VISOKA KOLA POSLOVNOG MENADMENTA PRIMUS GRADIKA

SEMINARSKI RAD
Predmet: Praksa I

Gradika, decembar 2010. Godine

VISOKA KOLA POSLOVNOG MENADMENTA PRIMUS GRADIKA

SEMINARSKI RAD
Tema: Marketing u bibliotekarstva

Student:Aleksandra Stojanovi
Mentor:Doc.dr Ranko Baki

Gradika, decembar 2010. god.

Br.indeksa: 541/08.

SADRAJ:

I UVOD..............................................................................................1
II KOMUNIKACIJA OSNOVNI ALAT BIBLIOTEKARA.....3
Bibliotekar poiljalac poruke........................................................5
Komunikacijski proces u bibliotekama..........................................6
III MARKETING U BIBLIOTECI................................................9

Narodna biblioteka Gradika........................................................10

Ciljne grupe.....................................................................................11
IV ZAKLJUAK............................................................................15
V LITERATURA............................................................................17

1
I UVOD

Bibliotekarstvo je informaciona nauka koja se bavi primanjem, uvanjem i pruanjem

informacije na koritenje. Koliko je pruanje informacije vano za ovjeka, njegovu kulturu, istoriju
i budunost mogla bi biti stalna tema strunih skupova, a samim tim i uloga poiljaoca te iste

informacije. Vanost te uloge je velika onoliko koliko je informacija koju on alje tana i
korisna primaocu.
U eri elektronske komunikacije ta uloga je ponekad i zloupotrijebljena ili su joj oduzete njene
osnovne uloge u komunikaciji. Gotovo sve to je ikada urezano, napisano, odtampano dobija
svoj elektronski oblik. Na strunim seminarima bibliotekara ozbiljno se govori o digitalnim
zapisima, elektronskim bibliotekama i brzo pretraivim bazama podataka. Biblioteke su
vitalni dio svetskog sistema obrazovanja, i skladitenja i pretraivanja informacija.
Zahvaljujui njima, kroz knjige, filmove, zvune snimke i druge medije, dostupno je
vekovima taloeno znanje. Ljudi razliitih profila ukljuujui studente, nastavnike, poslovne
ljude, vladine slubenike, uenike i naunike koriste u svom poslu biblioteke izvore.
Mnogi se obraaju bibliotekama da zadovolje elju za znanjem ili da nabave knjige koje e im
ispuniti asove dokolice.1
Pred svakim bibliotekarom 21. vijeka nalaze se, dakle, i stari i novi izazovi. Bibliotekar mora
da posjeduje iroko, opte obrazovanje, struno znanje i vjetinu komunikacije, informatiku
pismenost, viziju i ideju kao i svaki dobar marketar tj. promoter. Svaki bibliotekar mora
obavljati tri osnovne dunosti: mora sudjelovati i pomagati u procesima uenja, mora uvati
znanje i mora omoguavati njegovo koritenje. Najnovije smjernice ukazuju na to da svaka
gradska biblioteka treba da ima broj lanova koji je 10% od broja stanovnitva te optine. Ne
samo naizgled, veoma teak zadatak u eri Interneta koji je omoguio brzu razmjenu
informacija. Ulazei u sr tog problema, neznatan broj bibliotekara i menadera bavi se
marketingom i marketinkom komunikacijom kao sredstvom za postizanje svog cilja. Ova
nauka, na naim prostorima u samoj ekspanziji, gotovo da je zanemarena u bibliotekarstvu.
Meutim, stavljajui sebe u ulogu poiljaoca marketing komunikacijske informacije, a itaoce
u ulogu kupca tj. korisnika usluga, simbolino pretvarajui kako novi naslov u bibliotekom
1. Brofi, Piter, Biblioteka u 21.veku, Beograd ,CLIO, 2005 .str.27

2
fondu tako i svoje line vjetine u eljeni proizvod koji emo ponuditi svojim klijentima na
najbolji mogui nain, razvoju bibliotekarstva se moe pristupiti na jedan sasvim nov nain.
U ovom radu pokuau predstaviti vanost komunikacije u bibliotekarstvu kao jedan od
naina ouvanja bibliotekarstva u kojem e, pored strunih marketing menadera i sami
bibliotekari biti najbolji promoteri svoje struke i svog znanja.

