PS cea Ly COGRAFi KAVRAMLAR UZERINDEN ROTUR BELIRSWAL Ie 1 renee leigirin en ot rea Deer Gs baloyr love sat Ol bu Bo (ar volar tthe yr ot Fi Seta yg cel), cine 22mg ore Ou babi neon klk ont car Bu Kee le Saya vo ce naan of mis keramaPlne oie. u kere ‘ora bien v sine stereo ti lan zinta oupan abr, sien Dr. Can CEYLAN" ‘Osetim yest bir konuyu reakti bir yapyyia ele alabilmelerni sag- lar, Kavram, reakt6rde pargalanmig bir atorn gbi 'gidama yaratr ve aydinlanma sag. ‘Ancak bu aydinianma, tisk ntkeer gictin tahrbat ve yikim gibi kGti amaclariakullanimasi gibi, cag ‘igtieigiolumlu anlar aksi istixametinde de olabi ir. Kullanian kavrariann iglev istkarnetleri de kav- ramlann bulundugu alin digindaki dilertarafindan yOnlendiflebir, Bu yOnlendimenin aygt da cevii ve terciimedir gusar 20s SD 73Yukarda soyut bir igerkle anlatmaya galigtdim ko- ‘nunun somut émekiemesini cografi kavramiar Uze- ringen yapmak istiyorum. Orta Dogu - Uzak Dogu Pusulada dért ana yon olmasina ramen, dinya siyaseti Dogju-Bati micadelesi eksorinde gokilon mektedir. Bunun tek istisnasi Amerika Biresk Dov letlendekg savasta gorilen Kuzey-Giney mica eles ki, 0 da Batiin kendicinde bit “ara yon" bi kevramsalatrc bir olgudur. Bunun yannda "Dogu’ kava, Avrupa'nin Greenwich’e g6re daha da Batssinda bulunan Fas’ bile icine alr. Fas'n iginde bulundugu topraklann “Bati" kavraminda gorop gorecegi nasip ancak Bat Afrika” olarak tarumianmaktr. Avrupa merkezi dinya gérist, "Bat" kavram- 11 kendl tekeline almstr. Onca eesti fin’ kena atesleresine regimen, Bat: Diryasi“oteklestime” ‘operasyonunu birkavramlagtrrna usta. otek lel zerinden yepmkta ve “medeni" oma kaines ne hale getimemeyi bagarmaktadr. 74_ SD gusar20s ‘Dogu", Avupainin tekelindeki *Bat'ya en faz- la “Orta Dogu'su ile yaklagabilmektedir. Zira Avrupatnin dini olan Hrisiyanik bu topraklarda dogmustur. "Orta Dogu’ kavrami, Dogu'nun ken: di icat edip kendi amag ve mentaatleine hiemet etmes! icin kullanch kavramsal bir aygit dedi, Aksine Glglisintin Batida alin Bat'da dokunan kumasiaria Bat terilerin diktig bir elbisedi. Dot, bu ebbisenin kendi sosyoktitirel ve sosyopoltik Yyapssna, intvaglanna uyup uymadgn disinmeye hendz frsat bile bulmus dedi. Dog, gnesin dogup aydinign basladigi yBn ol- manin karizmasin, cikien bu “Orta Dog” ebisest- nin astanna kaybetmisti: Bati Neresidir? Dogu'ya kendi bigtigh elbiseyi giydren ve onu, “Orta ve “Uzak” geklinde kombin edlimis dépiyes lerak kuilanan Batrnn sinrianni cografidigimierle cizmek mimkiin degicir. Hatta imkanszigin Ste- sinde, bu, “Bat” kavrammnnn aniam yapsina ters diigmeltedir. Zira atinimiizde en cok kullanilan harita kurgusunda sifr meridyeni Ingitere'nin Gre: enwich sehrinden gegmekte ve Biiegmis Kraligin kigok bir bélimd, Ispanya, Portekiz ve Fransa'nin boat foylan harig, Avrupa'nin tarmami Dog yanim ktrede yer almaktadir. Yani *Dogu", Avrupa'nin tam da ortasindadr. Oysa "Bat Dinyast” deniciginde kastecien cogjrat- ‘ya, Avrupa'dan baslayarak Atlantic Okyanusu'nu ag- maka ve Kuzey Amerika’ dan dolasip Japonya'y da icine almaktadr. Yaygn haritaya gore dinyanin en dogusunda bulunan bélgenin Giney Yanm Kire'de kalan kasmi da -Avustralya ve Yeni Zelanda- "Bt dnyastna dahil ediirken, Giney Amerka'nin ne kadar “Bati” olduu bol su gdtiren bir harurdur. Greenwich'in Dogusu Konuyu Greenwich Uzerinden ele alrken, “Eski Greenwich’e deginmek de gerekir. Vaktivle din: ya, Roma Imparatoriugu hakimiyetinde iken Oogu ve Batt olarak ikiye aynlan donemde, Roma'nin *Dogusu’, "Batsrna Ustinlok saglamis ve hayati- yotini devam ettirmistir. Dogu Roma (Bizans) hak rmiyetinin, sagladity stinligin bir gosterges! ola- rak [stanbui'un buginkti Sultanahmet Meydanv'na *Milyon Tas” dikirmisti. Bir bOIGMG Istanbul'un iggali srasinda Inglzier tarafindan krrip gbtirimis olsa da, vari hala sirdormekte olan bu tas, Dogu Romainn merkszini gostermenin yaninda, dnyann siyasi