopunjuju. U odnosu na
klasini, sistemski pristup predstavlja viu razinu razvoja znanstvene
metodologije.
58. Nabrojte metode i tehnike u sistemskom pristupu.
- intuitivne metode,
- kvantitativne metode,
- grafike metode i
- kombinirane metode.
59. Objasnite znaaj intuitivne metode u rjeavanju ekonomskih problema.
Intuitivne metode najblie su ovjekovoj prirodi. Misli se na koritenje intuicije ljudi koji
imaju znanja i iskustva. Tako npr. za donoenje odluka pri rjeavanju razvojnih
problema posebno su poznate intuitivne metode kao to su: Brainstorming, Delphi,
Scenarij i Utopija metoda.
60. Navedite i objasnite znaaj koritenja kvantitativnih metoda u sistemskom
pristupu.
Kvantitativne metode ini skup matematikih i statistikih metoda i tehnika. Zasnovane
su na matematikoj logici i apstraktnim simbolima koji se povezuju sa realnim svijetom.
Pod uticajem sistemskog miljenja i sistemskog pristupa razvijen je niz kvantitativnih
metoda kao to su: linearno i nelinearno programiranje, input-output analiza, mreno
planiranje, razne tehnike izvedene iz teorije igara i dr. Rezultati kvanitativne metode
ovise o mjerenjima, odnosno dobivanju inputa za kvantitaitvno procesiranje.

61. Navedite i objasnite znaaj koritenja grafikih metoda u sistemskom

pristupu.
Grafike metode, sa svojim mogunostima slikovnog prikazivanja apstraktnih i
konkretnih sistema i procesa, sve se vie primjenjuju. Najee se kombinuju sa
drugim metodama. Grafikim metodama pripadaju npr. mreni dijagrami, blokdijagrami,
stablo odluivanja, dijagrami strelica. Grafikim metodama i sadrajima esto
interpretiraju i predstavljaju dinamika procesa, pojave i odnosi u sloenim sustavima.
62. Navedite i objasnite znaaj koritenja kombinovanih metoda u
sistemskom pristupu.
Kombinirane metode sastavljene su od prethodno spomenutih intuitivnih, kvantitativnih i
grafikih metoda. U kontekstu kombiniranih metoda treba spomenuti sistemsku analizu
sistema. To je pojam vezan za kompleksnu metodologiju primjene sistemskih metoda i
tehnika. Tako se za analizu i razvoj informacijskih sistema upotrebljava strukturalna
sistemska analiza pretvorena u snane softverske alate informacijskog inenjerstva.
63. Definiite preduzee kao sistem.
Preduzee se definira kao sistem (skup elemenata-dijelova ili procesa koji su
meusobno povezani, funkcioniraju prema odreenim pravilima i prema
odreenom cilju, a predstavljaju relativno izoliranu cjelinu).
U definiranju preduzea kao sistema obino se pojavljuju dva osnovna sluaja:
a.) preduzee postoji, ali ne ostvaruje efikasno ciljeve te je njegovo
funkcioniranje potrebno poboljati i
b.) postoji zadani cilj za ije ostvarenje treba projektirati novi sistem-preduzee
64. Navedite sve sistemske kategorije potrebne za potpunu definiciju
preduzea.
U svakoj potpunijoj i kompleksnijoj definiciji mogu se pronai slijedee sistemske
kategorije
- cilj - sistem ciljeva preduzea;
- okolina preduzea;
- ulazni i izlazni vektori;
- elementi ili komponente sistem-preduzea;
- veze (odnosi) izmeu elemenata;
- proces funkcioniranja;
- koncepcija funkcioniranja;
- pravila funkcioniranja i
- upravljanje sistemom preduzea.
65. Objasnite svrhu postojanja preduzea.
Pod pojmom svrha podrazumijevat e se konani cilj koji se eli postii
funkcioniranjem preduzea. Taj konani cilj ili svrha moe se tretirati i kao
funkcija preduzea u odnosu na okolinu.
66. Koje pitanje treba postaviti za utvrivanje funkcije preduzea?
Funkcija se utvruje tako da se postavi pitanje: ta okolina oekuje od promatranog
preduzea. Na taj nain funkcija preduzea je odreena zahtjevima i potrebama okoline
(npr. zahtjevima trita).

67. Objasnite na nekom primjeru ime je sve odreena funkcija preduzea.

Funkcija je odreena i razinom promatranja analitiara ili projektanta, odnosno
svrhom samog istraivanja. Ako se npr. istrauje na niim razinama detaljnosti
tada je svrha jednog podsistema odreena potrebama ostalih podsistema kao
njegove okoline.
68. Objasnite ta je skup ciljeva preduzea (dajte primjer i nacrtajte shemu
strukture ciljeva).
Preduzee je kompleksan sistem iju strukturu nije mogue jednoznano opisati.
Skup ciljeva potrebno je formulirati kao sistem ciljeva, tj. utvrditi sve bitne
elemente ciljeva i odnose meu njima.
Cilj rasta i razvoja zadovoljenja potreba trita podrava ostvarenje trajnog rasta
ukupnog prihoda.
S druge strane ciljevi koji se ostvaruju prethodnim ostvarivanjem rasta dobiti tad
se zakljuuju da su oni u konfliktnim odnosima. Preferiranje jednog cilja bi ilo na
teret ostalih. Tokom kvantificiranja ciljeva (planiranje) konfliktne odnose treba
razrijeiti optimizacijom ciljeva putem optimizacije funkcioniranja sistema kao
cjeline

69. Definiite okolinu (okruenje) preduzea.

Okolinu (okruenje) sistema preduzea ini sve ono to nije njegov sastavni dio,
to ga okruuje. Za potrebe funkcioniranja i upravljanja preduzea utvruje se i
definira ona okolina koja je bitna za njegovo funkcioniranje.