3
II KOMUNIKACIJA OSNOVNI ALAT BIBLIOTEKARA

Temeljna svrha svake komunikacije je razvijanje saznanja i informacija pomou kojih se

lake odvijaju procesi.2
Bibliotekarstvo je informaciona nauka koja se bavi primanjem, uvanjem i pruanjem
informacije na koritenje.
Poslovno komuniciranje je komuniciranje unutar struktuiranja, odravanja i razvijanja svih
oblika ljudskog rada i proizvodnje.3
Biblioteki radnik planira, organizuje, upravlja i ureuje biblioteko-informacione usluge u
zajednici.4
Kakvo je stanje sa narodnim bibliotekama koje u ostvarivanju dugoronih planova o
modernizaciji poslovanja zavise od osnivaa ili vlasnika? U takvim bibliotekama koje iz
objektivnih razloga ne mogu da idu ukorak sa brzom digitalizacijom, iva, verbalna
komunikacija je i dalje prioritetna i nezamjenljiva. Koliko je to vano korisniku koji misli da
bre i udobnije moe doi do eljene informacije uz pomo Interneta? Gotovo nevano ako
bismo zaboravili injenicu da su biblioteke oduvijek bile jedna vrsta pamenja ovjeanstva.
Ako se tome doda i lan 3. Kodeksa Bibliotekara RS koji kae da bibliotekar obezbjeuje
najvii nivo usluga, zalae se za slobodan protok informacija i iskljuuje svaki oblik cenzure,
ne moe se zanemariti injenica da je biblioteka vaan i neizostavan dio svakog civilizovanog
drutva, a bibliotekar kao poiljalac informacije element veoma vanog drutvenog
kominikacijskog procesa. Kao takav moe pozitivno ili negativno da utie na poslovanje
sopstvene ustanove.

2. Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.

3.Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.

4. Bilbija, Biljana, Osnovi bibliotekarstva, Banja Luka, Glas Srpski, 2004.str.207

4
Koliko je onda u oteanim uslovima modernizacije vana verbalna direktna, masovna ili
interpersonalna komunikacija najbolje govore praktina iskustva bibliotekara koji svoj struni
rad obavljaju u javnim ili narodnim bibliotekama i koji su itekako svjesni svoje odgovorne
uloge poiljaoca informacije prema korisniku, ali i iroj drutvenoj zajednici.
Savremena biblioteka je, bez obzira o kom se tipu biblioteke govori, kulturna i informaciona
ustanova koja se bavi prikupljanjem, sreivanjem, uvanjem i davanjem na koritenje
biblioteke grae. Osnovni zadatak biblioteke je da sebe stavi u ulogu poiljaoca poruke ka
drutvu, poruke koja e biti tana i korisna iz ega proizilazi da se nalazi u sreditu
komunikacijskog procesa drutva.
Da li je neophodno isticati da se i ovdje radi o odreenoj vrsti promocije, jer marketing je
danas komuniciranje, i gotovo svaki oblik komuniciranja je marketing.
Djelatnosti biblioteke koje bi ustanovu usko vezale sa procesom komunikacije su davanje
razliitih informacija, slobodan pristup fondu uz koji je korisniku omoguena i struna
osposobljenost bibliotekara kao i poznavanje sopstvenog fonda, realizacija meubiblioteke
pozajmice, planiranje razvoja ustanove kao sistema i odjeljenja kao podsistema cjeline.
Jasnije reeno, bibliotekar koji ispunjava zahtjeve italaca pruanjem informacije ili
izdavanjem grae na koritenje postaje poiljalac, odravanjem prezentacija za korisnike i
posjetice stavlja sebe iskljuivo u ulogu poiljaoca u masovnoj i marketinkoj komunikaciji.
Kada je rije o meubibliotekoj pozajmici koja se vri iskljuivo na zahtjev korisnika, a kada
ustanova u svom fondu ne posjeduje traenu biblioteku jedinicu, bibliotekar i jedne i druge
ustanove istovremeno su i poiljaoci i primaoci poruke, ali i kanal kojim se ista prenosi do
korisnika. Sve su to razlozi zbog kojih se bibliotekarstvo i nazvalo informacionom naukom, a
imajui u vidu da se komunikacija bavi uobliavanjem informacije u poruku koja se alje,
pitanje je vremena kada e biblioteke i u udbenicima komunikologije zauzeti vano mjesto
koje im ve u komunikacijskim procesima u drutvu pripada.

