SNG KIN KINH NGHIM

HNG DN HC SINH THC HNH T LOI TING VIT

A - PHN M U
I - L do chn ti:
Nhim v ca ngi gio vin tiu hc l cung cp nhng kin thc 1 cch ton
din cho hc sinh . Mi mn hc u gp phn hnh thnh v pht trin nhn cch ca tr,
cung cp cho cc em nhng tri thc cn thit phc v cho cuc sng, hc tp v sinh
hot sao cho tt nht v c hiu qu cao.
c phn cng dy lp 5, qua 1 thi gian ging dy ti thy hc sinh ca mnh
rt c gng hc tp, c bit l mn Ting Vit. Thc t khi hc n t loi Ting Vit th
nhiu em cn lng tng. Vi suy ngh: " lm th no hc sinh nm chc kin thc ny
v t tin trong hc tp ?" nn ti quyt nh chn ti: "Hng dn hc sinh thc hnh
v t loi Ting Vit"
II - Mc ch - phng php nghin cu:
gip cho chng ta thy r v tr quan trng ca t loi Ting Vit
gip hc sinh tip thu bi ging 1 cch nh nhng, khc su kin
thc v t loi
* Qua sch gio khoa, ti liu tham kho, phng php ging dy phn mn v
kho st thc t tm ra cch gii quyt vn nu trn.

B - PHN NI DUNG
I - V tr
T l n v c bn ca Ting Vit, c ngha v dng t cu.T do ting to
thnh.
Nu t chia theo cu to th l t n, t ghp hay t ly.
Nu t chia theo t loi th l danh t, ng t, tnh t...
Nm dc iu ny cc em hiu r ngha ca t, phn bit c v c kin thc
tm cc ph t nh nh ng, B ng...
II - C s l lun v thc tin:
Do khng phn nh ng ranh gii ca t m hc sinh xc nh t
loi sai.
Nhiu em khng nmm c thut ng "t loi" nn khng hiu ng
yu cu ca bi tp.
khi xc nh t loi hc sinh cn gp kh khn trong nhng trng
hp m ngha ca t hoc du hiu hnh thc khng r rng.
Thi gian luyn tp, s tit luyn tp v t loi Ting Vit cn cha
c nhiu
III - Qu trnh thc hin :
Bin php gip hc sinh nm chc l thuyt v t loi:
1.

Danh t:

a.

Danh t l t ch ngi, s vt, hin tng.

V d:
Ch ngi: Anh , ch. hc sinh...
Ch vt: Nh, bn, gh, cy, H Ni...
Ch hin tng: Gi, bo, ho bnh...
b.

Mun bit mt t c phi l danh t khng th cn phi th xem:

Thm vo trc n mt t ch s lng (mt, hai, vi, nhng,cc...)

xem c c khng, nu c th l mt danh t.

V d: Hai hc sinh
Thm vo sau n mt t ch tr (nay, y, kia, ...) xem c c
khng nu c th l mt danh t.
V d: Hc sinh y
c.

Danh t c nhiu loi:

phn bit danh t chung vi danh t

ring:.Danh t chung: l tn gi chung ca mt loi s vt.

VD: Hc sinh, cng nhn, thnh ph...
1. Danh t ring: l tn gi ring ca mt loi s vt.
VD: V Th Su, ni Trng Sn...
phn bit danh t c th vi danh t tru tng

2. Danh t c th: ch nhng s vt m ta c th nhn ra c bng gic quan

(nhn, nghe,ngi, thy, m c...)
VD: Nh, t ...
3. Danh t tru tng: ch nhng s vt m ta nhn ra c bng suy ngh
ch khng phi bng cc gic quan.
VD: Nim vui, o c, thi ...
d.Trong cu, danh t (ng mt mnh hoc km theo cc t ph thuc) c th
lm nhiu chc v khc nhau: Lm ch ng, v ng, trng ng, nh ng, b ng.
2. ng t:
a. ng t ch hot ng hay trng thi ca ngi, s vt.
VD: Ng, chy...
b. C hai loi ng t:
4. ng t ch trng thi, hot ng do ngi hay s vt thc hin, khng nh
hng ti ngi hay s vt khc gi l ng t ni ng.
VD: Em b ng.
5. ng t ch hot ng ca ngi hay s vt thc hin c nh hng n
ngi hay s vt khc gi l ng t ngoi ng
VD: Bc nng dn ang gt la.
Cc ng t: c, l, b, c...
6. ng t "b"v "c" ch trng thi tip thu

7. ng t "c" ch trng thi tn ti hc s hu

8. ng t "l" ch c dng trong cu gii thiu , nhn xt, nh gi.
3.Tnh t:
a. Tnh t l t ch tnh cht ca ngi, loi vt, vt, cy ci nh: mu sc, hnh
th, khi lng, kch thc, dung lng, phm cht...
V d : - Xanh, , xanh bic, thm (ch mu sc)
9. Vung, trn, thon (ch hnh th)
10. To, nh,di, ngn...(ch kch thc)
11. Nng,nh, nhiu, t...(ch khi lng, dung lng)
12. Tt, xu, thng minh...(ch phm cht)
b. C hai loi tnh t:
-Tnh t ch tnh cht chung, khng c mc :
V d: Xanh, , di, tt...
13. Tnh t ch tnh cht c xc nh mc hoc c tc dng gi t hnh nh,
cm xc.
V d: Xanh bic, gy nhom, chi cht...
4. i t:
a. i t dung thay th cho danh t,ng t hoc tnh t trong cu.