70. Definiite ulaznu okolinu preduzea (dajte primjer).

U fazi utvrivanja i analize okoline preduzee se uzima kao crna kutija. Potom se
definiraju bitne komponente okruenja. Komponente okruenja iz kojih se neto
prima nazivaju se ulazna okolina.
Iz ulazne okoline preduzea dolaze sadraji ulaznog vektora
71. Definiite izlaznu okolinu preduzea (dajte primjer).
U fazi utvrivanja i analize okoline preduzee se uzima kao crna kutija. Potom se
definiraju bitne komponente okruenja.
Komponente okoline kojima preduzee neto daje nazivaju se izlazna okolina.
Iste komponente okoline mogu biti dijelovi ulaznog i izlaznog okruenja.
Izlaznoj okolini preduzee predaje sadraje izlaznog vektora.
72. Navedite koju okolinu treba definirati za potrebe funkcioniranja i
upravljanja u preduzeu.
Za potrebe funkcioniranja i upravljanja preduzea utvruje se i definira ona
okolina koja je bitna za njegovo funkcioniranje, a to je
a) ulazna okolina: finansije, tehnologija, materijal, radna snaga ...
b) izlazna okolina: proizvodi, novac,.djelatnici, otpad itd.
73. ta sve ini sadraj ulaznog vektora X nekog preduzea (navedite primjer).
Iz okoline preduzee uzima materijal, energiju, informacije, kapital, itd.

74. ta sve ini sadraj ulaznog vektora X nekog preduzea (navedite primjer).
Preduzee daje okolini proizvode, informacije, otpatke, novac, itd.
75. Navedite sistem pitanja koja se koriste kod utvrivanja pripadajuih dijelova
sistema i okoline.
Kod utvrivanja pripadajuih dijelova sistema i okoline kao pomo koristi se
sistem slijedeih pitanja:
- postoji li izmeu promatranog dijela i cjeline
bitna veza,
- utie li postojanje i funkcioniranje promatranog
elementa bitno na postojanje i funkcioniranje
cjeline i
- utie li postojanje i funkcioniranje cjeline bitno na
postojanje i funkcioniranje promatranog elementa

76. Za svaki element sistema postavljaju se pitanja na koja dobiveni

odgovori mogu biti oznaeni sa 3d, 2d, 1d i 0d. Objasnite njihovo
znaenje.
Pretpostavi se koji bi elementi ili dijelovi mogli pripadati sistemu, odnosno problemu
interesa. Pripadnost se testira navedenim pitanjima postavljajui ih za svaki element i
njegov odnos prema cjelini, odnosno cjeline prema elementu.
Za svaki su element mogua tri, dva, jedan ili nijedan pozitivan odgovor, oznaeni
slovom d. Ocjene imaju ovo znaenje:
- tri pozitivna odgovora (3d) - element pripada cjelini,
- dva pozitivna odgovora (2d) - element je dio bitnog okruenja,
- jedan pozitivan odgovor (1d) - element je dio okruenja (obino se bitnost
dodatno ispituje) i
- nula pozitivnih odgovora (0d) - element je neaktivan za promatrani sistem dalje se ne analizira.
77. Objasnite postupak definisanja veza izmeu dijelova sistema i analizu
veza (odnosa) izmeu elemenata. (Dajte neki primjer i nacrtajte shemu).
Nakon to je upoznato okruenje i komponente ulaznog i izlaznog vektora,
mogue je definirati veze izmeu dijelova sistema. Pri tome se respektiraju samo
veze bitne za funkcioniranje sistema i postizanje postavljenih ciljeva.
Postupak je slijedei:
prvo se utvruje povrina sistema, odnosno veze putem kojih komponente ulaznog
vektora ulaze u sistem preduzea.
U daljem se postupku prati i registrira kretanje i transformacija promatrane
komponente izmeu dijelova preduzea.
Rezultat ove faze analize jest shema objekata sistema, odnosno blok dijagram.

78. Pri definiranju veza izmeu dijelova sistema koje se veze uzimaju u
obzir (koje su bitne)?
Pri tome se respektiraju samo veze bitne za funkcioniranje sistema i postizanje
postavljenih ciljeva.
79. Navedite neki krai primjer za sistem, navedite njegove objekte i njihove
veze, te nacrtajte shemu objekata sistema.

80. Definiite pojam PROCES.

Pod pojmom proces podrazumijeva se put i nain na koji neto nastaje ili
postaje. Proces je i djelovanje jednog elementa na drugi element u sistemu, kao
i transformacija sadraja ulaznog vektora u rezultate funkcioniranja. Svaki proces
odvija se u nekoj vremenskoj dinamici te je vaan redoslijed i vrijeme odvijanja.

81.Objasnite proces funkcionisanja cijelog sistema.

Svaki se proces odvija u nekoj vremenskoj dinamici te je vazan redosijed i
vrijeme odvijanja. U svakom se dijelu funkcioniranja sistema, u svakom
njegovom aktivnom elementu ili komponenti odvija neki proces - elementi
funkcioniraju. Ovim se parcijalnim funkcioniranjem, medjusobnim povezivanjem
ostvaruje rezultat cijelog sistema.

82.

Navedite neki primjer za manji sistem i nacrtajte shemu

funkcionisanja procesa tog sistema.

Ulazna veza X2,1 predstavlja ulaz materijala iz skladita.

Proces ima slijedee karakteristike:
- u procesu sudjeluje odreeni broj elemenata (u primjeru tri elementa);
- svaki se element pojavljuje jedan ili vie puta (dizalica 91 pojavljuje se
5 puta);
- izmeu svakog para elemenata openito se pojavljuje jedna ili vie
veza;
- u cijeloj shemi procesa jedna te ista veza (isti sadraj) pojavljuje se
samo 1x
83.
Objasnite ta je koncepcija funkcionisanja sistema.
Koncepcija je zamisao kako bi neki sistem trebao izgledati, funkcionirati i
ostvarivati svoje ciljeve. Bilo bi normalno da za svaki iole vaniji sistem postoji
formalizirana koncepcija, odnosno idejni projekat kojim se definie ono to se eli
izgraditi i kako treba funkcionirati. Kod razvoja tehnikih sistema
84.
ta je idejni projekt sistema?
idejni projekat definie I opisuje ono to se eli izgraditi i kako treba funkcionirati

85.