5
Bibliotekar poiljalac poruke
Svaki bibliotekar koji struno i odgovorno pristupa obavljanju svog posla, svakodnevno je
stavljen u ulogu poiljaoca od ijeg stava uglavnom zavisi da li e njegova uloga biti
ocijenjena kao pozitivna ili negativna. Za nekoga kaemo da je roen s komunikacijskim
sposobnostima, to je donekle i tano. Manji broj ljudi u naem drutvu se samoobrazuje u
podruju komunikologije ili marketinga, a na Odsjeku za bibliotekarstvo komunikologija se,
na alost, ne prouava. Ove injenice bibliotekara stavljaju u tei poloaj, a komunikacijske
vjetine koje od njih zahtijeva priroda posla stavljaju pred njega raznovrsne zadatke. Poto e
najvei broj zahtjeva biti upuen prvenstveno bibliotekaru, njegova uloga poiljaoca zasluuje
poseban osvrt.
Sve biblioteke moraju zadovoljiti osnovne biblioteke standarde, a jedan od zahtjeva koji se
stavljaju pred ove ustanove je da se broj korisnika usluga poveava shodno broju
stanovnitva. Iz toga proizilazi da na bibliotekarima lei velika odgovornost u kreiranju
budunosti biblioteka.
Kako poveati broj korisnika, kako zadrati postojei, kako ii u korak s vremenom koje u
svojoj ruci dri digitalni ip, dok je na bibliotekama ogroman teret tekih polica prepunih
knjiga? Veoma lako ako se situacija realno sagleda i postave konkretni zadaci i ciljevi.
Zabluda je misliti da e Internet ugasiti biblioteku, iako se ovaj ishitreni komentar mogao uti
i u samoj bibliotekoj struci. Pisae maine nisu istisnule iz ljudske upotrebe vjetinu pisanja,
niti smo prestali da hodamo onog asa kada smo kupili automobil. Biblioteke e se svakako
transformisati, veliki dio je ve na tom putu; prilagodie se zahtjevima za to brim
pruanjem informacija i nikada nee prestati da obitavaju kao biblioteke.
Ako sve ovo znamo zato bi uloga poiljaoca-bibliotekara uopte bila vana za poslovanje
sopstvene ustanove? Da bismo razumjeli sadanjost i predvidjeli budunost, trebamo dobro
poznavati istoriju. Kao to je komunikacija zapoela sa prvim neverbalnim govorom
(mimikom) i prvim artikulisanim zvucima koje je ovjek izustio, kao to se marketing
istorijski gledano odnedavno izdvaja kao posebna nauka iako je prvi razgovor ili prva pisana
poruka u cilju dobijanja neega bila ve marketing, i bibliotekarstvo je zapoelo sa prvom
posudbom knjige jednom ovjeku od strane drugog. Treba se vratiti najosnovnijim uslugama