V d: C chng c t,n phai sng trong nhng hc cy tm ti,

b.Trong giao tip ngi ta c th dng i t xng h. l i t ch ngi. cc
i t ch ngi thng dng l :
Ngi th nht: Ti, chng ti, tao, chng tao
Ngi th hai : my , chng my
Ngi th ba : n, chng n
* Danh t ch ngi cng thng c dng trong xng h nh i t ch ngi.
VD: anh , ch , ng , b
5. S t Ph t T ch quan h T cm
a. S t l t ch s lng hoc th t.
- Ch s lng : mt , hai , vi , dm
- Ch th t : th hai , th t
b. Ph t : l nhng t i km danh t, ng t , tnh t b sung mt s ngha
cho cc t y.
VD: cc mn hc, rt gii, p lm , khong bn mI kg
PT

PT

PT

PT

c. T ch quan h (quan h t , t ni)

T ch quan h l t dng ni cc t trong cu, cc v cu trong mt cu
ghp

VD: Nam v Bnh i hc

Nam li hc nn bn b im km.
d.

T cm dng lm du hiu cho cc cm xc, tnh cm. thI hoc

mc ch ca ngi ni , ngi vit . VD: I, , d , vng , nh , nh

14. Cc t gi h : I , hi , ny , tha
15. Cc t p li : vng , d, bm ,
16. Cc t cm thn : I , chao I, ai ch, i , i gi i
17. Cc t lm du hiu cho mc ch , thI khi ni hoc vit : h , h , no ,
I , thI, c , kia m
Bin php 2: ang thc hnh t loi
hc sinh nm vng l thuyt gio vin cn s dng nhiu phng php dy
hc c hiu qu (c bit tit n tp cn lp bng n tp t loi hc sinh c s phn bit
r cc t loi hc ). hc sinh c n luyn kim tra,th thch kin thcv t loi, k
nng xc nh v s dng ng t loi , gio vin cn p dng cc bi tp sau y :
1. Dng thu nht:
* Xc nh t loi cho t
Kiu 1: Cho sn cc t, yu cu hc sinh xc nh t loi ca cc t .
VD: Xc nh t loi ca cc t sau: nim vui, vui tI, vui chI, tnh yu ,
yu thng, ng yu.

 xc nh t loi ca nhng t ny, ta xt ngha (ch i tng , ch hnh

ng hay ch tnh cht) cng nh th cc kh nng kt hp ca chng.C th ni :
- nhng nim vui

- rt yu thng

- hy vui chI

- tnh yu y

- hy yu thng

- rt ng yu

Sau hc sinh trnh by:

T

DT

TT

Nim vui

vui chI

vui ti

Tnh yu

yu thng

ng yu

Kiu 2: Xc nh t loi trong n th vn c sn:

VD: Xc nh ng t , danh t , tnh t trong hai cu th ca Bc H:
Cnh rng Vit Bc tht l hay
Vn ht chim ku sut c ngy
bI tp ny , hc sinh cn phI xc nh danh gio cc t ri
xt ngha v cc kh nng kt hp ca t ri xp
18. danh t : cnh , rng , Vit Bc, vn , chim , ngy
19. ng t: ht, ku
20. tnh t : hay

2. Dng th hai :
Mun cho hc sinh xc nh t loi chnh xc v khc phc vic phn nh danh
gii ca t khng chnh xc, ta a ra bI tp m hc sinh cn hay nhm cc em sa.
VD: Tm tnh t trong kh th sau:
Vit Nam p khp trm min,
Bn ma mt sc tri ring t ny.
Xm lng , ng rung , rng cy,
Non cao gi dng , sng y nng chang
Xum xu xoI bic . cam vng
Da nghing , cau thng , hng hng nng soi.
* bI tp ny hc sinh xc nh cc tnh t : p , cao, y , xum xu, nghing ,
thng mt cch d dng. Khi xt n : tri ring , xoI bic, nng changcc em lng
tng khng bit y l mt t hay hai t nn nhiu em xc nh t loi sai. Vy gio vin
phI cng c v khc su kin thc ny: ch cho cc em bit y l hai t n v cc tnh t
l ring bic chang.
3. Dng th ba :
Kh phc kh khn ca hc sinh khi xc nh t loi trong nhng trng hp m
ngha hoc du hiu hnh th t loi khng r ta c th cho hc sinh lm dng bI tp:
VD: Xc nh t loi ca cc t trong cc thnh ng sau:
I ngc , v xui