Objasnite znaaj koncepcije funkcionisanja sistema u analizi

U ananlizi sistema koncepciaj slui pored ostalog i kao podloga za ocjenustanja i

funkcionisanja. U koncepciji se nalazi napisano ta i kako se eli postii.
Istraiva e analizirati stvarno stanje sistema i naeno usporeivati sa zadanim
u koncepciji. Redovna je pojava znatnih razlika izmeu, s jedne strane naenog
stanja sistema a s druge strane zadanog ili eljenog u koncepciji. Razlika dolazi
iz prirode problema. Naime, napisana je koncepcija statikog znaaja, a
funkcioniranje sistema je dinamika. Obino se postavlja pitanje: ta se emu
treba prilagoditi, jer problem moe biti i u jednom i u drugom podruju.
Tek nakon istraivanja izvrit e se poboljanje koncepcije i/ili funkcioniranja
sistema.
86.

Navedite elemente o kojima ovisi koncepcija funkcionisanja

sistema. Nacrtajte i objasnite shemu elemenata koncepcije
funkcionisanja sistema.
(B)

Zahtjevi znanosti

(A)

(D)

Zahtjevi
okoline

KONCEPCIJA
FUNKCIONIRANJA

(C)

Unutarnji zahtjevi

(E)
Funkcioniranje
sistema

A)
- razvoj drutva
- drutvene potrebe
- ekoloki zahtjevi
- drutvene obaveze

B)
- politika
- sociologija
- ekonomika

(F)
Rezultati
funkcioniranja
C)
- kontinuitet
- efikasnost
- progres

Prema ovoj emi koncepcija ovisi o vanjskim i unutranjim zahtjevima. Polazni su

zahtjevi drutvene okoline (A). Ona odreuje svrhu postojanja i funkcioniranja
sistema. Kad se zna koju svrhu sistem treba ostvariti pristupit e se njegovu
razvoju. Razvijat se u skladu sa zahtjevima znanostii struke (B). Postoje i
unutarnji zahtjevi koje je nuno respektirati (C). Mogunosti poduzea ne mogu
se zanemariti. Ovoj skupini pripadaju takoer mogunosti zadovoljenja potreba
zaposlenika i vlasnika poduzea. Sve tri skupine zahtjeva, vanjski i unutranji
moraju biti i meusobno usklaeni u integralnoj koncepciji sistema (D).
Provoenjem koncipiranog omoguuje se funkcionisanje posmatranog sistema
(E).Funkcioniranjem sistema ostvaruju se rezultati (F).

87.

O kojim vanim elementima koncepcije funkcionisanja sistema

treba voditi rauna da bi se ostvarili pozitivni rezultati sistema.

Da bi se koncepcijom uspjeno koncipiralo funkcioniranje i provoenjem ostvarili

primjereni rezultati, nuno je voditi rauna o slijedeim znaajkama koncepcije:
- vijek trajanja koncepcije;
- razlika izmeu formalne i stvarne koncepcije;
- doputeno odstupanje;
- sklad u prostoru i vremenu;
- fleksibilnost prema dinamici zahtjeva.
88.

Opiite karakteristike dobre koncepcije funkcionisanja sistema i

koje sve mogunosti prua
Formalizirana koncepcija kao statika brzo zastarjeva. Nastaju znatne razlike
izmeu koncepcije i stvarnosti. Odstupanja od koncepcije nuno je pratiti i prema
potrebi sanirati. Koncepcija ne smije biti kruto postavljena i tako odravana. Trai
se njono dinamiko usklaivanje vremenu i prostoru u kojem i za koji funkcionira.
Fleksibilnost u koncipiranju i odravanju koncepcije posebno je vano za
savremeno organiziranje i funkcioniranje poslovnih sistema. Dobra koncepcioja
ogovara unutranjim zahtjevima, zahtjevima dinamike prirodnog i drutvenog
okruenja, otklanjanju devijacija u funkcioniranju i rastu entropije sistema,
odnosno upravljanju.
89.
Objasnite ta su pravila funkcioniranja preduzea.
Da bi ostvario svoje funkcionisanje, svaki funkcionalni sistem mora poslovati u
skladu sa prirodnim , drutvenim i ekonomskim zakonitostima. Prema tome
svakoj se koncepciji napravljanoj u skladu sa spomenutim zakonitostima
pridruuju pravila funkcionisanja. Pravila mogu biti brojna i irokog spektra
djelovanja i razliitog stepena detaljnosti.
90.
-

Navedite potrebna pitanja za regulaciju sistema

ta je obavezno koncepciju uvjetuje
ta je poeljno koncepciji ide u prilog
ta je nepoeljno koncepciju oteava
ta je zabranjeno koncepciju onemoguava

91.
ta su devijacije sistema.
Devijacije su odstupanja od koncepcije i funkcije cilja sistema. Devijacije su
nosioci informacija o stanju sistema. Imaju vanu ulogu pri upravljanju
procesima. Normiranjem i devijacija se se stvaraju pretpostavke za upotrebu
uinkovitih metoda upravljanja kao to su npr. Ciljno upravljanje ili upravljanje
iznimkama.

92.

Navedite i objasnite vrste devijacija sistema.

Devijacije mogu biti: mikrodevijacije, zanemarive, doputene, nedoputene i

razorne
(svaka od njih je objanjena u pitanjima ispod osim zanemarivih devijacija koje
uobiajeno registrujemo i pratimo i njih uglavnom otklanja samoprilagodljivost
sistema.)
93.
ta su razorne devijacije sistema i kako ih sprijeiti?
Razorne devijacije razaraju sistem. Njihova se pojava predvia. Nuna je
preventivna priprema u smislu odgovora na pitanje: ta i kao uiniti ako se
razorna devijacioja dogodi? U vezi sa ovim devijacijama prate se ve simptomi
mogunosti njihove pojave. Predvianjem, planiranjem mjera i akcija, treningom
ljudi, praenjem simptoma o pojavi potencijalnih uzoraka i u sluaju dogaanja
poduzimanjem brzih akcija, mogue je bitno smanjiti negativne posljedice
razorne devijacije. Ako se razorna devijacija ipak dogodi, za ponovno
funcioniranje, nuno je mjenjati koncepciju sistema.
94.
ta su nedoputene devijacije sistema i kako ih sprijeiti?
Nedoputene devijacije onemoguavaju funcionisanje sistema. Koncepcijski se
predviaju i prate kako bi mogli sprijeiti njihovo dalje djelovanje. Na njih se
reagira odmah kad se pojave.Odgaanjem rjeavanja pojave nedoputenih
devijacija nastaju jo vei problemi.
95.
ta su doputene devijacije sistema?
Doputene devijacije koncepcijski su predviene unutar odreenih granica
odstupanja. Prati se njihov razvoj, a odluke se donose kad preu granicu
doputenog odstupanja.
96.
ta su mikrodevijacije sistema?
Mikrodevijacije su takva odstupanja koja, u pravilu, ne daju povoda za donoenje
odluka. Sistem ih otklanja svojom dinamikom stabilnou funkcioniranja.
Meutim ako doe do njihovog omasovljenja ili rezonance (zbrajanje uinaka)
mogu prei u nedoputene devijacije

97.