6
biblioteke koje se odvijaju na relaciji bibliotekar korisnik. Komunikacija koja u svakom
momentu mora biti i marketinka.
Komunikacijski proces u bibliotekama
Koliko je komunikacija u biblioteci vaan proces govori i podatak da bibliotekari vode
statistiku sopstvenog poslovanja, a jedna od tabela koje ispunjavaju trai podatke o
informativno referalnoj djelatnosti odjeljenja:
a) Broj zahtjeva za informacijama: usmeno, pismeno ili sredstvima veze;
b) Broj zadovoljenih zahtjeva za informacijama: usmeno, pismeno ili sredstvima veze;
c) Broj nezadovoljenih zahtjeva za informacijama.
Polazei od osnovnih elemenata komunikacije gdje imamo poiljaoca poruke i primaoca
poruke moe se rei da komunikacijski proces u biblioteci poinje korisnikom kao
poiljaocem prve poruke, odnosno zahtjeva za informacijom ili uslugom. Nerijetko, ta prva
poruka kojom zapoinje komunikacija potekla je od nejasne, nedovoljne informacije, tako da
je ona u 50 % sluajeva loe kodirana. Primjer je kada italac trai knjigu iji naslov zna
samo djelimino, a autora uopte ne zna; ili italac eli bilo koju knjigu autora Vladimira
Jovia, Jovania ili Jovanovia. Korisnici uvijek oekuju da bibliotekar ima u pamenju svih
10 000 ili 20 000 bibliotekih jedinica, i da to prije pronae eljeni naslov. Dobar bibliotekar
zaista i poznaje grau kojom raspolae u svom odjeljenju i ta graa je razvrstana po
Univerzalnoj decimalnoj klasifikaciji. Takoe, biblioteka mora posjedovati i katalog knjinog
fonda (lisni ili elektronski). Glavni nosioci informacija su, dakle, bibliotekar i katalog izraen
na nivou biblioteke, a posebno za svako odjeljenje.
Kada bibliotekar primi takvu loe kodiranu poruku njegova uloga komunikatora postaje jo
vea, jer korisnik oekuje pozitivnu povratnu spregu. Stoga bibliotekar jednostavno mora i
takvu poruku da dekodira, uslijedie fidbek, i tek tada zapoinje komunikacija. Tek u tom
asu alje se prva, prava, dobro kodirana poruka. Bez ovog veoma vanog komunikacijskog
momenta, kojem je prethodila kompletna organizacija ustanove, struno osposobljavanje
radnika, i smjetaj fonda po bibliotekim standardima, komunikacija na relaciji bibliotekarkorisnik nikada ne bi ni poela ili bi se zavrila bezuspjeno, to za ustanovu iji se rad mjeri i

7
brojem njenih korisnika ne bi bilo poeljno. Loa komunikacija bila bi istovremeno i loa
promocija.
Bibliotekari strunih odjeljenja najee su pred zahtjevima korisnika koji su usmjereni ka
naunim oblastima. Ovdje najveu ulogu ima elektronski katalog, brzo pretraiv za svaku
publikaciju po autoru, naslovu publikacije, oblasti kojoj pripada, mjestu i godini izdanja,
prevodiocu i sl.
Tehniki gledano, ovakav nain poslovanja trebalo bi da svaku ustanovu dovede do
maksimuma u poslovnom smislu. Zato se onda vrata nekih biblioteka sve manje otvaraju i
zato neka odjeljenja u sistemu organizacije rade loije od drugih?
R a z l o g j e b i b l i o t e k a r.
Bibliotekari ne smiju nikada da zaborave da su prva karika u lancu dostupnih informacija i da
su poiljaoci markentike poruke o svojoj ustanovi ne samo korisniku, nego i itavoj
drutvenoj zajednici. Bibliotekar mora uvijek biti na usluzi, pa ak i ako nema izraen
elektronski katalog, strpljivost i ljubaznost zaustavie korisnika i dati vremena da se traena
publikacija pronae. Korisnik koji prvi put ue u biblioteku i sa nelagodom ili osjeajem da
se oko njegovog zahtjeva bibliotekar nije ni potrudio napusti istu, nikada vie nee ni ui u tu
ustanovu. Ovakvi sluajevi bili bi okarakterisani kao neuspjela komunikacija, to za ustanovu
znai loe poslovanje.
Komuniciranje sredstvima veze, nejee telefonom, u bibliotekoj praksi promijenilo bi
osnovna pravila te komunikacije. S obzirom da je telefon u funkciji korisnika i da putem
njega korisnik zahtijeva informaciju, bibliotekar se opet nalazi u ulozi primaoca poruke i
ponovo vae ista pravila kao i kod direktne komunikacije. Poiljalac e postati primalac
(korisnik),

a primalac poiljalac (bibliotekar) stavljajui sebe u centar komunikacijskog

procesa izmeu informacije i korisnika. Tako istovremeno moe da bude i poiljalac i kanal
putem kojeg se alje poruka.
Pismeni zahtijevi su rijetkost u bibliotekom komuniciranju, ali komunikacija u pisanom
obliku nije i ima veliki znaaj u poslovanju ustanove. Ve je reeno da je veoma vaan pisani
oblik komunikacije u biblioteci izrada i upotreba elektronskih kataloga. Takoe, obavjetenja
korisnicima o novim naslovima, o strunim predavanjima, knjievnim veerima, promocijama

8
knjiga, odravanju raznih radionica i igraonica, pisana su poruka sa svojom marketinkom
teinom. Tom porukom biblioteka, menader i bibliotekar postaju poiljaoci, drutvena
zajednica primaoci, a pisani oblik promotivni

materijal koji obezbjeuje uspjenije

poslovanje biblioteke i prodaju sopstvenog proizvoda znanja, informacije.