Nc chy , mn
Cc t loi hc sinh xc nh nhanh v r rng chnh xc l I,vng t , nc
, l danh t. Nhng cc t ngc, xuI, mn cc em lng tng v hay xp cc t
ny vo loi tnh t. Vy gio vin phI phn tch ngha ca t v hng dn hc sinh
xp t ngc xuI l ch vng niv vng ng bng nn xp cc t ny l danh t.
Cn t mn l ng t ch khng phI l tnh t.
Lu : dng ny hc sinh c th cho thm mt s v d xc nh t loi.
4. Dng th t:
Khc su thut ng t loi ta cho hc sinh lm dng t loi sau:
V d: Cho cc t sau: ni i , rc r, chen chc, vn , di dng, ngt , thnh ph,
n, nh p. Hy xp nhng t trn thnh cc nhm theo hai cch:
a, Da vo cu to (t n, t ghp , t ly)
b, Da vo t loi ( danh t , ng t, tnh t)
* bI tp ny hc sinh phI cng c v kin thc th no l chia t theo cu to v
th no l chia t theo t loi. Cc em s d dng lm c.
- Nu xp theo cu to t, ta s xp nh sau:
+ T n : vn , n , ngt
+ T ghp: ni i , thnh ph , nh p
+ T ly: rc r, du dng , chen chc
-Nu xp theo t loi, ta s xp nh sau:

+ Danh t : ni i, thnh ph, vn

+ ng t : chen chc, nh p , n
+ Tnh t : rc r, du dng, ngt.
5. Dng th nm:
Chuyn t loi theo mt kiu cu to no
V d 1: Xc nh t loi ca cc t sau: - vui,bun, au kh, p
- nim vui , ni bun, cI p , s au kh
* bI tp ny , hc sinh phI nm c cc t vui , bun , au kh l cc ng
t ch trng thi. Cn t p l tnh t.
PhI nm c quy tc cu to t: s, cuc , ni , nim I km vi ng t
hoc tnh t th to thnh mt danh t mi. l cc danh t tru tng nim vui, ni
bun, s au kh, cI p
V d 2:
Su ring thm mi thom ca mt chn quyn vi hng bi , bo cI bo ca
trng g, ngt cI ngt cu mt ong gi hn
a)

Hy tm cc tnh t c trong cu vn.

b)

Nhn xt cc t loi: cI bo, mi thm

* bI tp ny hc sinh cn vn dngkin thc v quy tc cu to t v ngha ca

t xc nh t loi v tm c cc tnh t trong bI l : thm
bo, ngt, gi

Nh c s kt hp t : cI bo, mi thm l cc danh t.

6. Dng th su:
Tu trong avn cnh m t loi cng c th thay i.
V d : Xc nh t loi ca t danh d trong cu vn sau:
Ngay thm lng, mi tm cy vn tu tng trng cho mt on qun danh d
ng trang nghim
* bi tp ny hc sinh phI da vo ngha cu t trong vn cnh.
- T danh d vn l danh t
-Trong cu vn: T c s dng ch c im nn ta xp t danh d
vo t loa l tnh t.
7. Dng th by:
Thay th danh t bng i t ch ngi.
V d : Thay th danh t bng i t ch ngI thch hp cu vn khng b lp.
a) Mt con qu kht nc , con qu tm thy mt cI l.
b) Tm I qua cu , Tm v nh rI chic giy xung nc.
* Hc sinh phI c nhn xt danh t c lp li. cu a l con qu
- cu b l Tm
Vic lp t lm cho cu vn khng hay vy ta c th thay cc danh t b lp li
bng cc i t thch hp. T con qu c th thay bng i t n

T Tm c th thay bng t nng

8.Dng th tm:
Xc nh chc v ng php ca mt t loi khi n ng nhng v tr khc nhau.
V d : Xc nh t loi ca t tht th v ch r n gi chc v ng php trong cu.
a) Bn H rt tht th
b) Tnh tht th ca bn H khin ai cng mn.
c) Bn H n ni tht th d nghe.
d) Tht th l phm cht p ca bn H.
bI tp ny , hc sinh da vo ngha ca t xc nh tht th
l tnh t
21. cu a: t gi chc v v ng
22. cu b: t gi chc v nh ng
23. cu c: t gi chc v b ng
24. cu d: t gi chc v ch ng
9. Dng th 9:
Hc sinh bit vn dng t loi t cu.
V d : t mt cu c tnh t lm v ng v mt cu tnh t lm nh ng.
bI tp ny hc sinh phI nm vng kin thc v t loi v kin th
t cu v c th t nh sau