Nacrtajte i objasnite shemu strukture sistema upravljanja u

preduzeu

Ulazna okolina
preduzea

Izlazna okolina
preduzea

IZVOAKI
SISTEM
Intervencije

Podaci

MENAGMENT
(servomotor)
Odluke

INFORMACIJSKI
SISTEM(detektor)

ORGAN
UPRAVLJANJA
(regulator)

informacije

98.
Navedite i objasnite tri osnovne strukture u modelu upravljanja.
U naelnom modelu upravljanja razlikujemo tri osnovne strukture:
- Okolina sistema
- Izvoaki podsistem
- Upravljaki podsistem
99.

Objasnite koji koncept i naelo se primjenjuje kod postavljanja

ukupnog upravljanja u preduzeu?
Ukupno upravljanje preduzeem se postavlja u skladu s konceptima i naelima
povratne veze, odnosno za preduzee, upravljake petlje. Naglasak je na
koncept regulacije odnosno zatvoen povratne veze. Njegovom se primjeneom na
kontolu kompletnog izlaznog vektora posredno obuhvaa i djelovanje smetnji iz
okoline sistema.
100.
Koja je osnovna uloga sistemske analize preduzea?
Preduzee je ciljni usmjereni sistem pa se shodno tome u analizi preduzea i
bilo kojeg funkcionalnog sistema analizira ili definira svrha postojanja tj. krajnji cilj
koji zeli postici. Taj konani cilj moe se tretrati i kao funkcija preduzea u odnosu
na okolinu. Funkcija se utvruje odgovorom na pitanje: ta okolina oekuje od
promatranog preduzea. Na taj je nain funkcija preduzea odreena zathevima
okoline ili trita. Funkcija je odreena i razinom promatranja analitiara ili
projektanta, odnosno samom svrhom istraivanja. Meutim preduzee je
kompleksan sistem tj njegovu strukturu nije mogue opisati jednoznano. Takvi
organiizacijski sistemi preduzea uvjek imaju skup sistema i potrebno je utvrditi
bitne elemente ciljeva i odnose meu njima.
101.
Navedite metode i koncepte bitne za koncipiranje savremenog
upravljanja.

Metodi i koncepti bitni za koncipiranje savremenog upravljanja su:

1. upravljanje na osnovu cilja i iznimki,
2. anticipativno upravljanje i
3. orkestralna organizacija upravljanja.
102.
Objasnite koncept upravljanja na osnovi cilja i iznimki.
Koncept upravljanja na osnovi cilja predstavlja bitni smisao pojma upravljanja.
Cilj ili ciljevi predstavljaju jednu od osnovnih kategorija upravljanja. Cilj je
polazite i kraj svakog usmjerenog djelovanja, a njegovo je ostvarenje mjera
efikasnosti tog istog djelovanja.
Upravljanje na osnovu iznimki nastavlja se na koncept upravljanja na osnovi cilja.
Iznimka je ono stanje sistema koje prekorauje doputena odstupanja u odnosu
na cilja ili na neko prihvatljivo stanje. Da bi se provelo upravljanje na osnovu
iznimki nuno je iznimke predvidjeti koncepcijom upravljanja. U praksi se utvruje
normalno ostvarenje cilje s doputenim granicama odstupanja. Sve to se
dogaa izvana naznaenih granica jeste iznimka, odnosno devijacija na osnovi
koje e se odreeni organ reagirati
103.
Objasnite pojam i polazite anticipativnog upravljanja (skraeno:
AU).
AU nazvano je prema nainu odluivanja zasnovanom na anticipiranju buduih
dogaaja koji e djelovati na upravljani sistem iz njegove okoline. AU pripada
skupini zasnovanom na naelu otvorene povratne veze odnosno kontrole. Za ovo
naelo je vano odvijanje upravljanja na osnovi informacija o vanjskom uzroku
promjena upravljanog procesa.
104.
Objasnite znaaj dinamike okoline za ponaanje i upravljanje
sistemom.
- pretpostavka je da su smetnje ( djelovanje okoline na preduzee) takve da
ih ono ne moe mijenjati ve im se mora prilagoavati. Znai, postoji
nunost adaptibilnog ponaanja preduzea prema okolini;
- uspjenost preduzea ovisit e o dinamici i sadraju promjena dviju
osnovnih grupa procesa i to: procesa u bitnoj okolini i interni procesa
preduzea.
Iz teorije i prakse je poznato da okolina djeluje na preduzee, ali isto tako i
preduzee djeluje na okolinu. Meutim u kontekstu su AU zanimljivi sluajevi u
kojima se utjecaji okoline ne mogu bitno mjenjati.Vrlo vana je i sve vea
dinamika promjena okoline.U sve veim brzimana promjene okoline , a istodobno
uz pretpostavku iste brzine izvrnih u ipravljakih proccesa, relativna tromost
preduzea u odnosu na dogaaje u okolini postaje sve vea. Posljedica ovog
procesa je sve manja sposobnost adaptibilnosti preduzea i sve vea
nesposobnost d ostvari planirane ciljeve.Adaptibilnost postaje nepravodobna.