9
III MARKETING U BIBLIOTECI

Trebalo bi, ustvari, posvetiti najveu panju odnosima s javnou, jer je to u odnosu na
reklamu blaa, ali i upornija forma pridobijanja naklonosti itave javnosti ili njenih ciljnih
grupa. Ako bi ta odgovornost bila preputena bibliotekarima koji bi se samoobrazovali na tom
podruju, namee se pitanje da li bi svi podjednako ozbiljno tome pristupili, s obzirom da se u
naem drutvu jo uvijek moe pronai radnik nezainteresovan za sopstvenu ustanovu i oblast
u kojoj je zaposlen, jer e doboti lini dohodak isto kao i radnik koji je maksimalno posveen
svom poslu. S obzirom da postoje ve itave generacije mladih menadera, biblioteke bi
trebalo da ozbiljno sistematizuju svoja radna mjesta i punu panju poklone upravo odnosima s
javnou.
Odnosi s javnou u bibliotekarstvu bi jednaku panju posvetili i planiranim i neplaniranim
marketinkim porukama. Kolika je vanost oglaavanja i direktnog marketinga koji se na
odreeni nain ve sprovodi u bibliotekama, toliko panje bi trebalo posvetiti ponaanju
menadera i zaposlenih, njihovom istupanju u javnosti i cjelokupnoj slici koju biblioteka kao
jedna ustanova kulture alje svom tritu.
Ovdje naravno najveu uogu igraju menaderi zadueni za cjeolkupnu organizaciju
poslovanja biblioteke, i kao takvi direktno i indirektno su odgovorni za poruke koje se
plasiraju o ustanovi. Stvaranjem pozitivnog miljenja o ustanovi i njenim uslugama, olakava
se razvoj biblioteka i obavljanje svih ostalih planiranih promotivnih aktivnosti.
Pored ve navedene teorije da je svaki bibliotekar promoter biblioteke i njenih usluga,
neophodno je uvoenje i promotivnih aktivnosti koje e uvjeravatim, podsticati i podsjeati
sadanje i potencijalne korisnike na itav niz usluga koje kao biblioteka pruamo.

10
Narodna biblioteka Gradika
Kada se govori o topici, vjetini dokazivanja i propagande, biblioteka u borbi za opstanak
treba ozbiljno da se posveti samoreklamiranju. Ratne i poratne godine smanjile su broj
korisnika bibliotekih usluga. Kultura itanja i uenja uz koritenje biblioteka opada u naem
drutvu. Primjena marketinga u biblioteci postaje nezaobilazan dio posla.
Ozrenka uri, dipl. ekonomista i direktor Narodne biblioteke u Han Pijesku, na strunom
skupu bibliotekara u Viegradu 2006. godine istie da su osnovne funkcije marketinga u
bibliotekama: ispitivanje trita knjiga i potreba korisnika bibliotekih usluga, a zatim
propaganda svih aktivnosti iz djelokruga rada biblioteke, informisanje o njenom radu,
popularisanje knjige i poveanje broja korisnika.
Komunikacija je, kako sam ve istakla, veoma vana, to je poslednjih godina pokazala i
praksa sprovoena u Djeijem odjeljenju. Ta praksa vjete, ciljane i promotivne komunikacije
pribliila je itaoce biblioteci i uinila da se u prostorijama ustanove osjeaju prijatno.
Narodna biblioteka Gradika, tanije Djeije odjeljenje, poveanju broja korisnika pristupilo
je iz jednog sasvim novog ugla. Ciljna grupa kojoj ustanova ve godinama poklanja punu
panju u okviru nepostojeeg marketinkog plana biblioteke su kolska djeca uzrasta 10-13
godina. Razvijajui kulturu itanja u tom izrastu i prihvatanja biblioteke kao masovnog
medija informacija u lokalnom okruenje, vaspitavaju se itaoci i korisnici za budunost.
Takoe, prate se trendovi u bibliotekarstvu koji predlau potpuno besplatno ulanjenje za sve
lanove. Iako ve godinama referent pozajmnog odjeljenja NBG predlae ovaj nain rada,
ukazujui na evropske biblioteke koje ve posluju na taj nain, menaderi biblioteke ne nalaze
ovo kao rjeenje u poveanju broja italaca.
Broj italaca Djeijeg odjeljenja povean je na slijedei nain.
Prvi korak u procesa unapreenja prodaje tj. poveanju broja usluga i broja italaca
biblioteke bio je pismeno obavjetenje kolama o besplatnom ulanjivanju djece kolskog
uzrasta . Drugi i veoma vaan korak bio je dovesti nekoliko stotina djece u prostorije. Trei
zadatak za bibliotekara bio je kako animirati djecu i pribliiti im biblioteko okruenje u toku
jednog kolskog asa. etvrti korak je kontinuirani interpersonalni komunikacijski proces sa
ciljnom grupom.