merkezinin burasi-0 zarnanki chy la Konstantinapol- olduguna da igaret etmektedr Tipkt gu anda ABD'deki okularda kullanan hari talarda Amerika ktasmn ya da Japonya merkezi bir anlaysta Jeponya'nin dUnya haritasinn ortasina onmasi gibi. Yani bu tas merkez alnarak yaptacak bir hartada batin siyasi kavramlar dedigecektir. Orta Dogu kavrami ortadan kakacak. Uzak Dog bile “Dogu" olmaktan ik, siyasi anlamda belki “Bat Asya’ olarak anacaktr. ‘Avrupa Neresidir? “Bat” kavraminin hakimiyet ve UstUnik karlamast- rin avantajaan inde tutan Avrupa'tin siyasi sn- lan Konusunda samimivetnin test eciimesi gerek- rmektedir, Omegin “Orta Dogju'yu kendisinden ayn bir bolge olarak gtkmektedr. Turkiye'rin Avupa Birigi Gyelgine mazeret olarak Orta Dogu ile sinr- dag. olmak istomemeteri gostorimektedi..Oysa- ki, Orta Dogu'nun tam ortasinda kurulan israil, bir Batt" devel olarak muamole gormoktedr. Omedin ‘Avrupa Yay Birigi EBU'run (Europeen Broadcas- ting Union) dizenlemekte oldugu Eurovision Sark Yargmasina {srain buunmas: bu muamelenin birgostergesidir. Azerbaycan, Kazakistan git Uike- lerin de bu yangmaya katimalan ise, dagian Sov- yetler Biriginin mirasindan kalan kontenjandi. Bain bu *merke2" olma kornpleks, cota olarak ssadece yénler dei ta Avrupastnin yazbigomine de yansimistr. Avrupa merkezi nafitalarda Hindis- tan, Avrupa’nin neredeyse yans! kader gisterimek: ‘edit. Danyanin iki boyutlu dizleme aktanimesindan ddogan bosiukiar Avrupa'nin lehinde kulanimakta ve Avrupa, olduundan biylk gésterimektedr Kavramlarla Gizilen Siniriar ‘Yukandaki baGlam temelinde devam edersek, Batinin hakimiyeti alta ald dnyada bagan- I bir kimi Kargagasi meydana getirdigi ve bunun. devam ettrcigi sdylenebiir. Bu devam ettimesinin ‘en nem sebeplerinden biri, Dogu'nun heniz bu kurgunun farkanda olamamasidr. Konuyu Torkiye ‘Ageginde émeklendirmek daha agklayic olacak- ‘wr, Benim de mezunu olduju Orta Dogu Teknik Universitas nin (ODTU) Turkiye'nin siyasi merkezin- do kurulmus olmasi manidardr. "Myon Taste ya- 66 Bubélgenin insanian kendi yasadiklan topraklan “baska bir yerin dogusu’ olarak gormekten rahatsizikduymamakta,ama ‘bunun farlana varamadikian i¢in bir kimlik belirsizligi ve kargasasi yasamaktadirlar. Bu durum,anne- babasinn koydugu, niifus kagidnda yazan isminin disinda bir isimle tanman ve cagnian bir kisinin, beliibir sire sonra soyut antamda kimligini kaybetmesine benzetilebilir kan bir tarhe kadar dUinyarin merkezi olan Istanbul ve bu toprakler, artk sadece Orta Dogju'nun mer- kezidir, Ug tara darahtimis sinrlria gevrli Anadolu ‘topraktannda yasayaniann zihinlerinde olusturuima- ya gakgilan siniar, ODTU ie “tagiandnimist”. Balin cografi snr tanmadan kiresel olmasinn kargisnda Dogu, sadece Bat'in tespit ettii ve kendisinden zak tutmaya calistgy, ama. sémiir- mekten de vazgegmedigi béigesel bir yerdir. Bu ssnifama, kendi topraklenni “Orta Dogu'nun bir ppargas! olan Gikelerin insaniannda dar ve sinh bir donya gorlish yaratmaktadr. Bu insanlann konus- tuldan dine olursa olsun, bu bélgeyi Kendine uzak 6rUp, kendi koydugu "Orta Dogu" smi ile siian- inp sémiren Avrupa'rin diinden terotime edilerek “yerellegtnlen” bu kavram, cetvelle gizimig sinrlann ‘yanunda, kelimelerle gizimis siniar var etmektedi. Bunun yaninda Bat), Orta Dogu'da kendine ait bir sey gord0alinde bu bdige icin “Babil" kavamin, kullanmayttercih etmektedir. Bu bélgenin insanian kendi yagadikian toprakian “bask bir yerin dogjusu” olarak gérmekten rahat- sszik duymamakta, ama bunun farkina varamadik- lan ign bir kimlik belrsizigi ve kargagasi yasamak- tadilar. Bu durum, anne-babasinn Koydugu, nifus kagidinda yazan isminin diginda bir isimle tarinan ‘ve caGnlan bir kiinin, boli bir sire sonra soyut an- lama kimigini kaybetmesine benzetilebilir. + Istanbul Tearet Universes! Otytim Gbrevsisr. Uzmanli ‘anand ve ese antropios, kite! sos, ci ve nemizkobiar gusaTanis SD 75