105.
Navedite preporuke potrebne za uvoenje i razvoj anticipativnog
upravljanja u nekom preduzeu.
Preporuke koje se odnose na uvoenje i razvoj organiziranog anticipativnog
ponaanja i upravljanja u nekom preduzeu su:
- Usvajanje poslovne i razvojne strategije stalno orijentirane na budunost;
- Poticati kreativnost i inovatorske sposobnosti zaposlenih;
- Koristiti metode prognoziranja buduih dogaaja (statistike, intuitivne i dr.);
- Menadere orijentirati na dugoronija rjeenja poslovanja i rjeavanje
problema prije
nego to se pojave;
- Treba prei na dinamiko planiranje, poslovanje i razvoj i svake godine
raspolagati
s prostudiranim petogodinjim razvojem i anticipiranom budunou vlastitog
poloaja
za sljedeih pet godina i
- Za uspjenu realizaciju anticipativnog upravljanja trai se fleksibilan nain
razmiljanja i predvianja moguih rjeenja problema u alternativnim
strategijama.
106.
Gdje treba prikupljati informacije o buduim dogaajima bitnim
za uspjeno poslovanje preduzea?
Mnoge se korisne informacije o budunosti i novitetima mogu prikupiti unutar
preduzea, od vlastitih sardnika. U pravilu je koliina i korist internih informacija i
upotrebljivih ideja za budunost ili o budunosti ipak nedovoljna. Nuno je
povezivanje informacionog sistema sa okolinm i prikupljanje informacija ukupne
okoline preduzea kao npr.
- inf. o buduim potrebama aktualnog i potencijalnog trita preduzea
- inf. o idejama i aykcijama konkurencije
- inf. iz zemalja koje su svojim stepenom razvoja znatno ispred promatrane
zemlje
- inf. iz znanastvenih ustanova
- inf. svjetskih i domaih burzi
- inf. o tendencijama u institucionalnom okruenju itd.
107.
Koje pretpostavke treba ispuniti da bi se ostvarilo anticipativno
upravljanje?
Prva pretpostavka primjene AU jeste anticipiranje budueg stanja okoline,
Druga pretpostavka se odnosi na izbor i provoenje strategije razvoja.
Postoji nunost adaptibilnog ponaanja preduzea prema okolini

108.
Navedite i objasnite interne mogunosti za realizaciju AU u
nekom preduzeu
Znanje iskustvo i sposobnost pojedinca ili kolektiva da organizira sebe i potreban
informacijski sistem faktori su uspjene primjene anticipativnog upravljanja.
Preporuke koje se odnose na uvoenje i razvoj organiziranog anticipativnog
ponaanja i upravljanja u nekom preduzeu su:
- usvajanje poslovne i razvojne strategije stalno orjentirane na budunost;
- poticati kreativnost i inovatorske sposobnosti zaposlenih ;
- koristiti metode prognoziranja buduih dogaaja
- od statikog pristupa realizacii planiranja, poslovanja i razvoja treba prei na
dinamiko;
Menader , menaderski tim ili poduzetnik trebaju maximum svojih operativnih
zadataka o prolosti i sadanjosti prepustiti saradnicima , a sebe orjentirati na
dugoronija rjeenja poslovanja i rjeavati bitne probleme prije nego se oni
pojave
109.
Objasnite mogue probleme i ogranienja primjene AU u nekom
preduzeu.
Prva pretpostavka primjene anticipativnog upravljanja jeste anticipiranje budueg
stanja okoline angaovanjem snanog tima sastavljenog od interdisciplinarno
obrazovanih strunjaka. Njihov zadatak je postavljanje vizionarski zamiljenog
scenarija budueg stanja izraenog trendovima, sadrajima i moguom razinom
dosega. Na takav scenarij mogua je primjena Delphi metode kojom se mogu
dobiti kvantitativne ocjene i vjerovatnoa ostvarenja pretpostavljenog razvoja.
Druga pretpostavka se odnosi na izbor i provoenje strategije razvoja.
Izbor strategije i njeno provoenje sadri dva vana problema i to su:
- stupanj slobode izbora strategije
- znanje i sposobnost za nenu realizaciju
110.
Objasnite pojam orkestralna organizacija upravljanja
Objanjenje pojma orkestralna organizacija upravljanja data je na primjeru
srednjeg proizvodnog preduzea. U njemu su strateki zacrtane razina
menadera i kljunih rukovoditelja. Menader i njegovi saradnici ine primjer
poslovnog tima, odnosno orkestra zaduenog za realiziranje strategije
preduzea. Pritom je menader diregent novog tipa , a saradnici su lanovi
orkestra. Za realizaciju orkestralne organizacije upravljanja potrebno je ostvariti:
- timski nain rjeavanja kljunih problema,
- potpunu komunikaciju prema naelu svaki sa svakim
- postojanje formaliziranih sistema ciljeva i zadataka
- otvoreni informacijski sistem unutar tima
- uloga vodeeg lana kao motivatora ...

111.
112.
procesa.

Entropija
Entropija se definie kao mjera nepouzdanosti funkcionisanja sistema ili

113. Matematiki izraz za izraunavanje entropije prema Shannonu glasi:

Hx = pi ld pi
i znai : entropija bilo kojeg pokusa ( sistema ili procesa) jednaka je negativnoj sumi
umnoaka vjerovatnosti nekog dogaaja i dualnog logaritma te iste vjerovatnosti. Po
ovom izrazu entropija ovisi iskljuivo o vjerovatnosti dogaaja u polju dogaaja.
114. Entropija elementarnog sistema He jednaka je 1. Entropija je bezdimenzionalna
veliina te je ta 1 nazvana BIT ( binarni broj) . Jedinica je usvojena kao osnovna mjera
entropije u nekom sistemu ili procesu. Iznos entropije nekog sistema pokazuje koliko je
ona puta vea od entropije elementarnog sistema u kojem je pojavljivanje binarnog
dogaaja jednako vjerovatno.
Pod pojmom entropije informacija podrazumijeva se mjera neodreenosti
(nesigurnosti), koja je prisutna prilikom realizacije bilo kojeg dogaaja koji ima konaan
broj elementarnih dogaaja (ishoda
115.
1. 116. Nacrtajte i objasnite dijagram odnosa efikasnosti poslovanja i stupnja
izoliranosti sistema.
Dijagram pokazuje ostvarivanje odnosa efikasnosti poslovanja i stepena izoliranosti
prema normalnoj razdiobi. Od poetka izoliranosti sistema efikasnost raste do take
optimalne izoliranosti (0). Nakon toga efikasnost poslovanja opada zbog poveanja
stepena izoliranosti od okoline . U podruju od minimalne do maksimalne izoliranosti
nalaze se zone izoliranosti koje razliito utiu na efikasnost poslovanja. Ovdje treba
dijagram nacrtati , nisam znao kako to uraditi
117. Objasnite ta predstavlja zona efikasne izoliranosti sistema
Zona Efikasne izoliranosti omoguava efikasno poslovanje.