11
Uloga biblioteke kao ustanove i bibliotekara, te komunikacijske vjetine u cijeloj kampanji
bile su od najvee vanosti, sprovedene su krajnje efikasno, ali moram naglasiti i potpuno
intuitivno sa veoma malo strunih znanja o marketingu i marketinkom komuniciranju.
Poslednje dvije godine ovakav nain ulanjivanja se vie ne praktikuje. Pokazalo se da je
podjednako efikasno javno oglaavanje o besplatnom ulanjivanju djece predkolskog i
osnovnokolskog uzrasta. U biblioteku se tako ulanuju djeca koja zaista ele da itaju i djeca
koja ve jesu aktivni itaoci. Izbjeglo se masovno ulanjivanje djece koja u biblioteku dou
samo jednom ili ni jednom.
I ostale marketinke aktivnosti su uglavnom sprovoene intuitivno, samostalno, bez posebnog
stratekog ili marketinkog plana. Tu u pomenuti djeiju biblioteku radionicu koja je bez
uloenih materijalknih sredstava okupila i biblioteki edukovala preko 20 djece.
Sve ove godine se u biblioteci odravaju razne djeije itaonice, knjievne promocije, literarni
susreti i slino. Ovakve aktivnosti se ubrajaju u redovne aktivnosti biblioteke iji je cilj
kulturni razvoj drutvene sredine. Oglaavanje se vri putem javnih medija i tampanih
plakata.
Rezultati koji su postignuti mogu se najbolje prezentovati dananjim stanjem u biblioteci,
odnosno Djeijem odjeljenju. itanost je poveana, i umjesto tendencije pada prisutan je rast
u broju korisnika djeijeg fonda. Naime, 2010. godine djeije odjeljenje brojalo je preko pet
stotina aktivnih korisnika naih usluga to govori da se pravilno izabranim promotivnim
aktivnostima, prvenstveno komunikacijom koja e informisati, podsticati i uvjeravati djecu
kolskog uzrasta, moe poveati interesovanje kod tih ciljnih grupa.

Ciljne grupe
Ciljne grupe za nau biblioteku svakako su djeca kolskog uzrasta, dobi od 7 do 15 godina.
Neosporno je da je u pozjamnom odjeljenju prisutan veliki broj korisnika srednjokolaca koji
uglavnom zbog slabijeg knjinog fonda kolskih biblioteka koriste usluge gradske biblioteke.
Ipak se ciljnim grupama smatraju mlaa djece, a do ovog saznanja dolo se na osnovu
prethodnih iskustava bibliotekara.

12
Na osnovu tih iskustava korisnike Djeijeg odjeljenja podijelila bih na slijedee kategorije:
1. Djeca predkolskog uzrasta
2. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 6 do 9 godina
3. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 10 do 14 godina
4. Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 15 godina.
Navedene ciljne grupe zahtijevaju razliit komunikacijski i promotivni pristup, kao i posebno
planiranje prilikom odabira i nabavke knjinog fonda.