- Anh b i rt dng cm
VN
25. Bn H c chic cp mi
N
10. Dng th mi:
T chc cc tr chI cng c kin thc t loi.
1_ Tr chI th nht : Ai nhanh , ai ng
a- Chun b: Cc bng giy c ghi sn t.
Hai bng ph c k sn 3 ct : Danh t , ng t . Tnh t.
b- Cch tin hnh: Chn hai i chI, mi i c 5 em, xp hai hng.
t tn cho hai i. Mi em s nht mt bng giyv gn vo ct t loi. i
no nhanh chnh xc s thng. Cc em khc v cho hai i chi.
* Mc ch ca tr chi: cng c kin th t loi, rn t duy nhanh.
2- Tr chI th hai:
VD1: in danh t
a-Chun b hai bng ph c chp sn v cc bng giy c ghi cc danh t cn in :
con diu , con sng, con tu , con thuyn, con mt.
Cc dng th c chp sn trn bng ph:

 ci sng ra khi
chao ln ngang tri h vui
dng li sn gafdg
y vi hin ho dng sng
ca s tam hn.
b- Cch tin hnh:
Chn 5 em mt i v c 2 i thi. Nu i no gn cc danh t ng v
nhanh s thng.
* Mc ch: Luyn in nhanh danh t da vo ngha ca cu th.
VD2: in ng t
a) Chun b
- Cc ng t c ghi sn vo cc bng giy : v , tha , nhum , nh thc ,
dy, ri.
- Ghi vo 2 bng ph hoc 2 t giy to on th:
Ting chim . l cnh
Ting chim chi xanh cng
Ting chim cnh by ong
Ting chim nng ng vng thm

b) Cch tin hnh: Chn 2 i chI , mi i c 4 hc sinh. Mi hc sinh in mt

dng th cho ng. Sau mi i c mt bn c din cm on th, bit nhn mnh vo
cc ng t va in. Tnh im mi i c 2 phn :
- in nhanh , ng
- c th hay
* Mc ch ca tr chi: Luyn tp s dng ng t ng ch nhm hon thin ni
dung on th gi t ting chim bui sm v cn nhn c cch dng t sinh ng trong
on th hay.
VD3: in tnh t
a) Chun b:
-

Ghi cc tnh t ch mu trng ra cc bng giy: trng phau,

trng bch, trng xo , trng hng, trng nn, trng bc.

-

Vit cc cu c ch trng trn bng ph.

Gio vin gn cc t nhng sai ngha vo ch trng ( 2 bng gn cc t

khc nhau)
b) Cch tin hnh:
Chn 2 i chI , mi i c 6 em .
Mi em ln sa li mt cu. Nu cn thi gian cc em vn lin tip ln
sa
li cho n khi ht gi.

p n:
Tuyt rI trng xo mt mu
Vn chim chiu x trng phau cnh
Da trng bch _ ngi m o
B kho I m non t trng hng
Sn len trng nn nh bng
Ln my trng xo bng bnh tri xanh.
Mc ch: Luyn cch dng tnh t ch mu trng vi cc sc khc nhau
c tc dng gi t. Lm giu vn t ch mu trng thng dng trong cc on vn miu t.
IV. Kt qu thc hin:
Qua vic cung cp kin thc c bn v t loi v ho hc sinh thc hnh cc
dng bI tp v xc nh v s dng t loi i vi h sinh lp 5 , tI nhn thy:
1. Hc sinh nm vng v thut ng t loi.
2.

Phn bit cc t loi c bn: danh t, ng t, tnh t nhanh , chnh

3.

Bit s dng cc t loi trong cu vn ng ch.

4.

T tin , ho hng khi h n phn ny.

5.

Kt qu mn hc c nng cao.

xc.

C. Phn kt lun:
Lp 5 l lp cui cp ca bc tiu hc. V vy cc em cn c kin thc
Vng chc v t loi Ting Vit c th hc tt trung hc c s. L mt
gio vin tiu hc, tI lu nghin cu ni dung v phng php truyn
th, c mt h thng cc bI tp gip hc sinh thc hnh cng c kin thc ny.
c bit lun phI ly hc sinh lm trung tm, khuyn khch cc em tm ti v t rt ra
nhng kt lun cho mnh.C nh vy, cc em mi nh k, nh lu nhng kin thc mi
khm ph. c bit , tI rt ch thi im v thi lng tung ra cc dng bI tp ph hp
v t chc cc tr chI ph hp. V vy nn bc u c nhng kt qu trong ging dy
Ting Vit.

Do thi gian v trnh cn hn ch . V vy khng trnh khi cn c thiu

st.
TI rt mong c s ng gp kin ca ban lnh o, cc bn ng
nghip.
TI xin chn thnh cm n !