1.

118. Kako se mjeri izoliranost u sluaju preduzea?

U sluaju preduzea izoliranost se mjeri putem izoliranosti organizacijskih komponenti
kao to su : infromacije, znanje , kapital, razvoj, rad ,predmet rada i sredstva za rad. Za
svaku bi komponentu organizacije bilo nuno utvrditi njezinu funkcionalnu ovisnost o
stupnju izoliranosti.
119. Definiite pojam negentropije i objasnite na nekom primjeru
.Negentropija je entropija suprotnog, negativnog predznaka. Ona je neto to ce negirati
entropiju. Npr. Ako pretpostavimo da postoji polje problema Po dogaaja. Svaki dogaaj
u polju dogaaja Po ima jednaku vjerojatnost dogaanja. U sluaju jednakih vjerotnasti
dogaanja svakog dogaaja, entropija ishoda dogaaja je maksimalna.

120. Objasnite pojam i sadraj informacije prema idealistikoj filozofiji.

Pojam i sadraj prema idelistikoj filozofiji ? Idealistika filozofija informaciju tumai
kao neto svojstveno samo ovjeku i njegovoj sposobnosti osjeanja i svjesne spoznaje
svijeta u kojem ivi. Prema tom shvatanju informacija je svojstvo ljudsko duha.
121. Objasnite pojam i sadraj informacije prema teoriji odraza.
Teorija odraza jedno je od dijalektikih shvatanja informacije. Objanjava informaciju
kao odraz nekog procesa u ljdskoj svijesti, kao rezultat djelovanja dvaju ili vie medija ili
sistema u interakciji. To se djelovanje odraava u ljudskoj svijesti to omoguava
spoznaju promatranog procesa.
1. 122. Objasnite pojam i sadraj informacije prema teoriji prapoetka.
Teorija prapoetka tumai informaciju kao jednu veliina svemira. Ova teorija ukljuuje
ideju o Big Bengu velikom prasku, eksploziji

1.

123. Definiite pojam informacije prema Claudu Shannonu.

Shannon objanjava informaciju prvenstveno kao mjeru reda. Prema njegovom se
miljenju ona izvodi iz entropije kao mjere nepouzdanosti ishoda nekog procesa ili
pokusa.
124. Definiite dogaaj.
Dogaaj se dogodio kada je nastala promjena stanja . Prema tome trenutak dogaanja
nosi naznake vremena nastajanja informacije.
125. Definiite signal
Signal je oblik i sadraj manifestacije promjene i dogaaja . On je nositelj informacije .
126. Definiite znak.
Znak je signal koji ima odreeno znaenje . Na taj nain znak omoguava istoznano
razumjevanje signala izmeu izvora i korisnika.
1. 127. Definiite simbol.
Simbol je standardni znak unutar nekog ili vie jezika komuniciranja.
1. 128. Definiite supersimbol (rije).
Supersimbol (rije) je skup meusobno povezanih i ureenih simbola. Takoer je nositelj
informacije.
129. Definiite reenicu.
Reenica je ureeni skup vie podataka. Karakteriu je pravila sintakse prema kojima se
podaci meusobno povezuju.
1. 130. Definiite obradu podataka.
Obrada podataka je djelatnost spajanja podataka u reenice.

1. 132. Definiite vijest.

Vijest je jedna ili vie reenica koje je poiljatelj uputio primatelju. Iz nje se dobija
informacija.

1.

133. Definiite informaciju.

Informacija je dio vijesti kojio za korisnika ( primatelja ) ima vrijednost novosti koja mu
omoguuje obaviti odreeni zadatak.

130. Definirajte obradu podataka.

-je djelatnost spajanja podataka u reenice
131. Definirajte vijest.
-je jedna ili vie reenica koje je poiljatelj uputio primatelju. Kako je vidljivo, vijest nosi
u sebi prostornu i vremensku promjenu u vezi s informacijskim sadrajem koji nosi. Iz
nje se dobiva informacija.
132. Definirajte informaciju.
-je dio vijesti koji za korisnika (primatelja) ima vrijednost novosti, koja mu omoguuje
obaviti odreeni zadatak. Ovo takoer znai ispunjavanje navedenih uvjeta s tim da se u
komunikacijski kanal uvedu koder i dekoder
133. to je izvor informacija.
- je mjesto gdje nastaju informacije. U komuniciranju to je medij to je medij ili proces
koji moe zauzeti najmanje dva karakteristina stanja. Znai, u komuniciranju mora
postojati promjena stanja.
134. Navedite aspekte prouavanja informacija.
Razliitosti u shvaanja informacija upuuju na njezinu sloenost. Zbog toga se
prouavaju s vie aspekata:
-sintaktiki
-semantiki
-pragmatiki
-ciljni
-ekonomski
- i drugi
Svi ovi aspekti olakavaju i rasvjetljavaju njezino razumijevanje i upotrebu, ali jo uvijek
ne odgovaraju na sva pitanja o biti informacije.