Djeca predkolskog uzrasta

Uoeno je da djeci predkolskog biblioteka nije posebno interesantno mjesto za zadovoljenje
njihovih potreba, iz prostog razloga to djeca ovog uzrasta nisu savladala itanje. Njihovo
interesovanje mogu da pobude slikovnice, puzle i razna didaktika sredstva, kao i
organizovanje djeijih igraonica u okviru biblioteke. U djece predkolskog uzrasta, uz
zalaganje roditelja i bibliotekara, moe se stvoriti navika redovnog dolaenja u biblioteku,
navika koritenja odreenog knjinog fonda i prijatan osjeaj boravka u biblioteci.

Djeca ranog kolskog uzrasta starosne dobi od 6 do 9 godina

Tokom jedanaestogodinjeg rada u Djeijem odjeljenju uoila sam da djeca ovog uzrasta
teko prihvataju naviku koritenja knjinog fonda. Iako se radi o djeci koja savladavaju ili su
savladala vjetinu itanja, veoma je teko stvoriti od njih redovne korisnike biblioteke iz
nekoliko razloga: postoji plaljivost ili stidljivost prilikom dolaska u biblioteku, djeca su u
nemogunosti da dolaze sama zbog udaljenijeg mjesta stanovanja, kod roditelja ove djece ne
postoji navika itanja, negativan stav okoline ili porodice prema itanju. Takoe, uoila sam
tokom rada da je ponekad jedno dijete koje je aktivni italac jo iz predkolskog uzrasta
sasvim dovoljan promoter biblioteke, koji dovodei sa sobom drugo dijete pokree lananu
reakciju ulanjivanja gotovo itavog razreda. Ipak, mali procenat na ovaj nain ulanjene
djece postaju stalni itaoci u toj ivotnoj dobi.

13

Djeca kolskog uzrasta starosne dobi od 10 do 14 godina

Praksa i steena iskustva pokazala su da desetogodinja djeca koja su akcijama besplatnog
ulanjenja postala nai korisnici postaju i aktivni lanovi biblioteke. Kontinuitet njihovog
lanstva se nastavlja sve do kraja osnovne kole, i ne prestaje prelaskom u pozajmno
odjeljenje biblioteke. U toj dobi djeca se prvi put susreu sa lektirama u osnovnoj koli. Prvi
put izvravaju zadatak itanja jednog knjievnog djela. U ovoj grupi korisnika, na osnovu
naina traenja usluga biblioteke, razlikuje se nekoliko grupa:
-

Djeca koja trae lektirski naslov, i uz njega posuuje popularnu djeiju knjigu po
preporuci bibliotekara,

Djeca koja su nakon itanja lektire poeljela da itaju knjige i sama su dola u
biblioteku u potrazi za nelektirskim naslovima,

Djeca koja su na Internetu proitala njima interesantne naslove pa ih trae u biblioteci

ili na osnovu djeijeg filma trae da proitaju knjigu,

Djeca koja kod svojih kua nemaju Internet i biblioteka im u potpunosti slui za
zadovoljenje njihovih potreba,

Djeca koja uopte ne ele da itaju, ali se ulanjuju jer to rade njihovi prijatelji.

Djeca iz poslednje grupe uglavnom rijetko postaju aktivni itaoci, dok sva gore navedena
djeca u veini sluajeva ostaju korisnici koji redovno ili povremeno dolaze u biblioteku.
Ako djeca starosne dobi od 10 godina ne postanu aktivni lanovi biblioteke, postoji velika
mogunost da e to ipak postati u nekoj od narednih godina u potrazi za naslovima koji su
ekranizovani, tinejderskim knjigama, savremenim psiholokim knjigama koje daju odgovore
na njihove tinejderske probleme, porodine probleme itd.

14
Gotovo izgubljena kategorija
Kategorija djece od 15 godina posebno je izdvojena kao gotovo izgubljena kategorija. Kod
djece ovog uzrasta koji su prvi put doli u biblioteku teko je razviti naviku itanja knjiga i
koritenja naih usluga. U ovom izrastu navike su ve gotovo formirane i ako dijete sve do
tada nije praktikovalo itanje, malo je vjerovatno da e bogat knjini fond i sposoban
bibliotekar to promijeniti.
Istiem da sva djeca ipak zasluuju nae zalaganje i interesovanje, ali da se ipak kao ciljna
grupa izdvajaju djeca etvrtih i petih razreda osnovnih kola kada najlake prihvataju
biblioteku, u potpunosti sagledavaju prednosti koritenja usluga i veoma lako postaju aktivni
lanovi koji godinama kasnije nastavljaju redovno da dolaze kod nas.