135. Objasnite sintaktiki aspekt prouavanja informacija.

-prouava informacije polazei od problema sigurnosti i ekonominosti /indirektno/
prijenosa informacija. Tu su obuhvaeni sljedei problemi:
-izbor komunikacijskog kanala
-izbor broja simbola u jeziku
-nain sastavljanja simbola poruke
-proraun kapaciteta komunikacijskog kanala
-obrana informacijskog sadraja od smetnji i
-metode prerade informacija u nove oblike bez gubitka sadraja
Ovdje se radi prvenstveno o tehnikim problemima komuniciranja. To je najvie izuavao
Claude Shanon. Ali kad se radi o poduzeu, zadire i u brojna druga pitanja npr. izbor
komunikacijskog kanala, razliit je prema ulaganjima, trokovima funkcioniranja,
kompatibilnosti s okolinom i dr., ovisno o izboru kanala imat e utjecaje na rezultate
poslovanja.
136. Objasnite semantiki aspekt prouavanja informacija.
-prouava korisnost i razumljivost informacija. Da bi bila razumljiva i semantiki
korisna, izvor informacija i primatelj moraju u komuniciranju:
-upotrebljavati iste simbole i supersimbole
-upotrebljavati isto znaenje simbola i supersimbola tj. slova i rijei /prilikom sastavljanja
reenice upotreba pravopisnih i gramatikih pravila, ili npr. nunost posjedovanja znanja
za pravilu uptrebu informacij ai njihovo daljnje plasiranje/
-moraju za oba partnera vrijediti ista pravila sintakse i
-primatelj mora posjedovati tzv. apriornu informaciju.
Zadovoljenjem ovih uvjeta mogu se slati i primati poruke. U tom primanju primatelj
moe primiti korisnu informaciju . Semantiki korisna informacija pojavljuje se kao
razlika entropije problema korisnika prije i nakon upotrebe primljene informacije.
Jedinica korisne informacije izraava se EONONIMA. Jedan bit korisne informacije
odgovara jednom enonu. Komuniciranje je mogue i bez izravnog ispunjenja prethodnih
uvjeta, s tim da se u komunikacijski kanal uvode koder i dekoder.

137. Objasnite pragmatiki aspekt prouavanja informacija.

-prouava korisnost informacija sa stajalita vremena prijema informacija u odnosu na
dogaaj na koji treba djelovati.
Na grafikom prikazu ima skokovitu funkciju. Grafiki prikaz ovog aspekta je na str
112., dijagram 6.4 vidimo tri karakteristina podruja:
-podruje prijevremenih informacija, odreeno je razdobljem do trenutka kad se dogaaj
dogodio /t0/, to su informacije koje su primljene prije nego se dogaaj dogodio i one su
pragmatiki najvrjednije. Povezano je s anticipativnim upravljanjem, jednim od hitnijih i
suvremenijih naina upravljanja. Nedostatak ovih informacija je rizik za donositelja
odluke, a koji proizlazi iz anticipiranja buduih dogaanja
-podruje pravodobnih informacija, korisnik ih dobije nakon to se dogaaj dogodio i
moe donositi odluke bez negativnih posljedica. Ovaj tip ima relativno visoku
pragmatiku vrijednost.. Pravodobnost ovisi o brzini dvaju procesa brzini upravljanja
procesa /upravljanje promjena/ i brzini upravljakog procesa. /npr. uvoenje
informacionih tehnologija u firmu radi pravovremenosti informacija, bez tetnog
smanjenja upravljanja procesima/
-podruje zakanjele informacije, informacije dobivene nakon to se dogaaj zbio.
Njihovom upotrebom dolazi do boljih ekonomskih rezultata ili drugih tetnih posljedica.
Njhovom upotrebom dolazi do boljih ekonomskih rezultata ili moe doi do tetnih
posljedica.
138. Objasnite ekonomski aspekt prouavanja informacija.
-noviji model prouavanja, u poetku je bio u kontextu prouavanja sintaktikog
prouavanja, kada se vodilo rauna o razvoju ekonomski efikasne informatike tehnike i
tehnologije i ekonominosti prenosa informacija, npr. redundancija /poveanje broja
znakova za istu koliinu informacija/, njome se poveava sigurnost, ali se i poveava
vrijeme prenosa, time troak komuniciranja, a kroz izbor i upotrebu informacijskog
kanala, to se odraava na ekonomiku komuniciranja.
Drugi smjer ekonomskog prouavanja i vrednovanja informacija je onaj u kom se
informacija pojavljuje kao roba, gdje informacija ima klasina ekonomsko tretitranje.
Slinosti su npr. prilikom nastanka informacija, ostvaruju se trokovi prilikom nastanka
informacija i ona ima svoju upotrebni vrijednost, te moe imati svoju prodajnu cijenu..itd.
Odgovore koje dobivamo putem ekonomskog promatranja nisu teorijski uvjerljivi i
zadovoljavajui. Prema novim pristupima ekonomici informacija, postoji kljuni
ekonomski resurs, koji je potpuno razliit u odnosu na dosad koritene resurse /matrijal,
fiziki rad, kapital../ Kao ekonomskom resursu informacijama se daju sljedea obiljeja:
-informacija je neiscrpan resurs
-troenje ne unitava sadraj informacije
-informacija podnosi mnotvo konzumenata istodobno
-tijekom koritenja informacija, ne smanjuje se njezina vrijednost
-upotrebna se vrijednost informacije poveava njezinim koritenjem
-upotrebom informacije ne troi se puno energije
-upotreba informacije ne djeluje tetno na okolinu
-ljudska je sposobnost kljuno ogranienje u upotrebi informacija
Iz ovoga vidimo da je ekonomsko znaenje informacije znatno ire od uskog promatranja
informacije kao robe.

139. Objasnite znaaj upotrebe informacija u poslovnim procesima.

-upotreba informacija u poslovnim procesima pojavljuje se u vie oblika i sadraja.
Klasino shvaanje informaciju poima prvenstveno kao sredstvo upravljanju, to se
zasnivalo na njhovoj monopolizaciji u centraliziranim upravama i timovima poduzea.
Suvremena razmiljanja su pokazala da uspjeno poslovanje zahtijeva obrat prema
kojemu se informacije sele od sredita prema periferiji poduzea, na radna mjesta
izvrenja. Prijelaz informacija prema periferiji poslovnog sustava, odnosno u ukupnu
dubinu organizacije i funkcioniranja poduzea, one postaju sveopi resurs poslovanja. To
se oituje na sljedei nain:
-informacije ostaju i dalje nezaobilazno sredstvo upravljanja i na taj nain posredno i
neposredno djeluju na ekonomsku efikasnost poduzea
-informacije omoguavaju neposrednim izvriteljima bolje obavljanje njihovih
administrativnih i drugih zadaa
-informacije omoguavaju razvoj implicitnog i eksplicitnog znanja
-informacije se putem znanja prelijevaju u proizvode u kojima je sve vie znanja, a sve
manje materijala
-odreeni broj informacija postaje roba koja se izravno plasira na trite ili se razmjenjuje
s vanjskim svijetom
140. ta je komunikacioni kanal?
Upravljanje je istovremeno i usmjereno komuniciranje izmeu izvora informacija
/upravljakog podsustava/ i primatelja informacije /upravljanog podsustava/. To znai da
je komuniciranje, kao proces, sastavni dio ukupnog upravljakog procesa. U svakom
komuniciranju postoji sistem koji se naziva komunikacijski kanal /tipino za njega je da
se prouava sa sintaktikog aspekta/. Osnovni elementi komunikacijskog kanala su:
-izvor informacija
-koder
-kanal veze
-dekoder
-primatelj ili recipijent.
Sve elemente, procese u njima i meu njima, a time i ukupan proces komuniciranja,
ometa tzv. buka ili um.

141. Nacrtajte emu Shanon-Weaverovog modela komunikacijskog kanala i

objasnite.

Objanjenje je u sljedeim odgovorima:

142. Navedite osnovne elemente komunikacijskog kanala.
Osnovni elementi komunikacijskog kanala su:
-izvor informacija
-koder
-kanal veze
-dekoder
-primatelj ili recipijent.
Sve elemente, procese u njima i meu njima, a time i ukupan proces komuniciranja,
ometa tzv. buka ili um.
143. Izvor informacija ?
Izvor informacija je mjesto gdje nastaju informacije. Izvor moe biti svaki medij koji
moe zauzeti najmanje dva karakteristina stanja, a karakterizira ga sljedee:
-broj simbola apstraktne informacije /npr. broj slova koji se koristi u nekom jeziku/
-popis simbola i supersimbola s njihovim znaenjem /rjenik nekog jezika/
-pravil asintakse /gramatika i pravopis nekog jezika/
144. Kadar ?
Koder je element komunikacijskog kanala koji ima dva zadatka: (a) da apstraktnu
abecedu izvora prilagodi apstraktnoj abecedi kanala veze i (b) da kodiranjem zatiti
informacijski sadraj od gubitaka zbog utjecaja buke ili uma. Ovdje se postavlja
uvjet da kodiranje bude izvedeno uz to bolje koritenje kapaciteta kanala veze bez
gubitka informacijskog sadraja. Kodiranjem se moe smatrati svaki oblik prevoenja ili
posredovanja u poslovnom komuniciranju. Pritom nije bitno je li prevoenje tehnikog
karaktera (npr. kod mikrofona telefonske komunikacije), prevoenje u komunikaciji ljudi
ili npr. objanjavanje kupcu neke ponude.

145. Kanal veze ?

Kanal veze je element komunikacijskog sustava koji ima funkciju kodirane signale
izvora prenijeti primatelju. Kanal veze moe biti svaki medij koji moe zauzeti najmanje
dva karakteristina stanja. Brojne su vrste kanala veze koje se upotrebljavaju u
ekonomskom i drugom komuniciranju. Spomenimo samo najpoznatije kao to su: zrak u
neposrednom govoru, pismo u korespondenciji, telefonska linija, optika linija, TV
kanal, radiokanal, itd.
146. Dekoder ?
Dekoder je element komunikacijskog kanala koji ima dva zadatka (slino kao i koder) i to:
(a) apstraktnu abecedu kanala veze pridruiti (kodirati, prilagoditi) primatelju
informacije i (b) dekodiranje izvriti uz minimalni gubitak informacijskog sadraja. Znai,
signale koji dolaze kanalom veze koder pretvara u oblike razumljive primatelju.
148. ta je primateljili recipient?
Primatelj i li recipijent onaj je element komunikacijskog kanala kojem je informacija
namijenjena. Primatelj moe biti ovjek, ivotinja ili stroj.
147. Buka i l i um ?
Buka i l i um sve su smetnje koje nastaju u komunikacijskom sustavu i procesu. Mogu
se pojaviti u bilo kojem elementu komunikacijskog kanala i l i bilo kojem dijelu
komunikacijskog procesa. Smetnje u komuniciranju otklanjaju se raznim nainima
zasnovanim na sljedeim naelima:
148. Naelo eliminacije ?
Naelo eliminacije podrazumijeva metode, tehnike i mjere uz pomo kojih se
smetnje otklanjaju u njihovu izvoru ili se komunikacijski sustav izolira od smetnji;
149. Naelo kompenzacije ?
Naelo kompenzacije obuhvaa postupke otklanjanja smetnji uz pomo stvaranja zalihosti
znakova u komuniciranju. U vezi s tim naelom pojam je redundancija znakova (obilje,
razvlaenje, ponavljanje znakova). Na taj se nain informacijski sadraj titi od smetnji
ponavljanjem signala, simbola i/ili supersimbola u poruci. Ponavljanjem znakova u
poruci kompenzira se djelovanje smetnji. Time sadraj informacije postaje zatieniji,
poveava se sigurnost prijenosa informacije, ali se smanjuje kapacitet komunikacijskog
kanala. Smanjuje se koliina poruka koje je mogue prenijeti u jedinici vremena;

150. Naelo regulacije?

Naelo regulacije podrazumijeva sva sredstva, metode i mjere regulacije kojima se
poboljava komuniciranje. U tehnikim se sustavima ovo obavlja uz pomo tehnikih
ureaja. U ekonomskom komuniciranju to su npr. propisi ili standardi koji reguliraju
komuniciranje. Mogu se primijeniti i isto ekonomske mjere kao to to rade npr.
telekomunikacijska poduzea koja daju razliite cijene impulsa ili odreujui razliito trajanje
impulsa ovisno o dobu dana u kome se komunicira. Na taj se nain upuuje korisnike
telekomunikacijskih usluga da masovno ne komuniciraju i ne stvaraju smetnje (zaguenje
veza) u vrijeme preoptereenosti komunikacijskih kanala vanijim informacijskim
sadrajima.
U suvremenom razvoju informacijskih sustava poduzea upravo se nalazimo u fazi kada
komunikacije postaju presudne za povezivanje poduzea s okolinom i s tim u vezi poveanje
efikasnosti poslovanja. Kako je svako komuniciranje i troenje komunikacijskih resursa, to
ekonomika komuniciranja postaje jedna od vanih kategorija koja utjee na trokovnu
stavku poduzea.