15
IV ZAKLJUAK

Dananje biblioteke posveuju nedovoljno panje istraivanju marketinga i sprovoenju

marketinkih aktivnosti. Iako neprofitne ustanove, obavljaju pruanje usluga bez ikakvog
reklamiranja, oglaavanja ili podsticanja. Navodim nekoliko razloga kao objanjenje za
postojeu situaciju:
-

bibliotekama rukovode menaderi bez iskustva i znanja o bibliotekarstvu,

posao bibliotekara nerijetko obavljaju lica bez znanja o bibliotekarstvu i bez ikakvih
ambicija u toj oblasti rada,

marketing se pogreno vezuje iskljuivo za prodaju proizvoda koji ostvaruju profit,

veina menadera ne posjeduje elementarna marketinka znanja,

angaovanje marketinkih strunjaka je nezamislivo s obzirom na izvore finansiranja

biblioteka,

nepostojanje svijesti zaposlenih o vanosti unapreenja biblioteka i promocije itanja

kao uslova za opstanak ovakvih ustanova.

U eri brzog razvoja visokih tehnologija, u sferama bibliotekartsva mora doi do

ozbiljnog preispitivanja (istraivanja, analiziranja i planiranja) budunosti poslovanja. Iako
neprofitna oblast, mora zauzeti stav da je vrijeme novac i da se ne moe troiti uludo. Svaki
trenutak poslovanja treba da bude u funkciji pozitivne promocije ustanove.

S obzirom da su biblioteke neprofitne ustanove, nemaju opravdanje za nekoritenje

neplaenih oblika promocija i informisanja u cilju stvaranja i podsticanja pozitivnog miljenja
ciljnog auditorijuma. Svaka biblioteka trebalo bi da ima osobu zaduenu za odnose s javnou
u cilju uspostavljanja kontinuiranog procesa komunikacije s korisnicima.

16
Imajui u vidu da je radno mjesto bibliotekara centar informacija i znanja, dunost
svakog bibliotekara je samoobrazovanje. U opisu radnih zadataka bibliotekara je upoznavanje
knjinog fonda biblioteke i u okviru toga svaki bibliotekar-vizionar moe da se samoedukuje.
Osobine koje je neophodno posjedovati su i kreativnost, dobre komunikoloke sposobnosti,
marljivost, organizovanost, sposobnost uestvovanja u timskom radu, lina urednost itd. Uz
navedene osobine bibliotekar moje vizije bi trebalo da uspjeh bibliotekarstva zasniva na
direktnom, neposrednom kontaktu sa itaocima, istraivanju elja i potreba korisnika, tanom
odreivanju ciljeva ije ispunjenje e zadovoljiti i potrebe ciljnih grupa, planiranju i
sprovoenju tano odreenih promotivnih aktivnosti i misionarskom odnosu prema svom
pozivu.

Po mom linom miljenju, posao dobrog menadera biblioteke ja da prilikom odabira

kandidata koje e zaposliti u svojoj ustanovi, pravilnim sprovoenjem intervjua i objektivnom
selekcijom obezbijedi bibliotekare-vizionare koji e biti sposobni da svojom rijeju i
promotivnim nastupima idu u korak s visokim tehnologijama i Internetom. Uslov je, naravno,
da menader biblioteke bude najosposobljeniji bibliotekar, to automatski iskljuuje
imenovanje na ovu funkciju po politikim zaslugama.

17

V LITERATURA

1. Bilbija, Biljana, Osnovi bibliotekarstva, Banja Luka, Glas Srpski, 2004.

2. Brki, Nenad, Upravljanje marketing komuniciranjem, Ekonomski fakultet u Sarajevu,
Sarajevo, 2003.
3. Brofi, Piter, Biblioteka u 21.veku, Beograd ,CLIO, 2005.
4. Skripta Komunikacije u menadmentu, Gradika, Primus, 2008.